انسان آینده خود را می سازد

حجت الاسلام والمسلمين قاضي عسكرنماينده ولي فقيه در امور حج و زيارت در برنامه صبح بخير ايران با اشاره به اينكه ملت ايران با حضور پرشور در انتخابات حماسه با شكوهي آفريدند گفت ما بايد در تمام شئون زندگي به آينده توجه كنيم و حتما به فكر آينده اي روشن براي زندگي خود باشيم.
سرپرست حجاج ايراني درپاسخ به سوال مجري اين برنامه كه پرسيد تعريف آينده از نظر شما چيست؟ اظهار داشت : درروايات بحثي به نام حزم مطرح است كه تعبير فارسي آن همان بحث دورانديشي وآينده نگري است. وقتي زمان را تقسيم مي كنند بخشي مربوط به گذشته ، بخشي متعلق به حال و بخشي هم مربوط به آينده است كه ما خبر نداريم قرار است چه اتفاقي رخ دهد.
نكته مهم اين است كه ما آينده را خود مي سازيم يعني انسان به دليل اين كه خداوند به او عقل داده است اختيار داشته و آينده اش را مي سازد به همين دليل انسان مومن هميشه بايد آينده نگرباشد. نكته مهم ديگر اين كه اساسا اسلام هميشه توجه خود را به يك آينده روشن معطوف داشته است . قرآن مي فرمايد " من عمل صالحا من ذكر أو أنثى وهو مؤمن فلنحيينه حياه طيبه " هركس از زن و مرد كار نيكي انجام دهد ما در آينده به آنها حيات طيبه خواهيم داد .
اين آيه سعي مي كند افق روشني براي انسان ترسيم كند تا به اميد يك آينده روشن تلاش نمايد .
بحث معاد هم يك آينده نگري است . قرآن كريم مي فرمايد "ولتنظر نفس ما قدمت لغد" هر كسي بايد به اين فكر باشد چه توشه اي براي آينده خود برداشته و همراه خود دارد ، اگر مي خواهد به بهشت راه يابد بايد توشه قوي داشته باشد وگرنه گرفتار دوزخ خواهد شد . انساني كه مي خواهد يك موفقيت بزرگ براي فرداي قيامت داشته باشد از هم اكنون بايد براي آينده خود برنامه ريزي كند .
نكته مهم ديگر اينكه بايد تلاش كنيم آينده ما از امروزمان بهتر باشد . تعبيري در روايات است كه مي فرمايد: "ويل لمن ساوي يوماه ، واي بر كسي كه دو روزش با هم مساوي باشد" ، يعني انسان مومن بايد آينده اش از امروزش بهتر ، روشن تر و موفق تر باشد . اينها همه نشان مي دهد اسلام نسبت به آينده نگري توجه جدي دارد ، جهان نيز امروز به اين مسئله توجه خاصي پيدا كرده است .
امروزه وقتي با محافل علمي بحث مي كنيد نگاه شان به آينده است . مثلا موضوع چشم انداز بيست ساله . برنامه ريزي مي كنند و مشخص مي نمايند كه دربيست سال آينده بايد به كجا برسند ، ازنظر اقتصادي، سياسي و منطقه اي وضع مان چگونه باشد؟ در امور ديني هم همين طور است فرقي نمي كند ، اسلام در اين بحث مطالب گفتني بسياري دارد . شخصي نزد امام صادق (ع) آمد و مطلبي را با آن حضرت مطرح كرد و از ايشان توصيه اي خواست ، حضرت فرمودند شخصي خدمت رسول خدا (ص) رسيد و به ايشان عرض كرد يا رسول الله مرا نصيحتي كنيد . پيامبر به وي فرمودند "اذا هممت بامر فتدبر عاقبته" اگر دركاري وارد مي شوي پايان آن را در نظر داشته باش ، از ابتدا چاره انديشي كن ببين آيا راه برون رفت داري يا خير ، اگر نداري درمواقعي كه ممكن است مشكلي براي تو بروز كند ، وارد اين كار نشو وگرنه خود را در بن بستي قرار خواهي داد كه راه فرار نداري .
