بخش 6

127

نامه وزير دربار

علاء ، وزير دربار نيز در تلگرافي در تاريخ 3/2/1321 به مظفر اعلم مي نويسد :

از قراري كه جناب آقاي سيد محمدتقي نماينده حضرت آيت الله آقاي بروجردي به معظم له اطلاع داده اند ، دولت عربي سعودي درصدد است سايه باني براي قبرهاي امامان بقيع ايجاد نمايد . خواهشمند است معلوم فرماييد از طرف دولت عربي سعودي چه اقدامي در اين باب معمول گرديده و چه عملي از تشكر و تقدير مناسب است كه از طرف مقام سلطنت در مقابل انجام اين امر از اعلي حضرت ملك ابن سعود به عمل آيد ؟ زودتر اطلاع دهيد .

وزير دربار شاهنشاهي ، علاء

مظفر اعلم گزارشي از اقدامات انجام شده براي وزير دربار ارسال مي دارد ، امّا از آنجا كه علاء ، به صورت شفاف و روشن پاسخ خويش را دريافت نمي كند لذا در تاريخ 28 آوريل 1952 ، مطابق با 8/2/1331 مجدداً در نامه اي خطاب به اعلم چنين مي نويسد :

جناب آقاي اعلم ـ جده ـ

فعلاً كه موافقت با ايجاد سايه بان شده است ، اقدام فرماييد كه از طرف ايرانيان هزينه آن پرداخت شود و اعلي حضرت

128

همايوني شاهنشاهي به اعلي حضرت ابن سعود چنين پيشنهاد بفرمايند وگرنه ، لااقل تحت نظر ايران ، سايه بان به شكل آبرومندي درست شود . صريحاً نظر بدهيد آيا اقتضا دارد كه چنين تقاضايي از طرف پيشگاه بشود يا نه ؟ و كار تا چه اندازه پيشرفت دارد ؟

هزار و سيصد و هفت

وزير دربار شاهنشاهي ، علاء

اعلم پاسخ مي دهد كه چنين پيشنهادي صلاح نيست و با آن موافقت نمي كند .

دولت سعودي تكذيب كرد

انعكاس خبر بازسازي بقيع و عدم رازداري و بي ظرفيتي برخي افراد و انتشار اين خبر در راديو و مطبوعات ، موجب شد تا دولت سعودي بلافاصله عكس العمل نشان داده ، آن را تكذيب نمايد .

مظفر اعلم در اين باره مي نويسد :

شماره دفتر محرمانه : 11

تاريخ 9/2/1331

محرمانه

وزارت امور خارجه

پيرو گزارش محرمانه شماره 9 ، مورخ 25/1/1331 به عرض مي رساند كه ، بعد از ارسال گزارش سابق ، باز هم فرصتي حاصل

129

گرديد و با والاحضرت اميرعبدالله فيصل ، كفيل نيابت سلطنت حجاز در مورد توجه به بقيع و ساختن سايه بان در مقابل قبور ائمه اطهار ( عليهم السلام ) مذاكره شد و ايشان وعده دادند كه اقدامات مربوط به اين امر به نحو عاجل شروع شود و به مقامات محلّي دستور دهند كه در هنگام شروع كار با نمايندگاني كه از طرف سفارت براي مشاهده و كمك و راهنمايي مي روند همراهي نمايند و نظرات و راهنمايي آنان را مورد توجه قرار دهند و در آن روز هم حضرت آقاي سيد محمدتقي طالقاني براي رفتن به مكه معظمه و اداي عمره مفرده ، به جدّه تشريف آورده بودند و به ايشان مژده داده شد كه والاحضرت اميرعبدالله نهايت حسن نيت و مساعدت را درباره اين موضوع نشان مي دهند . ولي از شنيدن اين خبر در راديو تهران ، اين نگراني بهوجود آمد كه مبادا انتشار و پراكنده شدن خبر اين موضوع در راديو و مطبوعات خارجي موجب شود كه علماي متعصب رياض و وهابي هاي دوآتشه ، درصدد منصرف نمودن دولت سعودي از اجراي اين تصميم برآيند .

و نيز از آمدن آقاي سيد محمد خزانه ( سيدالعراقين ) به حجاز و فعاليت ايشان درباره همين موضوع ، اين بيم و نگراني مي رفت كه مبادا ايشان در حجاز يا در خارج ، اظهاراتي [ نمايند ] كه با سياست دولت عربي سعودي سازش نداشته باشد و موجب انصراف دولت مذكور از همين اندازه همراهي جزئي گردد .

و بايد در ضمن اين را هم به عرض برساند كه مشاراليه ،

130

داوطلب رفتن به رياض و ملاقات اعلي حضرت ملك ابن سعود گرديدند ، ولي مقامات سعودي در جده به نحو احسن به ايشان فهماندند ، كه بهتر است از اين عزم منصرف شوند ، تا مبادا رفتن ايشان به رياض مايه ايجاد بعضي گفتگوهاي مذهبي گردد .

سپس تلگرافي از جناب آقاي علاء وزير دربار شاهنشاهي رسيد كه در آن استفسار شده بود چگونه در اين باره از اولياي دولت سعودي سپاسگزاري به عمل آيد .

در پاسخ به عرض رسيد كه : سفارت خود تشكر كرده و بهتر است فعلاً به همين اندازه اكتفا شود ( رونوشت متن تلگراف و پاسخ آن به پيوست است ) .

اين جانب از وزارت دربار شاهنشاهي و از جناب آقاي علاء نهايت تشكر و امتنان را دارم كه قبل از هرگونه اقدامي از شخص مسؤول مقيم اين جا ، كه از نزديك شاهد جريان است و درنتيجه وقوف كافي به حقيقت امر دارد ، مشورت فرمودند و اتفاقات بعدي كه در ذيل به عرض مي رسد ثابت نمود كه اين مشورت تا چه اندازه عمل صائب و به جايي بوده و موجب حفظ ارزش و احترام و اهميت فوق العاده اقدامات دربار همايون شاهنشاهي گرديده است .

باري ، متأسفانه بالاخره آن چه بيم آن مي رفت واقع شد ، بدين ترتيب كه گويا آقاي سيدالعراقين پس از مسافرت از حجاز ، در عراق اظهاراتي نموده اند كه موضوع را بزرگ تر از حقيقت واقع جلوه گر ساخته اند و مطبوعات عراق هم خبر مذكور را با شاخ و

131

برگ زياد منتشر نموده اند و درنتيجه دولت عربي سعودي از ترس و ملاحظه اعتراض و انتقاد وهابي ها و علماي رياض مبادرت به تكذيب خبر نموده است .

( متن تكذيب كه با لحن خشكي صادر شده ، با ترجمه آن به پيوست گزارش تقديم مي شود ) .

