بخش 1

1

بسم الله الرحمن الرحيم

3

همراه زائران حجّ تمتّع (2)

سازمان حج و زيارت

و

بعثه مقام معظّم رهبري

9

پيش گفتار

حمد و سپاس خداي سبحان را سزاست كه در كمال صحت و سلامت، توفيق انجام يكي از فرايض بزرگ اسلامي، يعني حجّ تمتّع و زيارت خانه ي خود و نيز درك زيارت حرم مطهّر پيامبر عظيم الشّأن اسلام (صلّي الله عليه وآله) و بارگاه ملكوتي ائمه ي معصومين (عليهم السلام) در بقيع را نصيبمان كرده است. حال كه خداوند منّان ما را به مهماني خود مفتخر و اين سعادت بزرگ را به ما عطا فرموده، شايسته است كه به پاس اين توفيق و لطف الهي، از آن لحظه كه آهنگ سفر مي كنيم، عزم خود را جزم نماييم تا با روحي والا و عزمي راسخ، رفتار و گفتار و انديشه مان را چنان سازيم كه زيبنده ي مهماني اوست.

از لحظه ي ورود به فرودگاه جدّه يا مدينه و حضور در سرزمين وحي، رسالتي ديگر بر دوش ما قرار مي گيرد و نگاه هايي كه به سوي ما دوخته مي شود، هر يك از ما را نماينده ي ملت بزرگ ايران قلمداد مي كند. از يك سو،

10

فرهنگ و تمدّن كهن و درخشان ايران اسلامي; و از سوي ديگر عظمت ملّت فداكار و بزرگ ايران و خون پاك شهيدان والامقام و امام شهداء(ره)، يكايك ما را بر آن مي دارد كه در فراسوي مرزها، چنان عمل كنيم كه آيينه اي تمام نما از آن همه عظمت، شكوه، جهاد، ايثار و اخلاص را در مقابل ديدگان برادران و خواهران مسلمان خود از ديگر كشورهاي جهان به نمايش بگذاريم.

اي عزيز! براي پيشبرد بهتر امور خود در طول سفر و تنظيم برنامه هاي خود با شوراي فرهنگي كاروان كه در طول سفر براي بهينه سازي برنامه ها تلاش مي كند مشورت نماييد.

* * *

زائران محترم!

ضمن آرزوي سلامتي و سفري خوش براي شما، قبولي طاعات و زيارت هايتان را از درگاه ايزد متعال خواهانيم.

چنان كه مي دانيد، اين گونه سفرهاي معنوي بسيار كوتاه وگذرا هستند، پس بايد از آموخته هاي ديگران كه در سال هاي گذشته اين گونه سفرها را تجربه كرده اند، استفاده نماييم.مجموعه ي حاضر، يادداشت ها و تذكّرات لازم را كه با بهره گيري از تجربيات و راهنمايي هاي مسؤولان و كارگزاران حج در طول چندين سال تهيّه و تنظيم شده است، در بر دارد، بدان اميد كه با به كارگيري آنها شما نيز همچون

11

افراد باسابقه، به طور كامل از ابعاد معنوي اين سفر روحاني بهره مند شويد. توجّه داشته باشيد كه اين مجموعه، شما را از مطالب و تذكّراتي كه مدير و روحاني محترم كاروان در جلسات ارائه مي نمايند،بي نياز نمي كند.

اين مجموعه در 16 بخش تنظيم شده است:

1 ـ مقدّمات سفر;

2 ـ فرودگاه;

3 ـ در شهرهاي مدينه و مكه;

4 ـ بهداشت;

5 ـ در محل سكونت;

6 ـ تغذيه;

7 ـ حمل و نقل

8 ـ بازار

9 ـ تذكرات در مورد برخي احكام حرمين

10 ـ تذكراتي در بخش مناسك

11 ـ تذكرات مربوط به وقوف در عرفات

12 ـ تذكرات وقوف به مشعرالحرام

13 ـ تذكرات ايام حضور در منا

14 ـ توصيه هاي براي پس از سفر

15 - فرم ها

16 - اسرار حج (ديدار شبلي با امام سجاد (عليه السلام) )

