بخش 4

عوامل و ايادي اجانب ، همين طور در زير پرده سياه استعمار پوشيده بماند و آتش اختلاف و تشتت در ميان مسلمين افروخته گردد ، روزهاي سياه تر و نكبت بارتري براي جامعه اسلامي در پيش است و خطر ويران كننده اي متوجه اساس اسلام و احكام قرآن مي باشد . ^{( 1 )}

از ديدگاه امام خميني ( رحمه الله ) ، ايجادكنندگان اختلاف ميان شيعه و سنّي ، نه شيعه اند و نه سنّي ، بلكه از محدوده دين مبين اسلام خارجند .

د ) هشياري در برابر توطئه هاي مخالفان وحدت اسلامي

تلاش مخالفان وحدت اسلامي در حذف عوامل وحدت آفرين بسيار گسترده و مرموزانه است ، به گونه اي كه گاه براي اجراي نقشه هاي شومشان از خود مسلمانان بهره مي گيرند . البته شناخت اين توطئه چيني ها بسيار مشكل است و رويارويي با آنها بسيار دشوارتر است . امام خميني ( رحمه الله ) با هشياري و ژرف انديشي ، بسياري از دسيسه هاي مخالفان جهاني وحدت اسلامي را آشكار ساخت و مقصد و اهداف شوم آنان را به همگان شناساند . ايشان در يكي از سخنراني هاي خود مي فرمايد :

دولت هاي استعمارطلب با دولت هايي كه مي خواهند ذخاير مسلمين را ببرند ، با وسيله هاي مختلف ، با نيرنگ متعدد ، دول اسلامي [ و ] سران دول اسلامي را اغفال مي كنند . گاهي به اسم شيعه و سنّي اختلاف ايجاد مي كنند . . . . در دول اسلامي بين

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . صحيفه نور ، ج 1 ، ص 343 .

طوايف مسلمين به اسم اسلام و به اسم مذهب چيزهايي پخش مي كنند ، تبليغاتي مي كنند كه طوايف مسلمين به جان هم بيفتند و با هم اختلاف شيعه و سنّي پيدا بكنند و آنها به ذخايري كه مسلمين دارند ، دست رسي پيدا بكنند و نتوانند مسلمين كاري انجام بدهند . ^{( 1 )}

بصيرت و ژرف انديشي حضرت امام خميني ( رحمه الله ) بسيار ستودني است . ايشان به تمام مسلمانان كه در كنگره بزرگ حج گرد هم مي آيند ، يادآوري مي كند :

در اين اجتماع بزرگ حج كه بايد به نفع اسلام و مسلمين بهره برداري شود ، با كمال تأسف ديده مي شود كه بعضي قلم هاي مسموم عمّال استعمار براي تفرقه صفوف مسلمين سال هاست كه برخلاف مقاصد صاحب وحي در مركز وحي اوراقي را به اسم « الخطوط العريضه » و امثال آن نشر مي دهند و به مستعمرين كمك مي كنند [ و ] با دروغ و افترا يك جمعيت قريب صد و پنجاه ميليون نفري را از صفوف مسلمين جدا مي كنند و جاي تعجب است كه حكومت حجاز چگونه اجازه مي دهد اين اوراق گمراه كننده در مركز وحي پخش شود . ^{( 2 )}

بر ملت اسلامي لازم است كه از اين گونه كتاب ها و نشريات تفرقه انگيز و استعماري اجتناب كنند و اين اشخاص مخالف

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . صحيفه نور ، ج 1 ، ص 323 .

2 . صحيفه نور ، ج 1 ، ص 295 .

وحدت مسلمين را طرد نمايند و در اين اجتماع مقدس ، اولا در مسائل اساسي اسلام و ثانياً در مسائل خصوصي كشورهاي اسلامي تبادل نظر كرده ، ببينند كه در داخل كشورها ، با دست استعمار و عمّال آن بر برادران مسلمان آنان چه مي گذرد . اهالي هر كشوري بايد در اين اجتماع مقدس ، گرفتاري هاي ملت خود را به مسلمين جهان گزارش دهند . ^{( 1 )}

هـ ) لزوم تعامل برادرانه پيروان مذاهب اسلامي با يكديگر

پس از به پيروزي رسيدن انقلاب اسلامي ، دشمنان داخلي و خارجي كوشيدند انقلاب اسلامي را جرياني فرقه گرا و صرفاً شيعي معرفي كنند كه پس از پيروزي ، اقليت هاي مذهبي را به كلي از صحنه اجتماع طرد خواهد كرد و بر اقليت هاي ديني مسيحي ، زرتشتي و يهودي خواهد تاخت . حضرت امام خميني ( رحمه الله ) در گفتوگوهاي مكرر با خبرنگاران رسانه هاي گروهي كوشيد تا اين توطئه را خنثي كند . ايشان فرمود :

اولا برادران اهل سنّت هرگز از اقليت هاي مذهبي نيستند . ما بارها گفته ايم كه رفتارمان با اقليت هاي مذهبي بسيار خوب خواهد بود . اسلام ، آنان را محترم شمرده است . ما به آنان تمام حقوقشان را مي دهيم . آنان حق دارند در مجلس وكيل داشته باشند و آزادانه به فعاليت هاي سياسي ، اجتماعي بپردازند و آزادانه امور مذهبي خود را انجام دهند . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . همان .

2 . صحيفه نور ، ج 3 ، ص 2 .

