سجده بر تربت امام حسین

سجده بر تربت امام حسين <?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

 

>فلسفه سجده بر تربت امام حسين

 

فلسفه سجده بر تربت امام حسين

از موضوعاتي كه مورد توجه و سؤال اهل سنت و وهابيون واقع شده اين است كه چرا شيعه بر تربت امام حسين‏عليه السلام سجده مي‏كند؟ آيا در حقيقت اين سجده بر امام حسين يا سجده بر تربت نيست؟. براي روشن شدن مطلب به بررسي اين موضوع مي‏پردازيم:

 

>سجده شيعه بر هر نوع خاك

>برتري برخي زمين‏ها از ديدگاه قرآن

>برتري برخي از زمين‏ها از ديدگاه روايات

>شرافت تربت امام حسين

>قبر حسين‏ همانند قبر رسول‏ الله

>فضيلت تربت امام حسين‏

 

سجده شيعه بر هر نوع خاك

عالمان شيعي، سجده بر تربت امام حسين‏عليه السلام را واجب نمي‏دانند، بلكه حكم به جواز سجده بر هر تربت و خاكي نموده‏اند، ولي از آن جا كه تربت امام حسين‏عليه السلام امتياز خاصي دارد، حكم به استحباب سجود بر آن داده‏اند.

 

 

برتري برخي زمين‏ها از ديدگاه قرآن

از مجموع آيات استفاده مي‏شود كه برخي از زمين‏ها مبارك بوده، بر ساير زمين‏ها برتري خاصّي دارند.

خداوند متعال مي‏فرمايد: (إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَهُديً لِلْعالَمِينَ)؛ [1]  «نخستين خانه‏اي كه براي [عبادت] مردمان نهاده شد، خانه‏اي است كه در مكه [بنا شده] است كه مبارك و راهنماي جهانيان مي‏باشد.»

و نيز مي‏فرمايد: (وَقُلْ رَبِّ أَنْزِلْنِي مُنْزَلاً مُبارَكاً وَأَنْتَ خَيْرُ المُنْزِلِينَ)؛ [2]  «و بگو پروردگارا مرا به منزلي مبارك فرود آور و تو بهترين ميزباناني.»

در آيه‏اي آمده است: (وَنَجَّيْناهُ وَلُوطاً إِلي الأَرضِ الَّتِي بارَكْنا فِيها لِلْعالَمِينَ)؛ [3]  «و او و لوط را به سرزمين [شام] كه آن را براي همه جهانيان پربركت ساختيم نجات داديم.»

درباره حضرت موسي‏عليه السلام مي‏فرمايد: (إِذْ ناداهُ رَبُّهُ بِالْوادِ المُقَدَّسِ طُوَيً)؛ [4]  «چون پروردگارش او را در وادي مقدس طوي ندا داد.».

هم چنين در خطاب به او مي‏فرمايد: (فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوادِ المُقَدَّسِ طُويً)؛ [5]  «كفش‏هايت را از پا بيرون كن [بدان كه] تو در وادي مقدس طوي هستي.»

درباره قصه سليمان‏عليه السلام آمده است: (وَلِسُلَيْمانَ الرِّيحَ عاصِفَةً تَجْرِي بِأَمْرِهِ إِلي الأَرْضِ الَّتِي بارَكْنا فِيها)؛ [6]  «و براي سليمان باد تندرو را [تسخير كرديم] كه به فرمان او به سرزميني كه بركتش بخشيده بوديم روان مي‏شد.»

در مورد پيامبر اسلام‏صلي الله عليه وآله مي‏فرمايد: (سُبْحانَ الَّذِي أَسْري بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِنَ المَسْجِدِ الحَرامِ إِليَ المَسْجِدِ الأَ قْصي الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ)؛ [7]  «پاك و منزه است كسي كه بنده‏اش را شبي از مسجد الحرام تا مسجد الاقصي كه پيرامونش را بركت بخشيده‏ايم، سير داد.»

 

 

[1] سوره آل عمران، آيه 96.

[2] سوره مؤمنون، آيه 29.

[3] سوره انبياء، آيه 71.

[4] سوره نازعات، آيه 16.

[5] سوره طه، آيه 12.

[6] سوره انبياء، آيه 81.

