بخش 12

گفتن «بسم الله الرحمن الرحيم» در ابتداي سوره‏ها در نماز <?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

پرسش 10: چرا ما «شيعيان» در نمازها در ابتداي حمد و سوره «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» مي‏گوييم ولي اهل تسنن و امام جماعت آنها يا اصلاً نمي‏گويند و يا برخي از آنها كه مي‏گويند آهسته مي‏گويند؟ بسم اللَّه الرحمن الرحيم

پاسخ: شيعه قائل است كه «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» جزء سوره‏هاي قرآن است مگر سوره برائت و همان گونه كه در تمام قرآن‏ها ملاحظه مي‏فرماييد در اول سوره‏ها «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» نوشته شده است - جز سوره برائت - لذا واجب است قبل از سوره حمد و هر سوره‏اي كه درنمازهاي واجب مي‏خوانيم «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» را بگوييم و اگر «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» را نگوييم سوره را ناقص و مقداري از آن را حذف كرده‏ايم، ضمناً معلوم است كه در نمازهاي جهريه بايد «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» را نيز بلند بگوييم.

ولي بين اهل تسنن اختلاف وجود دارد، بعضي از آنها با شيعه اماميه هم قول و هم عقيده هستند و آن را جزء سوره‏ها مي‏دانند [1]  ولي بعضي از آنها گفته‏اند «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» جزء سوره‏هاي قرآن نيست - مگر در سوره نمل - لذا آن را نمي‏گويند يا آهسته و به عنوان مستحب بودن، مي‏گويند و مالكي‏ها قائل هستند كه در نماز واجب «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» را اصلاً نبايد بگويند، نه بلند و نه آهسته [2]  و از بعضي كتابها نقل شده كه مالكي‏ها گفتن بسم اللَّه الرحمن الرحيم را در نمازهاي واجب مطلقاً مكروه مي‏دانند.

نتيجه اينكه: بين اهل تسنن و مذاهب اربعه آنان اختلاف وجود دارد، مالكي‏ها «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» را در نماز نمي‏گويند، حنفي‏ها يا نمي‏گويند يا آهسته مي‏گويند، شافعي‏ها بلند مي‏گويند، حنبلي‏ها بلند نمي‏گويند. [3] .

بنابراين چنانچه ما در جماعت آنها «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» را بگوييم بر خلاف تقيه عمل نكرده و با اعتراض آنها مواجه نمي‏شويم.

[1] به كتاب: المصباح المنير في تهذيب تفسير ابن كثير، ذيل تفسير سوره حمد مراجعه شود.

[2] همان.

[3] صحيح مسلم، از انس بن مالك نقل كرده است كه گفت: پشت سر رسول اللَّه‏ صلي الله عليه وآله وسلم و ابوبكر و عمر و عثمان، نماز خواندم پس آنان «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» را بلند نخواندند. (صحيح مسلم، كتاب الصلاة، ص204، ب13، ح399)

همچنين از او نقل كرده كه گفت پشت سر رسول اللَّه ‏صلي الله عليه وآله وسلم و ابوبكر و عمر و عثمان نماز خواندم و آنان در اول سوره حمد «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» نخواندند، در آخر آن هم نخواندند. (صحيح مسلم، كتاب الصلاة، ص204، ب13، ح399)

و بن باز، مفتي معروف عربستان، گفته است: «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» آيه‏اي مستقل است و جزء سوره حمد و ديگر سوره‏ها نيست، به جز سوره نمل، و گفته است: خداوند «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» را نازل كرد تا بين سوره‏ها فاصله باشد. (صلاة المؤمن القحطاني، ج1، ص194، باب صفة الصلاة).

ضمناً در همين صحيح مسلم، بعد از نقل روايات فوق بابي باز كرده تحت عنوان:

باب 14 - حجة من قال: البسملة آية من اول كل سورة سوي براءة.

و در اين باب از انس بن مالك نقل كرده كه گفت: روزي رسول اللَّه ‏صلي الله عليه وآله وسلم بين ما بود و در حالي كه خنده بر لب داشت سر بلند كرد و فرمود: هم اكنون سوره‏اي بر من نازل شد و چنين قرائت كرد: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم، إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ - فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ - إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ. پس از آن فرمود: آيا مي‏دانيد كوثر چيست؟ گفتيم: خدا و رسول خدا اعلم هستند. فرمود: كوثر نهري است كه خداوند عزوجل به من وعده داده و بر آن خير كثير است، آن حوض است و روز قيامت امتم بر من وارد مي‏شوند، ظرف‏هاي آن به عدد ستارگان است پس بنده‏اي از امتم از آن باز گرفته مي‏شود (منع مي‏شود). پس مي‏گويم خدايا اين بنده، از امت من است، خداوند مي‏فرمايد: نمي‏داني بعد از تو چه حادثه‏اي به وجود آوردند. [ما تدري ما اَحْدَثَتْ بَعْدَكَ] (صحيح مسلم، كتاب الصلاة، ص 205، باب 14، ح 400)

البته آقايان نسبت به جمله آخر اين حديث سكوت كرده و از خود سؤال نمي‏كنند بعد از رسول اللَّه‏ صلي الله عليه وآله وسلم چه حادثه‏اي رخ داده و آن حادثه تا چه حد ناگوار و براي رسول اللَّه‏ صلي الله عليه وآله وسلم ناراحت كننده بوده كه برخي از امتش به خاطر به وجود آوردن آن حادثه از آشاميدن آب كوثر ممنوع و محروم مي‏شود و ما هم وقتي از حوادث تلخ بعد از رسول اللَّه صحبت مي‏كنيم مي‏گويند آنها صحابي و مجتهد بوده و هر كاري كرده‏اند به اجتهاد خود عمل‏ كرده‏اند. عجبا، عجبا اگر چنين‏ است پس‏ چرا از آب كوثر منع مي‏شوند؟ وچه دليلي بر اعتبار و مشروعيت اجتهاد آنها وجود دارد؟.