بخش 2

45

فصل پنجم

نقش ستادهاي مكه مكرمه و مدينه منوره

بديهي است اداره و كنترل و مراقبت هزاران نفر در شهرهاي مدينه منوره و مكه مكرمه به ستادي قوي و منسجم ، متشكل از نيروهاي ورزيده و متخصص در شؤون مختلف ، نيازمند است .

ضرورت ايجاب مي كند كه در هر زمينه اي واحدي تشكيل شود و زاير را ياري نمايد تا زاير احساس نكند كه در خارج از ميهن اسلامي غريب و تنها زندگي مي كند و فريادرس و پايگاهي وجود ندارد كه به مشكلات او رسيدگي كند .

مجموعه واحدهاي مختلفي كه پاسخ گوي احتياجات زاير است ، ستاد ناميده مي شود .

در حقيقت ستادها ، پايگاهي است جهت تقويت روحي

46

و پاسخگويي نيازهاي زايران و مركزي است جهت اداره شؤون مختلف كاروان ها .

ما در هر يك از ستادهاي مكه مكرمه و مدينه منوره واحدهاي زير را فعال و پرتحرك مي يابيم كه با توجه به حوزه مسؤوليت هر يك به اهميت نقش ستادها واقف مي شويم .

1 ـ واحد مسكن ، جهت بررسي اشكالات موجود در خانه هاي استيجاري .

2 ـ واحد تداركات ، به منظور تأمين نيازها و جوابگويي مواد خوراكي و تغذيه زايران .

3 ـ واحد امداد ، جهت رساندن گمشدگان به منازل خود .

4 ـ واحد پست و تلفن ، براي برقرار كردن ارتباط و رساندن نامه هاي پستي به كشور زاير .

5 ـ واحد شكايات و بازرسي .

6 ـ واحد رفاه جهت رسيدگي به دستگير شدگان ، تصادفي ها ، فوتي ها .

7 ـ واحد ترجمه و مترجمان ، به منظور حضور در دادگاهها ، اداره هاي مرور ، بيمارستانها و مراكز مورد نياز .

8 ـ واحد اشياي گمشده و رساندن آنها به صاحبان .

9 ـ واحد امور مالي و حسابداري جهت رسيدگي به كارهاي مالي كاروان ها .

47

10 ـ واحد منا و عرفات مخصوص ستاد مكه مكرمه .

11 ـ واحد حمل و نقل بين شهري .

12 ـ واحد امور خارجه ، جهت استقرار كارمندان اعزامي وزارت خارجه و بررسي مسائل ايمني و حل مشكلات زايران .

چون اين نوشتار گنجايش تفصيل يكايك واحدهاي فوق الذكر را ندارد ، به همين فهرست اكتفا مي كنيم .

نقش هيأت پزشكي

با توجه به جمعيت بي شمار موسم حج ، امكانات وسيع درمانگاهها و مراكز درماني سعودي و تجهيزات آنها براي تمامي حجاج كافي نخواهد بود و بايد هر يك از كشورهاي اسلامي به نوبه خود ، آنچه در توان دارند از اعزام پزشك ، پرستار و فرستادن دارو و تجهيزات درمانگاهها كوتاهي نكنند .

در موسم حج بيمارستانها و درمانگاههاي اندونزي ، مالزي ، تركي و مصري و ديگر كشورها را مي بينيم كه بسيار فعال عمل مي كنند .

جمهوري اسلامي ايران نيز همه ساله با اعزام تيم هاي پزشكي متخصص و پرستارهاي پرحوصله و داروهاي مورد نياز ، بيمارستان و درمانگاههاي خود را براي پذيرش ايرانيان آماده مي كند و بحمدالله همگان اعتراف دارند كه نه تنها هيأت مجهز پزشكي ايران به درمان بيماران خود پرداخته بلكه بيماران كشورهاي ديگر به درمانگاههاي

48

ايران مراجعه كرده و از معالجه و داروي رايگان استفاده كرده اند و خوشحال برمي گردند .

سالهاي گذشته در موسم حج همه شاهد بوده اند كه امكانات سعودي پاسخگوي نياز تمامي حجاج كشورهاي اسلامي نبوده و با وجود تجهيزات بسيار قوي و وسيعي كه هيأت پزشكي ايران در اختيار حجاج ايران گذارده باز هم در منا و عرفات با مشكلات زيادي روبرو مي گردد .

گرمازدگي در منا ، خستگي مفرط ناشي از بي خوابي شب قبل ، گم كردن چادرها و سرگردان شدن زاير ، نداشتن استراحت كافي و . . . همگي عواملي است كه زاير را آسيب پذير مي كند .

و تيم پزشكي را بيش از حد توان ، خسته مي سازد .

بنابر اين هيأت پزشكي را در منا بايد از هر جهت مجهز نمود ؛ زيرا رسالت پزشكي در منا تجلّي مي كند و پايگاهي است كه به حق بلاوقفه در خدمت زاير است و در اين زمان نقش تيم پزشكي بالعيان احساس مي شود .

پس از منا مكه مكرمه به دليل شرايط خاص خود از اهميت خاصي برخوردار است و بايد مدينه منوره را در درجه سوم اهميت قرار داد .

در هر حال لزوم وجود تيم پزشكي با تجربه و با تجهيزات كامل ، بر كسي پوشيده نيست و هر چه در اين زمينه سرمايه گذاري شود به جان

49

و سلامتي زاير كمك مي شود و ضريب اطمينان زاير در كشور بيگانه در دوره وانفسا بيشتر مي گردد .

مسائل مهم منا : قرباني ، تقصير و رمي جمرات

چون مسؤولان عزيز با بيشتر مسائل حج و وظايف مهمّ خود آشنا هستند ، بيان تمامي آنها ضرورت ندارد فقط توجه آقايان را به سه مسأله مهم معطوف مي داريم اميد است نكاتي كه از نظرتان مي گذرد در سالهاي متمادي بدان عمل شود و ارزش آموزشهاي علمي و راهنمايي هاي بنيادي را در عمل نشان دهيد .

قرباني افزون بر آن كه جنبه عبادي دارد ، داراي بار مالي نيز هست ، لذا شرايطي در فقه اسلامي براي آن در نظر گرفته شده است :

قرباني بايد سالم و بي عيب باشد و به سه جزء تقسيم گردد :

الف ـ سهم خود حاجي

ب ـ سهم فقرا

ج ـ قسمتي هم صدقه

« فكلوا منها وأطعِموا القانع والمُعترّ . . . » ^{( 1 )}

« فكلوا منها وأطعموا البائسَ الفقير » ^{( 2 )}

« از قرباني خود بخوريد و بينوايان شديدالحال را اطعام كنيد . »

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ حج : 37

2 ـ حج : 29

50

توصيه مي شود از قرباني نمودن در مسلخ هاي قديم و رها كردن آن و ضايع نمودن حقوق فقرا و مستمندان سخت اجتناب گردد . و حجاج راهنمايي شوند در حدّ امكان از كشتارگاههاي تمام اتوماتيك استفاده كنند تا گوشت ها به مصرف فقيران و افراد مستحق برسد ( البته با رعايت تمام مسائل فقهي شيعه و مراقبت در ذبح )

تراشيدن سر ( براي حجاج سال اول )

تا به حال رسم بر اين بوده كه حجاج بعد از قرباني در اطراف دستشويي ها و راهرو و چادرها اجتماع كنند تا سر خود را بتراشند و از احرام خارج شوند .

مأموران سعودي در نظافت دستشويي ها و راهرو و چادرها براي جلب توجه زايرانِ تازه وارد ، اقدامات اساسي معمول داشته ولي بعد از تقصير ، نه تنها دستشويي ها ديگر قابل استفاده نيست بلكه محوطه راهروها و دستشويي ها بر اثر زيادي موهاي پراكنده در هر طرف ، منظره اي چندش آور و بسيار زننده و غير بهداشتي پيدا مي كند .

معلوم نيست چرا تاكنون اين وضع اسف بار ، مسؤولان را تكان نداده و در مقام آن نبوده اند تا چاره اي بيانديشند و طرحي پيشنهاد كنند كه به اين وضع ناهنجار پايان دهند .

از شما مديران و دست اندركاران عزيز مي خواهيم يك پيش بند پلاستيكي تهيه كنيد و از زايران مرد بخواهيد ، به هنگام تقصير از آنها استفاده كنند و موهاي خود را در آن پلاستيك ها بريزند و در پايان

51

پلاستيك را گره زده و در سطل زباله بياندازند تا اين عمل پسنديده رايج شود و ديگر اطراف دستشويي ها و راهروها آلوده و رقت بار ديده نشود .

با اجراي اين طرح ، اطراف چادرها و آب ريزها نظافت اوليه خود را بازمي يابد و سلامت و بهداشت حجاج تضمين مي گردد . و زايران خارجي كه از كشورهاي غربي براي حج مي آيند ، مسلمانان را مورد شماتت و سرزنش قرار نمي دهند .

اميد است اين مسأله بسيار جزئي و در ضمن بسيار با اهميت از لحاظ نظافت و بهداشت ، بعد از اين ، مورد توجه قرار گيرد و ديگر زايري بخود اجازه ندهد فضا و محيط را آلوده و بدمنظر كند . آري ، با يك اقدام بسيار ساده و ارزان ، شخصيت و سلامتي حاجي را حفظ كنيد .

رمي جمرات

مسؤولان سعودي براي راحتي حجاج در رسيدن به جمرات ، مسير آن را سقف زده اند تا حرارت آفتاب حاجيان را نيازارد و سريع و راحت به جمرات برسند ، ليكن متأسفانه برخي از كشورها ، از اين راه كه « طريق المشاة » مي نامند ، براي استراحت و خورد و خواب استفاده مي كنند و راه را بر آنان كه به رمي مي روند ، بسيار تنگ مي سازند تا آنجا كه بسياري از زايران مجبور مي شوند از خياباني كه مخصوص عبور وسائل نقليه است استفاده كنند . و همين امر سبب شده كه در هر سال تعدادي از حجاج جان خود را بر اثر فشار جمعيت در لابلاي وسائل نقليه از دست بدهند ، بطوري كه تلفات اين راه در روزهاي رمي جمرات بر

52

كسي پوشيده نيست .

اكنون كه دولت سعودي نتوانسته است در اين مورد نظمي برقرار سازد و آنان را عملا از استفاده طريق المشاة منع كند ، توصيه مي شود ايرانيان در ساعاتي كه اهل سنت رمي نمي كنند ، اقدام به رمي نمايند تا جانشان محفوظ بماند .