اكنون بيم آن مي رود كه مبادا دولت سعودي حتي از ساختن سايه بان در مقابل قبور ائمه ( عليهم السلام ) و برپا كردن ديوار ولو براي مدت موقّتي خودداري كند و بدين ترتيب دخالت اشخاص غير مسؤول ، زحمات كوشش هاي يك سفارت خانه را درباره موضوعي كه مورد توجه مسلمانان جهان ، خصوصاً ملت ايران و دولت شاهنشاهي است برباد دهد .

البته اين جانب سعي بليغ خواهد نمود كه اين اتفاق غيرمترقبه در جريان توافقي كه حاصل شده مؤثر نگردد و مقامات سعودي از ساختن سايه بان و ديوار براي بقيع منصرف نشوند ، ليكن اطمينان ندارد كه مساعي ما در حال حاضر منتج نتيجه عاجل شود و شايد همان طور كه احتمال داده مي شود ، كار ساختمان به تعويق افتد .

اميد است كه حسن نيت والاحضرت اميرعبدالله و نظر مساعد ايشان به جلوگيري از توسعه عكس العمل تكذيب مذكور كمك كند .

ديروز تلگراف ديگري نيز از جناب آقاي علاء وزيردربار شاهنشاهي در اين باره رسيد كه رونوشت متن آن به پيوست و

132

واضح است كه با جريان هاي اخير ، ديگر نمي شود فعلاً درباره اين موضوع پيشنهاد جديدي داد ، يا اقدام تازه اي نمود و بايد منتظر روشن شدن نظر قطعي دولت سعودي نسبت به اين امر گرديد و كوشش كرد كه نقشه و تصميم سابق به هم نخورد .

وزير مختار شاهنشاهي ـ مظفر اعلم

رونوشت نامه بالا ، عطف به تلگراف 103 براي استحضار وزارت دربار شاهنشاهي تقديم مي شود تا از اتفاقات جديدي كه دراين باره رخ داده و وضع فعلي ، امر استحضار حاصل فرمايند .

متن تكذيب نامه

سرانجام اين نگراني تحقّق يافت ودولت سعودي رسماًخبر ترميم و تعمير و يا احداث ساختمان در قبرستان بقيع را تكذيب كرد .

متن تكذيبيه در تاريخ 27 آوريل 1952 مطابق با 7/2/1331 در روزنامه شماره 1171 روزنامه البلاد سعودي چاپ مكه مكرمه منتشر گرديد .

روزنامه البلاد السعوديه چاپ مكه معظمه

شماره 1171 ـ 27 آوريل 1952 ( 7/2/1331 )

متن عربي

اشادة قبور ائمة البقيع

انتشرت بعض الصحف العراقية واذاعت بأنّ جلالة الملك

133

المعظم قد وافق علي اشادة قبور ائمة البقيع و أنّه قد بوشر
فعلاً بالبناء فيها ذلك بناء علي المساعي التي بذلها محمد حسين كاشف الغطاء بواسطة سيد العراقين الذي سافر من النجف إلي الحجاز مزوّداً بتوصيات الشيخ كاشف الغطاء و الحكومة العربية السعودية ، إذ تكذّب هذا الخبر تكذيباً قاطعاً تؤكد بأنّها لاتوافق علي أمر يخالف الدين الإسلامي الحنيف و أوامر الرسول ـ صلي الله عليه و سلم ـ و ما كان عليه السلف الصالح .

ترجمه فارسي

تعمير قبور ائمه بقيع

بعضي از روزنامه هاي عراق انتشار و شهرت داده اند كه اعلي حضرت با تعمير قبور ائمه بقيع موافقت كرده اند و از هم اكنون كار تعمير و ساختمان آغاز گرديده است و اين را نتيجه فعاليت هاي محمدحسين كاشف الغطاء به توسط سيدالعراقين كه با سفارش هاي شيخ كاشف الغطاء از نجف به حجاز آمده بوده است دانسته اند . دولت عربي سعودي در حالي كه اين خبر را جداً تكذيب مي نمايد ، تأكيد مي كند او با امري كه مخالف دين حنيف اسلام و دستورهاي حضرت پيغمبر ـ صلي الله عليه و سلم ـ و طريقه سلف صالح است موافقت نمي كند .

134

نامه آقاي سيد ابراهيم شهرستاني

آقاي سيد ابراهيم شهرستاني نيز خطاب به مظفر اعلم مي نويسد :

مقام منيع محترم حضرت مستطاب اجلّ اكرم عالي آقاي مظفر اعلم ـ دامت شوكته ـ

به عرض عالي مي رسانم :

لايزال دوام عزّ و شوكت و صحت و سلامتي وجود ذي جود محترم حضرت عالي را از درگاه احديت جلّ اسمه خواهانم ، به جاه محمد و آله الطاهرين ( عليهم السلام ) .

بعداً آنكه لسان و قلمم الكن و قاصر است از آنكه بتوان شكر و امتنان از توجهات و مراحم مبذوله از ناحيه حضرت عالي را ، نسبت به اين دعاگوي صميمي بنمايم و از زمان ورودم به عراق ، درجميع مجالس و محافل مترنم به اخلاق حسنه آن بزرگوار بوده و مي باشم .

قضيه تعمير بقعه بقيع بغرنج عجيبي شده ، آنچه مشاهداتم بود بيان كرده ام و ليكن از ناحيه حضرت آقاي كاشف الغطا ـ دامت بركاته ـ به اغراء و تجاهلات سيدالعراقين در نجف و جاهاي ديگر ، انتشاراتي و بيانيه اي پخش شده ، البته تكذيب حكومت سعودي را ملاحظه نموده ايد ، لذا نسخه اي از بيانيه آقاي كاشف الغطاء را هم لفّاً ارسال ، ملاحظه بفرماييد .

135

در خاتمه عزت و سعادت و ظفر و نجاح آن وجود ذي جود حضرت عالي را از خداوند متعال خواستارم .

والسلام عليكم ورحمة الله و بركاته

سيد ابراهيم شهرستاني

پاسخ مظفر اعلم

آقاي اعلم در پاسخ به نامه آقاي سيد ابراهيم شهرستاني چنين مي نويسد :

دوست عزيزم حضرت آقاي سيد ابراهيم شهرستاني ـ دام عزّه ـ

نامه گرامي كه پر از الطاف و عواطف مهرآميز بود ، عزّ وصول بخشيد . آن چه وظيفه بود به عمل آورديم و خودمان را مقصر مي دانيم و از خداوند تبارك و تعالي توفيق مي خواهيم كه بتوانيم هرچه بيشتر به حجاج ارجمندخانه پاك او ، مخصوصاً برادران و دوستان خدمت نماييم .