13

جغرافياي عربستان

موقعيت عربستان:

عربستان كشوري آسيايي است كه در منطقه استراتژيك خاورميانه قرار دارد و بزرگ ترين كشور اين منطقه مي باشد. اين كشور بخش بزرگي از شبه جزيره عربستان يعني حدود 85 درصد اين شبه جزيره را تشكيل مي دهد. از غرب و شرق به درياي سرخ و خليج فارس مرتبط است و همين دسترسي به آب هاي آزاد اين امكان را براي اين كشور به وجود آورده تا از دو سوي آن براي حمل و نقل هاي دريايي و واردات و صادرات استفاده شود. مرز دريايي اين كشور را حدود 2640 كيلومتر برآورد كرده اند كه بيشترين مرز آبي كشورهاي منطقه است.

مساحت:

عربستان سعودي 2 ميليون و 240 هزار كيلومتر مربع برابربا 864 هزار و 869 مايل مربع وسعت دارد. اين وسعت

14

تقريباً 5/1 برابر ايران، سه برابر فرانسه و چهار برابر عراق است. ليكن حدود 75 درصد از اين وسعت را بيابان هاي خشك و بي آب و علف پوشانده اند. سه صحراي بزرگ «نفود»، «دهنا» و «ربع الخالي» مهم ترين كويرهاي عربستان هستند. عربستان از نظر هندسي بيشتر به شكل يك مستطيل طولاني است به گونه اي كه طولاني ترين قطر طولي اين كشور كه از خليج عقبه شروع و تا بندر جده امتداد مي يابد، 2260 كيلومتر است و قطر ديگر آن كه عرضي است، از بندر ظهران در كنار خليج فارس در شرق شروع و تا بندر جده در كنار درياي سرخ ادامه دارد 1260 كيلومتر مي باشد.

همسايه ها:

كشور عربستان سعودي نخستين كشوري است كه به نام بنيانگذاران آن ناميده شده است از شمال به كويت، عراق و اردن، از شرق به خليج فارس، قطر و امارات متحده عربي و از جنوب به كشورهاي عمان و يمن محدود است و تمامي مرزهاي غربي اين كشور را كرانه هاي درياي سرخ در بر گرفته است. عربستان به دليل برخورداري از 4415 كيلومتر مرزهاي زميني، بيشترين اختلاف را با كشورهاي همسايه خود از جمله با دو كشور عربي جمهوري يمن و سلطنت نشين عمان داشته كه در سال هاي اخير براي رفع اين اختلافات گام هايي برداشته شده است.

15

نواحي سه گانه:

جغرافي دانان، عربستان را به طور كلي به چهار منطقه و سه ناحيه تقسيم مي كنند. ارتفاعات غربي كه از خليج عقبه شروع و به حجاز و عسير در جنوب پايان مي يابد، منطقه نجد كه در مركز شبه جزيره عربستان است، منطقه احساء كه در سواحل جنوبي خليج فارس قرار دارد و در نهايت منطقه كويري و بياباني كه منطقه قابل توجهي از مساحت اين كشور را پوشانده است. اما سه ناحيه عربستان را «تهامه»، «نجد» و «حجاز» ناميده اند كه تهامه از سواحل درياي سرخ تا سرزمين نجران است، ناحيه نجد شامل منطقه وسيعي در مركزيت عربستان است و كانون شكل گيري فرقه وهابيت و دولت سعودي است و سرانجام ناحيه حجاز كه از شمال غربي شروع و تا جنوب غربي كشور امتداد دارد و شهرهاي مقدس مكه و مدينه و نيز بندر استراتژيك جده را در بر گرفته است.