اهل تسنن مقيدند روز اول ( دهم ذي حجه ) از قبل از طلوع آفتاب تا ظهر به رمي جمرات بروند و روزهاي دوم و سوم را از ظهر تا غروب .

بنابر اين با توجه به مسأله فوق ، ضرورت دارد مسؤولان كاروانها زايران خود را روز اول از ظهر تا غروب براي رمي جمرات ببرند . و روزهاي دوم و سوم از صبح تا به ظهر .

ممكن است بيشتر زايران براي آن كه زودتر موفق به قرباني و تقصير شوند تا در نتيجه از احرام خارج گردند و به قول خود آزاد شوند ، صبح روز اول به رمي جمرات بروند ، مسؤولان محترم مي توانند توانمندهاي جوان را به مسؤوليت خود آنها ، صبح بفرستند ولي افراد عادي را عصر ببرند و به آنها تفهيم نمايند كه سلامتي و حفظ جانشان مقدم بر اعمال است و تأخير در اعمال لطمه اي به حج آنها نمي زند . اگر مسؤولان محترم مسائل اساسي و حياتي را از ايران بتدريج به زايران خود تعليم دهند و آنها را به خطرات و مشكلات جاني كه در پيش است واقف و آگاه كنند ، مسلماً زاير تسليم مي شود و با پيروي كامل از دستورات راهنمايان اعمال خود را انجام مي دهد .

53

فصل ششم

دانستنيهاي لازم در عربستان

براي كارگزاران حج و عمره

( شامل يك مقدمه و يازده عنوان )

* مقدمه

* سفر هيأت عاليرتبه حج ايران به عربستان .

* سفر اعضاي هيأت مسكن .

* سفر اعضاي تأمين مواد غذايي .

* ترخيص وسائل پزشكي و دارو .

* اجاره محل دفتر ستاد جده در فرودگاه .

* استرداد پلاكهاي زرد وسائل نقليه .

* قرارداد تغذيه زايران در فرودگاه ( رفت و برگشت ) .

* كارت تردد كارمندان فرودگاه .

* تصريح و يا اجازه خاص وسائل نقليه اي كه به فرودگاه تردد مي نمايند .

54

* آماده كردن وسائل نقليه .

* بكار انداختن تلفن ستادهاي مكه مكرمه و مدينه منوره .

مقدمه

از آنجا كه طبق نظام فعلي ، سازمان حج متعهد تهيه كليه خدمات مسافرت زايران بيت الله الحرام است ؛ اعم از تهيه گذرنامه ، ويزا ، بليط هواپيما ، تعيين زمان حركت ، تأمين مسكن ، خوراك ، حمل و نقل ، درمان و پزشكي ، امور رفاهي و ديگر مسائل وابسته ، لذا ما مصمم هستيم تا با استفاده از تجارب و مشاهدات عيني خود در دفتر نمايندگي ، وظايف مسؤولين را در خارج ، يكايك متذكر شويم .

امور مقدماتي كه در ايران انجام مي پذيرد ، در اين نوشتار مورد بحث ما نيست ، بلكه فقط بر آنيم تا به تفصيل كارهايي را كه در عربستان انجام مي پذيرد و يا اطلاعات لازمي را كه مسؤولين بايد از آن مطلع باشند ، بيان كنيم اميد آن كه مسؤولين محترم با درايت كامل ، و داشتن اطلاعات لازم ، مبتني بر عملكردهاي گذشته ، بتوانند وظايف محوله را به خوبي انجام دهند .

نخست ضرورت ها را به اختصار بررسي مي كنيم تا به سهولت بتوان به نتيجه مطلوب دست يابيم .

با توجه به اين كه عمره از ماه ربيع الأول شروع مي شود و با پايان يافتن ماه شعبان پايان مي پذيرد ، كارگزاران عمره بناچار بايد حداقل در ماه صفر مقدمات سه اصل اساسي را بشرح زير فراهم كنند :

55

الف : مسكن

مناسب ترين وقت جهت بازديد اماكن و دست يافتن بر مايحتاج مسكن و امضاي قرارداد اجاره ، ماه صفر مي باشد . و حداقل دو نفر جهت يافتن ساختمانهاي مناسب و اجاره آن ، در ماه صفر بايد در عربستان حضور داشته باشند .

ب : تغذيه

تجربه سالهاي گذشته در مورد تغذيه و سوابق تلخ واگذاري تغذيه به صاحبان هتل و يا اشخاص ديگر ، سازمان را بر آن داشت كه تغذيه را به عهده گرفته و خود مسؤول آن باشد . پس بايد در بهترين و مناسب ترين زمان ( ماه صفر ) قراردادهاي خريد جنس را با شركتهاي وارد كننده دست اول امضا نمود ( جنس بهتر ، قيمت مناسبتر ، شرائط سهل تر ) .

بديهي است از طريق آگهي و ارسال دعوت نامه ، بايد شركتهاي اصلي وارد كننده اجناس مورد نياز را ، به منظور شركت در مناقصه و عرضه كالاي خود در وقت مناسب دعوت نمود و پس از عقد قرارداد ، كالاي مورد نياز را به انبارهاي مكه مكرمه و مدينه منوره منتقل ساخت .

ج : حمل و نقل زايران از فرودگاه به فرودگاه

حمل و نقل مسأله اي است كه با جان و سلامتي افراد در ارتباط است ، از اين رو اهتمام به اين اصل از ويژگي خاصي برخوردار است كه

56

نمي توان صرفه اقتصادي را ملحوظ داشت و نسبت به آن سهل انگاري نمود .

مسافري كه تا رسيدن به فرودگاه مهرآباد و يا به فرودگاه شهر خود ، مشكلاتي را تحمّل نموده و حدود سه ساعت طول راه را تا جده پشت سر گذاشته و پس از رسيدن به فرودگاه جده ساعاتي را در سالن گمرك گذرانده و اكنون مي خواهد با استقرار در اتوبوس ، آرامش از دست رفته خود را باز يابد و با كمال اطمينان و آرامش به مقصد برسد ، بديهي است انتخاب وسيله حمل و نقل داراي اهميت خاصي است ؛ صندليها بايد نرم و با فاصله باشد . اتوبوس از لحاظ شرايط ايمني ( استحكام ، راننده مسلّط ، شركت معتبر ، مدل جديد و . . . ) بايد سلامتي مسافر را تضمين كند .

با آن كه شركت هاي پيشنهاد دهنده بسيارند ولي مأمور آگاه و مطلعِ سازمان ، بهترين شركت را برمي گزيند و راحتي و سلامتي جان هموطنان خود را بيمه مي كند .

اينها مسائلي است كه بايد در فرصت كافي و در زمان مناسب ، دور از جنجال مسافر ، آماده گردد . پس حداقل يك ماه قبل از ورود زائر ، مقدمات ضروري ياد شده ، بايد توسط نيروهاي متخصص حاضر در عربستان ، آماده گردد .

خدمات جنبي اجتناب ناپذير

از آنجا كه تغذيه بر عهده سازمان حج است ، بايد براي تحويل

57

جنس از انبار و خريد يخ و سبزي و ميوه هاي روز از بازار ، يك وانت در اختيار هر يك از هتل هائيكه اجاره مي شود قرار گيرد .

و نيز با توجه به اين كه تجهيزات پزشكي و پزشك هاي اعزامي و داروهاي موجود ( كه اين هم خود بايد يكي از اصول بشمار آيد ) پاسخگوي كليه نيازهاي زايران نمي باشد و چه بسيار بيماراني كه بايد سريع به بيمارستانهاي سعودي منتقل گردند . لذا قبل از استقرار زاير ، نيروهاي خاصي بايد وسائل نقليه را از پاركينگ ها خارج كنند و بعد از تعميرات لازم ، آنها را آماده شده در اختيار مسؤولان هتل ها بگذارند .

مشكلات زايران در دوران اقامت در عربستان

زاير از آغاز ورود به سالن فرودگاه عربستان ، براي كارگزاران عمليات عمره به انحاي مختلف مسائلي ايجاد مي كند بطور مثال :

1 ـ زاير بدون ويزا و يا با ويزاي پايان يافته وارد فرودگاه مي شود و پليس او را نگه مي دارد .

2 ـ زاير را به خاطر تشابه اسمي ، در فرودگاه متوقّف مي كنند .

3 ـ تعدادي زاير بخاطر داشتن مواد مخدر ، در فرودگاه توقيف مي شوند .

4 ـ زايراني در فرودگاه بيمار مي شوند كه بايد آنان را به درمانگاه و يا بيمارستان منتقل نمود .

5 ـ وسايل و اثاث زاير به فرودگاه نمي رسد .

58

6 ـ شخصيت هايي وارد مي شوند كه بايد از آنها استقبال نمود .

7 ـ در بين راه ، گاهي دچار حادثه مي شوند كه بايد حضور داشت .

8 ـ زاير پس از رسيدن به مقصد در شهرهاي مكه مكرمه و مدينه منوره ، معمولا با اين مشكلات كم و بيش مواجه مي شود ؛ تصادف مي كند . بيمار مي شود . به خاطر نداشتن گذرنامه ، پليس او را توقيف مي كند . به خاطر داشتن دلار تقلبي دستگير مي شود . در بين راه گذرنامه خود را گم مي كند و تقاضاي صدور برگ عبور دارد . پول خود را گم مي كند . وسائلش در بين راه گم مي شود . در هتل به پول و طلاي او دستبرد مي زنند . از خدمه هتل شاكي است و . . .

9 ـ برخي از تصادفيها و يا بيماران مسن ، منجر به فوت مي شوند و خانواده هاي آنها مصرند كه جنازه آنها به ايران فرستاده شود و اين خود مصيبتي است بزرگ كه هفت خان رستم را بايد طي نمود !

10 ـ زاير از مديرش ، از تغذيه اش ، از مسكنش و . . . شكايت دارد و ملجأ و پناهگاهي را مي طلبد تا با بيان مسائل ، عقده دل باز كند و راحت شود و صدها مشكل ناخوانده و پيش بيني نشده ديگر ، كه هيچگونه شباهتي باهم ندارند و هر مسأله اي ، براي خود رنگ خاصي دارد و بايد نيروهاي مجرب ، با درايت به نحو مطلوب به حل و فصل آنها بپردازد .

نكته اي مهم

آنچه كه بيان شد ، در مورد زاير بود ، مشكلات ديگري در برابر

59

مسؤولان برگزار كننده عمره وجود دارد كه اگر نگوييم مهمتر از مسائل ياد شده است ، دست كمي از آنها ندارد .