انتظار فرج كه پيروان اهل بيت به آن اعتقاد دارند چيزي غير از دور انديشي مطرح نيست. ما دربحث انتظار درحال ترسيم يك جامعه مهدوي هستيم كه درآن جامعه همه چيز بر اساس نظم و انضباط است ، سرمايه ها درست توزيع مي گردد ، ظلم از جامعه برچيده و مديريت ها اصلاح مي شود. اينها همه اميدواري به آينده است و نشان مي دهد اسلام آينده نگر است و به آينده بشريت توجه دارد. انسان به دليل برخورداري از نعمت تعقل با حيوان متفاوت است . موريانه زندگي خاص و ويژه اي دارد ، مورچه براي آينده خود دانه ذخيره مي كند اما همه اين كارها غريزي است و از روي تعقل و تفكر نمي باشد ليكن انسان به دليل اين كه مختار است مي تواند آينده خود را بسازد . چرا بچه ها بايد تحصيل كنند و خانواده ها اين قدر روي تحصيل فرزندانشان تاكيد دارند و حساس اند؟ براي اين كه مي دانند اگر فرزندشان درس نخواند آينده اش خراب خواهد شد و موفق نخواهد بود . همه آنچه كه در اسلام داريم توجه به يك آينده روشن است . قران كريم وعده اي كه مي دهد همين است "ليظهره علي الدين كله و لوكره المشركون" مي فرمايد: مسلمانان ، شما آينده خيلي درخشاني داريد و زماني فرا خواهد رسيد كه اسلام سراسر كره خاكي را فرا مي گيرد . آيه اشاره به حكومت امام عصر (ع) دارد و همه آنچه مطرح مي كند نگاه به آينده است .
اسلام داراي ظرافت هايي است كه به نظرم براي عموم مردم قابل توجه است. چون آينده براي ما مجهول است نمي دانيم چه اتفاقي خواهد افتاد. دراين جا اسلام مي گويد شما برنامه ريزي كنيد و با برنامه پيش برويد انسانهايي كه در زندگي خود برنامه ندارند هرگز موفق نمي شوند وگرفتار روزمره گي هستند . انسان ها سه دسته اند. يك بخشي انسانهايي هستند مانند پر كاه ، افرادي كه هر طرف باد بوزد به آن طرف مي روند ، اين افراد از خود اراده و آينده روشني ندارند . بخشي هم عالم رباني اند يعني كسي كه به وسيله علم و دانش مي تواند راه به آينده را باز كند و حتي آينده را ببيند و عده اي هم در حال آموزش و طي مسيرند "متعلم علي سبيل نجاه" .
اميرالمومنين علي (ع) جمله اي درخطبه مشهور همام دارند و راجع به متقين مي فرمايند : اينها اهل فضائل و خوبي ها هستند و بعد مي فرمايند " هم والجنّه كمن قد رآها فهم فيها منعّمون " براي اين افراد اين قدرآينده روشن است اكنون هم كه در دنيا هستند بخوبي آينده را مي بينند و مشاهده مي كنند كه فرداي قيامت در بهشت از نعمت هاي خدا استفاده مي كنند. در مورد جهنم هم همين طور است. جهنم و بهشت را كاملا مي بينند و براي دستيابي به بهشت برنامه ريزي مي كنند . از اين صحبت نتيجه مي گيريم اسلام برروي مسئله آينده نگري بسيار حساس است و هميشه مردم را به يك آينده روشن اميد مي دهد اما راهش برنامه ريزي صحيح و اجراي دقيق آن است . درادامه اين برنامه مجري برنامه صبح بخير ايران از حجت الاسلام والمسلمين قاضي عسكر سوال كرد: چطور گاهي اوقات آرزوهاي دم دستي مي كنيم و گاهي آرزوهاي ما دور و دراز مي شود؟ نماينده ولي فقيه درامور حج وزيارت اظهار داشت : بحث آرزو را بايد از مسئله آينده نگري جدا كرد . انسان هميشه آمال و آرزوهايي دارد، با خود فكر مي كند و مي گويد چنين يا چنان خواهم شد منتهي آرزوها گاهي پشتوانه فكري ندارد به همين دليل انسان به آن دست نمي يابد .مانند مثالي كه دركتاب ها آمده است. شخصي گاوي داشت كه شير آن را مي فروخت و هر روز با خود فكر مي كرد امروز اين مقدار درامد دارم و درماه ها و سالهاي آينده اين مقدار درامد خواهم داشت و بعد چه كارها با اين پول خواهم كرد . در اين حال و هوا بود كه پايش به ظرف شيرخورد و شير ريخت و همه چيز از بين رفت .
زندگي برخي افراد اين گونه است. همواره درآرزوهاي دور و دراز سير مي كنند . اينها محقق نخواهد شد . بايد در چارچوب عقل و با درايت و مديريت عقل آرزوها را جلو برد . دراين صورت انسان مي فهمد بايد براي تمام كارهاي خود درايت به خرج دهد و با درايت پيش برود. جواني كه مي خواهد آينده روشني داشته باشد بايد ازهمان ابتدا درس بخواند ، با راحت طلبي و تنبلي نمي تواند موفق شود . يك خانم اگر بخواهد در زندگي موفق باشد بايد از همان روزهاي اول ازدواج برنامه ريزي و زندگي خود را مديريت كند چراكه اگر زندگي خراب شد به اين راحتي امكان اصلاح آن وجود ندارد. تاجري كه مي خواهد موفق باشد، استاد دانشگاه و يا حتي مملكتي كه مي خواهد موفق باشد بايد براي آينده خود برنامه ريزي و فكركند . در اين مورد در اسلام خيلي مطلب داريم . اسلام به طور كلي با ياس مخالف است و حتي به انساني كه در زندگي بد عمل كرده مي فرمايد:" لا تقنطوا من رحمه الله إن الله يغفر الذنوب جميعا " اصلا از رحمت خدا مايوس نباش. در عرفات هم اين روايت هست ، كساني كه آنجا حاضر مي شوند مشمول رحمت خدا قرار مي گيرند و بزرگترين گناه در آنجا ياس از رحمت پروردگار است ، يعني راه را براي ما باز مي گذارد.