آب و هوا:

كشور عربستان سعودي در منطقه نيمكره شمالي و نزديكي خط استوا واقع شده و به همين دليل خورشيد بر اين كشور به صورت مستقيم مي تابد به گونه اي كه درجه حرارت در برخي مناطق اين كشور بسيار طاقت فرساست. به دليل همين نزديكي به استوا اختلاف دما و نيز مدت روشنايي و

16

تاريكي بين فصول اختلاف اندكي وجود دارد. به دليل وجود صحراها و گرماي شديد هوا، ميزان نزولات جوي در عربستان بسيار اندك است، به گونه اي كه در رياض سالانه حدود يكصد ميلي متر و در جده تا 85 ميلي متر باران مي بارد. در حالي كه در بندر انزلي ما بعضي از روزها تا 200 ميلي متر باران مي بارد.

تقسيمات كشوري (مناطق) و نحوه اداره مناطق:

كشور عربستان سعودي از نظر تقسيمات كشوري (اداري) به 13 منطقه يا استان تقسيم شده و مسؤوليت اداره هر منطقه برعهده يك امير از خاندان بزرگ سعودي است. اين امرا در حوزه تحت مسؤوليت خود از اختيارات كامل برخوردار هستند و سطح آنان از نظر كشوري در مرتبه وزرا است. مناطق 13 گانه عربستان عبارتند از: الشرقيه، الرياض، الحائل، القصيم، التبوك، المدينة المنوره، مكة المكرمه، الباحه، العسير، نجران، جوف، جيزان و الحدودالشماليه كه مهم ترين مناطق از نظر مذهبي مدينه و مكه و از نظر اقتصادي منطقه شرقيه است كه بيشترين سكنه آن را شيعيان تشكيل مي دهند.

جمعيت:

طبق آخرين سرشماري صورت گرفته جمعيت عربستان

17

سعودي 5/23 ميليون نفر است كه با احتساب مساحت آن (2240000 كيلومتر مربع) تراكم نسبي جمعيت در هر كيلومتر مربع 12 نفر مي باشد. 85 درصد مردم عربستان در شهرها و 15 درصد در روستاها زندگي مي كنند. حدود 7 ميليون نفر يعني حدود 31 از اين جمعيت را مهاجران به اين كشور تشكيل مي دهند كه قسمت اعظم آن اتباع چشم بادامي كشورهاي جنوب شرق آسيا و اتباع كشورهاي شبه قاره هند هستند كه به كارهاي فني و خدماتي اشتغال دارند. رشد جمعيت عربستان حدود 2/3 درصد است و كارشناسان پيش بيني كرده اند، چنانچه رشد جمعيت به همين وضعيت ادامه يابد در سال 2025 جمعيت عربستان به 70 ميليون نفر بالغ گردد.

19

مقام معظم رهبري:

مردمي را كه مي خواهند مسافر حج شوند از پيش در آنها ظرفيت و آمادگي بوجود بياورند با تهيه كتاب، با برنامه هاي گوناگون، با آموزش و بيان مسائلي كه احتياج دارند، چه مسائل فقهي، چه مسائل اجتماعي و سياسي و اخلاقي و معنوي و عبادي و عرفاني و...

بخش اول: مقدمات سفر

1. پس از اعلام نوبت تشرف از سوي سازمان و پذيرفته شدن اوليه در كاروان بايد به پزشك مراجعه و آزمايشات و معاينات لازم را انجام دهيد و پس از اطمينان از سلامت، فيش مابه التفاوت سفر حج را به حساب مربوطه واريز كنيد، عوارض خروج از كشور را بپردازيد، هزينه هاي داخل ايران را به حساب اعلام شده از سوي مدير كاروان وازير كنيد. اگر گذرنامه نداريد حتماً در اسرع وقت براي دريافت آن اقدام نماييد (هر فرد يك گذرنامه) و اگر داريد اعتبار آن را كه بايد از تاريخ اعزام هفت ماه باشد كنترل كنيد.