[7] سوره اسراء، آيه 1.

 

برتري برخي از زمين‏ها از ديدگاه روايات

از ديدگاه روايات اهل سنت و شيعه استفاده مي‏شود كه قطعه‏هاي زمين همانند ساكنان آن، متّصف به صفت شقاوت و سعادت‏اند:

1 - بخاري به سندش از عبداللَّه بن عمر نقل مي‏كند: پيامبر اكرم‏صلي الله عليه وآله هنگامي كه از سرزمين «ثمود» مي‏گذشت، فرمود: داخل نشويد در سرزمين‏هايي كه صاحبان آنها به خود ظلم نمودند، تا شما نيز همانند آنان به مصيبت مبتلا نگرديد، مگر در حالي كه گريانيد. آنگاه رسول خداصلي الله عليه وآله سر مباركش را پوشانيد و به سرعت از آن وادي گذر نمود. [1] .

2 - همو نقل مي‏كند: علي‏عليه السلام كراهت داشت در سرزمين فرو رفته «بابل» نماز بخواند. [2] .

3 - حلبي در سيره خود نقل مي‏كند: اجماع امّت بر آن است كه اين مكان (مدينه) كه اعضاي شريف پيامبرصلي الله عليه وآله را در بر گرفته، بهترين قسمت‏هاي روي زمين است و حتّي از كعبه برتر مي‏باشد. برخي ديگر گويند: افضل قسمت‏هاي روي زمين است، و حتّي از عرش الهي برتر است. [3] .

4 - سمهودي شافعي در بحث علل برتري سرزمين مدينه بر سرزمين‏هاي ديگر مي‏گويد: جهت دوم آن كه: اين سرزمين مشتمل بر قطعه زميني است كه به اجماع امت بر ساير قطعه‏ها برتري دارد و آن همان قطعه‏اي است كه بدن شريف پيامبرصلي الله عليه وآله را در برگرفته است. [4] .

5 - هم چنين اين مطلّب را كه مردم بعد از رحلت رسول خداصلي الله عليه وآله مي‏آمدند و به جهت تبّرك از خاك قبر آن حضرت بر مي‏داشتند و با خود مي‏بردند. عايشه به جهت آن كه بدن پيامبرصلي الله عليه وآله نمايان نگردد، دستود داد ديواري به دور قبر پيامبرصلي الله عليه وآله كشيده شود. [5] .

 

 

[1] صحيح بخاري، ج 6، ص 7، كتاب المغازي.

[2] همان، ج 1، ص 90، كتاب الصلاة.

[3] سيره حلبي، ج 3، ص 306.

[4] وفاء الوفاء، ج 1، ص 52.

[5] همان، ص 385.

 

شرافت تربت امام حسين

تربت امام حسين‏عليه السلام از جمله تربت‏هايي است كه خداوند متعال آن را به جهاتي مبارك گردانيده است، زيرا آن تربت قطعه زميني است كه جسد پاك و طيّب و طاهر سيدالشهداعليه السلام را در بر دارد.

علامه اميني‏رحمه الله در سرّ سجود به تربت كربلا مي‏فرمايد: «اين امر بر دو اصل اساسي استوار است:

الف - آن كه شيعه اماميه در صدد آن است كه براي خود تربت و مهري پاك به همراه داشته باشد تا بر آن سجده نمايد.

ب - برخي از بقاع بر بعضي ديگر برتري دارد، لذا آثار و بركاتي بر آن مترتب است؛ به همين دليل كعبه و حرم حكم خاصي به خود گرفته است. از جمله سرزمين‏هايي كه بر ساير بقاع برتري پيدا كرده و داراي آثار و بركاتي خاص است محلي است كه بدن شريف سيدالشهداعليه السلام را در خود جاي داده است. همان بقعه‏اي كه امام علي‏عليه السلام قبل از شهادت امام حسين‏عليه السلام قبضه‏اي از خاك آن را برداشت و استشمام كرد و چنان گريست كه زمين از اشك‏هاي حضرتش مرطوب گشت.

