بخش 3

50

* لا ايمان لمن لا امانة له .

* البخل يكسب العار و يدخل النار .

* من استبدّ برأيه هلك .

* من اَشْرَف الشَرَف الكف عن التبذير والسَرَف .

* اذا ظهرت الجنايات ارتفعت البركات .

* البطنة تمنع الفطنة .

* الشبع يفسد الورع .

* زينة البواطن اجمل من زينة الظواهر .

* التوبة تستنزل الرحمة .

* التوبة تطهر القلوب و تغسل الذنوب .

* جانبوا الاشرار و جالسوا الاخيار .

* الجواد في الدنيا محمود و في الآخرة مسعود .

* من جاد ، ساد .

* مَن حسن جواره كَثُر جيرانه .

* جهاد النفس مَهر الجنة ( ثمن الجنة ) .

* ثلاثة يوجبن المحبة : حسن الخلق و السخاء و التواضع .

* زيارة بيت الله امن من عذاب جهنم .

* الرزق مقسوم ، الحريص محروم .

* من احسن المكارم ، تجنّب المحارم .

* الحسود ، لايسود .

* الحسد ، يذيب الجسد .

* الانسان ، عبد الاحسان .

* من كثر احسانه ، احبّه اخوانه .

* احذروا ناراً حَرُّها شديد و قَعْرها بعيد و حليّها حديد . .

* احذروا ناراً لجبها عتيد و لَهبُها شديد و عذابها ابداً جديد .

* لا يسعد احد الا باقامة حدود الله و لا يشقي احد الا باضاعتها .

* احذر كل عمل يعمل في السر و يستحيي منه في العلانية .

* احذر كل عمل يرضاه عامله لنفسه و يكرهه لعامة المسلمين .

* عليك بلزوم الحلال و حسن البر بالعيال و ذكر الله في كل حال .

* شر الاشرار من لايستحيي من الناس و لايخاف الله سبحانه .

* من حارب الناس حُرِب و من امن السلب سلب .

* طوبي لمن بادر اجله و اخلص عمله .

* طوبي لمن اخلص لله عمله و علمه و حبّه و بغضه و اخذه و تركه و كلامه .

* حسن الاخلاق يدر الارزاق و يونس الرفاق .

* اَطْهَر الناس اعراقاً ، احسنهم اخلاقاً .

* سلامة الدين و الدنيا في مداراة الناس .

* انظر الي الدنيا نظَرَ الزاهد المفارق و لاتنظر اليها نظر العاشق الوامق .

* الدنيا دار اولها عناء و آخرها فناء في حلالها حساب و في حرامها عقاب .

51

* طلاق الدنيا ، مَهر الجنة .

* مداومة المعاصي تقطع الرزق .

* عليكم بلزوم الدين و التقوي و اليقين .

* المؤمن دائم الذكر ، كثير الفكر ، علي النعماء شاكر و في البلاء صابر .

* اياك ان يفقدك ربك عند طاعته او يراك عند معصيته .

* اذا قلّت الطاعات كثرت السيئات .

* رحم الله امرءً اَلْجَمَ نفسه عن معاصي الله .

* صلة الرحم تدر النعم و تدفع النقم .

* عداوة الاقارب اَمَرُّ من لسع العقارب .

* رضاك عن نفسك من فساد عقلك .

* رحم الله امرءً بادر الاجل و كذب الامل و اخلص العمل .

* سَلِ الرفيق قبل الطريق .

* التقرب الي الله بمسألته والي الناس بتركها .

* سرّك اسيرُك فان افشيته صرت اسيره .

* من افشي سرّاً استودعه فقدخان .

* رُبَّ كلام جوابه السكوت .

* اَبْخَلُ الناس من بخل بالسلام .

* حسن السيرة عنوان حسن السريرة .

* كن مشغولا بما انت عنه مسئول .

* شكر النعمة امان من حلول النقمة .

* قرين الشهوات ، اسير التبعات .

* الصدق امانة اللسان وحلية الايمان . .

* صلاح الظواهر عنوان صحة الضمائر .

* حسن الظن من افضل السجايا .

* آفة الدين ، سوء الظن .

* من عفَّ خفوزدهوعظم عندالله قدره .

* افضل الناس من شغله معايبه عن عيوب الناس .

* من غلب عليه غضبه و شهوته فهو في حيّز البهائم .

* ابغض الخلايق الي الله المغتاب .

* احسن الناس عيشاً من عاش الناس من فضله .

* عزّ القنوع خير من ذل الخضوع .

* اللسان ميزان الانسان .

* صلاح الانسان في حبس اللسان و بذل الاحسان .

* من باع نفسه بغير نعيم الجنة فقد ظلمها .

* كن وصي نفسك و افعل في مالك ما نخب ان يفعله فيه غيرك .

* اياك و النّميمه فانها تزرع الضغينه و تبعد عن الله و الناس .

* العاقل من غلب هواه و لم بيع آخرته بدنياه .

* عجبت لمن نسي الموت و هو يري من يموت .