بحثي داريم به نام خوف و رجا ، انسان كمالش اين است در زندگي خود بر اساس خوف و رجا حركت كند. از يك طرف نگران است مبادا موفق نشود ولي از طرف ديگر به لطف خدا اميدوار است و مي گويد من تلاشم را كرده ام.
توكل از ويژگي هايي است كه مي تواند در بحث آينده و آينده نگري بسيار مهم باشد . بعضي وقت ها انسان با خود فكر مي كند و مي گويد اگر اين مسير را بروم ممكن است نهايتا به شكست منجر شود. معادلات را خوب چيده است ولي نمي داند در آينده موفق خواهد شد يا نه ؟ اسلام به كمك اين انسان مي آيد و مي گويد به خداوند توكل داشته باش . قدم هايت را محكم و استوار بردار اما اين كه درآينده چه اتفاقي خواهد افتاد اين را به عهده خداوند بگذار ، خداوند راه را براي تو باز مي كند. بعد مي فرمايد " ومن يتق الله يجعل له مخرجا و يرزقه من حيث لا يحتسب " آن قدر انديشه هاي اسلامي زيبا است كه جلو بن بست را مي گيرد و خداوند اميد به آينده را در وجود ما قرار داده است . چرا صبح كه بيدار مي شويم به دنبال كار و كسب و زندگي هستيم ؟ چون به آينده اميدواريم. درروايت آمده است در زمان يكي از انبياء پيرمردي را ديدند كه در بيابان خار مي كند و بسيار به زحمت هم اين كار را انجام مي دهد . با خود فكر كردند اين پيرمرد لحظه اي يا ساعاتي ديگر ممكن است از دار دنيا برود چرا بايد اين قدركار كند و زحمت بكشد . از خداوند خواستند لحظه اي اميد را از پيرمرد بگيرد، پيرمرد وسايلش را كناري گذاشت و در جايي خوابيد و دو مرتبه خواستند اميد را به او بازگرداند ، ناگهان برخواست و به كار مشغول شد . ازپيرمرد سئوال كردند گفت: يكباره اين فكر در ذهنم آمد من كه فردا مي ميرم براي چه اين قدر تلاش كنم . براي همين تيشه ام را كناري گذاشتم ولي باز با خودم انديشيدم ممكن است از دار دنيا نروم آن وقت براي زندگي من چه اتفاقي خواهد افتاد . ازاينگونه روايات مي فهميم اميد به آينده است كه انسان را سرپا نگه مي دارد و به آنها نشاط مي بخشد مسئله زمان واستفاده از فرصت ها نيز در چنين بحثي مهم است.
اگر بخواهد اقتصاد كشوري اصلاح شود بايد امروز برنامه ريزي را شروع و اقدام كنند تا بيست سال ديگر جواب دهد. يك شبه نمي توان اين كار را كرد . مثلا اگربخواهيم به صنعت بزرگي دست بيابيم يك شبه امكان پذير نيست و بايد برنامه ريزي كرد لذا در زمينه هاي خودكفايي ، رشد اقتصادي و علمي و امثال اين موارد بحث آينده نگري و توجه به آينده بايد مدنظر قرار گيرد . درفرصت اين برنامه نمي گنجد و گرنه حدود 50 روايت را ياد داشت كرده بودم كه به برخي از آنها اشاره كنم . اين روايات به ما توجه مي دهد حتما نگاه مان به آينده آن هم يك آينده روشن باشد . اگر انسان بخواهد تنبلي و سستي كند و بي توجه به ارزش هاي اخلاقي باشد وسط راه مي ماند . انساني مي تواند به كمال برسد كه از روز اول راه و هدفش را درست انتخاب كرده باشد. اين آيه"انا لله و انا اليه راجعون" اين براي بشر هدف گذاري كرده است . وقتي هدف انسان خدا شد دنبال خدا حركت مي كند وآنقدربه خدا نزديك مي شود كه فاصله اش با ذات باريتعالي كم خواهد شد، لذا ازاين بحث نتيجه مي گيريم آينده نگري يك بحث مهم و مورد توجه اسلام است و حتما بايد در تمام شئون زندگي خود به آن توجه كنيم و به فكر يك آينده روشن براي زندگي خود باشيم .