بخش 17
سجده بر فرش
سجده بر فرش <?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
پرسش 15: چرا ما شيعيان بر مُهر يا سنگ و زمين و حصير سجده ميكنيم ولي اهل سنّت بر فرش سجده ميكنند؟
پاسخ: فقهاي شيعه از فرمايشات وعمل رسول اللَّه صلي الله عليه وآله وسلم و ائمه عليهم السلام استفاده كرده و فتوا دادهاند كه، شرط است چيزي كه بر آن سجده ميشود، يا زمين باشد يا چيزهايي كه از زمين ميرويد به شرط اينكه خوراكي و پوشاكي و چيزهاي معدني نباشد، و خلاصه اين كه، فرش و كليّه ملبوسات و مأكولات و معادن، از مظاهر دنيا و مورد علاقه نوع بشر است و سجده بر آنها از خلوص و خضوع ميكاهد، لذا طبق روايت معتبر، سجده بر آنها ممنوع شده است. [1] .
شخصي به نام هشام بن الحكم به امام صادق عليه السلام گفت: به من خبر ده، بر چه چيز سجده جايز است و بر چه چيز جايز نيست؟ فرمود: سجده جايز نيست مگر بر زمين و بر آنچه زمين آن را ميروياند، جز روييدني كه خوردني يا پوشيدني باشد. هشام بن الحكم به آن حضرت گفت:، فدايت شوم علّت اين كه سجده بر خوردنيها و پوشيدنيها جايز نيست چيست؟
فرمود: علّتش اين است كه سجده خضوع براي خداي عزوجل است و سزاوار نيست بر چيزي كه خوردني و پوشيدني است سجده نمود، بجهت اينكه أبناء دنيا - دنيا پرستان - بنده چيزهايي هستند كه ميخورند و ميپوشند و سجده كننده در حال سجده، خداي عزوجلّ را عبادت ميكند، پس سزاوار نيست پيشاني خود را بر معبود - چيز مورد علاقه - دنياپرستان مغرور، قرار دهد.
بر اين اساس فقهاي شيعه سجده بر فرش را صحيح نميدانند واينكه برمُهر سجده ميكنند، مهر خصوصيت ندارد بلكه منظور سجده نمودن بر زمين است ولي به جهت رعايت نظافت و سهولت جابجا نمودن و همراه داشتن، خاك را در اندازههاي مختلف بصورت مهر در ميآورند تا در نماز بر آن سجده كنند.
و لازم نيست سجده بر خصوص مهر باشد، بلكه سجده بر سنگ مرمر و سنگ سياه و بر چوب وبر حصير و بر دستمال كاغذي و بر كاغذ و بر تسبيح گِلي يا چوبي و مانند اينها، صحيح است، البته در سجده بر تسبيح بايد دانههاي آن به قدري باشد كه پيشاني لااقل به اندازه يك دو ريالي روي دانههاي آن قرار گيرد. [2] ولي اهل تسنّن معتقدند كه سجده بر هر چيزي، هرچند فرش كثيف باشد صحيح است.
بلي آنها هم ميگويند كه محلّ سجده شرايطي دارد مثلاً ميگويند: شرط است محلّ سجده خشك باشد و همچنين شرط است كه سُست نباشد. [3] لذا سجده بر چيزِ تَر و بر چيز سست كه پيشاني روي آن آرام نميگيرد را صحيح نميدانند.
>مناظره
[1] محمد بن علي بن الحسين بإسناده عن هاشم بن الحكم أنّه قال لأبي عبداللَّهعليه السلام أخبرني عمّا يجوز السجود عليه و عمّا لايجوز، قال: السجود لا يجوز إلّا علي الأرض أو علي ما أنبتت الأرض، إلّا ما أُكل أو لبس، فقال له: جعلت فداك ما العلّة في ذلك؟ قال: لأنّ السجود خضوع للَّه عزّ وجل فلا ينبغي أن يكون علي ما يؤكل و يلبس، لأنّ أبناء الدنيا عبيد ما يأكلون ويلبسون، والساجد في سجوده في عبادة اللَّه عزّ وجلّ، فلا ينبغي أن يضع جبهته في سجوده علي معبود أبناء الدنيا الذين اغترّوا بغرورها،... (وسائل الشيعة: أبواب ما يسجد عليه، باب 1، ح 1).