براي تعمير بقعه مطهر بقيع ، كوشش هاي خود را بي سروصدا و آرام ادامه مي دهيم و اميدواريم به تدريج موقعيت هايي به دست آوريم ، البته ياوري و همراهي دعوات برادران با ايمان و انفاس علماي بزرگوار دين شرط است و چون هدفي كه ما داريم ، بي شك مورد پسند خداي جهان و اولياي مقدس و معظم اوست ، رجاء واثق داريم كه دير يا زود

136

به مقصود برسيم ، از لطف و مهرباني حضرت علاّمه ، آقاي سيد هبة الدين شهرستاني نهايت تشكر و امتنان را دارم و خواهشمندم مراتب ارادت و عرض سلام مرا خدمت ايشان تقديم داريد .

همكاران ، آقايان رائد و شريعت ، از اظهار محبت شما سپاسگزارند و به عرض سلام مصدع هستند و التماس دعا در حرم مطهر حضرت سيدالشهدا ( عليه السلام ) دارند .

پي گيري هاي بعدي

علي رغم تكذيب دولت سعودي ، موضوع از سوي مظفر اعلم پيگيري و در ملاقات هاي بعد با مقامات آن كشور مجدداً مطرح مي شود .

در گزارش شماره 17 مورّخ 16/2/1331 ، اعلم خطاب به اداره اول سياسي وزارت امور خارجه چنين آمده است :

اداره دفتر محرمانه

شماره : 17

تاريخ : 16/2/1331

محرمانه

وزارت امور خارجه ـ اداره اول سياسي

پيرو گزارش محرمانه شماره 11 مورّخ 9/2/1331 و عطف
به نامه محرمانه شماره 498 مورخ 1/2/1331 آن اداره اشعار

137

مي دارد كه :

اخيراً فرصت ملاقاتي با والاحضرت اميرعبدالله فيصل ( كفيل نيابت سلطنت حجاز و وزير كشور و بهداري ) دست داد و اينجانب راجع به تكذيبي كه دولت سعودي در موضوع تعمير بقيع منتشر كرده ، از ايشان گله نمودم .

ايشان پاسخ دادند كه تكذيب مذكور ، فقط تكذيب مندرجات روزنامه هاي عراق راجع به تجديد قبور ائمه بقيع مي باشد و موضوع موافقت با ساختن ديوار و سايه بان به قوت خود باقي است و اين تكذيب تغييري در اجراي اين نقشه بهوجود نخواهد آورد . سپس اضافه كردند كه ما از اول گفته ايم و اكنون هم تكرار مي كنيم كه تعمير قبور ائمه بقيع نمي تواند مورد موافقت دولت عربي سعودي قرار گيرد ؛ زيرا با معتقدات مذهبي توافق ندارد و علماي مذهبي ما آن را نمي پذيرند .

اين ملاقات و مذاكره ، چون در يكي از ميهماني ها اتفاق افتاده بود ، مجال بيشتري وجود نداشت تا صحبت هاي ديگري بشود . اميدوار است در آينده بتوان وقت ملاقات مفصلي از والاحضرت اميرعبدالله گرفت تا در آن ملاقات ، موضوع كمك ايران به ساختمان سايه بان و ديوار بقعه بقيع ، با ايشان مورد مذاكره قرار بگيرد .

اما راجع به جلب موافقت اولياي دولتِ عربيِ سعودي ، براي تعمير خود قبور ائمه اطهار ( عليهم السلام ) ، يا ايجاد ساختمان هايي غير از

138

سايه بان و ديوار در بقعه مذكور ، بايد به عرض برساند كه فعلاً هيچ گونه زمينه اي براي اين موضوع وجود ندارد و هرگونه كوششي كه تاكنون در اين راه مبذول شده ، به نتيجه نرسيده است و اقلاً در حال حاضر دولت سعودي آماده نيست ، هيچ گونه روي موافقتي به اين موضوع نشان دهد و چه والاحضرت اميرفيصل و چه والاحضرت اميرعبدالله فيصل و چه ساير رجال عالي رتبه دولت عربيِ سعودي ، تاكنون بارها تأكيد كرده اند و باز هم تأكيد مي كنند كه نبايد انتظار موافقتي را در اين مورد از دولت عربي سعودي داشت .

چنان كه اين جانب از نزديك شاهد هستم و آن جناب هم استحضار كامل دارند ، هنوز نفوذ علماي وهابي در دستگاه دولتي عربي سعودي بسيار قوي است ، تا جايي كه در هر شهري از اين كشور هيئتي به نام هيئت امر به معروف هست كه از دولت حقوق مي گيرند و كارشان اين است مراقب باشند و نگذارند اموري مخالف دين ( يا مذهب وهابي درحقيقت ) صورت گيرد و اين هيئت حتي در موضوع واردات گمركي نظارت دارند و نمي گذارند كتاب هاي مورد مخالفت مذهب وهابي ، يا فيلم هاي سينما يا گرامافون و صفحه يا از اين قبيل كالاها وارد مملكت شود و آن چه از اين گونه چيزها در كشور سعودي ديده مي شود ، همه اش به طور قاچاق و مخفي داخل شده است و همين چند هفته پيش بود كه در جده اطلاع حاصل كردند كه شخصي در خانه اش سينما دارد و اشخاص به طور پنهاني با دادن مبلغي مي روند و در منزل او از

139

تماشاي فيلم هاي سينمايي استفاده مي كنند ، درنتيجه فوراً به خانه او رفتند و دستگاه سينما و كليه فيلم ها را بيرون آوردند و در ملأ عام آتش زدند و خود صاحب خانه را مجازات نمودند .

از اين رو تصور مي شود بهتر است در وضع حاضر ، به همين اندازه موافقتي كه حاصل شده اكتفا گردد و از اقدامي كه نتيجه مثبتي نخواهد داد خودداري شود .

وزيرمختار شاهنشاهي ـ مظفر اعلم

ديدار با امير عبدالله فيصل

شماره محرمانه : 21

تاريخ : 23/2/1331

محرمانه

وزارت امور خارجه ـ اداره اول سياسي

پيوند گزارش محرمانه شماره 17 مورخ 16/2/1331 اشعار مي دارد كه عصر چهارشنبه ماه جاري ، بنا به تعيين وقت قبلي با والاحضرت اميرعبدالله فيصل ، كفيل نيابت سلطنت حجاز و وزير كشور و بهداري ملاقاتي دست داد . در اين ملاقات ، موضوع اعزام آقاي حاج رضا مهرآيين مهندس ايراني از طرف سفارت براي نظارت و راهنمايي در ساختمان و ديوار و سايه بان بقيع از نو مطرح و مورد تأييد ايشان واقع گرديد و قرار شد سفارشي به اولياي امور محلّي مدينه منوره بنويسند تا وسايل تسهيل كار آقاي حاج رضا

140

مهندس را فراهم كنند .