52

* عنوان فضيلة المؤمن عقلهو حسن خلقه .

* نعم الاعتداد العمل للمعاد .

* من كان عند نفسه عظيما كان عندلله حقيراً .

* السعيد من اخلص الطاعة .

* انصح الناس لنفسه اطوعهم لربه .

* لا يسعد امرءً الابطاعة الله و لا يشقي امرءً الا بمعصية الله .

* شر الناس من يظلم الناس .

* ان المسكين رسول الله فمن اعطاه فقد اعطي الله .

* احفظ عمرك من التضييع له في غير العبادة والطاعات .

* طوبي لمن شغل قلبه بالفكر و لسانه بالذكر .

* من قَلَّ كلامه ، قَلَّ آثامه .

* اياك و الملق فان الملق ليس من خلايق الايمان .

* اطيب المال ما اكتسب من حلّه .

* الانصاف يرفع الخلاف و يوجب الايتلاف .

* لا شرف اعلي من التقوي .

53

سيماي هجرت پيامبر (صلّي الله عليه وآله)

با توجه به اينكه :

* هجرت ، در راستاي نشر مكتب ، يك گام اساسي است .

و

* پيامبر در مكهدر تنگناي فشار مشركين قرار داشت تا آنجا كه تصميم به قتل وي گرفتند .

و

* يثرب آماده استقبال و پذيرش پيامبر (صلّي الله عليه وآله) بود .

پيامبر به امر الهي مكه را به قصد مدينه ترك گفتند و اين هجرت مبدأ تاريخ اسلام است . اكنون براي تبيين فرازهاي فوق خصوصياتي در مورد هر يك فهرست گونه تقديم مي گردد :

* آيات هجرت :

« ان الذين توفيهم الملائكة . . . قالوا الم تكن ارض الله واسعة فتهاجروا فيها و من يهاجر في سبيل الله يجد في الارض مراغما كثيراً و سعة و من يخرج من بيته مهاجراً الي الله و

54

رسوله ثم يدركه الموت فقد وقع اجره علي الله » . ^{( 1 )}

* ياعبادي الذين آمنوا ان ارضي واسعة فاياي فاعبدون » . ^{( 2 )}

« و بعضي آيات ديگر . . . » .

* اهداف هجرت :

* رها شدن از رنج و فشار رمثل هجرت مسلمانان به حبشه

* نشر دين و تشكيل حكومت رمثل هجرت پيامبر به مدينه

* امر به معروف و نهي از منكر رمثل هجرت امام حسين به مكه و . . .

* تحصيل علوم و معارف راطلبو العلم ولو بالصين

* پاداش هجرت :

* لأكفرن عنهم سيئاتهم ^{( 3 )}

* رضي الله عنهم ^{( 4 )}

* فقد وقع اجره علي الله ^{( 5 )}

* يجد في الارض مراغما كثيرا وسعة ^{( 6 )}

* ليرزقنهم الله رزقا حسناً ^{( 7 )} اعظم درجة عند الله و اولئك هم الفائزون ^{( 8 )} اولئك هم الصادقون ^{( 9 )} اولئك هم المؤمنون حقا ^{( 10 )}

* لقد تاب الله علي النبيّ و المهاجرين ^{( 11 )}

* اولئك يرجون رحمة الله . ^{( 12 )}

* * *

* همگام با هجرت :

نزاع ديرينه اي ميان اوس و خزرج وجود داشت . و كار به جايي رسيده بود كه يك مصلح نياز بود تا بر اين درگيريها پايان دهد . همزمان شش نفر از خزرجيان به مكه آمده و در برخورد با پيامبر جذب اسلام شدند بازگشت آنان سبب شد تا جرقه اي در مدينه بوجود آيد و زمينه دو پيمان عقبه گردد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ نساء : 100 ـ 97 .

2 ـ عنكبوت : 56 .

3 ـ آل عمران : 195 .

4 ـ توبه : 100 .

5 ـ نساء : 100 .

6 ـ نساء : 100 .

7 ـ حج : 58 .

8 ـ توبه : 20 .

9 ـ حشر : 8 .

10 ـ انفال : 74 .

11 ـ توبه : 117 .

12 ـ بقره : 218 .

55

نخستين پيمان عقبه :

زمان : سال دوازدهم بعثت . مكان : عقبه در سرزمين مني . تعداد يثربيان : دوازده نفر .

متن پيمان :

* ان لانشرك بالله شيئا

* ولانسرق

* ولانزني

* ولا نقتل اولادنا

* ولانأتي ببهتان نفتربه بين ايدينا وارجلنا

* ولا نعصيه في معروف .

* * *

دومين پيمان عقبه :

زمان : سال سيزدهم بعثت . مكان : عقبه در سرزمين مني . تعداد : هفتاد و سه نفر ركه دو تن آنان زن بودند .

متن پيمان : دفاع از وجود مقدس پيامبر (صلّي الله عليه وآله) . « به سيره ابن هشام مراجعه گردد » .