ايشان در جايي ديگر مي فرمايد :

ائمه اطهار ما سفارش كردند ، به ما بپيونديد . با هم و با هم اجتماعمان را حفظ كنيم و كسي كه اين اجتماع را بخواهد بر هم بزند يا جاهل است و يا مغرض و نبايد به اين حرف ها گوش بكنند . برادران سنّي ما نبايد به يك تبليغاتي كه از طرف دشمنان اسلام مي شود ، ترتيب آثار بدهند . ما با آنها برادر هستيم . آنها با ما برادر هستند . اين مملكت ، مال همه ما هست . مال همه ما ، مال اقليت هاي مذهبي ، مال مذهبيون ما ، مال برادران اهل سنّت ما ، همه ما با هم هستيم . ^{( 1 )}

ايشان براي آسوده كردن خاطر پيروان مذاهب و اديان الهي اين گونه مي فرمايد :

تمام اقليت هاي مذهبي در حكومت اسلامي مي توانند به كليه فرايض مذهب خود آزادانه عمل كند و حكومت اسلامي موظف است از حقوق آنان به بهترين وجه حفاظت كند . ^{( 2 )}

امروزه در ايران اسلامي ، پيروان مذاهب اربعه اهل سنّت ، مانند برادران شيعه در عمل به احكام مذهبي شان به طور كامل آزادند . حتي مسائل فقهي مذاهب آنها در مراكز صدا و سيماي استان هاي محل سكونتشان رعايت مي شود و دروس احكام ويژه را به آنها مي آموزند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . همان ، ص 234 .

2 . همان ، ج 1 ، ص 128 .

دادگاه ها نيز در شهرستان هايي كه پيروان مذاهب اربعه اهل سنّت در آن سكونت دارند ، مسائل فقهي مذاهب را رعايت مي كنند . حوزه هاي علوم ديني نيز با بهره مندي از حمايت هاي مادي و معنوي حكومت اسلامي ، به تربيت طلاب مي پردازند . خيابان ها ، معابر ، مراكز آموزشي ، فرهنگي و تفريحي نيز كه به نام مشاهير مسلمان سنّي و شيعه نام گذاري شده ، به سهم خويش ، نمادي زيبا از هم بستگي مذاهب اسلامي است .

و ) مبارزه با ملي گرايي افراطي

مهم ترين حربه استعمار در تجزيه جهان اسلام به بيش از پنجاه كشور ، دامن زدن به افكار تند ناسيوناليستي در ميان مسلمانان بود . هنگامي كه استعمار از رويارويي با يك دولت واحد و متحد اسلامي باز ماند ، به فكر تجزيه آن افتاد و اين راه كار مخرب ، موجب تجزيه امپراتوري مقتدر اسلامي ، تشديد اختلاف ها ، برافروخته شدن آتش جنگ هاي مذهبي ، بازماندن از پيشرفت هاي علمي ، اقتصادي ، اجتماعي ، نظامي و فرهنگي ، بر باد رفتن ذخاير و ثروت هاي قومي و ملي و روي كار آمدن حكومت هاي وابسته و دست نشانده شد .

اهتمام حضرت امام خميني ( رحمه الله ) در مبارزه با ملي گرايي افراطي ، جلوه ديگري از اعتقاد ايشان به هم بستگي مذاهب اسلامي است . ايشان در رهنمودي مي فرمايد :

از مسائلي كه طراحان براي ايجاد اختلاف بين مسلمانان طرح و عمّال استعمارگر در تبليغ آن به پا خاسته اند ، قوميت و مليت است و مسلمانان را در مقابل هم قرار داده اند . در حب وطن

حرفي نيست ، ولي ملي گرايي كه به دشمني بين مسلمانان و شكاف در صفوف مؤمنين منجر مي شود ، برخلاف اسلام و مصلحت مسلمين است . ^{( 1 )}

با نگاهي به آخرين سال هاي حاكميت رژيم پهلوي ، درمي يابيم كه نظام حاكم ، با دامن زدن به افكار ناسيوناليستي ، براي نابودي اسلام مي كوشيد . به همين دليل ، برپايي جشن هاي 2500 ساله ؛ تغيير مبدأ تاريخ رسمي كشور از هجرت نبي اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) به تاج گذاري بنيان گذار سلسله هخامنشيان ؛ مبارزه با زبان قرآن و حديث و زبان فارسي قوت گرفته از زبان عربي ؛ نشر افكار زرتشتي آرياپسندانه و مواردي مانند آن ، در دستور كار طاغوت قرار گرفته بود .

آيت الله مرتضي مطهري كه سال ها از انديشه و ديدگاه حضرت امام خميني ( رحمه الله ) بهره گرفته است ، مي نويسد :

استعمار براي اينكه اصل « تفرقه بينداز و حكومت كن » را اجرا كند ، راهي از اين بهتر نديد كه اقوام و ملل اسلامي را متوجه قوميت و مليت و نژادشان كند و آنها را سرگرم افتخارات موهوم نمايد . به هندي بگويد تو سابقه ات چنين است و چنان ، به ترك بگويد نهضت جوانان ترك ايجاد كن و « پان تركيسم » به وجود آور . به عرب بگويد روي « عروبت » و « پان عربيسم » تكيه كن و به ايراني بگويد نژاد تو آريايي است و تو بايد حساب خود را از اعراب كه از نژاد سامي است ، جدا كني . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . پيام به زائران بيت الله الحرام ، 2/6/1359 .

2 . مرتضي مطهري ، خدمات متقابل اسلام و ايران ، ص 35 .