* توجه داشته باشيد كه پس از پرداخت مابه التفاوت و هزينه هاي داخل كشور كه به حساب مدير كاروان واريز مي كنيد هيچ وجه ديگري نبايد بپردازيد. (البته پول قرباني،

20

واكسن مننژيت، ساك و... جداگانه دريافت مي شود)

2. پس از پذيرش در كاروان، گذرنامه ها در ماه شوال (35 روز قبل از اعزام) توسط مدير كاروان جمع آوري مي شود و سپس از طريق سازمان حج و زيارت براي گرفتن رواديد به سفارت عربستان ارسال مي گردد و بعد از صدور رواديد، به مدير كاروان بازگردانده مي شود و وي براي گرفتن بليت به فرودگاه يا سازمان حج مراجعه مي كند. در بليت، علاوه بر شماره ي صندلي، تاريخ، شماره و ساعت پرواز رفت و برگشت نيز درج شده است. پس از صدور بليت، تمام مدارك نزد مدير كاروان خواهد ماند و به هنگام تشرف، در وقت و مكان مناسب به شما تحويل داده مي شود (زائرين پس از تحويل مدارك، رسيد را دريافت و فرم رسيد پذيرش را امضاء نمايند تا از مقررات انصراف آگاهي يابند).

* گذرنامه شما تا پايان سفر در اختيار شما نخواهد بود.

* از به همراه داشتن مدارك اضافي مانند شناسنامه - كارت شناسايي محل كار، دسته چك، كارت ملي و... در سفر خودداري كنيد.

3. به منظور حفظ سلامت خود لازم است سوابق پزشكي و بيماري خاص و هر سوابق دارويي و معالجاتي خود را صادقانه در اختيار پزشك و مدير كاروان قرار دهيد تا در مواقع اضطراري مورد بهره برداري قرار گيرد. با

21

راهنمايي وي از قرص ها و داروهايي كه مصرف مي كنيد به اندازه موردنياز همراه ببريد. خانم ها هم قبل از تشرف با پزشك زنان مشورت كنند.

4. با توجه به اينكه آموزش مناسك و احكام و آداب و اسرار سفر و مسائل اجرايي و پزشكي در حج بسيار ضروري است و بر بينش و معرفت و آمادگي زائر براي اين سفر عظيم الهي مي افزايد لازم است در تمام جلسات كاروان (مدينه قبل ده جلسه و مدينه بعد 12 جلسه) كه قبل از سفر و طبق برنامه زمان بندي شده و موضوعات مشخص برگزار مي شود، شركت نماييد و به تذكّرات مدير، روحاني و پزشك كاروان و ديگر مسؤولان با دقّت و توجّه كامل، گوش فرا دهيد. از كتب، نوارها و CDهاي آموزشي كه در اختيار شما قرار مي گيرد استفاده نموده و آمادگي بيشتري كسب نماييد.

5. با راهنمايي پزشك به يكي از مراكز درماني مراجعه و واكسن هاي لازم را تزريق كنيد و كارت ها را تا پايان سفر در اختيار داشته باشيد، اعتبار كارت سه سال مي باشد. چنانچه كارت داراي اعتبار داريد نياز به تزريق مجدد واكسن نيست.

6. مقدار واجب لباس احرام براي آقايان دو عدد حوله يا پارچه احرام مي باشد، ولي اگر به سرما حساس هستيد يا مي خواهيد از حوله براي حمّام استفاده كنيد، يك حوله اضافي همراه خود ببريد، البته توجه داشته باشيد كه احرام ها

22

ندوخته باشد. دو جفت دمپايي احرام (غير ابري) و يك كمربند (كه احتياطاً دوخته نباشد)، نيز به همراه داشته باشيد.

براي خواهران محترمه، يك دست لباس سفيد احرام و مقنعه بلند كافي است، چون آنان مي توانند در لباس هاي خود نيز محرم شوند. البته بايستي دقّت نمايند لباس احرام نازك نباشد، زيرا مواضع بدن در هنگام خيس شدن لباس يا عرق كردن، نمايان مي شود و موجب خدشه دار شدن اعمال مي گردد.

ضمناً خواهران محترمه لازم است آرم مخصوص كاروان را به چادر احرام خود نصب كنند تا در مواقع ازدحام، به راحتي شناسايي شوند.

* چون در اين سال ها حج در فصل سرما قرار دارد داشتن لباس گرم مازاد هم توصيه مي شود.