و آن مسائل عبارتند از :

1 ـ اعزام سريع برخي از مديران ، معاونان ، آشپزها و كارمندان به دلايل مختلف از قبيل ( عدم صلاحيت اخلاقي ، بيماري ، ضرورتهاي خانوادگي ، عدم توانايي كار و امثال آن ) .

2 ـ اختلافات ناشي از برخورد مديران ايراني با مسؤولان هتل هاي عربستان .

3 ـ عدم تعهد صاحبان هتل به التزامات خود و شكايت مديران و زايران از آنها ، و يا شكايت زايران از عدم امكانات كافي هتل ها و نواقص موجود .

4 ـ در صورت لزوم ، تعطيل يك هتل و اجاره كردن هتل ديگر و انتقال زايران به محل جديد مناسب .

5 ـ عدم تعهد صاحبان شركت حمل و نقل به وظايف محوّله و شكايت زايران از سرعت ، سبقت ، عدم توقف در ايستگاه مورد نظر ، رعايت نكردن شؤون و حيثيت زايران ، عدم حضور اتوبوسها در موقع مقرر ( چه براي بردن زاير به مزارات و يا بردن به فرودگاه ) و امثال آن .

6 ـ فاسد بودن برخي از مواد غذايي به هنگام تحويل در طول مدت و يا تغيير كيفيت آنها .

7 ـ بررسي محاسبات و فاكتورهاي رسيده و تطبيق قيمت هاي

60

مندرج در فاكتور با قراردادها و ديگر مسائل مشابه .

نگاهي گذرا به عمليات حج

با فرا رسيدن ماه شوال :

1 ـ داروهاي ارسالي بايد از گمرك ترخيص گردد .

2 ـ ترخيص تجهيزات پزشكي و ملاقات هاي متعدد با مسؤولان وزارت بهداري در جهت فراهم كردن تسهيلات و امكانات ، ضرورت دارد .

3 ـ كالاهاي ضروري كاروانها را بايد ترخيص كرد .

4 ـ نظارت بر حمل به موقعِ مواد غذايي به انبارهاي مكه و مدينه طبق جدول و اطمينمان بر مطابقت مواد با قرارداد .

5 ـ گفتگو و مكاتبه با اداره مخابرات براي وصل تلفن ها ، تلكس و فاكس .

6 ـ مذاكره با وزارت كشور و امراي مكه مكرمه و مدينه منوره ، در مورد مسائل امنيتي .

7 ـ با امن مطار ، بايد در مورد دريافت تصاريح دخول افراد و وسائل نقليه به محوطه فرودگاه مكاتبه شود .

8 ـ ستادهاي مكه مكرمه ، مدينه منوره ، جده و بعثه مقام معظم رهبري را بايد تجهيز كرد و وسائل لازم را در وقت مناسب خريداري و تهيه نمود .

61

با فرارسيدن محرم و پايان يافتن حج :

1 ـ بايد بر انبارهاي اثاثيه ، مواد غذايي اضافي ، پاركينگ وسائل نقليه نظارت داشت .

2 ـ بدهي هاي تجّارِ مواد غذايي بايد پرداخت گردد و مواد اضافي طبق قرارداد مرجوع شود ( تسويه كلّي )

3 ـ مواد غذايي اضافي بايد در مكانهاي مناسب ، جهت استفاده دوران عمره ، بطور فني و دقيق نگهداري شود .

4 ـ وسايل موجود در انبارهاي مكه مكرمه و مدينه منوره و وسائل نقليه را بايد بيمه نمود .

5 ـ آبونمان تلفن ها ، فاكس و تلكس دوران حج را بايد در مكه مكرمه و مدينه منوره پرداخت كرد .

با فرارسيدن جمادي الاولي و نزديك شدن سفر هيأت بلندپايه حج :

1 ـ بايد با مكاتبه و ملاقات هاي حضوري ، وقت ملاقات را به طور دقيق تعيين نمود و به تهران اطلاع داد .

2 ـ استقبال و پذيرايي از هيأت شروع مي شود و بايد وسيله اياب و ذهاب را براي هريك از اعضا آماده نمود .

3 ـ در مورد ملاقاتهاي خصوصي اعضاي هيأت با همپايه هاي خود ، بايد برنامه ريزي شود .

62

4 ـ قراردادهاي « النقابه العامه للسيارات » ، « مكتب الوكلاء الموحد » و « مؤسسه مطوفين » بايد تجديد و امضا شود .

5 ـ پس از رفتن هيأت ، كليه قراردادها بايد تا مرحله نهايي پيگيري شود تا براي زمان حج قابل اجرا گردد .

6 ـ مقدمات سفر هيأت اجاره منازل مكه مكرمه و مدينه منوره و استقرار آنها در ماههاي رجب و شعبان ، بايد فراهم شود .

7 ـ مقدمات آگهي مناقصه خريد مواد غذايي موسم حج و دعوت از تجار و گرفتن نمونه در ماه شعبان بايد انجام پذيرد .

8 ـ مقدمات طرح قرباني در مسلخ جديد و امضاي قرارداد با مسؤولان بانك اسلامي .

1 ـ حضور هيأت حج جمهوري اسلامي ايران

ابتدا سازمان حج و زيارت ، اسامي هيأت شركت كننده را همراه با عناوين آنها به وزارت خارجه مي فرستد و زمان اعزام را مشخص مي كند .

مديريت كل خليج وزارت خارجه گذرنامه هاي هيأت را جهت اخذ ويزا به سفارت عربستان در تهران ارسال مي دارد . سفارت قبل از دادن ويزا ، از وزارت خارجه عربستان كسب تكليف مي كند و پس از هماهنگي هاي لازم با وزير حج در مورد تاريخ ملاقات ، به هيأت ويزا مي دهد .

63

روابط عمومي سازمان ، تاريخ تعيين شده را به دفتر نمايندگي در جده ابلاغ مي نمايد ، دفتر نمايندگي سركنسولگري جده را مطلع مي كند تا جهت ورود هيأت از سالن تشريفات مكاتبات لازم را انجام دهد . و نيز به سفارت ايران در رياض ، تاريخ ورود هيأت گزارش داده مي شود تا در سالن تشريفات هنگام ورود هيأت سفير جمهوري اسلامي ايران در عربستان حضور يابد و در جلسات هم معمولا سفير ايران شركت مي كند .

سركنسولگري افزون بر آگاه ساختن مسؤولان تشريفات وزارت خارجه ، جهت هم آهنگ نمودن سالن تشريفات ، ورود هيأت را به مسؤولان وزارت حج اطلاع مي دهد تا نمايندگان وزير حج در فرودگاه از آقايان استقبال كنند .

هيأت در برخي از ملاقات ها به خاطر ضرورت و اهميت ملاقات ، با پرواز خصوصي به جده وارد مي شوند . در اين صورت پروازهاي خصوصي كشورها فقط در فرودگاهي در كنار فرودگاه سعودي بنام ( عربسكو ) به زمين مي نشيند و اعضاي هيأت از آن سالن وارد و يا خارج مي شوند . اما اگر با پروازهاي عمومي به عربستان وارد شوند ، ميهمانان را از سالن تنفيذي ( سالن تشريفات ) طبقه اول فرودگاه داخلي سعودي استقبال مي كنند .

پس از استقبال آقايان ، اعضاي هيأت را به قصرالمؤتمرات ( لب دريا به نام كورنيش ) مي برند و آنجا پذيرايي مي كنند . هيأت در طول مدت اقامت خود ، ميهمان كشور عربستان سعودي است .

و در پايان مراسم ، اعضاي هيأت را به مكه مكرمه و مدينه منوره

64

مي برند . در مدينه يا در « قصرالأخضر » و يا در « هتل روبري » ( در خيابان اباذر ) و در مكه مكرمه در « قصر الضيافه » نزديك باب عبدالعزيز پذيرايي مي كنند . و بديهي است در پايان ، از همان سالن بدرقه مي شوند .

هنگام ملاقات هيأت با هيأت سعودي ، از طرف رئيس هيأت ، كه هميشه رئيس سازمان حج مي باشد ، هداياي محلي ( شامل كلام الله مجيد نفيس همراه با قاب خاتم ، انگشتر فيروزه ، پسته اعلا ، تسبيح شامقصود و غيره ) به وزير حج و معاونان و برخي از مسؤولان داده مي شود ، آنها هم متقابلا به احترام ورود هيأت ، در يكي از هتل هاي مجلل جده ، هيأت را به ناهار و يا شام دعوت مي كنند و در پايان به هريك از اعضا يك جلد كلام الله مجيد نفيس اهدا مي گردد .

پيش تر كه امور حج و اوقاف در يك وزارتخانه متمركز بود ، وزير حج علاوه بر اهداي قرآن ، يك قطعه از پرده كعبه نيز هديه مي داد ولي پس از جدا شدن امور مساجد و اوقاف از وزارت حج ، فقط به اهداي يك جلد كلام الله مجيد اكتفا مي شود .

تركيب هيأت

هيأت معمولا از افراد زير انتخاب مي گردند :

1 ـ رئيس سازمان حج و زيارت .

2 ـ معاونت سازمان حج و زيارت در مسأله حمل و نقل .

3 ـ معاونت سازمان در مسأله منا ، عرفات و چادرها .

4 ـ مسؤول اسكان و اجاره منازل مكه مكرمه .

65

5 ـ ذيحساب سازمان .

6 ـ معاونت وزارت بهداري ، كه قاعدتاً رئيس هيأت پزشكي حج هم مي باشد .

7 ـ معاونت وزارت پست و تلگراف و تلفن .

8 ـ معاونت ( مدير كل هما ) ( عمليات پرواز ) .

9 ـ مترجم .

10 ـ گزارش نويس ( تهيه كننده صورت جلسات ) .

در عربستان ، سفير ، سركنسول و سرپرست دفتر نمايندگي به هيأت ملحق مي شوند .

اعضاي هيأت عربستان

1 ـ وزير حج و معاونين اجرايي او .

2 ـ معاونت وزارت بهداري .

3 ـ معاونت وزارت پست و تلفن در شؤون مخابرات .

4 ـ رئيس مكتب الوكلاي موحد .

5 ـ رئيس النقابه العامّه للسيارات ؛ يعني سنديكاي ماشين داران .

6 ـ رئيس مؤسسه مطوفين ايراني كه معمولا هر دو سال يكبار عوض مي شود .

7 ـ مسؤول مؤسسه ادلاء در مدينه منوره .