راجع به كمك ملت ايران به اين ساختمان ، با وجود اينكه اين جانب پيش بيني مي نمودم كه بعيد است چنين تقاضايي پذيرفته شود و سابقه تعمير و مرمت حرم مطهر حضرت پيغمبراكرم ( صلّي الله عليه وآله ) كه اعلي حضرت ملك عبدالعزيز بن سعود ، حاضر نشد اعانه و كمك مصري ها و ساير مسلمانان جهان را قبول كند ، اين ظن و پيش بيني را تقويت مي كرد ، مع ذلك احساسات پاك هم ميهنان را در اين باره تشريح نمودم و بيان داشتم كه چقدر مايه مسرت و سرفرازي ايرانيان مي شود كه بتوانند در اين عمل خير ، كمك كنند .

والا حضرت امير عبدالله در پاسخ فرمودند :

اين كار كوچك است و ارزش كمك را ندارد و ما همه در اين جا خدمتگزاران عالم اسلام هستيم و پول ما و پول شما با هم فرقي ندارد و اميدواريم در كارها و نقشه هاي بزرگ تري بتوانيم از كمك هاي بي دريغ ملت ايران برخوردار شويم و بدين ترتيب با لحن مؤدبانه و آراسته اي از قبول پيشنهاد ما معذرت خواستند .

تشكر از تلاش هاي سفارت

پس از اين ملاقات ، نامه شماره 432/5376 مورخ 16/2/31 كه مبني بر تقدير از كوشش هاي اين سفارت و ترغيب و تشويق در احراز موفقيت هاي بيشتري در اين باره بود رسيد . اين جانب با اظهار تشكر و امتنان بي پايان از طرف خود و كليه كارمندان اين سفارت ،

141

ازاين ابراز توجه و تقدير ، معروض مي دارد كه اين سفارت با استفاده از فرصت و مواقع مناسب ، كوشش هاي مداوم خود را در اين راه ادامه خواهد داد تا حتي الامكان نتيجه بهتر و بيشتري گرفته شود .

ولي به عقيده اين سفارت بهتر است براي احتراز از تحريك احساسات تعصب آميز وهابي ها و علماي نجد ، حتي المقدور در اطراف اين موضوع كمتر صحبت شود و كمتر گفتگوي آن در مطبوعات و راديوها منعكس گردد .

راجع به ارسال نقشه ديوار و سايه بان كه در نظر است ساخته شود ، چون آقاي حاج رضا مهندس ايراني از طرف اين سفارت در تهيه نقشه مذكور شركت خواهد كرد ، از اين رو به دست آوردن و ارسال نقشه ساختمان مذكور اشكالي نخواهد داشت . فعلاً اين سفارت منتظر رسيدن اعتبار دويست ليره اي است كه براي اين منظور از كميسيون حج خواسته است و براي اينكه فرصت از دست نرود ، بهتر است كه از محل موجودي كميسيون دائمي حج يا از هر محل ديگري كه ميسر باشد ، در ارسال وجه مزبور تسريع شود تا بلكه به محض صدور حكم و توصيه ، از طرف والاحضرت اميرعبدالله ، بتوان آقاي مهندس را براي منظور فوق به مدينه منوره اعزام نمود . وزير مختار شاهنشاهي ـ مظفر اعلم

رونوشت بالا در تعقيب نامه محرمانه شماره 11 مورخ 9/2/1331 براي استحضار وزارت دربار شاهنشاهي تقديم مي گردد .

وزير مختار شاهنشاهي ـ مظفر اعلم

142

سؤال از وزير امور خارجه

در همين زمان آقاي دكتر متين دفتري ، سناتور مجلس سنا ، سؤالي را از وزير امور خارجه وقت در مجلس مطرح و خواستار پاسخ گويي به آن مي شود . وزير خارجه ، آقاي دكتر كاظمي نيز روز دوشنبه مورخ 22/2/1331 هـ . ش . در مجلس سنا حاضر و توضيحاتي را ارائه مي كند . متن توضيحات در سند زير آمده است :

اداره اول سياسي

شماره : 69

تاريخ : 9/2/31

وزارت امور خارجه

سفارت شاهنشاهي ايران

جده

اخيراً از مجلس سنا سؤالي راجع به تعمير قبور ائمه اطهار ( عليهم السلام ) از جناب آقاي وزير امور خارجه به عمل آمده بود . اينك به پيوست متن كامل پاسخي كه در جلسه روز دوشنبه 22/2/1331 مجلس سنا در اين باب داده شده است ، براي اطلاع آن سفارت شاهنشاهي به پيوست فرستاده مي شود . وزير امور خارجه

وزارت امور خارجه

در پاسخ سؤالي كه سناتور محترم جناب آقاي دكتر متين دفتري در موضوع قبور ائمه اطهار ( عليهم السلام ) در بقيع فرموده بودند ، لازم

143

مي داند خلاصه اي از جريان امر و اقداماتي كه تاكنون از طرف وزارت امور خارجه به عمل آمده است به عرض برسانم .

تعمير قبور ائمه اطهار در بقيع با ابراز علاقمندي كه سال ها است از طرف ملت و دولت ايران به عمل آمده ، مسبوق به سوابق ممتدي است و انجام اين منظور همواره مورد نظر و تقاضاي دولت و ملت ايران بوده و مي باشد . نمايندگي هاي ايران در خارجه با وجود اشكالات و موانع زياد ، هر موقع مناسبي كه به دست آورده اند با مقامات مؤثر و عالي رتبه كشور عربي سعودي تماس گرفته و اهميت موضوع را متذكر گرديده اند ، من جمله اقداماتي است كه در دوره سفارت كبراي سناتور محترم ، جناب آقاي دشتي در مصر به عمل آمده و ملاقاتي كه در اين باب با والاحضرت اميرفيصل نايب السلطنه و وزير امور خارجه كشور عربي سعودي در سال 1329 به عمل آورده و اشكالات موجوده را ضمن گزارش مفصلي به اطلاع وزارت امور خارجه رسانيده اند .

اين جانب هم در يك ساله اخير ، از عدم موفقيت هاي قبلي مأيوس نگرديده و با اعزام وزيرمختار جديد به جده و صدور تعليمات لازمه درباره تعمير بقاع متبركه بقيع ، اقدامات جدّي به عمل آورده و دستورهاي مكرري در عرض چند ماه اخير صادر نمودم .