ز ) اشتراكات ؛ زمينه ساز وحدت مذاهب اسلامي

آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلُّ آمَنَ بِاللّهِ وَمَلائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَد مِنْ رُسُلِهِ وَقالُوا سَمِعْنا وَأَطَعْنا غُفْرانَكَ رَبَّنا وَإِلَيْكَ الْمَصيرُ . ( بقره : 285 )

رسول به آنچه خدا بر او نازل كرد ، ايمان آورد و مؤمنان نيز همه به خدا و فرشتگان خدا و كتاب ها و پيامبران خدا ايمان آوردند و گفتند ما ميان هيچ يك از پيامبران خدا فرق نگذاشته ايم و همه يك زبان و يك دل ، فرمان خدا را شنيديم و اطاعت كرديم . پروردگارا ! ما آمرزش تو را مي خواهيم و مي دانيم كه بازگشت همه به سوي توست .

مسلمانان جهان ، خواه شيعه ، خواه سنّي به خداي واحد ، عالم غيب ، معاد ، قرآن كريم ، نبوت و رسالت نبي مكرم اسلام ايمان دارند و رو به سوي يك وادي مقدس نماز مي گزارند ؛ زماني يكسان امساك مي كنند ؛ در موسمي مشخص به حج مي شتابند و مانند هم زكات مي پردازند . با وجود اين ، دسيسه هاي دشمنان اسلام و جهالت برخي از بزرگان و رهبران مذاهب ، موجب پراكندگي مذاهب و اختلاف نظرهاي فراوان شده است . هر چند مسلمانان در اصول عقيدتي و قطعيات شريعت و هر آنچه ملاك اسلام و كفر است ، مشترك هستند ، ولي در پاره اي موارد مانند مسائل فقهي و عملي ، بسان فروع ، عبادات ، معاملات ، ارث ، قصاص و ديات و ديگر مطالب فقهي ، اختلاف نظر دارند . اين اختلاف ها در طرح ناهمگون اين گونه مسائل از سوي رؤساي مذاهب و متكلمين و مجتهدان آنها در

دوره زماني پس از رسول اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) ريشه دارد ، ولي هيچ يك از اين موارد نمي تواند عامل تفرقه و جدايي باشد .

حضرت امام خميني ( رحمه الله ) به تبيين علايق مشترك ميان مذاهب اسلامي اهتمام ويژه اي داشت و مي فرمود :

دولت هاي اسلامي بايد به منزله يك دولت باشند ، كأنّه يك جامعه هستند ، يك پرچم دارند ، يك كتاب دارند ، يك پيغمبر دارند . اينها هميشه بايد با هم متحد باشند ، با هم علاقه هاي همه جانبه داشته باشند . اگر چنانچه اين آمال حاصل بشود كه بين دولت هاي اسلامي از همه جهات وحدت پيدا بشود ، اميد است تا بر مشكلات خودشان غلبه كنند و قدرتي بزرگ تر از قدرت هاي ديگر در مقابل ساير قدرت ها باشند . ^{( 1 )}

ايشان در كلامي ديگر فرمود :

علايق ما با ملت هاي همسايه و مسلمان عرب داراي ويژگي هاي خاص اسلامي است . لذا ما خواستار نزديكي هر چه بيشتر اين ملت ها با هم مي باشيم . اين استعمار و دست اجانب است كه اختلاف ميان اين مسلمانان انداخته و مي اندازد . ^{( 2 )}

اگر به كتاب هايي كه علماي اهل سنّت درباره مذهب شيعه نگاشته اند يا به آثار علماي شيعه درباره مذاهب اهل سنّت نظري داشته باشيم ،

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . صحيفه نور ، ج 4 ، ص 122 .

2 . صحيفه نور ، ج 2 ، ص 232 .

مي بينيم كه برخي نويسندگان بدون برخورداري از روحيه علمي و رعايت بي طرفي ، دست به قلم برده و به جاي بيان حقيقت ، به خرده گيري از طرف مقابل پرداخته اند . بنابراين ، دامن زدن به اين كتاب ها به جاي پرداختن به علايق مشترك ، نتيجه اي جز تفرقه و پراكندگي به همراه ندارد . آيت الله خامنه اي ، خلف صالح حضرت امام كه در خط و فكر متعالي ايشان گام برمي دارد ، در رهنمودي به مسئولان فرمود : « هرچه از اين قبيل كتب ( كتاب هاي ضد شيعه و انقلاب اسلامي ) مي رسد ، به كناري بگذاريد و به هيچ وجه روي آنها بحث نكنيد » . ^{( 1 )}

ح ) تعيين روز جهاني قدس

تعيين « روز جهاني قدس » از سوي حضرت امام خميني ( رحمه الله ) در دفاع از آرمان قدس شريف و ملت مسلمان سنّي مذهب فلسطين ، نشان دهنده عنايت ويژه ايشان به سرنوشت امت اسلامي ، خواه شيعه و خواه سنّي بود . هدف والاي ايشان افزون بر آزادي فلسطين و قدس شريف ، ايجاد وحدت و هم بستگي ميان مسلمانان جهان است . ايشان مي فرمايد :

روز قدس ، روز اسلام است ، روز قدس ، روزي است كه اسلام را بايد احيا كرد و احيا بكنيم و قوانين اسلامي در ممالك اسلامي اجرا بشود . روز قدس ، روزي است كه بايد به همه ابرقدرت ها هشدار بدهيم كه اسلام ، ديگر تحت سيطره عمّال خبيث شما واقع نخواهد شد . روز قدس ، روز حيات اسلام است . بايد مسلمين به هوش بيايند . بايد بفهمند قدرتي را كه مسلمين دارند ، قدرت هاي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . منشور هم بستگي ، ص 104 .