8 ـ گزارش نويس .

66

دستور جلسه

پس از معرفي اعضاي هر يك از طرفين متقابل و تعارفات متداوله ، رئيس هيأت ايراني ، هريك از مسائل مورد نياز را ؛ از قبيل پزشكي ، ترخيص دارو و وسائل پزشكي ، ايجاد بيمارستان ، درمانگاه در منا و عرفات ، مسأله پروازها ، اجازه ورود هواپيما ، مشكلات مسأله پرواز و تسهيلاتي كه سعودي ها بايد فراهم كنند عنوان مي كند .

در زمينه مخابرات ، اختصاص دادن تلفن هاي اضافي ، پيجر ، تلكس و ارتباط هاي لازم ، مورد بحث قرار مي گيرد . مسأله مقررات دست و پاگير اجاره منازل ، بيشتر وقت جلسات را مي گيرد . درباره وارد كردن مواد غذايي از ايران و يا كشورهاي ديگر نيز بحث مي شود .

در صورت نياز به وسايط نقليه جديد ، از وزير خواسته مي شود كه به مسؤولان ذي ربط بنويسد تا آنان اجازه دهند وسايل نقليه مورد نياز خريداري گردد .

مسأله گرفتن گذرنامه حاجي و نگهداري آن در مؤسسه مطوّفين هنوز بين طرفين حل نشده است و به دليل آن كه حجاج ساير كشورها بعد از اداي مناسك حج ، به دلايل مختلف ، تماماً به كشورهاي خود برنمي گردند و بدون مجوز در عربستان مي مانند ( و انگيزه ماندن براي آنها زياد است ) .

وزارت كشور به اجبار قوانيني وضع نموده كه گذرنامه همراه حاجي نماند تا به راحتي بتوانند متخلفين را دستگير و به كشور خود برگردانند و با وضع قوانيني چند ، سعي كرده گذرنامه از حاجي جدا شود

67

و فقط در فرودگاه هنگام سوار شدن و بازگشت به وطنش ، به او مسترد گردد .

گرچه اين مسأله از نظر وزارت كشور عربستان ، حايز اهميت مي باشد ، ليكن براي حمله دارها و مسؤولان سازمان حج ، مشكلاتي به وجود مي آورد كه صد در صد ترجيح مي دهند گذرنامه ها همراه خود مديران باشد . زيرا براي گرفتن اتوبوس و حركت به مدينه منوره براي افراد مدينه بعد ، به مراتب از لحاظ صرفه جويي وقت و مفقود نشدن گذرنامه و جلوگيري از ازدحام بيش از حد در مؤسسه مطوفين ، مصلحت ايجاب مي كند گذرنامه در اختيار حمله دار باشد .

وزارت كشور به وزارت حج دستور داده كه به محض ورود كاروان ها به مدينه منوره و يا مكه مكرمه ، گذرنامه ها را تحويل بگيرند و به آنان رسيد بدهند .

مشكل جمع شدن گذرنامه ها در مؤسسه مطوّفين و مفقود شدن آنها و مسأله پس دادن به موقعِ گذرنامه ها ، مسأله اي است كه مرتب با وزير حج صحبت مي شود ولي چون به جهات امنيتي ، وزارت كشور در اين مسأله مداخله مستقيم دارد ، هنوز اين قضيه حل نشده است و بيشتر وقت جلسه به اين امر اختصاص مي يابد .

مسأله ديگري كه در جلسه وزير ، بسيار مورد بحث و گفتگو قرار مي گيرد ، حمل و نقل و مشكلات منا و عرفات و مشعرالحرام است .

عمده مسائلي كه با وزير مطرح مي شود دو گونه است :

الف ـ مسائل خصوصي حجاج ايران در عربستان ؛ اعم از مسكن ،

68

تغذيه ، حمل و نقل ، امداد و غيره .

ب ـ مسائل كلي حجاج ( اعم از ايراني و غير ايراني )

از قبيل : بهداشتِ محيط و رعايت مسائل بهداشتي ، اشغال نكردن طريق « مشاة » جهت استراحت ، امنيت حرمين شريفين ، مبارزه با سارقين حرفه اي بين المللي ، آگاهي دادن به زايران در زمينه هاي مختلف ، ايجاد نظم و رعايت مقررات رانندگي ، درك مشعرالحرام در وقت مناسب ، گم نشدن در منا و رسيدن به چادرها در كمال سلامتي و ايمني ، بحث پيرامون وظايف مؤسسه مطوفين ، هشيار كردن مسؤولان از درگيريهاي مأموران ارشاد سعودي در حرمين شريفين ( زيرا با تعصب خاص عمل مي كنند و به ضرب و شتم و حبس كردن مردم بي گناه منتهي مي شود ) .

مسأله ديگري كه بيان آن حايز اهميت است و علّت همراه آوردن مسؤولان وزارت بهداري ، مخابرات و هواپيمايي را روشن مي كند اين است كه در پايان جلسه ، هريك از مسؤولان در رشته هاي خود با همتاي عربستاني جلساتي منعقد كرده و مسائل فيمابين را بطور دقيق و روشن ، مورد بحث قرار مي دهند و به صورت مكتوب درمي آورند و آن را امضا مي كنند تا در زمان حج مشكلي پيش نيايد و جاي ابهامي وجود نداشته باشد .

حتي در مورد حمل و نقل بين شهرها و مشاعر مقدسه ، با مكتب الوكلاء و مؤسسه مطوفين جلسات متعددي تشكيل مي شود .

69

2 ـ سفر اعضاي مسكن مكه مكرمه و مدينه منوره

نخست اشاره اي كوتاه و گذرا به مسأله اسكان زمان حج مي كنيم تا بيشتر به لزوم سفر اعضاي مسكن در ماههاي رجب و شعبان واقف گرديم .

با توجه به اين مسأله كه در زمان حج از كشورهاي مختلف اسلامي و حتي از خود عربستان ، زايران جهت اداي مناسك حج به اين سرزمين سرازير مي شوند و محل هاي نزديك به حرم به سرعت اجاره مي شود و قيمت هاي اجاره ، سرسام آور افزايش مي يابد و ديگر محلي براي سكونت يك ميليون زايري كه از كشورهاي اسلامي به اين بلد مقدس وارد مي شوند باقي نمي ماند ، سازمان حج و زيارت جمهوري اسلامي ايران كه در كليه مسائل حج ، بين كشورهاي اسلامي برگزاركننده حج نمونه و شاخص مي باشد ، بايد در مسأله تهيه مسكن هم نمونه باشد و در وقت مناسب ، مسكن مورد نياز را اجاره نمايد .

بسيار مناسب است قبل از ورود به بحث مسكن ، به كيفيت مسكن ساير كشورها اشاره اي شود :

1 ـ برخي از كشورها ؛ مانند سوريه ، به دليل مشكلات ارزي ، هرگز تهيه مسكن را به عهده نمي گيرند و دولت فقط مقدمات سفر حج داوطلبان را فراهم مي كند و پيدا كردن مسكن مناسب و اجاره آن بر عهده خود زاير مي باشد ، به اين ترتيب كه دسته هاي مختلف پس از ورود به عربستان در شهرهاي مدينه منوره و مكه مكرمه متناسب با ذوق و امكانات مالي خود به تهيه اجاره مسكن اقدام مي نمايند .

70

2 ـ برخي كشورها چون كويت ، زايران را بين مديران كاروان ، كه از قبل شناسايي و مجاز اعلام شده اند ، تقسيم مي كنند و اين حمله دارها هستند كه متناسب با پولي كه از زاير دريافت كرده اند ، قبل از آوردن حاجيان خود محل مورد نظر را اجاره مي كنند .

3 ـ اكثر كشورها به دليل آن كه : اولا تغذيه بر عهده زاير است و محل هاي استيجاري به داشتن آشپزخانه ، انبار ، محل ظرفشويي مجهز ، امكانات غذاخوري نيازي ندارد و ثانياً زايران اين كشورها چون اهل تسنن هستند و مقيدند نمازهاي پنجگانه خود را در مسجدالحرام و مسجدالنبي بجا آورند ، مسؤولانشان سعي مي كنند محل هاي استيجاري ، نزديك به حرم باشد و اگر هم ناگزير قدري دور از حرم اجاره شود ، حتماً وسيله نقليه ( اتوبوس ) براي اياب و ذهاب آنها تهيه مي كنند .

اين گروه به كيفيت مسكن مقيد نيستند و تنها به نزديك بودن آن اهميت مي دهند تا بتوانند نمازهاي پنجگانه را با جماعت در حرم بجا آورند . با توجه به واگذاري تغذيه به زاير و عدم تقيد به شرايط خاص و استفاده از تخت هاي خواب دو طبقه و بهره گيري از حداكثر فضاي هر اتاق ، به راحتي به محل هاي مناسب خود دست يافته و آن را اجاره مي كنند .

اما ايران به دليل تعهد تغذيه زاير و مجهّز بودن ساختمان به كليه امكانات طبخ غذا و مقدمات و تبعات جنبي آن و عدم استفاده از تخت هاي دو طبقه ، نمي تواند در محل هاي نزديك حرم به ساختمانهاي مورد نظر خود دست يابد ، از اين رو ناگزير است به دور از

71

حرم ، از يك شعاع خاص به بعد ، در محل هاي مناسبي ( با رعايت نو و سالم بودن عمارت و نيز بهداشتي بودن آن و جمع بودن همه شرايط مورد نظر ) به اجاره مسكنِ مورد نياز ، اقدام نمايد .

بر اين اساس ، اين كار فرصت و زمان كافي مي طلبد تا خانه هاي پيشنهادي را بازرسي و بد را از خوب جدا كنند و ساختمانهاي واجد شرايط را بيابند و اجاره نمايند .

ماه مبارك رمضان ماه عبادت است و كارها عملا تعطيل مي گردد و از 25 رمضان تا 10 شوال تعطيل سالانه مي باشد و در نيمه دوم شوال هم تهيه مسكن مشكل است ، چون با گستردگي كار و محدوديّت زمان ، برنامه به نحو مطلوب انجام نمي پذيرد و از طرفي در ماه ذيقعده هم بايد برنامه توزيع خانه ها بين كاروانها انجام پذيرد و زمان اجاره نيست .

بنابر اين ، بايد در ماههاي رجب و شعبان تمامي مسكن مورد نياز اجاره شود و بين كاروان ها از طريق قرعه توزيع گردد .