* * *

يادآوري :

پيامبر در پي اين پيمانها ضمن اعزام مبلّغ « مصعب بن عمير » به مدينه ، وعده دادند در اولين فرصت مكه را به قصد مدينه ترك گويند .

و اما هجرت پيامبر (صلّي الله عليه وآله) :

* در ماه ربيع الاول سال سيزدهم بعثت بوقوع پيوست .

* با نزول آيه « و اذ يمكر بك الذين كفروا . . . ^{( 1 )} پيامبر از نقشه دارالندوه آگاه و آهنگ سفر نمود .

* خانه پيامبر در محاصره 40 تن از مشركان قريش بود .

* علي (عليه السلام) در بستر پيامبر قرار داشت و همين شأن نزول آيه : « و من الناس من يشري نفسه ابتغاء مرضات الله » ^{( 2 )} گرديد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ انفال : 30 .

2 ـ بقره : 207 .

56

* پيامبر با تلاوت آيه اول تا نهم سوره يس خانه را بسوي غار ثور ترك كردند .

* نقشه مشركان با ديدن امير (عليه السلام) در بستر نقش بر آب شده و آنان در تعقيب پيامبر روانه مي شوند .

* پيامبر سه شب در غار ثور ماندند .

آيه مربوط به غار ثور : « اِلاّ تنصروه فقد نصره الله اذ اخرجه الذين كفروا ثاني اثنين ازهما في الغار اذيقول لصاحبه لاتحزن ان الله معنا فانزل الله سكينته عليه و ايّده بجنود لم تروها و جعل كلمة الذين كفروا السفلي و كلمة الله هي العليا والله عزيز حكيم . ^{( 1 )}

ادامه جريان :

* صد شتر براي يافتن پيامبر (صلّي الله عليه وآله) جايزه تعيين شده بود .

* شب چهارم امير (عليه السلام) سه شتر به همراه راهنمايي امين براي پيامبر آماده و به محل اختفاء گسيل داشت .

* پيامبر به سوي مدينه حركت و روز دوازدهم ربيع الأول وارد دهكده قبا در نزديكي مدينه شدند .

* علي (عليه السلام) پس از انجام كارها و پرداخت امانات به اهلش با فواطم و برخي ماندگان راهي مدينه شد .

* پيامبر يك هفته در قبا ماندند و اولين مسجد را در اسلام بنا گذاردند « لمسجد اسس علي التقوي . . . » .

* علي (عليه السلام) و همراهان در پانزدهم ربيع الاوّل وارد قبا شده و به پيامبر و ياران مهاجر ، ملحق گرديدند .

* پيامبر از قبا عازم مدينه شدند و با گذر از ثنية الوداع ( نام محلي است ) مورد استقبال آنانكه بعدها لقب انصار يافتند ، قرار گرفتند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ توبه : 40 .

57

طَلَع البدر علينا * * * من ثنيات الوداع

وجب الشكر علينا * * * ما دعا لله داع

ايها المبعوث فينا * * * جئت بالامر المطاع

* پس از ورود به مدينه ، ناقه حضرت در زميني كه مربوط به دو طفيل يتيم بنامهاي « سهل » و « سهيل » بود زانو زد و خانه ابوايوب محل سكونت حضرت شد .

* پيامبر در روز ورود به مدينه كه روز جمعه بود در مركزيت قبيله بني سالم نماز جمعه را اقامه فرمود .

* * *

* رويدادهاي پس از هجرت :

* سال اول :

1 ـ ساختن مسجد « پايگاه بزرگ اسلامي » .

2 ـ ايجاد اخوت و برادري ميان مردم .

* اخوت ميان سيصد تن از مهاجر و انصار منعقد شد از جمله ميان پيامبر (صلّي الله عليه وآله) و علي كه اهل سنت نيز اين منقبت را ذكر نموده اند . با اين بيان پيامبر كه فرمود : يا علي انت بمنزلة هارون . . . انت اخي في الدنيا والآخرة . ^{( 1 )}

3 ـ انعقاد پيمان دفاعي با يهود يثرب .

برخي مواد آن عبارتند از :

* يهود متعرض مسلمانان نشوند

* مسلمين و يهوديان با دشمن مشترك خود بجنگند

* مرجع حل اختلافات پيامبر (صلّي الله عليه وآله) است .

* اگر مسلمانان براي حفظ مدينه جنگ نمايند يهود ساكن يثرب سهميه خود را پرداخت نمايد .

* از ظالم و مجرم نبايد حمايت گردد .

* هيچ كس حق ندارد بدون اجازه پيامبر (صلّي الله عليه وآله) از پيمان خارج گردد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ ينابيع المودة ، 1/226 .

58

* هم پيمانان بايد بر اساس نيكي با يكديگر مناسبات داشته باشند .

4 ـ گسترش اسلام در تيره هاي مختلف موجود در مدينه و اطراف آن .

* سال دوّم : عمده ترين حوادث اين سال عبارتند از :

1 ـ اعزام نيروهاي گشتي به سوي خطوط تجارتي قريش

« در سال دوم هجرت هشت « سريّه » صورت پذيرفت » .