در اين اواخر ، پس از ملاقاتي كه نماينده ايران در جده با والاحضرتين اميرفيصل نايب السلطنه و وزير امور خارجه و اميرعبدالله وزير كشور عربي سعودي به عمل آوردند و انتظار ملت و

144

دولت ايران را از اولياي كشور عربي سعودي در اين باب جداً متذكر گرديده اند ، درنتيجه اين اقدامات و توجهات و علاقه مندي هايي كه در پاره اي از محافل مهم اسلامي نسبت به اين امر ابراز شده ، موافقت هايي حاصل شده ودستورهاي لازم به اميرمدينه ابلاغ گرديده است كه در تعمير ديوار قبور ائمه اطهار ( عليهم السلام ) و ساختمان سايه بان در بقيع اقدام لازم به عمل آورند و موضوع به اداره توسعه حرم كه مدتي است مشغول خالي كردن و توسعه اطراف حرم مطهر نبوي مي باشند واگذار گرديده است كه ضمن كارهاي ديگر خود ، اين موضوع بقيع را نيز انجام دهند و حتي يك نفر مهندس ايراني مقيم آن كشور ، درباره تعمير قبور ائمه اطهار ( عليهم السلام ) شركت خواهد داشت .

البته وزارت امور خارجه تعمير ديوار بقيع و ايجاد سايه بان مختصري را كافي ندانسته و دستور لازم به سفارت شاهنشاهي در جده داده است تا اقدامات و مذاكرات خود را تعقيب و توجه اولياي محترم دولت عربي سعودي را به اهميت موضوع بيش از پيش جلب و تقاضا نمايند در اقدامي كه مورد نظر و تقاضاي جامعه مسلمين و عالم تشيع و ايرانيان مي باشد توجه سريع و لازم مبذول دارند .

سؤال فروزانفر از وزير خارجه

مجدداً در تاريخ 28/3/1331 آقاي فروزانفر ، سناتور وقت از رياست مجلس سنا مي پرسد :

خواهشمند است مقرر فرماييد سؤال زير براي آقاي وزير امور

145

خارجه ارسال شود تا براي اداي جواب در مجلس سنا حاضر شوند .

سؤال : آيا تعمير بقاع متبركه چهار امام شيعه كه در اين باب نيز چندي قبل سؤال شده بود ، انجام شده است يا خير ؟

وزير خارجه وقت ، آقاي كاظمي پاسخ مي دهد :

در پاسخ سؤال جناب آقاي فروزانفر ، سناتور محترم ، راجع به تعمير قبور ائمه اطهار ( عليهم السلام ) لازم مي دانم توجه آقايان سناتورهاي محترم را به بياناتي كه در جلسه دوشنبه 22/2/1331 در پاسخ سؤال جناب آقاي دكتر متين دفتري ايراد نمودم ، جلب كنم :

در آن موقع به عرض رسانيدم كه در اثر اقداماتي كه در يك ساله اخير به عمل آمده است ، اولياي محترم دولت عربي سعودي ، موافقت كرده اند كه در تعمير ديوار قبور ائمه اطهار ( عليهم السلام ) و ساختمان سايه بان در بقيع اقدام لازم به عمل آورند و صحبت از تجديد بناي قبور ائمه اطهار ( عليهم السلام ) در بقيع در بين نبوده تا انصرافي از آن حاصل شده باشد . حالا اگر اشخاص غير مسؤولي براي تظاهر و خودنمايي ، چه در ايران و چه در عراق ، اظهارات مبالغه آميزي كرده باشند ، جز اينكه به اجراي اصل منظور ، صدمه زده باشند ، نتيجه ديگري نداشته و ندارد و لذا به نظر اين جانب بهتر است همواره در اين قبيل امور فقط نسبت به بيانات و اظهارات مقامات مسؤول توجه فرموده و هرگونه توضيحي هم كه لازم باشد از وزارت خارجه مربوطه بخواهند تا ابهامي در اصل موضوع حاصل نشده و سوء تفاهمي از اظهارات مبالغه آميز ديگران ايجاد نگردد .

146

با عرض مراتب بالا در تأييد توضيحات قبلي خود ، به عرض آقايان محترم مي رسانم كه اخيراً نيز دستورات جديد و مؤكّدي براي انجام منظور به سفارت شاهنشاهي در جده صادر شده و اميدوار است نتيجه رضايت بخشي حاصل و انجام اين امر در آينده پايه و اساس موفقيت هاي مهم تري در اين زمينه بشود .

ديدار مجدد اعلم با امير فيصل

مظفر اعلم وزير مختار شاهنشاهي ، در تاريخ 10/4/31 بار ديگر اقدام به ملاقات با امير فيصل ، نايب السلطنه حجاز كه به دليل فصل گرما در طائف به سر برده ، مي نمايد و در گزارش خود مي نويسد :

اين جانب ، هم براي خداحافظي به مناسبت مسافرت به حبشه و نيز براي تجديد جلب توجه معظم له به موضوع ساختمان سايه بان و ديوار بقيع ، همچنين براي مذاكره در موضوع دعوتي كه بايد طبق نامه محرمانه شماره 1778مورخ 31/3/1331 به نمايندگي از طرف جناب آقاي دكتر مصدق ، نخستوزير ، از معظم له براي مسافرت به ايران به عمل آيد . . . لازم ديد به طائف برود و معظم له را ملاقات كند . . . .

پايان كار

ملاقات ها و گفتگوها همچنان ادامه مي يابد ، سفرا تغيير مي كنند و نفرات بعدي نيز تلاش هاي گذشتگان را با قوّت و ضعف دنبال

147

مي نمايند ، تا آنكه بالاخره در سالهاي اخير در نزديكي قبور ائمه بقيع سايه باني احداث نموده و راهروهاي بقيع را نيز با موزاييك هاي سيماني فرش كرده اند ، ديوار و محوطه جلو بقيع نيز بازسازي شده است ، ليكن از تجديد بناي قبور امامان و بازسازي قبور شخصيت هاي مدفون در بقيع خبري نيست .

هم اكنون قبور چهار امام شيعه و قبور بسياري از افتخار آفرينان صدر اسلام و چهره هاي مورد احترام مذاهب اسلامي در زير آفتاب و در معرض باد و باران قرار دارد و هر زائري را با تأثّر شديد روبرو مي كند و همه را به چاره انديشي دعوت مي نمايد .

اميد آنكه رؤساي كشورهاي اسلامي ، تمامي پيروان مذاهب اسلامي و احزاب و گروه هاي اسلامي براي حل اين مشكل اقدام و از دولتمردان سعودي بخواهند هر چه سريعتر بقيع را از اين حالت غريبانه خارج نموده ، آن را به عنوان يك اثر جاودانه در تاريخ اسلام احيا و پاسداري نمايد .