همه ساله در نيمه دوم جمادي الثاني ، پس از آمد و رفت هيأت ايراني ، اسامي هيأت مسكن مكه مكرمه و مدينه منوره به وزارت حج و سفارت عربستان در ايران تسليم مي گردد تا با دادن ويزا به اعضا بتوانند در اوائل رجب دفاتر كار خود را بگشايند و به وظايف خود عمل نمايند .

بديهي است تعداد اعضاي مسكن مكه مكرمه دو برابر اعضاي مسكن مدينه منوره مي باشد چون در زمان معين تمام حجاج بايد در مكه مكرمه حضور به هم رسانند ، در حالي كه از ساختمانهاي مدينه

72

منوره چندين نوبت استفاده مي شود .

تعقيب كليه مسائل مربوط به سفر هيأت اجاره مسكن ، بر عهده دفتر نمايندگي است .

3 ـ سفر هيأتِ تهيه مواد غذايي

يكي از ويژگيهاي سازمان حج و زيارت ايران كه آن را از تمامي كشورهاي اسلامي ممتاز ساخته ، تغذيه زاير است ؛ اعم از مكه مكرمه ، مدينه منوره و منا و عرفات .

كشورهاي اسلامي مسأله خوراك زاير را به خود زاير سپرده اند و به هيچ وجه خود را گرفتار و درگير مسائل خوراك زاير نكرده اند و از اين جهت تعداد عوامل خدماتي آنها در مقايسه با ايران بسيار ناچيز است .

كشور اندونزي با داشتن 160 هزار زاير ( در حج 1414 ) براي هر پرواز يك رئيس تعيين مي كند و چون تغذيه ندارند ، به آشپز ، ظرفشوي ، آبدارچي ، خدمه ، كدبانو ، معاون ، آشپزخانه مجهّز ، انبار ، وانت جهت تحويل بار ، و در طول سال انبار جهت نگهداري وسائل ، بيمه كردن آنها ، حارس و هيأت نياز پيدا نمي كنند .

گذشته از اينها ، هيأتي نيز جهت خريد مواد غذايي از طريق مناقصه به عربستان نمي فرستند و بالطبع بازرسان و سرباز رساني هم جهت كنترل مديران و مواد غذايي و غذاهاي طبخ شده ندارند و در نتيجه مسؤولان بهداشت هم براي آنان نقشي نخواهند داشت .

73

در هر حال ، سالهاي پيش ، رسم بر اين بود كه مسؤول خريد مواد غذايي ، به همراه يك مترجم و يك حسابدار در ماههاي شعبان ، رمضان و احياناً شوال به عربستان مي آمدند و به تجارتخانه هاي مختلف و فروشندگان مواد غذايي دست اول ، مراجعه نموده و اجناس مورد نياز را خريداري مي كردند و طبق جدول زمان بندي شده نسبتاً دقيق ، از تجار مي خواستند تا اجناس خريداري شده را به انبارهاي آنها در شهرهاي مكه مكرمه و مدينه منوره منتقل كنند ، لذا جهت توزيع مواد خشك در شهرهاي مكه و مدينه انبارهاي بزرگ اجاره مي كردند و هيأت توزيع مواد غذايي در هر يك از اين دو شهر مستقر مي شدند .

مجموع اين دو هيأت ، حدود يكصد و پنجاه نفر بودند و همچنين براي مواد گوشتي و اجناسي كه بايد در سردخانه نگهداري شود ، سردخانه اي مجهّز اجاره مي كردند و افرادي را بر آن مي گماردند . تو خود حديث مفصل بخوان از اين مجمل .

اما سرانجام اين روش منسوخ شد و با اجراي طرحهاي مختلف ، سازمان حج بر آن شد آن نظام را بكلي دگرگون كند و نظامي جديد ، جايگزين نمايد تا ضريب اطمينان در تهيه جنس بهتر و ارزان تر ، بيشتر گردد .

روش جديد از سال 71 به صورت آزمايشي آغاز شد ( سال 70 به خاطر نداشتن فرصت كافي براي اجراي طرح جديد ، طبق همان سبك سالهاي پيش از قطع رابطه ، عمل شد )

در سالهاي 67 ، 68 و69 كه رابطه سياسي ايران و عربستان قطع

74

گرديد ، مجال انديشه و طرح جديد نبود و هيچيك از مسؤولان نمي دانستند چه وقت رابطه برقرار مي شود تا بتوانند طرحي جديد در مورد مسائل حج پيشنهاد كنند و به مرحله اجرا بگذارند .

در فروردين سال 1370 كه رابطه سياسي بين ايران و عربستان مجدداً برقرار شد ، فقط مسؤولان مي توانستند برنامه اي را كه در مدت سه سال زير و رو شده و مشكلات فراواني از آن بجاي مانده و آنان را با انبوه مسائلي بغرنج مواجه ساخته ، نظم دهند و راهها را هموار كنند . از اين رو براي اجراي طرحي نو ، مطلقا مجالي نبود و فقط بر آن بودند كه حداقل بتوانند حج را مطابق سالهاي پيشين برگزار كنند و 120 هزار زاير را روانه بيت الله الحرام نمايند .

ستاد مسكن با وقت اندكي كه داشت ، هم بايد منزل حجاج خود را اجاره مي كرد و هم خانه هايي كه براي چند سال اجاره كرده بودند و اجاره آنها پرداخت نشده بود ، به نحوي فيصله مي داد و همچنين وسائل كاروانها با گذشت سه سال در انبارهايي كه نه اجاره آنها پرداخت شده و نه قدرت سركشي به آنها را داشتند معلوم است كه در چه وضعي قرار داشت و بايد با فرصت و حوصله ، كمبودها و كاستي ها و كسري ها تأمين مي شد و با صاحبان انبار به نحوي كنار مي آمدند .

البته اكنون در مقام بيان مشكلات بعد از قطع رابطه نيستيم ولي با اين مقدمه كوتاه مي خواهيم جلو هر گونه پيشنهاد و اعتراض را بگيريم و با صراحت بگوييم : بعد از قطع رابطه ، چاره اي جز دنبال كردن مسائل حج ، مطابق سالهاي قبل از قطع رابطه ، نبود . بنابر اين مسأله تغذيه زاير

75

و تهيه مواد غذايي و گرفتن انبار و سردخانه و آوردن عوامل خدماتي به عنوان « ستاد تغذيه » در شهرهاي مكه مكرمه و مدينه منوره طبق سالهاي پيش عمل شد . اما از سال 1371 وضع تا حدّي تغيير كرد .

در سال 71 با يك شركت خصوصي قراردادي امضا شد كه مواد غذايي را تهيه كند و با عوامل خدماتي خودش در انبارها و سردخانه هايي كه با نظارت سازمان اجاره مي كند در اختيار مديران كاروانها بگذارد . اين طرح به عنوان « پيش درآمدي بر تغيير نظام پيشين » لازم و ضروري بود ولي اشكالاتي در بر داشت كه سبب شد مسؤولان سازمان حج با توجه به آن اشكالات ، زمينه را براي سال 1372 بطور كامل آماده كنند و از هر لحاظ طرح را كامل نمايند .

در سال 72 هيچ قراردادي با كسي امضا نشد و در عوض گروهي به سرپرستي مدير كلّ امور رفاه جهت خريد مواد غذايي در ماه شعبان به جدّه آمدند .

البته قبل از عزيمت آقايان ، دفتر نمايندگي كلّيه تجار دست اول را شناسايي كرد و آنها را دعوت به شركت در مناقصه نمود و جدول مواد غذايي مورد نياز را با خصوصيات و مقدار هر يك ، براي آنها از طريق فاكس فرستاد .

لازم به يادآوري است كه در اين سال قسمت عمده مواد غذايي را شركت « ابا روزيني » برنده شد .

شركت مذكور با كمك عوامل خدماتي خويش در شهرهاي مكه و مدينه مواد خشك و گوشتي را توزيع كرد و بايد پذيرفت كه اين طرح

76

نسبت به سال 71 كه سال آزمايشي در تغيير نظام توزيع مواد غذايي بود نسبتاً با موفقيت اجرا گرديد .

اما براي سال 73 بر اثر تجارب به دست آمده در سالهاي 71 و مخصوصاً 72 ، هيأت در ماه شعبان به جده آمد . در اين سال ابتدا در روزنامه « المدينه » صفحه چهار ، آگهي سازمان درج گرديد ، در نتيجه قيمتها بهتر و مناسب تر از سال قبل عمل شد و مراكز توزيع به عهده خود فروشندگان واگذار گرديد و ديگر سازمان در مقام تهيه انبار و سردخانه و گرفتن نيروي انساني نبود .

به جرأت مي توان گفت كه با استفاده از تجارب گذشته ، طرحي كه از سال 73 به اجرا گذاشته شد ، تا كنون موفق ترين طرح تهيه مواد غذايي است ؛ زيرا تجربه نشان داد كه سازمان نبايد امكانات و اختيارات خود را دربست به فرد يا مؤسسه اي واگذار كند و در مقام عمل و روبرو شدن با مشكلات و كاستيها ، راه فرار نداشته باشد و مجبور شود كاستيها وتلخي هارا تحمل كرده و راهي براي تأمين رضايت زايران نداشته باشد .

و در اين صورت با در اختيار داشتن كليه امكانات ، به نحو احسن خريد مي كند . خرج مي كند و با رضايت كامل زاير ، كار را به گردش درمي آورد و بحمدالله سال 73 به بعد مزايا برخوردار بود و اميد است در سالهاي آينده بهتر و عالي تر برگزار گردد .

4 ـ ترخيص وسايل پزشكي و دارو

هيأت پزشكي جمهوري اسلامي ايران همه ساله بر حسب تعداد

77

زايري كه به عربستان مي آيد ، دارو از ايران به عربستان مي آورد ؛ زيرا قيمت دارو در عربستان نسبت به ايران فوق العاده گران است و مصلحت ايجاب مي كند كه داروي مورد نياز در درمانگاهها و بيمارستانهاي خود را با كسب موافقت قبلي از مقامات سعودي ، به جده و از آنجا به انبارهاي مكه مكرمه و مدينه منوره انتقال دهد .

در اين راستا در ماه جمادي الثاني مسأله انتقال دارو مطرح مي شود و مقامات وزارت بهداري از هيأت عالي رتبه حج ايران مي خواهند كه صورت داروي مورد نياز ، با اوصاف لازم را رسماً به مسؤولان وزارت بهداري عربستان تسليم نمايند تا پس از مطالعه و بررسي ، به گمرك اعلام كنند كه ورود اين اقلام دارو از طرف ايران به عربستان بلامانع است .