مادي ، قدرت هاي معنوي مسلمين كه يك ميليارد جمعيت هستند و پشتوانه خدايي دارند و اسلام پشتوانه آنهاست . ^{( 1 )}

حضرت امام خميني ( رحمه الله ) با نام گذاري آخرين جمعه ماه رمضان به عنوان « روز قدس » ، به زيبايي ، هم بستگي بين المللي مسلمانان را خواستار شد . پيام امام به مناسبت نام گذاري ، به درستي گوياي اين آرمان بلند است . ايشان مي فرمايد :

من از عموم مسلمانان جهان و دولت هاي اسلامي مي خواهم كه براي كوتاه كردن دست اين غاصب و پشتيبانان آن به هم بپيوندند و جميع مسلمانان جهان را دعوت مي كنم ، آخرين جمعه ماه مبارك رمضان را كه ايام قدر است و مي تواند تعيين كننده سرنوشت مردم فلسطين نيز باشد ، به عنوان روز قدس انتخاب و طي مراسمي ، هم بستگي بين المللي مسلمانان را در حمايت از حقوق قانوني مردم مسلمان اعلام نمايند . از خداوند متعال پيروزي مسلمانان را بر اهل كفر خواستارم . ^{( 2 )}

ط ) تعيين هفته وحدت در پرتو انقلاب اسلامي

برپايي مراسم ميلاد رسول اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) در دو روز جداگانه ( دوازدهم و هفدهم ) از ماه ربيع الاول ، نه تنها شكوه و ابهتي را نداشت كه از آن انتظار مي رفت ، بلكه جلوه اي از دو دستگي مسلمانان بود . اينوضع نامناسب ادامه داشت تا اينكه با پيروزي انقلاب اسلامي به رهبري حضرت امام

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . همان ، ص 287 .

2 . صحيفه نور ، ج 5 ، ص 279 .

خميني ( رحمه الله ) ، دوازدهم تاهفدهم ربيع الاول هرسال ، « هفته وحدت » نام گذاري شد . بدين ترتيب ، مسلمانان جهان يك صدا و هم سو ، يك هفته را به نام نامي پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) گرامي داشتند و « هفته وحدت » هر سال باشكوه تر از سال پيش گرامي داشته شد . امام خميني ( رحمه الله ) درباره شكوه اين روز مبارك در سايه وحدت مي فرمايد : « اين عيد بزرگ سرمنشأ تمام بركات در عالم است و مركز وحدت مسلمين در جهان است . » ^{( 1 )}

م ) هم بستگي مذاهب اسلامي ؛ آرمان حضرت امام

امام خميني ( رحمه الله ) پيش و پس از پيروزي انقلاب اسلامي ، همواره بر هم بستگي مذاهب اسلامي تأكيد و سفارش مي كرد . ايشان در كلامي وحدت آفرين فرمود :

گمان نكنند برادرهاي سنّي ما كه در اسلام ، اين معنا مطرح باشد كه فرقي ميان شما و ما باشد . همان طور كه شما چهار مذهبي كه در اهل تسنن هست ، چطور آن مذهب با آن مذهب دوتاست ، لكن برادرند همه ، دشمن نيستند . اين هم يك مذهب خاصي است كه دشمني در كار نيست . همه برادر ، همه مسلمان ، همه اهل قرآن ، همه تابع رسول اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) [ هستيم ] . ^{( 2 )}

نگاهي به فتاواي حضرت امام خميني ( رحمه الله ) گوياي اين مدعاست . برخي از اين فتواها عبارتند از :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . صحيفه امام ، ص 159 .

2 . صحيفه نور ، ج 5 ، ص 346 .

1 . « اگر اول ماه ذي حجه نزد علماي اهل سنّت ثابت شد و حكم كردند به اول ماه ، بايد حجاج شيعه از آنها تبعيت كنند و روزي را كه ساير مسلمين به عرفات مي روند ، آنها نيز بروند و حج آنها صحيح است » .

2 . « خارج شدن از مسجدالحرام يا مسجد مدينه به هنگام شروع نماز جماعت جايز نيست و بر شيعيان واجب است كه با آنان نماز جماعت بخوانند » .

3 . « در مسجدالحرام و مسجد رسول الله ( صلّي الله عليه وآله ) ، مهر گذاشتن و سجده كردن بر آن حرام است و نماز اشكال پيدا مي كند » . ^{( 1 )}

حضرت امام در تاريخ 23/11/1357 در پيامي به ملت ايران فرمود :

ما با مسلمين اهل تسنن يكي هستيم . واحد هستيم كه مسلمان و برادر هستيم . اگر كسي كلامي بگويد كه باعث تفرقه بين ما مسلمان ها بشود ، بدانيد كه يا جاهل هستند يا از كساني هستند كه مي خواهند بين مسلمانان اختلاف بيندازند . قضيه شيعه و سنّي اصلا در كار نيست . ما همه باهم برادريم . . . . ^{( 2 )} ما پيوستگي خودمان را به اقليت هاي مذهبي اعلام مي كنيم . ما برادري خودمان را به برادران اهل سنّت اعلام مي كنيم . دشمنان اسلامند كه مي خواهند ما را با برادرهاي خودمان مختلف كنند . ^{( 3 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . پيام به زائران شيعي خانه خدا ، 29/6/1358 ؛ رسانه نوين ، ج 1 ، ص 162 .

2 . صحيفه نور ، ج 5 ، ص 77 .

3 . همان ، ص 37 .