سپس فرمود: «از اين سرزمين هفتاد هزار نفر محشور شده و بدون حساب وارد بهشت مي‏گردند». [1]  آيا سجده بر چنين تربتي مطلوبيّت و قداست ندارد و سبب تقرّب به خداوند متعال نمي‏گردد؟. آيا سزاوار نيست كه انسان بر تربتي سجده كند كه در آن نشانه‏هاي توحيد و عشق بازي در راه معبود است؟ تربتي كه در صورت توجه خاص به حقيقت آن، حالت رقّت قلب در انسان ايجاد شده و انسان را به سوي خداوند نزديك مي‏كند...». [2] .

استاد عباس محمود عقاد - نويسنده مصري - در مورد سرزمين كربلا مي‏نويسد: «سرزمين كربلا حرمي است كه مسلمانان براي عبرت و ياد آوري به زيارت آن مي‏آيند و غير مسلمين براي مشاهده و بازديد، ولي اگر بنا باشد كه حقّ اين سرزمين ادا شود بايد آن را زيارت گاه هر انساني قرار داد كه براي نوع خود نصيبي از قداست و بهره‏اي از فضيلت قائل است، زيرا ما به ياد نداريم كه قطعه‏اي از زمين به مانند كربلا اين چنين داراي فضيلت و منقبت باشد. اين نيست مگر به جهت آن كه اين سرزمين با اسم كربلا و منزلگاه حسين‏عليه السلام مقرون و عجين شده است». [3] .

شيخ محمد حسين آل كاشف الغطاءرحمهم الله در بيان حكمت استحباب سجده بر تربت حسين‏عليه السلام مي‏فرمايد: «از جمله اغراض و مقاصد عالي در استحباب سجود بر تربت حسين‏عليه السلام آن است كه نمازگزار هنگامي كه پيشاني خود را بر تربت مي‏گذارد به ياد فداكاري و عشق بازي امام حسين‏عليه السلام در پيشگاه الهي مي‏افتد و اين كه چگونه يك انسان مي‏تواند در راه عقيده و مبدأ، اين گونه فداكاري كرده و با ظالمان مقابله كند. و از آن جا كه سجود بهترين حالات يك بنده نزد خداوند است، مناسب است كه در آن حالت به ياد ارواح پاك و طيب و طاهري بيفتد كه جانشان را در راه معشوق فدا كردند. در اين هنگام و با اين تفكّر، حالت خضوع و خشوع در انسان ظاهر مي‏شود و دنيا و آنچه در آن است در نظرش حقير جلوه مي‏كند و حالتي عرفاني و معنوي قوي‏اي در نفسش نسبت به خداوند متعال حاصل مي‏شود، همانند حالتي كه براي امام حسين‏عليه السلام و اصحابش حاصل شده است. و اين به جهت توسل و ارتباط با امام حسين‏عليه السلام از طريق تربت اوست. از همين رو در روايات مي‏خوانيم كه سجده بر تربت حسيني‏عليه السلام حجاب‏هاي هفت گانه را پاره مي‏كند. پس در حقيقت سجده بر تربت حسيني‏عليه السلام سرّ صعود و عروج از تراب به ربّ الارباب است...». [4] .

عبد الرزاق مقرّم‏رحمه الله مي‏نويسد: «از جمله اسلوب‏هايي كه اهل بيت‏عليهم السلام به جهت شناساندن مظلوميّت امام حسين‏عليه السلام به مردم به كار گرفته‏اند، امر به سجود بر تربت حسيني‏عليه السلام است، زيرا از مهم‏ترين اسرار آن اين است كه نمازگزار هر روز در اوقات نماز پنج گانه‏اش هنگامي كه چشمش به تربت حسيني‏عليه السلام مي‏افتد به ياد امام حسين‏عليه السلام و فداكاري‏هاي او، و اصحاب و اهل بيتش مي‏افتد و معلوم است كه ياد آوري از اين چنين الگوهايي از حيث روان‏شناسي اثر تربيتي و معنوي عجيبي در نفس انسان خواهد گذاشت...». [5] .

 

 

[1] المعجم الكبير، ج 3، ص 111، ح 2825.

[2] السجود علي التربة الحسينية عند الشيعة الاماميه، ص 87-69.

[3] ابوالشهدا، ص 145.

[4] الارض و التربة الحسينيه، ص 32و33.

[5] مقتل الحسين‏عليه السلام، ص 103و104.