7. وصيّت نامه ي خود را با آگاهي از اصول شرعي و قانوني، در دو برگ نوشته و يك برگ آن را در جاي مخصوصي كه اعضاي خانواده از آن مطّلع باشند، قرار دهيد و نسخه اي هم در دست خودتان باشد. در وصيت نامه طلب ها، بدهي ها، نماز و روزه قضا و ساير حقوق الهي و حقوقي را كه مردم بر گردن شما دارند، ذكر نموده و سفارش هاي لازم را به اعضاي خانواده نماييد و وضعيت خمس خود را نيز روشن كنيد.

8. براي تأمين آرامش هرچه بيشتر، زائران و بار همراه

23

آنان از ابتدا تا پايان سفر تحت پوشش بيمه ي ويژه اي قرار دارند كه قرارداد آن با شركت بيمه توسط سازمان حجّ و زيارت منعقد شده است.

اگر مشكلي در رابطه با بار شما ايجاد شد، از طريق بيمه آن را جبران نماييد. توجه داشته باشيد كه پول، جواهرات و ارز تحت پوشش بيمه نيستند.

9. در طول سفر در صورت نياز مي توانيد با مراجعه به پزشك يا درمانگاه ها و بيمارستان هيئت پزشكي، از درمان رايگان استفاده نماييد.

10. چنانچه به صورت دائم به ويلچر (صندلي چرخ دار) نياز داريد، در ايران آن را خريداري كرده و يا از بهزيستي امانت بگيريد تا در طول سفر راحت باشيد، امّا اگر نياز هميشگي نداريد، در عربستان نيز مي توانيد به طور موقت ويلچر به امانت گرفته و از آن استفاده كنيد.

11. تهيه ي ارز براي هزينه هاي شخصي بر عهده ي زائران است. با هماهنگي مديركاروان، به بانك معرفي شده از سوي مدير كاروان مراجعه و پس از پرداخت مبلغ ريالي، ارز مورد نياز خود را تهيه نماييد.

12. واحد پول عربستان سعودي «ريال» و نرخ برابري آن با دلار تقريباً ثابت است; يعني هر دلار آمريكا برابر با 75/3 ريال سعودي است. با اين حساب 100 دلار معادل 375 ريال است. البته صرّافي هاي مكّه و مدينه، در برابر هر 100

24

دلار 372 يا 373 ريال مي پردازند.

13. شما مي توانيد با مراجعه به صرّافي هاي مورد اعتماد داخل ايران، يا صرّافي هاي مكّه و مدينه، دلار خود را به ريال سعودي تبديل كنيد، ولي انجام اين كار در داخل كشور مقرون به صرفه تر است. ضمنا پيش از معاوضه ي دلار با ريال، شماره اسكناس هاي خود را يادداشت نماييد، زيرا ممكن است به مقدار پول شما پس بدهند ولي آن را با دلار تقلّبي عوض نمايند. مصرف كردن دلار و ريال تقلّبي در بازارهاي عربستان پيگرد قانوني دارد.

* چك پول هاي ايراني در عربستان مورد قبول نمي باشد.

14. شايسته است براي اين سفر تقريباً يك ماهه، وسايل زير را به همراه داشته باشيد:

قرص مسكّن (بدون كدئين)، سرماخوردگي و اسهال، چسب زخم، پماد سوختگي، مسواك و خميردندان، پودر عرق سوز، سوزن و نخ سياه و سفيد و نخ دندان، ناخن گير، ماسك، قيچي كوچك، ساعت زنگ دار، مقداري آجيل و تنقّلات، نبات، آلو، يك قاشق و چنگال و ليوان استيل، چند عدد سنجاق قفلي، ليف حمّام، صابون كوچك بي بو، تيغ خودتراش، كسيه كفش، خودكار و دفترچه ي يادداشت، قرآن و كتاب دعا، كلاه براي آقايان، چتر براي خانم ها، پيش بند براي حلق (مخصوص مردان)، بند عينك براي