2 ـ تغيير قبله از بيت المقدس به كعبه . آيات تبديل قبله :

* قد نري تقلب وجهك . . . ^{( 1 )}

* وما جلعنا القبلة التي . . . ^{( 2 )}

3 ـ جنگ بدر : و اذ يعدكم الله احدي الطائفين . . . ^{( 3 )}

* كاروان قريش كه هزار شتر ، مال التجاره آن را ـ به ارزش تقريبي پنجاه هزار دينار ـ حمل مي كرد ، در حال بازگشت به مكه بود .

* پيامبر تصميم به مصادره آن در قبال غارت شدن اموال مهاجران در مكه ، گرفت .

* هشتم رمضان سال دوم هجرت با 313 تن مدينه را ترك گفت . و در زفران نزديك بدر موضع گرفت .

* ابوسفيان ، قافله دار كاروان تجارتي قريش فردي را بنام ضمضم به مكه فرستاد تا مردم خبر كند و او نيز به مكه آمده و فرياد نمود :

« اللطيمة اللطيمة اموالكم مع ابي سفيان قد عرض لها محمد في اصحابه لا اري ان تدركوها الغوث الغوث »

* پيامبر با اطلاع يافتن از عزيمت قواي مشركان ، جهت پشتيباني كاروان ، به مشورت با اصحاب خود پرداخت چه آنكه وي به قصد نبرد نيامده بود .

* عامه نيز اعتراف كرده اند كه چه كساني آيه يأس خواندند تا آنكه پيامبر (صلّي الله عليه وآله) با سخن مقداد شاد شد كه به پيامبر گفت : تصميم با شماست و ما در ركاب شمائيم . ^{( 4 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بقره : 144 .

2 ـ بقره : 143 .

3 ـ انفال : 7 .

4 ـ به سيره ابن هشام و تاريخ طبري مراجعه شود .

59

* پيامبر چند اعزام اطلاعاتي به منطقه استقرار نيروهاي مشركان داشتند . كه يك مورد توسط خود حضرت انجام شد .

* پس از مقدماتي در 17 رمضان جنگ تن به تن و عمومي انجام و در نتيجه :

* هفتاد نفر از قريش را كشته

* هفتاد تن را اسير نمودند .

* شهدا كه چهارده نفر بودند در همان سرزمين بدر دفن شدند و كشتگان قريش به درون چاهي ريخته شدند .

4 ـ ازدواج مبارك دو همسر نمونه « علي (عليه السلام) و فاطمه (سلام الله عليها) » .

5 ـ اخراج يهود بني قين قاع ، از مدينه .

6 ـ غزوات محدودي مانند : غزوة الكدر ، غزوة السويق ، عزوة ذي الامر .

* * *

* سال سوّم : رويداهاي عمده عبارتند از :

1 ـ ادامه اعزام سرايا .

2 ـ جنگ اُحُد ، كه توضيح آن به شرح زير است :

* مشركان در مقام جبران شكست بدر برآمده بدين منظور عمروعاص و چند تن ديگر به ميان قبايل رفته تا تدارك نبردي ديگر را فراهم آوردند .

* عباس عموي پيامبر (صلّي الله عليه وآله) طي نامه اي پيامبر را در جريان نقشه شوم قريش قرار داد .

* ارتش قريش پس از آمادگي بسوي مدينه رهسپار و در وادي عقيق در دامنه كوه احد استقرار يافت .

* ارتش قريش روز پنجم شوال و ارتش اسلام روز ششم شوال در منطقه حاضر شدند و روز هفتم صف آرايي شد .

* از نكات شايان توجه : 1 ـ مشورت پيامبر و دو نظريه قلعه داري و خروج از شهر 2 ـ اشتياق به شهادت در ميان مسلمانان بودر « به مثل عمرو بن جموح كه يك پاي سالم داشت و چهار فرزند در منطقه عملياتي اشاره شود » « ويا حنظله فرزند ابوعامر

60

كه پدر در جناح مشركان است و پسر در اولين روز ازدواج به جبهه مي آيد » .

* نيروي دشمن حدود 4000 تن و نيروي اسلام حدود 1000 تن بودند .

* عبدالله ابي كه در رأس منافقان است با 300 تن از ميانه راه از جمع هزار نفري مسلمين جدا شد و بازگشت .

* عبدالله بن حبيبه به همراه 50 تن براي حفظ گردنه عينين تعيين شدند .

* دشمن از چند حربه اسفاده كرد تا شايد پيروز شود :

1 ـ استفاده از زنان با خواندن ترانه هاي تحريك آميز :

نحن بنات طارق * * * نمشي علي النمارق

ان تقلبوا نعانق * * * او تدبروا نفارق

2 ـ استفاده از جنگ رواني :

* اولاً فرياد نمودند كه راَلا قد قتل محمد (صلّي الله عليه وآله) ، اَلا قد قتل محمد (صلّي الله عليه وآله) عده اي به دنبال آن دست از نبرد كشيدند . قرآن آنان را سرزنش كرده و مي فرمايد :

« و ما محمد الا رسول قدخلت من قبله الرسل اَفان مات او قُتل انقلبتم علي اعقابكم . . . » ^{( 1 )}

* ثانياً شعاري سر دادند كه شايد بهره برداري كنند :

گفتند : اُعْلُ هُبَل اُعْل هبل رپيامبر بلافاصله فرمود بگوييد : رالله اعلي و اجل .