ن ) دعوت دولت هاي اسلامي به اتحاد و هم بستگي

حضرت امام خميني ( رحمه الله ) افزون بر دعوت عموم مسلمانان به ويژه علما و زعماي مذاهب به تلاش براي ايجاد هم بستگي و اتحاد اسلامي ، دولت مردان جهان اسلام را نيز به تلاش براي تحقق اين ايده حياتي دعوت و نتايج حاصل از تفرقه و جدايي را بارها به ايشان گوشزد كرده است . ايشان مي فرمايد :

ما مي دانيم و مسلمين هم ، بلكه مهم دولت هاي اسلامي هم ، همه مي دانند كه آنچه به ما مي رسد و رسيده است ، از دو مشكل است : يكي مشكل بين خود دولت هاست كه مع الاسف ، تاكنون نتوانسته اند اين مشكل را حل بكنند و آن مشكل اختلافات بين خودشان هست و آنكه نمي دانند منشأ همه گرفتاري هاي مسلمين ، اين اختلافات است و ما هم بيش از قريب به بيست سال است كه در اين موضوع سفارش كرديم ، گفتيم ، نوشتيم ، دعوت كرديم سران دولت ها را بر اين اتحاد ، لكن مع الاسف تاكنون حاصل نشده است و مشكل دوم مشكل دولت ها با ملت هاست كه دولت ها با ملت ها طوري رفتار كردند كه ملت ها پشتيبان آنها نيستند . ^{( 1 )}

از آنجا كه برخي از دولت هاي حاكم بر ممالك اسلامي ، برخلاف مصالح امت اسلامي گام برمي دارند ، حضرت امام خميني ( رحمه الله ) در سخني ديگر ، از اين آسيب جدي در جهان اسلام چنين ياد مي كند :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . صحيفه نور ، ج 1 ، ص 478 .

مصيبت مسلمين ، بسيارش از دولت هاي اسلامي سرچشمه مي گيرد . دولت هاي اسلامي كه بايد باهم ، هم صدا باشند ، هم فكر باشند ، همه از يك ديانت ، صاحب يك كتاب و همه هم مي بينند كه با اختلافاتي كه بينشان هست ، ديگران نتيجه مي گيرند ؛ درد را مي دانند ، لكن دنبال دوا نمي روند ، بلكه هر روز اختلافاتشان بيشتر مي شود و جدايي از هم بيشتر پيدا مي كنند و دولت هاي بزرگ هم حرفشان همين است كه ما از هم جدا باشيم و با هم ، بلكه دشمن باشيم و اشتغال پيدا بكنيم به حال هم و آنها استفاده كنند . بايد مسلمين فكر اساسي براي خودشان بكنند و دولت هاي اسلامي فكر اساسي بكنند . ^{( 1 )}

آشكار است كه بسياري از مشكلاتي كه گريبان گير جهان اسلام شده ، از پي آمدهاي تفرقه و اختلاف مسلمانان است . البته بسياري از اين تفرقه ها و اختلاف ها نيز در نوع برخوردها و سياست گذاري هاي دولت هاي اسلامي با يكديگر ريشه دارند . با اين حال ، روزنه هايي از اميد ، در هم انديشي ها و موضع گيري هاي هم سوي مسلمانان در كنفرانس هاي اسلامي بيش از گذشته ديده مي شود .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . صحيفه نور ، ج 1 ، ص 116 .

فصل دوم : اتحاد ملي و انسجام اسلامي از ديدگاه رهبري

فصل دوم :

اتحاد ملي و انسجام اسلامي

از ديدگاه رهبري

رهبر معظم انقلاب در آغاز سال 1386 ، با هدف پاسداشت و گسترش دستاوردهاي بزرگ انقلاب اسلامي و هشياري و استقامت ملت ايران و مسلمانان جهان در برابر توطئه هاي دشمنان اسلام ، امسال را سال اتحاد ملي و انسجام اسلامي نام نهاد . ايشان مانند بنيان گذار انقلاب ، از ديرباز در انديشه اتحاد ميان مسلمانان بوده و اين مهم ، در موضع گيري ها و انديشه هاي ايشان به چشم مي خورد .

در نگاهي گذرا به بيانات مقام معظم رهبري در بحث "وحدت" ، با دو حوزه اصلي و محوري آشنا مي شويم : وحدت ملي ، انسجام اسلامي .

ايشان در پيام نوروزي سال جديد ، به اين دو حوزه يكجا اشاره كرده و فرموده اند :

يك ملت زنده ، با چالش ها مواجه است ؛ چالش ها ، لازمه زنده بودن است . هر موجود زنده اي بايد هزينه زنده بودنِ خود را

بپردازد تا بتواند به اهداف خود دست پيدا كند . زنده بودن همراه با چالش هاست ؛ همراه با مانع هاست ؛ از مانع ها بايد عبور كرد . احياناً همراه با دشمني هاست . براي دشمني ها بايد تدبير و انديشه راسخ داشت . . . .

با نگاه به حوادث و مسائل جهاني به روشني درمي يابيم كه دشمنان ملت ايران درصدد آنند كه دشمني خود را از دو راه با ملت ايران به تحقق برسانند ( آنچه كه امروز در دنيا محسوس است ، اين است ) . يكي ، ايجاد تفرقه در ميان صفوف ملت ؛ از بين بردن يك پارچگي ملت ايران و از دست ملت ايران اين نيروي عظيم وحدت را ربودن و آنها را به اختلافات داخلي سرگرم كردن . و دومي ، ايجاد مشكلات اقتصادي و تلاش براي توقف ملت ايران در زمينه هاي گوناگون سازندگي كشور و رفاه عمومي خود . اين دو ، چيزي است كه در نقشه هاي كوتاه مدت و ميان مدت دشمنان ما به طور محسوس وجود دارد كه اگر خود آنها هم بر زبان نياورده بودند ، قابل حدس بود ، ولي دشمنان ما خودشان هم به هر دو نكته اعتراف كردند .