در پايان براي كساني كه مايل به تحقيق و پژوهش بيشتر در اين زمينه مي باشند ، چند سند ديگر را نيز به نقل از كتاب « اسناد روابط ايران و عربستان سعودي » كه به كوشش آقاي علي محقق تهيه و تدوين گرديده ، نقل مي نمايم :

تاريخ سند : 24/6/1322

فرستنده : سفارت ايران در قاهره

گيرنده : وزارت امور خارجه

148

موضوع : تعمير ابنيه و بقاع متبركه بقيع

نمره : 135 محرمانه

وزارت امور خارجه

نامه شماره 2100 مورخ 20/5/1322 با رونوشت نامه وزارت دربار شاهنشاهي در خصوص استدعاي حضرت آيت الله قمي از پيشگاه اعلي حضرت همايون شاهنشاهي ، راجع به تعمير ابنيه و بقاع متبركه مدينه منوره رسيد . با وجود اين كه معلوم بود دولت عربي سعودي با انجام اين تقاضا مطابق منظور حضرت آية الله قمي موافقت نمي كند ، به خيال اين كه هرقدر در اين موضوع پيشرفت شود و وضعيت قبور و بقاع متبركه مزبور بهبودي يابد ، منظور آقايان علما تا اندازه اي عملي مي شود ، كاردار سفارت عربي سعودي ^{( 1 )} را ملاقات و پس از ذكر مقدمه مناسبي راجع به روابط حسنه بين ايران و كشور عربي سعودي و رابطه اسلاميت كه دو ملت برادر را به هم ارتباط داده و تشريح همبستگي و علاقه فوق العاده ايرانيان به مكه معظمه كه كعبه تمام مسلمانان است و به مدينه منوره كه مرقد حضرت پيغمبر اسلام در آنجاست ، مطلب را آغاز و اظهار نمودم :

به طوري كه اطلاع داريد در آغاز ورود اعلي حضرت ملك ابن السعود به حجاز ، ابنيه اي كه روي قبور بقيع بود ويران گرديد و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . كه شخصي بدوي نجدي و وهابي متعصبي است [ توضيح در حاشيه سند آمده است ] .

149

اين قبور كه متعلق به بزرگان اسلام و افتخار عالميان است ، بيم آن مي رود كه به مرور به كلي نابود گردد و هيچ علامت و مشخصاتي كه آن ها را از ساير قبور مشخص و متمايز نمايد ندارد . اگر دولت عربي سعودي موافقت نمايد ، خيلي مايه خرسندي دولت ايران و تمام ايرانيان خواهد بود كه اين اماكن متبركه را تعمير نمايند .

نامبرده اظهار داشت كه :

بناي ابنيه روي قبور مطابق احاديث صحيحه ممنوع و برخلاف شرع است ! ( احاديثي هم در تأييد اظهارات خود ايراد كرد ) و گفت به علاوه ، دور اين قبور سنگ چيني شده و معروف است كه قبور متعلق به چه اشخاصي است ، لذا موردي نيست كه براي تشخيص قبور مزبور از ساير قبور اقدامي شود !

در پاسخ گفتم البته در اجراي اين تقاضا اوامر شرع بايد كاملاً اجرا شود ، دولت ايران نيز كه كاملاً پايبند شرع و مطيع اوامر آن مي باشد ، هيچ وقت تقاضاي مخالف شرع نمي نمايد .

البته در اساس اسلام اختلافي بين مذاهب مختلف نيست ، ولي راجع به امور فرعي ممكن است اختلاف نظريه هايي بين علما وجود داشته باشد و در تشخيص صحت و يا عدم صحت احاديث نبوي نيز نظر متفاوت است و درنتيجه اين اختلاف نظر ، قسمت اعظم مسلمانان عالم ، مانند مسلمانان مصر و عراق و ايران و سوريه و افغانستان بناي ابنيه را روي قبور بزرگان مخالف شرع نمي دانند ، مشروط بر اين كه نسبت به قبور مزبور بيش از آن كه شرع اجازه مي دهد در تجليل و تقديس اغراق نشود .

150

منظور ما از اين تقاضا اين نيست كه قبور مزار اشخاص گردد ، مقصد اصلي آن است كه با بناي مختصري در روي قبور مزبور و تشخيص آن ها و ذكر صاحبان قبور از فقدان اثر و مجهول گرديدن صاحبان قبور جلوگيري شود . البته چون فعلاً تاريخ وجود ابنيه بر روي قبور مزبور نزديك است و بيش از چند سال از ويران شدن آن نگذشته است و قبور مشخص و صاحبان قبور معروف همگان مي باشند ، ولي به متمادي ايام ممكن است اين موضوع از نظرها محو گردد .

كاردار سعودي در پاسخ گفت :

البته تا آن جايي كه شرع اجازه دهد در انجام تقاضاي دولت شاهنشاهي موافقت مي شود و اضافه نمود كه تشخيص قبور بهوسيله سنگ چيني اطراف آن و گذاردن سنگ قبر شرعاً مانعي ندارد ، ولي بيش از آن مطابق مذهب وهابي كه مذهب رسمي دولت عربي سعودي است ممنوع مي باشد و در هر حال اجراي اين امر هم تا حدودي كه شرع اجازه مي دهد به هزينه خود دولت عربي سعودي انجام خواهد شد و به هيچوجه اجازه نمي دهند سايرين به هزينه خود اين كار را بكنند .

در خاتمه مذاكرات و اصرار اين جانب قرار شد در اين باب يادداشت كتبي به سفارت عربي سعودي نوشته شود كه بهوسيله مقتضي به وزارت خارجه عربي سعودي ابلاغ نمايند .

يادداشت تهيه و ارسال گرديد . تصور نمي كنم به اين ترتيب نتيجه به دست بيايد ، اگر موافقت فرمايند كه امسال شخصاً به

151

حجاز و مكه مشرف شوم ، ممكن است با اميرفيصل نايب السلطنه و وزير خارجه حجاز كه قدري افكارش روشن تر از پدر است مذاكراتي بنمايم . شايد بعون الله نتيجه به دست آيد .

اگر رفتن اين جانب تصويب گردد ، بايد قبل از وقت اعتبار مسافرت كافي حواله شود .

سفير كبير ايران

محمود جم

تاريخ سند : 6/7/1322

فرستنده : سفارت ايران در قاهره

گيرنده : وزارت امور خارجه

موضوع : پيگيري وعده ابن السعود در مورد تعمير قبور بقيع

نمره : 140 محرمانه

وزارت امور خارجه

در پيرو گزارش شماره 135 محرمانه حجاز مورخه 24/6/1322 راجع به استدعاي حضرت آيت الله قمي از پيشگاه اعلي حضرت همايون شاهنشاهي درباره تعمير ابنيه و بقاع متبركه مدينه منوره اشعار مي دارد :

به طوري كه آگهي دارند پس از ورود وهابي ها به مكه و وصول خبر ويران نمودن بعضي از بقاع متبركه در آن جا در موقعي كه هنوز بين سلطان ابن السعود و ملك علي فرزند شريف حسين جنگ

152

ادامه داشت ، جناب آقاي غفار جلال ، وزير مختار دولت شاهنشاهي
در مصر ، از طرف دولت شاهنشاهي براي رسيدگي به اوضاع و اجراي مذاكرات لازمه ، مأمور مسافرت به حجاز شد ، آقاي محمدرضا گلستانه مأمور محاسبات اين سفارت كه به سمت مترجم عربي در مصاحبت جناب آقاي جلال به حجاز مسافرت نموده بودند اظهار مي دارد ، به طوري كه در خاطر دارد در
آن موقع پس از مذاكرات زياد در اين باب ، سلطان ابن السعود از رفتار وهابيان كه بعضي از بقاع متبركه ( قبر و خانه حضرت خديجه و غيره ) را خراب كرده بودند عذرخواهي نموده و وعده داده بودند كه اگر دولت شاهنشاهي مايل به تعمير خرابي ها باشد ممانعت ننمايد .