[2] به عروة الوثقي: فصل في السجود، مسأله 1 مراجعه شود.
[3] الفقه علي المذاهب الأربعة، ج1، «الفرض السادس من فرائض الصلاة» السجود - شروطه ص232.
مناظره
يك نفر از آنها در مسجد النّبي گفت: چرا ايرانيها براي نماز، آن قسمت كه سنگ فرش است جمع ميشوند مگر بهشت آنجا است؟
گفتم: اوّلاً تنها ايرانيها آنجا نميروند بلكه تمام شيعيان، طبق فقه و به فتواي فقها و علمايشان وظيفه دارند بروند آنجا كه سنگ فرش است و الّا نمازشان صحيح نيست، ثانياً شما هم بايد برويد آنجا كه سنگ فرش است چون طبق روايتي كه در «صحيح بخاري» آمده [1] رسول اللَّه صلي الله عليه وآله وسلم فرمود:
جُعِلَتْ لِي الأرْضُ مَسجِداً وَطَهُوراً.
براي من زمين محلّ سجده و تيمّم قرار داده شده است.
نيز در صحيح مسلم «كتاب الصلاة، باب متابعة الامام والعمل بعده» ح474 آمده است كه:رسول اللَّه صلي الله عليه وآله وسلم در سجده پيشاني خود را بر زمين ميگذاشت «يضع جبهته علي الارض».
و اين فرشها زمين نيست و شما به دستور رسول اللَّه صلي الله عليه وآله وسلم عمل نميكنيد، به علاوه اين فرشها زير پاي اين مردم كثيف شده و غير بهداشتي است، يك تسبيح چوبي دستم بود به او گفتم من هرگز روي اين فرشها سجده نميكنم وهميشه روي اين تسبيح سجده ميكنم شما هم روي اين فرشها سجده نكن، خنديد و گفت: من نميدانم، فقط ميدانم كه در فقه ما سجده بر فرش مانعي ندارد و صحيح است.
گفتم: اگر اين فرشها تَر باشد، روي آن سجده ميكني؟
گفت: خير ميروم جايي كه خشك باشد.
گفتم: چرا جاي ديگر ميروي مگر اينجا كه تَر است جهنّم است و آنجا كه خشك است بهشت است؟ خنديد و گفت: در فقه ما سجده بر چيز تَر صحيح نيست.
گفتم: در فقه شيعه نيز سجده بر فرش صحيح نيست، لذا ميروند روي سنگ فرش و آنجا نماز ميخوانند.
گفت: پس چرا بعضي از شيعيان روي فرشها سجده ميكنند؟ با لبخند گفتم: از ترس شما، لبخند زد و گفت: بنابر حرف شما نماز اين افراد كه روي فرش سجده ميكنند باطل است؟
گفتم: خير، همان گونه كه بين مذاهب اربعه اهل تسنّن در فتاوي و مسائل فقهي اختلاف وجود دارد، بين فقهاي شيعه نيز در بعضي از مسائل اختلاف وجود دارد و عدّهاي از فقهاي شيعه فتوي دادهاند كه در مانند مسجد النّبي كه محلّ اجتماع مسلمانان است و اهل سنت طبق مذهبشان بر فرش سجده ميكنند، به منظور حفظ وحدت و جلب دوستي و مودّت و براي جلوگيري از تفرقه واختلاف و بدبيني نسبت به يكديگر، سجده بر فرش صحيح است و لازم نيست روي سنگ فرش بروند و اين افراد كه روي فرش سجده ميكنند از آن عدّه، تبعيّت ميكنند و نمازشان صحيح است.
با اين توضيح خوشحال شد و گفت: من از گروه تندرو نيستم، مالكي هستم، و مايل بودم چگونگي امر را بدانم كه روشن شدم.
[1] صحيح بخاري: كتاب التيمم، باب 1، ح 335.