آيت الله خامنه اي با توجه به تشديد هجوم دشمنان در سال گذشته براي ايجاد شكاف در صفوف متحد مردم ايران از سويي و حمله هاي ويرانگر به وحدت برادران اسلامي در سرتاسر جهان اسلام ، با هشياري كامل ، امسال را به سال اتحاد ملي و انسجام اسلامي اختصاص داد تا ملت ايران و امت بزرگ اسلامي ، به اين توطئه بزرگ و ويرانگر نگاه ويژه اي داشته باشد . ايشان درباره اهميت اتحاد ملي و انسجام اسلامي مي فرمايد :

مسئله ديگر ، مسئله اتحاد عمومي مردم است . دشمنان با تبليغات خود ، با جنگ رواني خود ، با تلاش هاي موذيانه گوناگون خود سعي مي كنند بين صفوف ملت ايران اختلاف بيندازند . به بهانه قوميت ، به بهانه مذهب ، به بهانه گرايش هاي صنفي ، وحدت كلمه ملت را از بين ببرند . علاوه بر اين ، در سطح دنياي اسلام هم يك تلاش وسيع عميقي از سوي دشمن محسوس است براي اينكه ميان ملت ايران و جوامع گوناگون مسلمان ديگر فاصله بيندازند ؛ اختلاف مذهبي را بزرگ كنند ؛ جنگ شيعه و سنّي را در هر نقطه اي از دنيا كه ممكن باشد ، به وجود بياورند و عظمت و ابهت ملت ايران را در ميان ملت هاي ديگر ـ كه روزبه روز بحمدالله تا امروز بيشتر شده ـ از بين ببرند .

ملت ما بايد هشيار باشند . تلاش براي سازندگي كشور و عمده تر و مهم تر از آن ، تلاش براي اتحاد كلمه و يك پارچگي ملي و اتحاد امت اسلامي ادامه يابد . عاقلانه ، هشيارانه ، خردمندانه و مدبّرانه بايستي اين اتحاد را حفظ كرد و روزبه روز تقويت كرد . من به همين جهت به مسئله اتحاد كلمه ملت مان اهميت مي دهم و به نظر من ، امسال ، سال « اتحاد ملي و انسجام اسلامي » است ؛ يعني در درون ملت ما ، اتحاد كلمه همه آحاد ملت و قوميت هاي گوناگون و مذاهب گوناگون و اصناف گوناگون ملي و در سطح بين المللي ، انسجام ميان همه مسلمانان و روابط برادرانه ميان آحاد امت اسلامي از مذاهب گوناگون و وحدت كلمه آنها . امروز عظمت اسلام هم وابسته به استقلال ملت ها و عزم راسخ

ملت هاست و ملت مسلمان ايران در اين راه تاكنون بحمدالله ، پرچم دار بوده است و پرچم دار هم خواهد بود .

ناگفته پيدا است كه در گرداب حوادث سهمگين ، ديدگاه ها و موضع گيري هاي رهبر و ناخداي امت اسلامي مي تواند ره گشا و گره گشا باشد . بنابراين ، شايسته است با بررسي ديدگاه هاي رهبر فرزانه انقلاب ، حضرت آيت الله خامنه اي ، با اتكا به اين نگاه هاي ظريف و حكيمانه ، راه را از بي راهه باز شناسيم . آن گاه پس از آگاهي از ديدگاه هاي سازنده ايشان ، براي به كار بستن اين نظريه هاي متعالي در دو ساحت وحدت ملي و انسجام اسلامي ، بيش از پيش كوشا باشيم .

به همين دليل مجموعه ديدگاه هاي ايشان در اين نوشتار ، در دو بخش اصلي تقسيم و طبقه بندي شده است . « بخش اول » به نقطه نظرات معظم له در باب اتحاد و وحدت ملي اختصاص يافته و در « بخش دوم » مبحث « انسجام اسلامي » مطرح شده است .

بخش اول : اتحاد ملي

بخش اول : اتحاد ملي

اهميت وحدت ملي

نگاهي گذرا به سخنان مقام معظم رهبري در دو دهه اخير ، اهميت و ضرورت وحدت را نشان مي دهد :

« وحدت ملي » ، همان چيزي است كه مي تواند پشتوانه همه تلاش هاي دولت مردان و مسئولان و مبارزان و دل سوزان اين كشور و اين انقلاب باشد . بدون وحدت ملي ، اين كشور ، بزرگترين نيروي خود و مايه عظمت خودش را نخواهد داشت . مي بينيم كساني تلاش مي كنند تا اين وحدت را خدشه دار كنند . يقيناً آنها دوستان اين ملت نيستند . وحدت ملي ، شعار اساسي و حياتي براي كشور ماست . مخاطب اين شعار هم افراد خاصي نيستند ؛ سياستمداران و كساني كه در صحنه سياست ، حضور و فعاليت دارند ، بسيار مسئولند . وحدت ملي براي همه ملت ، شعار بزرگي است . ( 1/1/1379 )

كساني وحدت ملي را نه به عنوان شعارهاي مذهبي ، بلكه با

شعارهاي سياسي خدشه دار مي كنند . ما قبلاً به اينها نصيحت كرديم ؛ امروز هم نصيحت مي كنيم كه نگذارند وحدت اين ملت بزرگ و متّحد خدشه دار شود . جدا كردن بدنه هاي اين ملت بزرگ از يكديگر ، خدمت به دشمنان اين ملت است . اگر اين ملت بزرگ و رشيد ، وحدت ملي را در اين كشور حفظ كند ، آن وقت اين وحدت ، براي وحدت ملت هاي ديگر زمينه سازي مي شود . اگر يك امت اسلامي با حدود يك و نيم ميليارد نفر جمعيت ، در مسائل اساسيِ خودشان متحد باشند ، شما ببينيد چه قدرت عظيمي در دنيا به وجود مي آيد . اما اگر وحدت ملي خدشه دار شد ، ديگر حرف زدن از وحدت جهان اسلام يك سخن افسانه گون است و همه مي خندند . عده اي مي خواهند اين را به وجود بياورند . ( 16/1/1379 )