گفتند : ان لنا العزّي و لاعزّي لكم رپيامبر بلافاصله فرمود بگوييد : الله مولنا و لا مولي لكم .

نتيجه نبرد :

* نتيجه ابتدايي رپيروزي مسلمانان و فرار دشمن .

* نتيجه نهايي رشكست مسلمانان و . . .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آل عمران : 144 .

61

عوامل پيروزي ر

* رهبري و فرماندهي پيامبر

* ايمان قوي رزمندگان

* عشق به شهادت

* رزم افرادي چون امير (عليه السلام) كه مفتخر گرديد به نداي : لافتي الاّ علي لاسيف الا ذوالفقار .

عوامل شكست ر

* سستي در ادامه نبرد

* سرپيچي از فرمان پيامبر در حفظ گردنه

* نزاع بر سر تقسيم غنائم « و لقد صدقكم الله وعده اذ تحسّونهم باذنه حتي اذا فشلتم و تنازعتم في الامر و عصيتم . . . ^{( 1 )}

* كشته شدگان قريش بيست و دو نفر و شهداي اسلام هفتاد و اندي نقل شده است .

* برخي نكات ، شايان توجه بيشتر است مانند :

* برخورد هند زن ابوسفيان با بدن حمزه سيد الشهدا .

* از همسر عمروبن جموح كه چند شهيد داده بود وضع جنگ را پرسيدند گفت : خدا را شكر كه پيامبر سالم است .

* داستان حنظله غسيل الملائكه .

* حضور علي بن ابيطالب كه 12 تن از كشتگان قريش با ذوالفقار وي بدرك واصل شدند . و با وجود 50 زخم در بدنش پروانهوار از شمع وجود پيامبر (صلّي الله عليه وآله) دفاع مي كرد .

* از حوادث سال سوم هجري ، ميلاد تابناك امام مجتبي (عليه السلام) در نيمه رمضان است .

* * *

* سال چهارم : رويدادهاي عمده عبارتند از :

1 ـ حادثه رجيع و بئر معونه .

* در هر دو حادثه مبلّغاني به مناطق مختلف اعزام شدند كه در مسير ابلاغ رسالت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آل عمران : 152 به بعد .

62

الهي خود ، هدف دشمن قرار گرفته و به شهادت رسيدند . در حادثه اول شش نفر و در رخداد دوّم 40 نفر بودند .

2 ـ غزواتي چون : غزوة بني النضير ، غزوه ذات الرقاع .

3 ـ ميلاد نوربخش امام حسين ( عليه السلام ) در سوم شعبان .

* * *

* سال پنجم : رويدادهاي عمده عبارتند از :

1 ـ غزواتي چون : غزوه دومة الجندل .

2 ـ پايان بخشيدن به غائله بني قريظه .

3 ـ جنگ خندق ( احزاب ) كه شرح آن در زير فهرست مي گردد :

* چون دسته هاي مختلف از مشركان و نيز از يهوديان در آن شركت داشتند آن را « غزوه احزاب » و چون در اين جنگ به پيشنهاد سلمان فارسي اطراف مدينه « خندق » حفر گرديده بود آن را « غزوه خندق » نيز خوانند .

* از سه هزار مسلمان ، هر ده نفر متصدي حفر چهل ذراع گرديد . در اين صورت طول خندق دوازده هزار ذراع يعني نزديك پنج و نيم كيلومتر خواهد شد .

* تعداد نيروهاي احزاب حدود ده هزار تن نقل گرديده است .

* مقر نيروهاي اسلام در دامنه سلسله جبال « سلع » كه اكنون مساجد سبعه در آن واقع است ، قرار داشته است .

* دشمن يك ماه پشت خندق ماند و تنها چند تن معدود توانستند از آن عبور كنند .

* بني قريظه كه در داخل محدوده خندق بودند پيمان شكني نموده و قول مساعدت به نيروهاي متحدين را دادند . اينجا بود كه پيامبر براي تقويت روحيه سپاه اسلام فرياد زدند :

« الله اكبر ! ابشروا يا معشر المسلمين بالفتح »

* از جمله قهرماناني كه از خندق عبور كرده بودند -> « عمروبن عبدود » بود .

63

او رجز مي خواند :

ولقد بحجت من النداء * * * بجمعكم هل من مبارز

در ميان سكوت دو سپاه علي فرياد زد :

لاتعجلنّ فقد اتاك * * * مجيب صوتك غير عاجز

پيامبر (صلّي الله عليه وآله) فرمود : برز الإيمان كلّه الي الشرك كله

و چون نبردي سرنوشت ساز بود ، در ارزش ضربه امير (عليه السلام) ، پيامبر فرمود : ضربة علي يوم الخندق افضل من عبادة الثقلين .