 

قبر حسين‏ همانند قبر رسول‏ الله

در ابتداي بحث به شرف و فضيلت قبر پيامبرصلي الله عليه وآله و قطعه زميني كه حضرت را در خود گرفته اشاره نموديم، حال اين نكته را ياد آور مي‏شويم كه: قبر امام حسين‏عليه السلام همانند قبر رسول‏صلي الله عليه وآله است زيرا امام حسين‏عليه السلام پاره تن رسول خداصلي الله عليه وآله است. پيامبرصلي الله عليه وآله فرمود: «حسين منّي و أنا من حسين»؛ [1]  «حسين از من و من از حسينم.»

امّ الفضل در عالم رؤيا ديد كه قطعه‏اي از پيكر مطهّر پيامبرصلي الله عليه وآله جدا شد و در دامانش قرار گرفت. هنگامي كه در مورد اين خواب از پيامبرصلي الله عليه وآله سؤال نمود، حضرت آن را به ولادت امام حسين‏عليه السلام و تربيتش در دامان ام الفضل تعبير كرد.... [2]  پس امام حسين‏عليه السلام پاره تن پيامبرصلي الله عليه وآله است و اگر پيامبرصلي الله عليه وآله احترامي دارد كه به تبع آن، خاك قبرش هم متبرّك است، امام حسين‏عليه السلام نيز چنين است.

 

 

[1] سنن ترمذي، ج 5، ص 658؛ مسند احمد، ج 4، ص 174؛ سنن ابن ماجه، رقم 144.

[2] مستدرك حاكم، ج 3، ص 176.

 

فضيلت تربت امام حسين‏

1 - احمد بن حنبل از عامر شاطبي نقل مي‏كند: در سفري همراه علي بن ابي طالب‏عليه السلام بودم. حضرت هنگامي كه در مسير خود به صفين به نينوا رسيد، صدا داد: اي ابا عبداللَّه! در كنار شطّ فرات صبر كن. عامر شاطبي مي‏گويد: عرض كردم: براي چه؟ فرمود: روزي بر پيامبرصلي الله عليه وآله وارد شدم، در حالي كه گريان بود؛ عرض كردم: اي نبي خدا! آيا كسي شما را غضبناك كرده؟ چه شده است كه گريانيد؟ پيامبرصلي الله عليه وآله فرمود: خير بلكه الآن جبرئيل از نزد من خارج شد و خبر داد كه حسين‏عليه السلام در كنار شطّ فرات به شهادت مي‏رسد. جبرئيل گفت: آيا مي‏خواهي كه تربت او را استشمام نمايي؟ عرض كردم: آري. آن گاه قبضه‏اي از خاك تربت امام حسين‏عليه السلام را به من داد كه در اين هنگام طاقت نياوردم و گريستم. [1] .

2 - امّ سلمه مي‏گويد: روزي رسول خداصلي الله عليه وآله مضطرب از خواب بيدار شد، دوباره خوابيد و بار ديگر همين حالت به وي دست داد، بار سوم نيز اين عمل تكرار شد، در اين مرتبه ديدم كه در دستان مباركش تربتي سرخ بود كه آن را مي‏بوسيد و اشك مي‏ريخت. عرض كردم: اي رسول خدا! اين تربت چيست؟ فرمود: جبرئيل به من خبر داد كه فرزندم حسين‏عليه السلام در سرزمين عراق به شهادت مي‏رسد. به جبرئيل گفتم: تربتي كه حسين‏عليه السلام در آن به شهادت مي‏رسد به من بنما، جبرئيل از آن تربت آورده و به من داد. [2] .

دانستن اين نكته ضروري است كه فرق است بين مسجود له و مسجود عليه، شيعه اماميه كه بر تربت امام حسين‏عليه السلام سجده مي‏كند آن را مسجود له قرار نمي‏دهد، بلكه آن را مسجود عليه قرار مي‏دهد، يعني شيعه براي تربت امام حسين‏عليه السلام سجده نمي‏كند، بلكه بر روي تربت امام حسين‏عليه السلام اما براي خداوند متعال سجده مي‏نمايد. و بين اين دو فرق آشكار است.

 

 

[1] مسند احمد، ج 2، ص60.

[2] مستدرك حاكم، ج 4، ص 398.