اگر وحدت ملي و امنيت ملي تأمين شد ، دولت هم مجال پيدا مي كند كه كارهاي خود ، مسئوليت هاي خود ، وظايف بزرگ خود و برنامه هاي سازنده خود را اجرا كند . مي تواند به اقتصاد مردم برسد ؛ به اشتغال مردم برسد ؛ به مسائل زندگي مردم رسيدگي كند ؛ به مسئله فرهنگ كشور رسيدگي كند . اگر امنيت و يا وحدت نباشد ، اختلافات و جنجال باشد ، دايماً تشنج سياسي باشد ، اول كسي كه ضربه مي خورد ، دولت است ؛ چون نمي تواند وظايف خود را انجام دهد . وقتي دولت وظايف خود را انجام نداد ، وضع مردم ، وضع طبقات مستضعف ، وضع جوانان ، وضع كساني كه تشنه اقدامات دستگاه هاي مسئول هستند ، معلوم است كه چگونه خواهد شد . ( 26/1/1379 )

رهبر معظم انقلاب هرگونه اختلاف و تشنج آفريني را عامل نابودي امكانات كشور مي شمارد و همچون امام راحل ، بيش از همه ، مسئولان و

سياست گذاران عالي رتبه نظام را به وحدت و پرهيز از اختلاف فرامي خواند :

اگر چه اين مسئله بسيار بديهي است ، ولي در عمل ، توجيهات و مصلحت انديشي ها و هواي نفس و القاي نفوذي ها ، مانع از تحقق بخشيدن به آن مي شوند . اختلاف و تشنج ، توان و امكانات كشور را به سوي بي راهه سوق مي دهد و صرف قدرت طلبي و بيرون كردن حريف از ميدان مي كند و البته به اين مقدار بسنده نمي شود بلكه جناح ها و احزاب و جمعيت ها ، در كشاكش كسب قدرت و انزواي حريف ، دست به سوي بيگانه دراز مي كنند و منافع و مصالح ملت و انقلاب را فداي همآوردي و سابقه قدرت مي نمايند . تشنج و اختلاف علاوه بر نتايج فوق ، موجب نااميدي ملت از مسئولان و فاصله بين آنان شده و آرام آرام تمايل به سوي يك ديكتاتوري خشن ولي وحدت بخش پيدا مي كنند كه بدترين سرنوشت براي يك ملت است . ديكتاتوري رضاخان از دل مشروطه به همين علت بيرون آمد ! مردم متدين و فداكار و حاضر در صحنه نبايستي با خبرهاي سياسي از مسئولان و به تدريج از نظام قطع اميد كنند . حفظ وحدت و پرهيز از تشنج از اوجب واجبات براي مسئولان نظام است . نفوذهايي كه برنامه دشمن را در صفوف خودي دنبال مي كنند ، بايستي از سوي مسئولان شناسايي وطرد شوند . هر صدايي كه از آن بوي تشنج واختلاف برآمد ، بي گمان از دشمن و دشمني حكايت مي كند . ^{( 1 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . راهبردهاي اساسي خدمت گزاري به مديران نظام اسلامي ، از رهنمودهايي رهبر معظم انقلاب ، مؤسسه فرهنگي و هنري قدر ولايت ، 1382 ، ص 159 .

مفهوم وحدت ملي

منظور ما از وحدت چيست ؟ يعني همه مردم يكسان فكر كنند ؟ نه . يعني همه مردم يك نوع سليقه سياسي داشته باشند ؟ نه . يعني همه مردم يك چيز را ، يك شخص را ، يك شخصيت را ، يك جناح را ، يك گروه را بخواهند ؟ نه ؛ معناي وحدت اينها نيست . وحدت مردم ؛ يعني نبودن تفرقه و نفاق و درگيري و كشمكش . حتي دو جماعتي كه از لحاظ اعتقاد ديني مثل هم نيستند ، مي توانند اتحاد داشته باشند ؛ مي توانند كنار هم باشند ؛ مي توانند دعوا نكنند . ( 26/1/1379 )

وحدت مردم ، اتحاد قلبي مردم ، اتحاد روحي مردم ، محبت مردم ، وفاق مردم حول نظام اسلامي ، حول احكام مقدسه اسلام ، حول قانون اساسي ـ كه قانون اساسي هم منطبق بر احكام اسلامي است ـ حول قوانين كشور ـ كه لااقل اغلب آنها منطبق بر قوانين اسلامي است ؛ اگر نگوييم همه اش منطبق است ـ « وحدت ملي » را تشكيل مي دهد . ( 26/1/1379 )

محورهاي وحدت ملي

وحدت ؛ يعني برگرد محورهاي اصولي گرد آمدن . ( 21/4/1377 ) علاج مقابله با تهديدهاي امريكا عبارت است از وحدت ملت ، وحدت مسئولان ، مراعات جناح هاي مختلف سياسي و گرد آمدن حول همان محورهايي كه امام بزرگوار ما به عنوان اصول اين انقلاب و نظام معيّن كرده و مورد قبول اين ملت است ؛ همان چيزهايي كه ملت براي آن فداكاري كرد . شما ببينيد در هر نقطه دنيا ، وقتي كسي به عنوان نامزد رياست جمهوري ، شعارهايي مي دهد و بعد اكثريتي ـ ولو ضعيف ـ به او