آنچه تاكنون گفته شد ، همه ساله عمل شده است و در ماه شوال با يك يا دو پرواز خاص ( هواپيماي باري ) داروهاي لازم به عربستان منتقل مي گردد و هيأت پزشكي نيز در ماه شوال ، كارمندان فني مورد نياز را از طريق سوريه به جده اعزام مي كند . گروه با استقرار در ستاد جده و استفاده از امكانات دفتر نمايندگي و سركنسولگري ، به ترخيص داروها و انتقال آنها به انبارهاي مكه مكرمه و مدينه منوره اقدام مي كنند . البته بعضي از سالها علاوه بر دارو ، نياز به تهيه بعضي از وسائل پزشكي دارند و به جاي آن كه از ايران وارد كنند از شركتهاي بزرگ فروشنده در خارج ، خريداري مي كنند و ارز آن از طريق دفتر نمايندگي به شركت مورد نظر حواله مي شود .

78

آنها هم پس از دريافت دستور ، اجناس خريداري شده را به آدرس جدّه ، هيأت پزشكي سازمان حج حمل مي كنند و پس از رسيد حواله ، كارمندان هيأت پزشكي با كمك اعضاي دفتر نمايندگي نسبت به ترخيص آن اقدام مي نمايند .

گفتني است كه طبق معمول بايد حقوق گمركي اينگونه اجناس پرداخت گردد ولي چون اين اجناس جهت تجارت و فروش و كسب درآمد نيست و تنها براي استفاده عموم به صورت رايگان توزيع مي شود گمرك اوراق خاصي را به نماينده هيأت پزشكي مبني بر « اِعفاء » پرداخت ماليات مي دهد و با كمك سركنسولگري و امضا و مهر سركنسولگري ، آن را تكميل مي نمايد و سپس سركنسولگري آن را به سفارت در رياض مي دهد و آنها به وزارت خارجه ارسال مي دارند .

وزارت خارجه پس از مهر و امضاي اوراق ، خطاب به مسؤولان گمرك در جده مي نويسد : هيأت پزشكي از پرداخت ماليات و عوارض معاف مي باشد .

لذا تا « اعفاء » تهيه و مهر و امضا نشود و دستور وزارت خارجه عربستان در رياض خطاب به مسؤول گمرك جده صادر نگردد ، اجناس آزاد نمي شود و در گمرك باقي مي ماند .

مسؤولان امور بايد در طول زمان به خاطر داشته باشند كه تهيه « اعفاء » شرط اساسي براي ترخيص كالاهاي طبي مي باشد و طي مراحل قانوني آن ، به شرحي كه بيان شد ، الزامي است .

79

5 ـ اجاره محل دفتر ستاد جده در فرودگاه

بيشتر كشورها در كنار دفاتر خدماتي عربستان سعودي ، كه عمده ترين آن را دفاتر « مكتب الوكلاء الموحد » تشكيل داده ، دفتري جهت رسيدگي به امور حجاج خود اجاره مي كنند . اجاره اين محل ها بر مبناي هر متر مربع يكهزار و دويست ريال سعودي است . هر سه سال يكبار ، در ماه شعبان ، مطعم ها ، دكاكين تجاري ، دفاتر بانكي و دفاتر ستادي تعيين و از طريق مزايده اجاره داده مي شود .

سازمان حج و زيارت جمهوري اسلامي ، نظر به خدمات وسيعي كه عهده دار شده است ، جهت رفاه زايران ايراني و رسيدگي به امور آنها به هنگام ورود و يا برگشت ، محل مناسبي را مقابل دربهاي خروجي 1 و2 و يا 3 و4 اجاره مي كند .

در اين محل ، اعضاي ستاد ، مسؤولان بهداشت ، كادر پزشكي و همچنين اعضاي اعزامي از وزارت امور خارجه ، جهت حلّ مشكلات زايران و يا صدور برگ عبور براي زايراني كه گذرنامه آنها مفقود مي شود ، استقرار مي يابند و بايد گفت كه در اختيار داشتن محل مناسب ، به هر قيمتي كه باشد براي سازمان ضرورت دارد .

و اين محل بايد از لحاظ تلفن ، فاكس و وسائل اداري مجهز باشد و تاكنون موفق بوده و نقص و كسري در آن مشاهده نشده است .

پس از تنظيم اجاره نامه و پرداخت اجاره و دريافت كليدها ، نوبت به تجهيز دفتر مي رسد . كليه وسائل دفتري ؛ از قبيل ميز ، صندلي ، پرچم ، بلندگو ، حصير ، وسائل پذيرايي و غيره از ستاد جدّه به اين دفتر منتقل

80

مي گردد تا براي استفاده كارمندان اعزامي قابل استفاده باشد ، البته دستگاههاي تلفن را از طرف خود فرودگاه مي آورند و نصب مي كنند .

بديهي است در پايان عمليات حج ، به هنگام تخليه آخرين دسته زايران ايراني ، تمام وسائل موجود در دفتر بايد به دفتر شهر منتقل گردد .

و كليد دفتر ، با دستگاههاي تلفن تحويل گرفته شده ، به واحد مخصوص خود در فرودگاه تحويل داده مي شود . برق مصرفي به عهده موجر است ولي بهاي تلفن بر عهده مستأجر است كه در ماههاي بعد فاكتور آن از طريق سركنسولگري به دفتر جده فرستاده مي شود و دفتر نمايندگي از طريق چك مصدّق به حسابداري فرودگاه مي پردازد .

6 ـ استرداد پلاكهاي زرد

پيش از سالهاي 67 ، 68 و 69 ( كه در اين سه سال رابطه قطع بود ) خريد وسائل نقليه مورد نياز با موافقت وزارت حج انجام مي گرفت . اداره مرور به كليه وسائل نقليه خريداري شده ، پلاك سفيد مي داد و در طول سال اعم از حج و عمره و غيره قابل استفاده بود . امّا از سال 1370 اداره مرور از دادن پلاك سفيد خودداري نمود و اظهار مي داشت : طبق دستور وزارت خارجه و وزارت كشور ، دادن پلاك سفيد به بعثه هاي حج ممنوع اعلام شده ، بعثه ها بايد پلاك زرد داشته باشند ، و فقط در زمان حج مي توانند از آنها استفاده كنند و موظف هستند در پايان مراسم حج ، پلاكهاي زرد را باز كنند و همراه اسناد ( استماره ها ) به اداره مرور تحويل دهند و سال بعد مجدداً تحويل بگيرند .

81

دفتر نمايندگي ، نخست براي گرفتن پلاك سفيد به جاي پلاك زرد مقاومت نمود ولي متأسفانه مؤثر نبود و طبق تعليمات ، فقط اداره مرور پلاك زرد مي داد ، مشروط بر آن كه آخر ذي حجه مسترد دارد .

دفتر وسائل مورد نياز خود را در سالهاي 70 و 71 جمعاً پنجاه دستگاه به شرح زير خريداري نمود :

سواري17 دستگاه

وانت11 دستگاه

ميني بوس 14 نفره12 دستگاه

ميني بوس 24 نفره5 دستگاه

جمس اسعاف جهت پزشكي5 دستگاه

50 دستگاه

ايران در حج و عمره از اين دستگاهها استفاده مي نمود و اداره مرور از طريق وزارت خارجه به سفارت ، در رياض فشار مي آورد كه طبق تعليمات بايد پلاكهاي زرد باز شود و همراه سندهاي مالكيت به اداره مرور تحويل داده شود .

دفتر نمايندگي نيز با آن كه تا سال 73 مقاومت نمود و از تحويل پلاكهاي زرد امتناع كرد ، سرانجام به دليل دستور صريح سفارت مبني بر تسليم پلاكها و همچنين مزاحمت پليس مجبور گرديد در مهرماه 1373 چهل عدد پلاك زرد را همراه با سند آنها ، به اداره مرور تحويل دهد و رسيد دريافت كند .

و مسؤول اداره مرور اصرار داشت كه حتماً يك ماه قبل از آغاز

82

مراسم حج ، بايد از طريق سفارت به وزارت خارجه نامه نوشته شود و استرداد آنها درخواست گردد و اگر در وقت معين نامه رسمي فرستاده نشود در حج بعد ماشين نخواهيد داشت . بنابر اين مسؤولين محترم اين نكته را حتماً به خاطر داشته باشند كه از اوايل شوال اقدام نمايند .

تذكر اين نكته ضرورت دارد كه دفتر نمايندگي براي تحويل ندادن پلاكهاي زرد ، نامه اي به سفارت خود در رياض تقديم داشت و در آن ادله خود را به تفصيل بيان كرد و وزارت امور خارجه در پاسخ آن نامه ، ده پلاك زرد را براي استفاده در ايام عمره ، مجاز اعلام نمود ليكن به اصرار خواستار آن شد كه هرچه سريعتر بقيه پلاكها مسترد گردد .

و در نتيجه دفتر نمايندگي ده وسيله مورد نياز خود را نگهداشت و پلاكهاي چهل دستگاه ديگر را همراه با سندهاي آنها به اداره مرور تحويل داد .

7 ـ قرارداد تغذيه فرودگاه

با توجه به كثرت جمعيت حجاج ايران و با توجه به اين كه در بين راه جده ـ مدينه قهوه خانه هاي موجود ظرفيت و كشش تغذيه دادن روزانه بين پنج تا شش هزار زاير ايراني را ندارند و با علم به اين كه تمامي زايران كشورهاي اسلامي همين مسير را طي مي كنند و آنها هم به استراحت بين راه و تغذيه و نوشابه احتياج دارند ، مسلماً به لحاظ حفظ سلامتي ورعايت مسائل بهداشتي ، مصلحت نيست از قهوه خانه هاي بين راه استفاده شود علاوه بر آن كه اصلا قهوه خانه هاي بين راهي چنين

83

آمادگي را ندارند ، لذا ضرورت ايجاب مي كند كه مسؤولان سازمان حج از پذيرايي بين راه صرف نظر كنند و زايران خود را در فرودگاه پذيرايي نمايند ؛ زيرا براي گرفتن اتوبوس ناگزير بايد ساعت ها به انتظار بنشيند ، پس چه بهتر كه در اين فرصت با غذاي ايراني كه توسط طباخان ايراني آماده شده ، پذيرايي شوند و بعد از كمي استراحت نوبت آنها هم مي رسد ، تا از وسائل نقليه آماده خود استفاده كنند و راهي مدينه منوره و يا جحفه ( ميقات ) شوند .