و به قراري كه از پرونده امر فهميده مي شود عين مراسلات ابن السعود خطاب به والاحضرت اقدس پهلوي كه در آن موقع نيابت سلطنت عظمي را داشتند به پيوست گزارش شماره 230 مورخه 27 آبان ماه 1304 به وزارت امور خارجه فرستاده شده است ( رونوشت نامه مزبور براي مزيد آگهي به پيوست تقديم مي گردد . )

متمني است با مراجعه به پرونده هاي موجوده ، رونوشتي از مكاتبات نامبرده تهيه و به اين سفارت ارسال فرمايند تا در صورتي كه حقيقتاً مدرك صحيحي راجع به وعده هاي ملك ابن السعود در دست باشد مورد استفاده قرار دهد .

سفير كبير

153

تاريخ سند : 23/10/1332

فرستنده : وزير امور خارجه

گيرنده : سفارت خانه هاي ايران در قاهره ـ كراچي ـ جده

موضوع : استعلام در باب اخبار مربوط به تعمير قبور بقيع

نمره : 3074/38716

سفارت كبراي شاهنشاهي ايران ـ قاهره

سفارت كبراي شاهنشاهي ايران ـ كراچي

سفارت كبراي شاهنشاهي ايران ـ جده

به طوري كه استحضار دارند كليه كشورهاي اسلامي
و مخصوصاً كشور ايران سال ها است كوشش مي نمايند به هر وسيله ممكن شود ، ساختمان بقاع متبركه در شهر مدينه به صورتي كه قبلاً اولياي كشور عربستان سعودي با آن موافقت نموده اند ، يعني بناي يك مسجد در محوطه بقيع و يك سايه بان در اطراف آن انجام گردد . ولي اولياي كشور عربستان سعودي هميشه به تعلل و مسامحه گذرانده ، نه خودشان اين ساختمان را شروع
نموده و نه حاضر شده اند به ساير كشورهاي اسلامي اجازه دهند
مستقيماً و به خرج خودشان ساختمان را به نحو مذكور شروع
نمايند .

اخيراً به طور تواتر از خبرگزاري هاي جرايد اطلاع رسيد در ملاقاتي كه بين نخستوزير كشور افغانستان و اولياي كشور عربستان سعودي در موقع حج سال گذشته روي داده است ،

154

اعلي حضرت فعلي پادشاه كشور عربستان سعودي كه در آن موقع
با سِمت ولايت عهد و نيابت سلطنت امور كشور را زيرنظر داشته به جناب آقاي نخست وزير صريحاً وعده داده اند كه اين منظور را انجام دهند .

چون در سنوات سابقه هم ، مكرر اولياي كشور عربستان سعودي مواعيد مساعد به نمايندگان دولت شاهنشاهي ايران داده و به ساير كشورهاي اسلامي هم كه در اين مورد اظهاري نموده اند وعده مساعد داده ، ولي تاكنون هيچ يك را عملي ننموده اند و مقصود آن ها تسامح بوده است . بنابراين خواهشمند است از هر مقامي كه ممكن است ، تحقيقات عميق به عمل آورده ، در صورتي كه واقعاً اولياي كشور عربستان سعودي به قول خود وفا و اين مقصود را عملي نمايند ، مراتب را اعلام فرماييد و اگر مثل تعهدات و قول هاي سابق خواسته اند اين بار هم مانند گذشته به تسامح و تعلل بگذرانند ، مطلب را معلوم و اعلام فرمايند .

پاراف : وزير امور خارجه

حاشيه :

در جلسه كميسيون [ كميسيون دائمي حج ] كه به طور فوق العاده از اعضاي سابق و با حضور آيت الله نوري در منزل جناب آقاي [ . . . ] تشكيل گرديد موافقت به عمل آمد كه اين تحقيق به عمل آيد .

155

تاريخ سند : 21/7/1341

فرستنده : سفارت ايران در جده

گيرنده : وزارت امور خارجه

موضوع : ضريح قبور ائمه بقيع

نمره : 1039

وزارت امور خارجه

اداره اول سياسي

عطف به نامه شماره 1/3843/22689 مورخ 19/12/1340 و رونوشت نامه جناب آقاي حسين امين ، ضميمه آن در مورد ضريحي كه سابقاً پدر ايشان مرحوم محمدعلي ( حاج امين السلطنه ) جهت قبور ائمه بقيع ( عليهم السلام ) كه به مدينه منوره حمل و نصب گرديده و بعداً از طرف مقامات دولتي سعودي آن را جمع آوري و در محلي نگاه داشته اند زحمت اشعار مي دهد :

سفارت كبرا موضوع را كتباً از آقاي سيد مصطفي عطار ، دليل حجاج ايراني و متولي آسايشگاه حجاج ايراني در مدينه منوره كه آقاي حسين امين در نامه خود مورخ 12 شهريور ماه 1341 داشته اند ، ضريح صحيح و سالم در تصرف مشاراليه است تحقيق و چند مرتبه هم تأكيد شد هرچه زودتر از جريان امر اين سفارت كبرا را مستحضر دارد .

اكنون پاسخ از نامبرده رسيده كه ترجمه و رونوشت آن براي مزيد استحضار به پيوست ايفاد مي گردد . چنان كه ملاحظه

156

مي فرمايند ، سيد مصطفي عطار از اين موضوع به كلي اظهار بي اطلاعي كرده است .

سفير كبير ـ ضياءالدين قريب

تاريخ سند : 27/11/49

فرستنده : اداره اول سياسي

گيرنده : مقامات مسؤول در وزارت امور خارجه

موضوع : مذاكره با رايزن سفارت عربستان در ايران درباره تعمير قبور بقيع

نمره :

گزارش

در اجراي دستور جنابعالي ، دائر به مذاكره با مقامات سفارت سعودي پيرامون تقاضاي جمعي از روحانيون پاكستان در خصوص ترميم قبور ائمه اطهار در جنة البقيع ، ( موضوع مرقومه شماره 10651 مورخ 22/11/49 رياست محترم مجلس سنا به عنوان جناب آقاي وزير امور خارجه ) استحضار مي دهد :

باتوجه به غيبت سفير عربستان سعودي ، آقاي عبدالعزيز العقيل ، رايزن آن سفارت به وزارت امور خارجه فراخوانده شد و ساعت 30/11 صبح امروز با اين جانب ملاقات نمود .