رأي مي دهند ، صرف آمدن آنها پاي صندوق هاي رأي ، به عنوان طرفداري از اين شعارها به حساب مي آيد . در انتخابات اخير فرانسه اين را ملاحظه كرديد ؛ در همه جاي دنيا هم اين معمول است . ملت ايران براي اصول امام بزرگوار ما و خطوط اصلي اين انقلاب ـ كه عمده آنها را برشمردم ـ اين طور نبود كه فقط پاي صندوق هاي رأي بيايد بلكه جان بر كف دست گرفت و وسط ميدان آمد . اين ملت با خون خود ، اين انقلاب و اين خطوط و اين اصول را كه در قانون اساسي امروز مجسم و متبلور است ، امضا كرد . نه فقط در اولِ انقلاب ، بلكه در دوران جنگ تحميلي ، هشت سال مردم در مقابل متجاوز ايستادند و با جان و جوان و همه وجود خود از اين نظام مقدّس دفاع كردند . اين غير از آن است كه مردم براي تأييد شخصيتي پاي صندوق هاي رأي بيايند ؛ اين ده ها بار بالاتر از آن است . اين اصول ، اصولي است كه ملت ايران براي آن جان داده است ؛ جوان داده است ؛ خون داده است ؛ الان هم ايستاده است . الان هم اگر معركه اي پيش آيد كه مردم ايران احساس كنند بايد با جسم و جان خود وسط ميدان بيايند ، همه چشم هاي دنيا خواهند ديد كه استقبال و شور و هيجان مردم حتّي از دوران جنگ تحميلي هم بيش تر خواهد بود . اين اصول ، مورد اعتقاد و اعتماد و عشق و علاقه مردم و محور وحدت است . بعضي دنبال محور وحدت نگردند ! اين اصول ، محور وحدت است . همه ـ چه مسئولان و چه عناصر سياسي ـ وفاداري خود را به اين اصول ، بارها و بارها به زبان ، به قلم ، با نطق و با رفتار ثابت كنند ؛ اين مي شود محور وحدت . ( 14/3/1381 )

يك جبهه واحد وجود دارد و آن ، جبهه انقلاب و اسلام است .

داخل اين جبهه ، هر اختلاف سليقه اي هم باشد ، اصل احترام به اسلام ، احترام به قرآن ، پاسداري از انقلاب ، پاسداري از راه امام بزرگوار ، پاسداري از عزت و استقلال اين كشور ، تلاش براي آسوده كردن خاطر ملت و از بين بردن مشكلات ، بر جاي خود مستحكم و محفوظ است . اين بحمدالله يك امر مشترك بين دل سوزان اين كشور ، بين مسئولان قوا ، بين رؤساي كشور ، بين مسئولان بخش هاي مختلف است و همه آنها در اين چيزها متفق و متحدند . ( 28/10/1377 )

همه بايد وحدت را بر محور اصول انقلاب و جريان صحيح نظام اسلامي و ولايت فقيه حفظ كنند . ( 19/7/1368 )

وحدت و تفرقه ، كاركردها و پيامدها

رهبر معظم انقلاب مي فرمايد :

اگر وحدت ملي و امنيت ملي تأمين شد ، دولت هم مجال پيدا مي كند كه كارهاي خود ، مسئوليت هاي خود ، وظايف بزرگ خود ، برنامه هاي سازنده خود را اجرا كند . مي تواند به اقتصاد مردم برسد ؛ به اشتغال مردم برسد ؛ به مسائل زندگي مردم رسيدگي كند ؛ به مسئله فرهنگ كشور رسيدگي كند . اگر امنيت و يا وحدت نباشد ، اختلافات و جنجال باشد ، دايماً تشنج سياسي باشد ؛ اول كسي كه ضربه مي خورد ، دولت است ؛ چون نمي تواند وظايف خود را انجام بدهد . وقتي دولت وظايف خود را انجام نداد ، وضع مردم ، وضع طبقات مستضعف ، وضع جوانان ، وضع كساني كه تشنه اقدامات دستگاه هاي مسئول هستند ،

معلوم است كه چگونه خواهد شد . بنابراين ، اين دو شعار مهم است .

من بر روي وحدت ملي تأكيد بيشتري دارم . به خاطر اينكه امنيت هم ناشي از وحدت است . اگر وحدت نباشد ، امنيت ملي هم به خطر مي افتد و ايجاد ناامني مي شود . . . . ^{( 1 )}

اگر ملتي با اتحاد كلمه در ميدان اقتصاد وارد بشود ، پيشرفت مي كند . جنگي برايش پيش بيايد و وارد بشود ، پيشرفت مي كند . با وحدت ملي ، آبروي ملت را بهتر مي شود حفظ كرد . يك ملت ، تمام آرمان هاي بزرگ خودش را در سايه وحدت ملي مي تواند به دست آورد . اختلاف ، تفرق كلمه ، جدايي دل ها از يكديگر ، رو در رو قرار دادن جناح ها و گروه ها و اشخاص و شخصيت ها با يكديگر ، نمي تواند هيچ خدمتي بكند . بنابراين ، اين يك اصل است كه اميدواريم همه رعايت بكنند . اين خواست و مطالبه ما از مسئولاني است كه با افكار عمومي مردم سر و كار دارند . ^{( 2 )}

عوامل و زمينه هاي تفرقه

1ـ تحركات دشمن خارجي

البته دشمن در همه اين مسائل سود مي برد و به احتمال زياد در

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . پرسش و پاسخ از محضر رهبر انقلاب ، مؤسسه فرهنگي و هنري قدر ولايت ، 1380 ، ج 1 ، ص 343ـ341 .

2 . پرسش و پاسخ از محضر رهبر معظم انقلاب اسلامي ، صص 359 ـ 360 ، به نقل از سخنراني رهبري در روز عيد غدير در اجتماع زائران حضرت رضا ( عليه السلام ) ، 6/1/1379 .