در فرودگاه وسايل پذيرايي از قبيل كلمن آب سرد ، كلمن چاي ، حصير براي نشستن و ديگر وسائل لازم از قبل آماده شده است .

چند سال قبل ، براي پذيرايي زايران ، از هر كارواني يك يا دو نفر زودتر وسائل خود را از مدينه منوره مي آوردند و از زايران خود پذيرايي مي كردند . تا اين كه مسؤولان متوجه شدند ، اين كار مشكلات زيادي را در بر خواهد داشت و بايد برنامه ديگري را پيش بيني كنند تا زحمت كمتري داشته باشد و از لحاظ هزينه نيز مقرون به صرفه باشد ، لذا آن طرح بطور كلي برچيده شد و برنامه جديد جايگزين آن گرديد .

لذا تصميم بر آن شد كه گروه ستاد تغذيه فرودگاه و شهر جده از اواخر شوال يا اول ذيقعده به عربستان وارد شوند و تغذيه ستاد جده و فرودگاه را باهم آماده كنند .

توجه به اين نكته ضروري است كه دولت عربستان محل هاي تجاري و كسبِ فرودگاه را به غير سعودي ها اجاره نمي دهد ولي محل بعثه ها را به اجبار به دولت هاي اسلامي و سازمانهاي حج ، به اجاره

84

واگذار مي كند . براي حل اين مشكل ، سازمان حج در وقت مناسب ، در ماههاي رمضان و شوال ، با افرادي كه به مبني الحجاج رفت و آمد مي كنند و محل مناسبي را اجاره مي نمايند ، قراردادي امضا مي كند ، آنها نيز با اطمينان خاطر ، محل هاي مورد نظر را از دولت سعودي از طريق مقامات اداري ( به صورت مزايده ) ادارة المطار اجاره مي كنند و محل را با وسائل مورد نياز از قبيل ميز و صندلي و وسائل لازم ديگر تجهيز مي كنند . ديگهاي بزرگ متعدد ، گازهاي بزرگ ، حصير ، پرچم ، پايه و غيره آماده مي كنند و مقدمات تغذيه روزانه پنج تا شش هزار نفر آماده مي گردد . گفتني است كه در قسمت تغذيه فرودگاه ، تاكنون به دو صورت عمل شده است :

1 ـ طرف قرارداد تمامي مواد اوليه را تهيه مي كند ، فقط طبّاخان ايراني طبخ مي كنند و كارمندان ايراني در امر پذيرايي كمك مي كنند و سازمان سرانه به طرف قرارداد ، پول مي دهد .

2 ـ طرف قرارداد ، مال الاجاره پرداختي خود را با درنظر گرفتن درصد مناسبي ، از سازمان دريافت مي كند . در اينجا سازمان خود متعهد خريد مواد اوليه و آوردن آنها به فرودگاه مي شود .

تجربه نشان داده است كه طرح دوم از لحاظ مالي به مراتب به سود سازمان مي باشد ولي مسؤولان براي پياده كردن اين طرح مسلماً زحمت بيشتري را تحمل مي كنند و استراحت كمتري دارند . در هر حال هر دو طريق تاكنون اجرا شده است ( تا پايان 72 ) ولي براي حج سال 73 به علت تقليل تعداد زايران برنامه غذايي فرودگاه تغيير يافت .

85

بعد از واقعه خونين ششم ذي الحجه 1407 و كشتار ايرانيان در نزديكي پل حجون ( در حدود چهارصد نفر ) به پيشنهاد عربستان ، وزراي كشورهاي اسلامي و بخصوص كشورهاي عربي در عمان اجتماع كردند و تصويب كردند كه به دلائل افزايش جمعيت كشورهاي اسلامي و محدوديت زماني اعمال حج و محدوديت امكنه منا و عرفات ، همه ساله از هر كشور اسلامي بيش از10001 جمعيت آن كشور به حج راه داده نشود ( يعني از هر يك ميليون جمعيت فقط يكهزار نفر حداكثر مي توانند به حج مشرف شوند ) و چون رابطه سياسي ايران و عربستان بعد از اين واقعه خونين قطع گرديد و پس از سه سال مجدداً برقرار شد ، عربستان اجازه داد ايران تعدادي را كه در طول سه سال قطع رابطه به حج اعزام نكرده بود ، در طول سالهاي 70 ، 71 و72 اضافه بر سهميه مقرر ، به حج ببرد .

لذا در سالهاي فوق به جاي هر سال 55 هزار ، 110 هزار حاجي راهي حج مي كرد و حدود هفت هزار به عنوان عوامل خدماتي و ستادهاي مختلف همراه كاروانها اعزام مي داشت . ولي از سال 73 از طريق شخص ملِك و وزير جديد حج كتباً ابلاغ شد ، سهميه زاير ايران برطبق مصوبه وزيران خارجه كشورهاي اسلامي در عمان ، نسبت به جمعيت ايران كه آمار رسمي آن در سال 70 ، 55 ميليون اعلام شده ، فقط 55 هزار زاير مي باشد .

بخاطر نصف شدن تعداد سهميه از طرفي و به انتظار بودن 480 هزار نفر زاير ثبت نام كرده بعد از ده سال از طرف ديگر ، سازمان حج و زيارت تصميم گرفت به انحاء مختلف از عوامل خدماتي ستادها بكاهد و طرحي را پياده كند تا نيرو از ايران كمتر اعزام نمايد ، و بحمدالله عملا موفق گرديد .

86

8 ـ كارت تردد كارمندان فرودگاه

پس از اجاره دفتر فرودگاه و تجهيز كردن آن ، بايد براي اياب و ذهاب كارمندان به محوطه فرودگاه ، به يك مجوز قانوني دست يافت تا بدون دغدغه خاطر و با كمال اطمينان و وقار و بدون مزاحمت پليس ، كارمندان بتوانند از شهر به محل كار خود حاضر شوند و در پايان مراجعت نمايند .

طبق مقررات عربستان ، هر كس بخواهد در زمان حج ( ماههاي ذيقعده و ذيحجه ) به مبني الحجاج وارد شود ، بايد كارت مخصوص ورود به فرودگاه ( تصريح ) را داشته باشد . بديهي است حفظ امنيت فرودگاه در حساس ترين زمان تراكم جمعيت ، چنين مقرراتي را ايجاب مي كند .

بر اين اساس ، اسامي كارمندان مورد نظر ، از طريق سركنسولگري به وزارت امور خارجه فرستاده و تقاضا مي شود براي آنها « تصريح » ( كارت مخصوص ورود به فرودگاه ) صادر گردد .

معمولا وزارت خارجه با تمامي اسامي پيشنهاد شده موافقت نمي كند و پاسخ مي دهد فقط براي 15 نفر تصريح صادر مي شود ، آنگاه اظهار نظر خود را به قسمت امن فرودگاه مي فرستد و اين قسمت نامه

87

وزارت خارجه را به قسمت « اصدار التصاريح » ^{( 1 )} مي فرستد .

نماينده سركنسولگري براي تعقيب مسأله ، به قسمت تصاريح رفت و آمد مي كند تا براي تمامي اسامي پيشنهاد شده ، كارت بگيرد ولي مسؤول به او پاسخ مي دهد وزارت خارجه با يكدهم تعداد پيشنهادي شما موافقت كرده است . او برمي گردد و ماجرا را نقل مي كند ، دفتر سازمان هرگز با يك دهم موافقت نمي كند ، چون كارمندان اعزامي وزارت خارجه مستقر در فرودگاه ، كادر پزشكي جهت استقرار در درمانگاه فرودگاه ، مأموران تغذيه فرودگاه ، كارمندان حمل و نقل ، كارمندان دفتري ، مأموران پذيرايي دفتر فرودگاه ، كارمندان بانك مستقر در فرودگاه ، از يكصد نفر تجاوز مي كند و اصولا فلسفه اجاره دفتر در فرودگاه و پرداخت مبلغ گزاف به عنوان مال الإجاره فرودگاه حضور كارمندان مختلف را مي طلبد و بدون حضور افراد ضروري مورد نياز ، اداره زايران امكان پذير نيست .

لذا تاكنون چنين عمل شده كه دفتر نمايندگي از نامه وزارت خارجه به قسمت امن فرودگاه صرف نظر مي كند و مستقيماً به امير ماجد امير مكه مكرمه نامه مي دهد و ماجرا را مستدلا بيان مي كند و سرانجام با گرفتن موافقت امير مكه مكرمه براي كارمندان مورد نظر كارت ورود به نام تصريح صادر مي شود .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آدرس دقيق اصدارالتصاريح : قبل از رسيدن به بوابه 17 ، آخرين در ورودي فرودگاه ، دست چپ ، يك خيابان فرعي ديده مي شود كه در اوائل همان خيابان ، تابلو اصدارالتصاريح به چشم مي خورد .

88

براي صدور تصريح ، مشخصات فرد از روي گذرنامه و حضور خود او ضروري است ( قبل از صدور تصريح مسؤول اين اداره به تعداد متقاضي تصويب شده ، كارت مخصوص مي دهد تا مشخصات خواسته شده در اين كارت درج شود ) .

بنابر اين پيشنهاد مي شود حتماً اواخر شوال و يا حداكثر اوائل ذيقعده ، اسامي و مشخصات كليه كساني كه قرار است به فرودگاه رفت و آمد داشته باشند ، آماده كنند و مكاتبات را زودتر شروع كنند ، نامه نگاري به امير مكه مكرمه فراموش نشود ، پيگيري مداوم مسأله نقش مؤثري را دارد ، مسلم است بدون كارت وارد شدن ذلت دارد و بايد هر روز با پليس خاضعانه و با تقاضا و التماس داخل شد . هرگز اين عمل صحيح نيست پس بايد سريعاً تصريح گرفت .

9 ـ تصريح وسائل نقليه جهت تردد به فرودگاه

همچنانكه ورود اشخاص به بوابه 17 ( درب ورودي محوطه فرودگاه حجاج ) منوط به داشتن كارت تصريح است ، ورود وسائل نقليه هم به داشتن مجوز ( به نام تصريح ) نيازمند است .

بنابر اين بايد در اوائل ذيقعده مشخصات كامل رانندگان شامل : نام ، نام پدر ، لقب ، شماره گذرنامه و مشخصات وسائل نقليه شامل : سواري ، وانت ، ميني بوس ، رنگ ، شماره پلاك و . . . همراه با فتوكپي گواهينامه رانندگي آنها آماده گردد تا از طريق سركنسولگري به وزارت خارجه فرستاده شود . ( در اينجا گواهي نامه هاي بين المللي نيز معتبر است و نيازي به داشتن گواهينامه سعودي كه آن را « رخصة قياده » مي نامند نيست )

89

وزارتخارجه پس از بررسي و تقليل تعداد آنها ، نامه را به امن فرودگاه مي فرستد . قسمت امن فرودگاه ، مدارك را با نظر موافق به قسمت اصدارالتصاريح ارسال مي كند و مأموران دفتر نمايندگي ، بايد جهت گرفتن تصاريح ماشين ها به اصدارالتصاريح مراجعه نمايند .

