مؤمنان و دوستان واقعی را در سفر بشناسیم

به گزارش خبرنگار اعزامي پايگاه اطلاع رساني حج از كربلاي معلا، منابع روايي و احاديث شريفه زيادي از ائمه معصومين در باب آداب و منش سفر و همچنين زيارت بيان شده است كه توجه به آنها مي تواند ميزان بهره گيري و لذت انسان را از آن سفر بيشتر نمايد.
برخي كارهاي به ظاهر ساده در سفر مي تواند انسان را از خستگي هاي جسمي و روحي خارج كند و در پايان سفر بهره هاي معنوي فراوان خود را از سفر زيارتي چند برابر كند؛ در ادامه چند مورد مهم را مورد بررسي قرار مي دهيم.
35 - جوانمردي در سفر
در سفر، زائران بايد با همسفران، جوانمردانه برخورد كنند و سختي‌ها را به جان خريده، آسايش و آرامش ديگران را بر خود ترجيح دهند.
هنگام سوار شدن به اتوبوس، هنگامصرف غذا، و در همه جا، ديگران به خصوص كودكان و كهنسالان را برخود مقدّم بدارند و با برخورد صحيح و اسلامي و لبخند، خستگي را از تن همسفران خويش بزدايند و به تعبير روايات، با جوانمردي برخورد كنند.
رسول خدا صلي الله عليه و آله تلاوت قرآن، ساختن مسجد، دوست گرفتن برادران ديني به خاطر خدا، جوانمردي در وطن، بخشيدن غذا، خوش‌خلقي و شوخي بدون معصيت را نشانه‌هاي جوانمردي در سفر دانسته‌اند.
شوخي با ديگران اگر با تمسخر و يا غيبت و امثال آن همراه باشد، گناه و معصيت است، ليكن ديگران را خوشحال نمودن و خستگي را از تن آنان زدودن، از عبادات شمرده مي‌شود؛ صفوان جمّال گويد: مُعَليّ بن خُنَيس هنگام رفتن به سفر، براي خداحافظي خدمت امام صادق عليه السلام آمد. حضرت به او فرمود: «اي مُعَليَّ، به‌وسيله خدا عزّت را طلب كن تا خداوند به تو عزّت بخشد».
معلّي گفت: اي فرزند رسول خدا، چگونه؟ حضرت فرمود: «اي مُعلّي، از خداوند متعال بترس تا همه از تو بترسند. اي مُعَلّي، با بخشش به برادرانت، به آنان اظهار دوستي كن؛ زيرا خداوند بخشش را وسيله دوستي و عطا نكردن به ديگران را وسيله دشمني قرار داده است. به خدا قسم اگر شما از من چيزي بخواهيد و آن را به شما ببخشم، براي من بهتر از آن است كه از من چيزي طلب نكنيد و من نيز آن را به شما ندهم و در نتيجه مرا دشمن بداريد و هر گاه خداوند عزّوجلّ به دست من خيري جاري كند و آن به شما برسد، همان مورد پسند و ستايش خدا است»
36- مدارا با بيماران‌
در مسافرت‌ها بسيار پيش مي‌آيد كه يكي از همراهان، بيمار مي‌شود و دوستانش به وي كم‌توجه يا بي‌توجهي مي‌كنند، چه‌بسا مي‌توانند او را همراه خود به زيارت ببرند، ليكن به‌دليل سختي كار، از مسؤوليت‌ پذيري خودداري مي‌كنند؛ اين عمل با جوانمردي و اخلاق اسلامي در سفر سازگاري ندارد.
روزي مفضّل بن عُمَر خدمت امام صادق عليه السلام آمد، امام از او پرسيد: با چه كسي همسفر بودي؟ مفضّل گفت: مردي از برادرانم. حضرت فرمود: او چه شد؟ گفتم: از وقتي كه وارد مدينه شده‌ام، نمي‌دانم مكان او كجاست!
امام عليه السلام به من فرمود: آيا نمي‌داني كسي كه چهل‌گام با مؤمني همسفر شود، خداوند در روز قيامت درباره او از وي سؤال مي‌كند؟
همچنين امام صادق عليه السلام در حديثي ديگر فرمود: «حَقُّ الْمُسَافِرِ أَنْ يُقِيمَ عَلَيْهِ إِخْوَانُهُ إِذَا مَرِضَ ثَلاثاً»؛ حق مسافر آن است كه اگر بيمار شد، برادرانش تا سه روز كنار او بمانند.
همچنين فرمود: «هر كس در راهي با برادر ديني خود همراه شود، سپس از او پيش افتد، به اندازه‌اي كه از جلوي چشم رفيق خود پنهان گردد، به او ستم كرده است».
37 - حلّ مشكلات همسفران‌
گاهي در سفر، براي برخي از زائران، مشكلاتي؛ مانند گم شدن پول، بيماري و ... پيش مي‌آيد كه شايسته است همسفران، آن‌ها را ياري دهند و مشكلاتشان را برطرف كنند. ابان بن تغلب مي‌گويد: با امام صادق عليه السلام طواف مي‌كردم، مردي از اصحاب ما پيش آمد و با اشاره از من خواست تا براي انجام كاري همراه او بروم، ليكن من دوست نمي‌داشتم طواف با امام صادق عليه السلام را رها كرده، او را همراهي كنم.