نتيجه : فرار ذلت بار احزاب بدليل رزم قهرمانانه علي ، امدادهاي الهي و . . . برخي عوامل ديگر .

* * *

* سال ششم : رويدادهاي عمده عبارتند از :

1 ـ عزواتي چون : غزوه ذي قرد ، غزوه بني المصطلق .

2 ـ بيعت رضوان -> لقد رضي الله عن المؤمنين . . . ^{( 1 )}

3 ـ صلح حديبيّه . كه شرح آن در زير فهرست مي گردد :

* پيامبر (صلّي الله عليه وآله) در ماه ذيقعده سال ششم به قصد انجام عمره راهي مكه مي شوند .

* دشمن مشرك ، احساس خطر مي كند و تصميم گرفتند كه پيامبر را منع كنند و سال آينده وي و همراهان را براي ورود به مكه آزاد گذارند .

* قرارداد و پيماني ميان طرفين منعقد گرديد و چون اين پيمان نامه در حديبيه تقرير گرديد به اين نام خوانده مي شود .

موادو محتواي پيمان :

* ترك دهساله جنگ از سوي طرفين .

* پناهندگي قريش ممنوع ولي پناهندگي به قريش مجاز .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ فتح : 18 .

64

* منع آزار مسلمين در مكه و لزوم احترام به جان و مال آنان .

* آزادي پيمان با هر قبيله اي براي طرفين .

* منع تجاوز به اموال يكديگر .

* آثار و پيامدها :

امام صادق فرمود : و ما كان قضية اعظم بركة منها

1 ـ بسياري از اين پس به اسلام گرويدند چون ديگر نگراني از سوي مشركان نداشتند .

2 ـ قبايلي با مسلمانان هم پيمان شدند .

3 ـ فكر پيامبر از ناحيه جنوب آسوده گشت .

4 ـ ارتباط ديگران با مدينه بسيار شد . به گونه اي كه در فتح مكه ده هزار نفر زير لواي اسلام بودند .

5 ـ براي مسلمانان مكه امنيت به ارمغان آورد .

و . . . آثاري ديگر .

* * *

* سال هفتم : رويدادهاي عمده عبارتند از :

1 ـ ارسال پيام و اعزام سفير به رؤساي كشورها و امپراطورها .

2 ـ فتح خيبر . ( چون با مناسبتهاي ايام حج ارتباطي ندارد توضيح داده نمي شود ) .

3 ـ انجام عمرة القضاء .

* * *

* سال هشتم : رويدادهاي مهم عبارتند از :

1 ـ غزواتي چون : غزوه موته ، غزوه ذات السلاسل .

2 ـ فتح مكّه .

3 ـ جنگ حنين .

4 ـ غزوه طائف .

65

* از ميان اين حوادث « فتح مكه » شايان توجه بيشتري است ، لذا بدان اشاراتي خواهيم داشت :

* در رمضان سال هشتم حضرت و هزاران نفر همراه ، مدينه را به قصد مكه ترك گفتند .

* ريشه و زمينه اصلي اين اقدام ، تهاجم مشركين به مسلمين بوده است كه به پيامبر گزارش شد :

هم بيّتونا بالوتير هجّدا * * * وقَتَلونا رُكّعاً و سُجَّداً

* با رعايت اختفا تا نزديكي مكه آمدند و در نقاط مرتفع آتش افروختند .

* عباس بن عبدالمطلب به جانب مكه رفت و در ميانه راه ابوسفيان را ديده و او را نزد پيامبر آورد .

* ابو سفيان كه حضور نيروي عظيم اسلام را ديد روانه شهر شد و دستور عدم مقاومت داد .

* ارتش اسلام در حالي كه آواي وحدت سر مي دادند وارد مكه شدند . « الحمدلله الذي صدق وعده و نصر عبده و هزم الاحزاب وحده . . .

* بتها را از كعبه سرنگون ساختند .

* سخنراني پيامبر در اجتماع مكّيان -> وپيام آزاديبخش -> اذهبوا فانتم الطلقاء .

* * *

* سال نهم : رويدادهاي مهم عبارتند از :

1 ـ غزوه تبوك « جيش العسرة » .

2 ـ عزيمت هيئت نمايندگي ثقيف به مدينه .

3 ـ اجراي مراسم « برائت از مشركان » در سرزمين مني .

* علي (عليه السلام) مأموريت يافت ضمن قرائت آيات اوّل برائت ، قطعنامه 4 ماده اي را نيز در اجتماع حجاج قرائت نمايد :

66

قطعنامه :

* بت پرستان حق ورود به خانه خدا را ندارد .

* طواف با بدن برهنه ممنوع است .

* هيچ بت پرستي از اين پس حق شركت در مراسم حج را ندارد .

* مشركاني كه پيماني با مسلمانان ندارند ظرف مدت چهار ماه مهلت دارند تا ايمان آورند و يا آماده نبرد باشند و آنان كه پيمان دارند پيمانشان محترم است .

