آموزش‎های اردویی برای زائران، آثار و بایدها

به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج وابسته به بعثه مقام معظم رهبري، «آموزش» فعالیتی است که به منظور ایجاد تغییرات در افراد انجام می‎گیرد. به بیان دیگر شیوه‎ای است که مقدمات تفکر و حل مساله را برای فراگیر تسهیل کرده و استاد و معلم، فراگیر را برای رسیدن به هدف مشخص هدایت می‎کند. فلسفه آموزش و مرکز این فعالیت، چیزی جز یادگیری و تغییر رفتار نیست.

یاد گیرنده باید از دانسته‎های خود استفاده کرده و مسائل در پیش‎رو را حل کند، یعنی فراگیر، برای ایجاد تغییر، در فضای آموزشی حاضر می‎شود.

از خصوصیت‎های آموزش موفق، آموزش چهره‎به‎چهره، به صورت عملی توسط استاد، آموزش عملی توسط فراگیر، ایجاد زمینه تفکر با طرح سوال و تسهیل برای حل مساله و فعال کردن کارهای گروهی و مشارکتی و .... است.

یکی از مولفه‎های اصلی در اثربخشی محتوای آموزشی و آسان‎سازی در حل مسائل، «ارتباط» است. ارتباط به عنوان عامل تاثیرگذاری و تاثیرپذیری می‎تواند ماندگاری محتوا را بالا ببرد. هر چند خصوصیات فردی فراگیر، در دریافت و ثبات و تغییرات رفتاری او موثر است اما آنچه که در وهله اول باید انجام پذیرد ارتباط با استاد و فضای آموزشی است.

این مقدمه اشاره‎ای به فرصت‎های آموزشی اثرگذار در فضای حج و عمره دارد.

حج و عمره فضای معنوی خاصی است که مخاطب به دلخواه خود و با اختیار آن را انتخاب کرده و به دنبال آثار و برکات خاص خود است.

شاید اگر در یک فضای آموزشی آزاد،فراخوانی برای حضور در یک کلاس انجام می‎گرفت به این اندازه شاهد عشق و شور و اشتیاق نبودیم و شرکت‎کنندگان زیادی در کلاس درس حاضر نمی‎شدند؛ اما در کلاس‎های آموزشی قبل از سفرهای زیارتی مثل حج و عمره و عتبات، شاهد حضور فعال و پررنگ عاشقان کوی دوست هستیم. زائر خود می‎داند که این سفر، پس از انتظار طولانی برایش حاصل شده و شاید دیگر قابل تکرار نباشد از این‎رو مشتاقانه با عوامل و مجریان همراهی می‎کند.

نقش روحانی و مسؤولان فرهنگی و معرفتی کاروان بر کسی پوشیده نیست. آموزش‎ مناسک و آداب حضور محورهای اصلی کلاس‎های قبل از سفر را تشکیل می‎دهد و به یقین زمینه‎ساز تحول در فضای عملی حج خواهد بود.

این آموزش در هر صورت انجام می‎گیرد اما ایجاد فضای ارتباطی مناسب باید از دو سوی تمام فضای روحی و جسمی زائر را در برگرفته و تمامی امکانات دریافت موثر را برای او فراهم کند.

شیوه‎های نوین تدریس، طراحی سوالات فعال‎کننده، فعال‎سازی‎‎های گروهی و ادبیات زیبا و علمیت لازم روحانی نقش اصلی و مهمی در انتقال محتوا و اثربخشی آن دارد اما فضای محیطی مناسب آموزشی از مسائلی است که در بیشتر موارد مورد غلفت قرار می‎گیرد.

«حج» جریان‎سازی سیر معنوی و درونی است. اگر بتوانیم کلاس‎های آموزشی را در قالب محیط علمی و با آرامش خاطر برگزار کنیم شاهد ماندگاری آثار و برکات این سفر خواهیم بود.

اردوها و آموزش‎های اردویی موثرترین مدل آموزش است. از یک‎سو توانمندی استاد و مستعد بودن مخاطب به انتخاب خود و از سوی دیگر فضا و محیط آموزشی فراگیر را در شرایطی قرار می‎دهد که خواسته یا ناخواسته دریافت کننده محتوا و اثرپذیر باشد.

 در حال حاضر این مدل آموزشی به ندرت انجام شده و بسته به فعال بودن مدیر کاروان دارد.

برخی از مزایای آموزش‎های اردویی:

با توجه به سرانه مطالعه در کشور و ناچیزی آن، آموزش‎های اردویی، امکان آشنایی با منابع مکتوب و کتاب را برای زائر فراهم می‎کند.

آشنایی با فضایی که در این سفر در آن قرار خواهد گرفت در قالب نمایشگاه‎های تصویری، فرصتی دیگر است که در جلسات کوتاه فراهم نیست.

فرصت کافی برای روحانی، معین و معینه کاروان برای انتقال مطالب آموزشی به صورت عملی و ملموس و بدون استرس از گذر زمان از دیگر مزایای طلایی این مدل آموزشی است.

رصد فرهنگی و شناخت نقاط مبهم عقیدتی در این سفر کوتاه حاصل می‎شود و روحانی می‎تواند تمرکز مباحث خود را بر پایه رفع آسیب‎ها و شبهات برنامه‎ریزی نماید.

تشکیل گروه‎های انس و الفت همراه با آموزش، دوست‎یابی و آشنایی با روحیات همسفران، شناخت توانمندی‎های زائرین و ایجاد ارتباط بین افراد گروه، مشاهده همدلی و هم‎سویی و هماهنگی روحانیون کاروان با عوامل اجرایی از نکات دیگری است که در کلاسهای آموزشی دوساعته مشاهده نمی‎شود.

اینها اندکی از آثار آموزش‎های اردویی در حوزه حج و عمره است و بررسی و تبیین تمامی ظرائف آن زمان وسیع‎تری را می‎طلبد.

رسیدن به وضعیت مطلوب در آموزش، نیازمند تشکیل کارگروه‎ها و بررسی ساختار اجرایی آموزش است اما آنچه که برای رسیدن به این مدل آموزشی در سطح کاروان‎های حج و عمره به صورت «خودجوش» موثر است ایجاد انگیزه مناسب در روحانی کاروان و مدیران راهنماست.

ارزیابی‎ از زائرین و آثار این اردوها، انعکاس اخبار این‎گونه جلسات، و در نهایت تشویق متناسب با فضای حج وعمره نسبت به روحانی و مدیر، از حداقل کارهایی است که امور فرهنگی می‎تواند برای حرکت به سوی این مدل آموزشی استفاده کند.

امید است شاهد روزی باشیم که امور فرهنگی بعثه مقام معظم رهبری الگوی برجسته‎ای برای دیگر مراکز علمی کشور باشد.

مسعود حاجی ابراهیمی