مصحف در اصطلاح صحابه ‌

مصحف در اصطلاح صحابه <?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

واژه «مُصْحَف» در رواياتِ «جمع قرآن» تا زمان عثمان، به همان معناي لغوي به كار رفته است.

بخاري از صحابي «زيد بن ثابت» روايتي دارد كه فشرده آن چنين است: زيد گويد: «خليفه ابوبكر به او دستور داد تا قرآن را جمع كند. گويد: همه قرآن را گرد آوردم. صفحات گرد آمده نزد ابوبكر بود تا از دنيا رفت. سپس در حيات عمر نزد او، و پس از وي نزد حفصه دختر عمر باقي بود.»

بخاري بعد از آن از اَنَس روايتي آورده كه فشرده اش چنين است: «هنگامي كه عثمان تصميم به جمع قرآن گرفت او را نزد حفصه فرستاد كه «صُحُف» و نوشته ها را نزد ما بفرست تا «مصاحف» را از روي آنها نسخه برداري كنيم و سپس به تو بازگردانيم... تا آخر خبر. [1] .

بديهي است كه واژه «صُحُف» و «مَصاحِف» در اين دو روايت، به همان معناي لغوي يعني: نوشته ها و كتابهاي جلد شده، آمده است.

صريح تر از آنچه در روايت بخاري آمده، رواياتي است كه ابو داود سجستاني [سيستاني] در باب: «جمع قرآن در مصْحَف» در كتابش به نام «المصاحف» به گونه زير آورده است:

الف - از محمدبن سيرين روايت كند كه گفت:

هنگامي كه رسول خدا(ص) رحلت فرمود، علي(ع) سوگند خورد كه جز براي نماز جمعه ردا بر دوش نگيرد تا قرآن را در «مُصْحَف» جمع كند.

ب - از ابي العاليه روايت كند كه:

آنان قرآن را در زمان خلافت ابي بكر در يك «مُصْحَف» جمع كردند.

ج - از حسين روايت كند كه:

عمربن خطاب دستور جمع قرآن را داد، و او اولين كسي بود كه قرآن را در «مُصْحَف» جمع كرد [2] .

استشهاد ما به اين روايات سه گانه از آن رواست كه:

در زمان روايت آنها معناي «مُصْحَف» اعم از قرآن بوده است، و چنانكه گذشت، در آنها به ترتيب آمده بود:

الف - تا قرآن را در «مُصْحَف» جمع كند.

ب - قرآن را در «مُصْحَف» جمع كردند.

ج - دستور جمع قرآن را داد، و او اولين كسي بود كه قرآن را در «مُصْحَف» جمع كرد.

حال، اگر «مُصْحَف» در نزد آنان همان قرآن بود معناي روايات بدين گونه مي شد:

الف - تا قرآن را در قرآن جمع كند.

ب - قرآن را در قرآن جمع كردند.

ج - او اولين كسي بود كه قرآن را در قرآن جمع كرد.

[1] صحيح بخاري، كتاب فضائل القرآن، باب جمع القرآن، ج 3، ص 150.

[2] كتاب المصاحف، عبداللَّه بن ابي داود سجستاني متوفاي [316 هجري]، تصحيح دكتر اثر جفري، چاپ اول، قاهره [1355 هجري]. روايات الف و ج در ص 10 و روايت ب در ص9، آمده است.