* * *

* سال دهم : رويدادهاي مهم عبارتند از :

1 ـ داستان مباهله با هيئت نمايندگان نجران .

2 ـ حجة الوداع و در انجام آن -> حادثه غدير خم -> تا رحلت پيامبر (صلّي الله عليه وآله) در اوائل يازدهمين سال هجري .

* مباهله با نصاراي نجران :

زمان : 21 يا 24 يا 25 ذيحجه . مكان : در نقطه اي كه اكنون مسجد الاجابة ناميده مي شود .

* پيامبر به موازات ارسال پيام به سران دول ، نامه اي نيز به « ابو حارثه » اسقف نجران نوشت .

* ابوحارثه پس از مشورت با صاحب نظران تصميم به اعزام هيأتي به مدينه گرفت اين هيأت گرفت اين هيأت مركب از شصت تن بود .

* مذاكراتي در مدينه ميان پيامبر (صلّي الله عليه وآله) و هيأت انجام شد كه جوهره و عصاره آن دعوت به توحيد بود .

67

* پيك وحي فرا رسيد -> فمن حاجك فيه من بعد ما جائك من العلم فقل تعالوا ندع . . . ^{( 1 )}

* در زمان موعود ، هيأت نجراني پيامبر را به همراه عـلي و فـاطـمـه و حسـنـيـن ( عليهم السلام ) مشاهده نمودند كه راهي محل مباهله اند . اسقف نجران گفت :

من چهره هايي را مي بينيم كه هرگاه دست به دعا بلند كنند و از درگاه الهي بخواهند تا بزرگترين كوهها را از جاي بركند ، كنده خواهد شد . صلاح نيست مباهله كنيم زيرا ممكن است نابود شويم و نه تنها ما ، كه ممكن است دامنه عذاب گسترش يابد و تمام مسيحيان جهان نابود شوند .

نتيجه : آنان از مباهله منصرف و حاضر به پرداخت جزيه در قبال حكومت اسلامي گرديدند .

* * *

* حجة الوداع : « حج بلاغ و حج اسلام نيز خوانند . »

* پيامبر در ذيقعده سال دهم ، اعلان داشتند كه عازم حج اند و اين خبر مسرور كننده اي براي مردم بود .

* در بيست و ششم همان ماه ، « ابودجانه » را جانشين خود در مدينه قرار داد و با بيش از شصت قرباني عازم گرديد .

* از ذوالحليفه « مسجد شجره » محرم شدند و بسوي مكه عزيمت كرده ، چهارم ذيحجه وارد مكه شدند .

* پيامبر در عرفات در محل مسجد نمره سخنراني ايراد نمود حاوي موارد زير :

1 ـ لـزوم احـترام بـه جان و مال يكديگر 2 ـ توجه دادن به اداي حقوق ديگران 3 ـ حرمت ربا 4 ـ پرهيز از پيروي شيطان 5 ـ لزوم حفظ حقوق خانوادگي 6 ـ لزوم احترام به شخصيت و حق زن 7 ـ اخوت جامعه اسلامي 8 ـ ابطال سنت هاي جاهلي و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آل عمران : 61 .

68

بالاخره بيان ثقلين -> اني تارك فيكم . . .

* حادثه تاريخي غدير :

* پيامبر از حجة الوداع برمي گشتند . پيك الهي نازل ر ياايها الرسول بلغ ما انزل اليك من ربك . . . ^{( 1 )}

* محل حادثه ، منطقه جحفه . . . . وصل الي غدير خم من الجحفة التي تنشعب فيها طرق المدنيين و المصريين و العراقيين .

* اعلان توقف گرديد و پيامبر در اجتماع عظيم مردم خطبه اي خواندند حاوي :

1 ـ خبر از مرگ قريب الوقوع خويش .

2 ـ اقرار گرفتن از همگان بر توحيد ، نبوت و معاد .

3 ـ تكيه روي ثقلين .

ثم اخذ بيد علي حتي رؤي بياض آباطهما و عرفه القوم اجمعون فقال ايها الناس من اولي الناس بالمؤمنين من انفسهم ؟ قالوا الله و رسوله اعلم . قال ان الله مولاي و انا مولي المؤمنين و انا اولي بهم من انفسهم فمن كنت مولاه فعلي مولاه يقولها ثلاث مرّات . ثم قال : اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله اَلا فليبلّغ الشاهد الضائب ثم لم يتفرقوا حتي نزل . . . اليوم اكملت لكم دينكم . . . فقال الرسول : الله اكبر علي اكمال الدين و اتمام النعمة و رضي الربّ برسالتي و الولاية لعلي من بعدي .

ثم طفق القوم يهنئون اميرالمؤمنين . و ممن هنّأه في مقدم الصحابة : الشيخان ابوبكر و عمر كل يقول : بخّ بخّ لك يا بن ابيطالب اصبحت مولاي و مولي كل مؤمن و مؤمنة .

* * *

* رواة حديث غدير : از صحابه صد و ده نفر . از تابعين هشتاد و چهار نفر و از علماي قرون 360 نفر .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ مائده : 67 .