باز در اين مورد تذكر اين نكته ضرورت دارد كه طبق معمول ، وزارت خارجه تعداد ماشين هاي پيشنهادي را نمي پذيرد و با مقدار كمتري موافقت مي نمايد و برعهده نماينده دفتر نمايندگي است كه با دادن گز و پسته و هدايايي از اين قبيل با مسؤولين امن فرودگاه رفاقت و دوستي را برقرار كنند و دوستانه تقاضا نمايند تعداد ماشين تصويب شده نياز سازمان را تأمين نمي كند و به تعداد بيشتري نيازمند است ؛ زيرا تعداد زايران ايران فلان مقدار است و گروه پزشكي ، مأموران وزارت خارجه ، مأموران تداركات ، كارمندان بانك و بالاخره كارمندان سازمان جهت كمك به حمل و نقل زايران ، تماماً به تعداد تصريح بيشتري نيازمندند .

بنابر اين با بيان اين مسائل ، بايد دوستانه مقدار بيشتري براي ماشين ها تصريح گرفت .

توصيه مي شود كارها قانوني انجام پذيرد و هرگز تن به انجام كاري برخلاف قانون و تعليمات جاري اين سرزمين ندهند به تجربه ثابت شده در انجام امور برخلاف قوانين جاري ، جز ذلت و خواري و سرافكندگي مشاهده نشده و هيچ دليلي وجود ندارد راهي را كه از طريق قانوني ، با كمال عزت مي توانيم انجام دهيم ، بي راهه برويم و برخلاف قانون عمل كنيم و پيوسته به عذرخواهي و التماس هاي عاجزانه متوسل گرديم .

90

به يقين اگر مسؤولين محترم با شناخت قوانين اين مملكت ، هر كاري را در وقت خود طبق ضوابط و مقررات انجام دهند ، در كارها وقفه اي حاصل نمي شود . بنابر اين ضرورت دارد طبق اطلاعات تقديم شده ( در شماره هاي هشتم و نهم ) در وقت مقرر جهت گرفتن مجوز براي ورود افراد و وسائل نقليه اقدام گردد .

10 ـ آماده كردن وسائل نقليه مورد نياز

بديهي است براي انتقال بيمار به بيمارستان ، آمبولانس مورد نياز است و براي انجام وظايف روزانه اعضاي ستادها ، هيأت بازرسان ، افراد بعثه ، مترجمان و مراجعه مسؤولين به ادارات مختلف احتياج به سواري است همينطور براي انتقال كارمندان از خوابگاه به فرودگاه و يا كارمندان مسكن ، تغذيه و اثاثيه از محل كار به محل خواب و يا حرم ، ميني بوسهاي 24 نفره و يا 14 نفره مورد نياز است . پس همگان ضرورت لزوم وسائل نقليه را اذعان دارند و معتقدند بعثه هاي حج در موسم حج بايد وسائل نقليه مورد نياز را در اختيار داشته باشند .

به دو طريق مي توان اين نيازها را تأمين نمود : 1 ـ خريد 2 ـ اجاره در موسم حج و هر يك از دو طريق ، محاسني دارد و معايبي .

91

اما محاسن :

1 ـ با مالكيت وسائل نقليه ، نياز سازمان در زمان حج و عمره هر دو تأمين مي شود .

2 ـ با بدنه نويسي « بعثة الحج الإيرانيه » بر روي وسائل نقليه ، سازمان افتخار مي كند كه مالك بيش از يكصد دستگاه وسيله نقليه است .

3 ـ به هنگام تردد در معابر عمومي شهرهاي مكه مكرمه ، مدينه منوره و جده تبليغي گويا به نفع جمهوري اسلامي ايران است و همگان بدين باور مي رسند كه ايران انقلابي از امكانات وسيعي برخوردار مي باشد و توانسته است تا اين مقدار وسيله فراهم كند .

و اما معايب :

1 ـ ارز و سرمايه مملكت حبس مي شود .

2 ـ براي نگهداري آنها بايد پاركينگ اجاره نمود ، پاركينگ هم حارس و نگهبان مي خواهد .

3 ـ براي تعمير و به كارگيري مجدد ، همه ساله بايد عده اي تعميركار به عربستان اعزام شوند .

4 ـ بايد قطعات يدكي براي تعويض و تعمير خريداري شود .

5 ـ در طول سال خودروهاي متوقف ، در برابر حريق و سرقت بايد بيمه شود .

92

6 ـ در موسم حج بايد در برابر شخص ثالث بيمه شود .

7 ـ پلاكهاي زرد در پايان موسم حج ، بايد به اداره مرور تحويل گردد و سال بعد با دوندگي هاي زياد و پرداخت عوارض ، مسترد شود تا ماشين ها ، مورد استفاده قرار گيرد .

در حالي كه اگر سازمان نياز خود را از طريق اجاره وسائل نقليه تأمين نمايد ، هيچيك از خسارت هاي ياد شده متوجه سازمان نمي شود ، بلكه فارغ البال فقط اجاره عادلانه مي پردازد و خود را درگير اين نوع مشكلات نمي نمايد .

اما اكنون كه سازمان مالك است بناچار بايد همه ساله هيأتي تركيب از ميكانيك ، برقكار ، صافكار و نقاش اعزام نمايد تا يكصد وپنجاه دستگاه وسيله نقليه خود را از هر لحاظ آماده بهره برداري كند و بدون اعزام هيأت و آماده كردن وسائل در وقت مناسب به هيچ وجه نمي توان از وسائلي كه غالب آنها يكسال در پاركينگ مانده استفاده نمود .

اينك ضرورت دارد به تذكرات فني ميكانيك ها براي نگهداري وسائل نقليه در طول سال توجه شود ؛ زيرا رعايت اين مسائل باعث بيشتر و بهتر استفاده كردن از وسائل نقليه مي گردد و عدم رعايت آنها خطراتي را دربر خواهد داشت .

تذكرات ضروري

1 ـ وسيله نقليه در حالت توقف طولاني ، بايد روي چهارپايه قرار گيرد كه با سطح زمين تماس نداشته و باعث فرسودگي و پوسيدگي تاير نگردد .

93

2 ـ باطري ها بايد باز و تخليه شود و بهنگام استفاده شارژ گردد .

3 ـ باك بنزين بايد 41 بنزين داشته باشد ، تخليه كامل باعث فرسودگي موتور مي گردد و پر بودن بنزين خطر حريق و آتش سوزي دارد .

4 ـ مسؤولان حتماً به اين نكته اساسي توجه داشته باشند كه اعزام هيأت در زمان عمره ، نتيجه مطلوبي ندارد ؛ زيرا گروه ، كار فني خود را انجام مي دهند و مي روند ، آنگاه زمان حج فرد مسؤولي نيست كه ماشين ها را روشن كند و بدون عيب تحويل دهد . هر كس به سليقه خود مي خواهد وسيله مورد نظر را زودتر بردارد و آن را روشن كند و برود ، در حالي كه اطلاعات كافي ندارد و هجوم افراد ، بدون سرپرست ، به پاركينگ هرج و مرج به وجود مي آورد و ناراضي و بدون استفاده بايد پاركينگ را ترك كند .

لذا توصيه مي شود ميكانيك ها براي تعمير اساسي در زمان عمره حاضر شوند ولي براي روشن كردن و تحويل دادن ، حضور آنها در زمان حج نيز ضروري مي باشد .

11 ـ بكار انداختن تلفن ستادهاي مكه مكرمه و مدينه منوره

همه ساله هنگام ملاقات هيأت ايراني با وزير حج عربستان ، نيازهاي تلفن ، فاكس ، تلكس و پيجر مطرح مي شود و با توجه به پذيرش و موافقت وزير حج و معاونت وزارت پست و تلگراف و تلفن ، معذلك بايد در اوايل ذيقعده قبل از مستقر شدن ستادهاي مدينه منوره و مكه مكرمه از طريق سركنسولگري ، نامه اي به مدير كلّ اتصالات جده نوشت و از او درخواست نمود بنا به موافقت وزير حج و معاونت پست و تلفن ، خواهشمند است به مديران كل اداره تلفن مكه مكرمه و مدينه منوره دستور دهيد تلفن هاي درخواستي را به سرعت وصل نمايند تا با استقرار ستادهاي مدينه منوره و مكه مكرمه در مراكز خود ، وقفه اي در كارها ايجاد نشود .

94

سالهايي كه روابط حسنه است ، با اوّلين نامه ، مراحل اداري سريعاً انجام مي پذيرد و تلفن ها وصل مي شود اما سالهايي كه روابط چندان رضايتبخش نيست مدير كل پاسخ نامه را نمي دهد ، پس از پيگيري هاي زياد مي گويد : دستور داده ام مكه مكرمه و مدينه منوره اقدام كند . به مدير مكه مكرمه و مدينه منوره مراجعه مي شود ، آنها اظهار مي دارند هنوز از مركز دستور نرسيده است بايد صبر كنيد . تا مدتي به يكديگر پاس مي دهند . بالاخره بايد دست به دامان وزير حج شد كه آقا به دادمان برس ! مدتي است اعضاي ستاد مدينه آمده اند و به كارها مشغول شده اند و تلفن ها هنوز وصل نشده سرانجام پس از گذشت زمان معتني بهي تلفنها وصل مي شود .

براي نجات از اين سرگرداني تصميم گرفته شد در پايان مراسم حج ، از ادارات تلفن مكه درخواست شود ، تلفن ها را قطع نكنند بلكه همچنان داير بماند و سازمان آبونمان را بپردازد كه همچنان قابل استفاده براي سال بعد باشد .

با اين توصيف كه احتمال سوء استفاده از تلفن هاي باز ( براي مكالمات خارجي در طول سال ) مي رود ، معذلك همه ساله در جلسه ملاقات هيأت ايراني با وزارت حج ، مسأله تلفن ها مطرح مي شود و آنها هم قولهايي مي دهند ولي در موسم حج عملا تلفن ها از كار مي افتد و بايد رئيس اتصالات صريحاً دستور برقراري آنها را بدهد .