پس در همان حال كه طواف مي‌كردم، بار ديگر به من اشاره كرد و امام صادق عليه السلام او را ديد و به من فرمود: ابان، اين مرد تو را مي‌خواهد؟ عرض كردم: آري؛ فرمود: او كيست؟ عرض كردم: مردي از اصحاب و ياران ما است. حضرت پرسيد: آيا با تو هم‌عقيده و هم‌مذهب است؟
عرض كردم: آري. حضرت فرمود: نزد او برو. عرض كردم: طواف را قطع كنم؟ فرمود: آري. پرسيدم: اگرچه طواف واجب باشد؟ فرمود: آري. ابان مي‌گويد: با او رفتم و پس از انجام كار وي، نزد آن حضرت بازگشتم و به ايشان عرض كردم: مرا از حقي كه مؤمن به گردن مؤمن ديگر دارد باخبر ساز.
حضرت فرمود: آنان را واگذار و پاسخش را نخواه. عرض كردم: فداي شما شوم پاسخ آن را خواهانم و برخواسته‌ام اصرار كردم؛ آنگاه فرمود: اي ابان، تا آن‌جا حق دارد كه نيمي از مالت را به او بدهي! سپس به من نگريست و عكس‌العمل مرا در برابر آن مشاهده نموده، فرمود: اي ابان، آيا نمي‌داني خداوند عزّوجلّ از افراد با ايمان و متّقي اين‌گونه ياد كرده كه ديگران را بر خود مقدم مي‌دارند؟ عرض كردم: آري، فدايت شوم.
فرمود: پس اگر تو مالت را با او قسمت كني، او را بر خود مقدم نداشتي، بلكه او را با خود برابر داشتي، همانا وقتي او را بر خود مقدم داشته‌اي كه آن نيمه‌اي كه براي خود نگاهداشته‌اي به او دهي. جميل گويد از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود: مؤمنان خدمتگزار يكديگرند؛ پرسيدم: چگونه؟ فرمود: يعني براي هم سودمند هستند و بعضي براي بعضي ديگر مفيداند».
38 - نامه ‌نگاري‌
خانواده، خويشان و دوستان مسافر، از زماني كه او به سفر مي‌رود تا وقتي بر مي‌گردد، دوست دارند پيوسته از او خبر بگيرند. در گذشته‌هاي دور كه ارتباط تلفني محدود بوده و يا در برخي مناطق امكان‌پذير نبوده، مسافران با تلگراف و نوشتن نامه، خويشاوندان و دوستان خود را از سلامتي خويش باخبر مي‌ساختند.
امام صادق عليه السلام در اين زمينه فرمود: «التَّوَاصُلُ بَيْنَ الِإِخْوَانِ فِي الْحَضَرِ التَّزَاوُرُ وَ فِي السَّفَرِ التَّكَاتُبُ»؛ رابطه ميان برادران در وطن با يكديگر ديدار كردن و ديد و بازديد و در سفر، نامه‌نگاري است. بنابراين شايسته است مسافر، به ويژه در زمان كنوني كه ارتباطات رشد چشمگيري يافته، با خانواده خود تماس گرفته، نگراني آنان را برطرف سازد.
39- شناخت دوست‌
يكي از بهره‌هايي كه مي‌توان از مسافرت گرفت، شناخت دوستان واقعي و آزمودن آن‌ها است؛ پيامبرصلي الله عليه و آله فرمود: «السَّفَرُ ميزانُ الْقَوْم»؛ سفر، وسيله سنجش اخلاق مردم است.
در حكمت‌هاي منسوب به اميرمؤمنان علي عليه السلام نيز آمده است: «السَّفَرُ مِيزانُ الأَخْلاقِ»؛ سفر، وسيله سنجش اخلاق [مردم است. امام صادق عليه السلام نيز فرمود: «هيچ كس را دوست خود مشمار تا آن‌كه او را در سه چيز بيازمايي: 1- او را به خشم آوري و ببيني آيا اين خشم او را از حق به باطل مي‌كشاند؟ 2- با دينار و درهم (در امور مالي).3- زماني كه با او مسافرت كني».
هنگام بروز مشكلات و سختي‌ها در سفر، مي‌توان دوست واقعي را شناخت. زماني كه همه چيز خوب و منظم است، ميان دوستان مشكلي بروز نمي‌كند، ليكن اگر هنگام دشواري‌ها و سختي‌ها همراه و همسفر، پايدار و مقاوم باقي ماند و دوست خود را تنها نگذارد، معلوم مي‌شود در دوستي خويشصادق بوده و در اين آزمون موفق شده است.
امير مؤمنان علي عليه السلام يافتن چنين دوستاني را نيازمند پيمودن راهي بس دراز و طولاني مي‌داند.