در اين ملاقات نظريات علماي شيعه و جامعه روحانيت ايران و پاكستان درخصوص لزوم ترميم روضه مطهر بقيع به رايزن

157

سعودي ابلاغ و خاطرنشان گرديد كه صدور اجازه تعمير بقاع متبركه و قبور ائمه اطهار ( عليهم السلام ) در بقيع ، خواست قلبي عالم تشيع است ، زيرا وضع كنوني روضه بقيع قلوب ميليون ها شيعه را جريحه دار مي سازد .

آقاي العقيل گفت :

« قبرستان مطهر بقيع داراي در و ديوار و مأمور مراقب و نظافت چي است ، ولي روي قبور ، بقعه و بارگاه و سنگ و علامتي چنان كه خواست شيعيان است قرار ندارد و اين به مقتضاي آيين فرقه وهابي است . »

نامبرده افزود : « در آيين وهابي گذاشتن علامت و نام و نشان روي قبور حرام است و قبرها بايد با زمين هم سطح باشند ، به همين جهت در حال حاضر حتي قبر اعلي حضرت فقيد ملك عبدالعزيز بن سعود مؤسس كشور عربستان سعودي هم معلوم نيست ، البته قبرستاني كه در آن دفن شده اند معلوم است ، اما قبر ايشان معلوم نيست ، زيرا بي نام و نشان است و به همين ترتيب است وضع ساير پيروان مذهب وهابي .

بنابراين گمان نمي رود كه انجام تقاضاي جامعه روحانيون شيعه ميسر باشد ، زيرا هرگونه اقدامي در اين مورد با مخالفت و عكس العمل شديد علماي وهابي مواجه خواهد شد . »

رايزن سفارت سعودي افزود :

« اين اولين بار نيست كه چنين تقاضايي از طرف روحانيون

158

شيعه عنوان مي شود ، ولي هيچ گاه اقدامي در قبال اين تقاضا ميسور نگرديده است ، مع ذلك اگر يادداشتي در اين مورد از طرف وزارت امور خارجه به سفارت داده شود ، به مقامات مربوطه منعكس خواهيم كرد اما پاسخ آن مثبت نخواهد بود . »

اين جانب متذكر شدم :

« علماي شيعه از مخروبه بودن روضه مطهر بقيع و لزوم تعمير و ترميم آن صحبت مي كنند و مسأله ايجاد بقعه و بارگاه مطرح نيست . »

آقاي العقيل جواب داد : « قبرستان بقيع به هيچوجه مخروبه نيست و همان طور كه گفتم در و ديوارها ، مأمور نظافت چي دارد و شيعيان در پوشش تعمير و ترميم ، قصد تصرف در وضع قبور را دارند و اين امري است كه با معتقدات وهابي ها مغايرت دارد ، ولي همان طور كه گفتم اگر در اين مورد يادداشتي بفرستيد ما به مقامات متبوع خود منعكس مي كنيم . »

البته صدور يادداشت در اين مورد بستگي به نظر اولياي محترم وزارت متبوع دارد ، ولي از برداشت سخن رايزن سفارت و سابقه امر چنين برمي آيد كه نتيجه مثبتي بر آن مترتب نخواهد بود .

سابقه امر منضم اين گزارش است .

با احترام

سرپرست اداره اول سياسي

قاسمي

159

نكته پاياني

تلاش عالمان و بزرگان شيعه و پيروان اهل بيت ( عليهم السلام ) براي بازسازي بقيع از ديرزمان تاكنون پيوسته ادامه يافته و اين موضوع بارها در گفتگوهاي سياسي سرانِ دو كشورِ ايران و عربستان مطرح شده است ، ليكن متأسفانه تا اين زمان ، آنگونه كه بايد تأثيري در پي نداشته و وهابيان همچنان نسبت به عقايد خويش اصرار ورزيده ، بر اقدامات تخريبي شان افزوده اند . تا آن جا كه در يكي دو سال اخير ، با گذاشتن درِ فلزي جلو پله ها ، از رفتن بانوان به قسمت فوقاني و مقابل در ورودي بقيع و پشت پنجره هاي آن جلوگيري مي كنند و با استقرار نيروهاي نظامي در قسمت تحتانيِ مقابل بقيع ، مانع از نشستن و زيارت خواندن زائران مي شوند .

از سوي ديگر با گماردن تعدادي عناصر جاهل در كنار قبور بقيع ، با الفاظي خارج از ادب و نزاكت ، زائران را مورد توهين و استهزا قرار مي دهند و اين خود وسيله اي براي افزايش بغض و ناراحتي كساني است كه با تأسي به پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) به زيارت قبرستان بقيع مي روند تا با چهره هاي صدر اسلام آشنا شده و از مدفون شدگان در بقيع الگو بگيرند .

گفتني است اين همه ، در حالي است كه گروهي از مراجع عظام تقليد مسأله بازسازي و احداث بنا بر روي قبور بقيع را واجب دانسته و اجازه داده اند با استفاده از سهم امام ( عليه السلام ) و با روش هاي مسالمت آميز نسبت به ساخت بنا بر روي قبور اقدام شود .

160

گروهي از مراجع عظام تقليد در پاسخ به اين پرسش كه : آيا تلاش براي بازسازي قبور ائمه بقيع ( عليهم السلام ) لازم است ؟ چنين فرموده اند :

* آيت الله فاضل لنكراني : اگر تلاش به شكل مسالمت آميز باشد اشكالي در آن نيست بلكه بر همه مسلمانان واجب است .

* آيت الله مكارم شيرازي : تلاش براي بناي قبور ائمه بقيع ( عليهم السلام ) واجب كفايي است . ^{( 1 )}

* آيت الله صافي گلپايگاني : تجديد بناي قبور ائمه ( عليهم السلام ) از شعائر اسلام است و حفظ آن و تلاش در جهت تجديد بناي آن از واجبات است .

* آيت الله سيستاني : صرف حقوق شرعيه با اذن حاكم شرعي در بناي قبور ائمه بقيع جايز است .

* آيت الله سيد كاظم حائري : بدون شك اين تلاش ، از تعظيم شعائر الهي بوده ، پس هر مقدار كه امكان دارد كوشش براي ساخت بقيع سزاوار است .

اميد آن كه روزي اين خواست مسلمانان تحقّق يابد و بقيع به شكلي زيبا و در خور شأن مسلمانان بازسازي شود و در كنار گنبد سبز و نوراني پيامبر گرامي خدا چونان نگيني بدرخشد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . در ضمن ، ايشان مصرف حقوق شرعي را با اشراف ونظارت مجتهد عادل در اين بازسازي ، جايز دانسته اند .