69

* علامه اميني ـ ره ـ در ذيل آيه « يا ايها الرسول بلغ . . . » سي سند نقل مي كند كه شأن نزول آيه را ، داستان غدير و نصب حضرت علي به زمامداري مي دانند . منهم : ابوسعيد سجستاني ـ ابن عساكر شافعي ـ جلال الدين سيوطي ـ سليمان قندوزي حنفي . ^{( 1 )}

* حديث غدير را -> احمد بن حنبل به 40 سند ، ابن حجر عسقلاني به 25 سند ، جزري شافعي به 80 سند ، ابو سعيد سجستاني به 120 سند ، ابوالعلاي همداني به 100 سند و . . . ديگران نيز نقل كرده اند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ به الغدير جلد 1 مراجعه گردد .

71

سيماي مسجد

خداوند از ميان انسانها ، نباتات ، جمادات ، زمان ، مكان و . . . برگزيده هايي دارد . مثلاً از ميان انسانها « انبياي » ، از بين نباتات « تين و زيتون » از جمادات « كعبه ، حجرالاسود و . . . » از ميان زمانها « جمعه ، ماه رمضان و . . . » از ميان مكانها « حرم ، عرفات و . . . » از جمله مساجد برگزيده خدايند لذا براي آنها تشريف قائل شده و لقب « بيت الله » را به آنها اختصاص داده است .

* * *

* مساجد مهم :

* مسجد الحرام

* مسجد النبي

* مسجد الاقصي

* مسجد الكوفه .

* اولين مسجد در اسلام :

* مسجد قبا -> فانه المسجد الذي اسس علي التقوي من اول يوم .

* ساختن مسجد :

انما يعمر مساجد الله من آمن بالله واليوم الآخر ^{( 1 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ توبه : 18 .

72

* طبق روايات وارده يكي از صدقات جاريه ساختن مسجد است .

قال النبي (صلّي الله عليه وآله) : عمّار مساجد الله هم اهل الله تعالي .

* رفتن به مسجد :

عن النبي (صلّي الله عليه وآله) من مشي الي مسجد يطلب فيه الجماعة كان له بكل خطوة سبعون الف حسنة و يرفع له من الدرجات مثل ذلك . ^{( 1 )}

عن الصادق (عليه السلام) : عليكم باتيان المساجد فانها بيوت الله في الارض و من آتاها متطهراً طهره الله من ذنوبه . ^{( 2 )}

* همسايه مسجد :

عن علي (عليه السلام) : حريم المسجد اربعون ذراعاً و الجوار اربعون داراً من جوانبها . ^{( 3 )}

عن علي (عليه السلام) : لا صلاة لجار المسجد الا في المسجد الا ان يكون له عذر اوعلة فقيل و من جار المسجد ؟ قال من سمع النداء . ^{( 4 )}

* گريز از مسجد :

عن الصادق (عليه السلام) : من صل في بيته جماعة رغبة عن المسجد فلا صلوة له و لا لمن صلي معه الا من علة تمنع من المسجد . ^{( 5 )}

و عنه ايضا : لا غيبة لمن صلي في بيته و رغب عن جماعتنا . ^{( 6 )}

ان اميرالمؤمنين بلغه ان قوما لايحضرون الصلوة في المسجد فخطب فقال : لايؤاكلونا ولايشاربونا ولايناكحونا ولايشاورونا ولايأخذوا من فيئنا شيئاً . ^{( 7 )}

قال النبي (صلّي الله عليه وآله) : من سمع النداء فخرج من غير علة فهو منافق الا ان يريد الرجوع اليه . ^{( 8 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بحار ، 76/336 .

2 ـ امالي ، صدوق .

3 ـ بحار ، 84/3 .

4 ـ بحار ، 83/379 .

5 ـ وسايل 3/512 .

6 ـ بحار ، 83/354 .

7 ـ وسائل ، 83/479 .

8 ـ بحار ، 83/354 .

73

قال الصادق (عليه السلام) : من رغب عن جماعة المسلمين سقطت عدالته . ^{( 1 )}

قال الصادق (عليه السلام) : من رغب عن جماعة المسلمين وجب هجرانه . ^{( 2 )}

* آنچه در بالا ذكر شد در حج ضروري تر است چه آنكه حفظ وحدت در رأس امور است . بنابر اين بايد حجاج به شركت در جماعات ترغيب شوند بويژه با توجه به آنكه :

« من صلي معهم في الصف الاول كان كمن صلي مع رسول الله (صلّي الله عليه وآله) »

و بر همگان لازم است كه :

* نظافت مسجد را رعايت كنند .

* مسجد را معبر قرار ندهند .

* از مقابل صفوف عبور نكنند .

* رعايت احكام وقف را بنمايند .

* از خوردن و خوابيدن در مساجد پرهيز نمايند .

* هنگام نماز خارج نشوند .

* بغير امور عبادي اشتغال نورزنـد .

* از صبحت بلند و قهقهه بپرهيزند و . . .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بحار ، 83/354 .

2 ـ بحار ، 83/354 .