بخش 1

1

بسم الله الرحمن الرحيم

3

راهنماي زائران حجّ تمتّع

7

تذكرات عبادي و اخلاقي

زائر عزيز و گرامي;

هم اينك كه به لطف و عنايت حضرت حق توفيق تشرف به حرمين شريفين نصيب شما گرديده و به ميهماني خداوند و رسول اكرم (صلّي الله عليه وآله) دعوت شده ايد، توّجه شما را به نكاتي چند جلب مي نمائيم:

1 ـ باتوّجه به كوتاه بودن عمر سفر، از هم اكنون براي بهره برداري معنوي هر چه بيشتر برنامه ريزي نمائيد تا پس از مراجعت دچار ندامت و پشيماني نشويد.

2 ـ احكام عمومي، مناسك حج، اسرار و معارف حج، تاريخ اسلام، اماكن و آثار اسلامي مكه ومدينه، آداب و اخلاق در سفر حج، شناخت عربستان، آداب و

8

رسوم ديگر ملت ها و بسياري نكات ديگر، از جمله اموري هستند كه بايد قبل از سفر پيرامون آنها مطالعه كرده تا بتوانيد از آثار و بركات حج و زيارت حرمين شريفين به خوبي بهره مند شويد. در اين زمينه توسط بعثه مقام معظم رهبري كتابهاي متنوعي منتشر شده، كه مطالعه آنها شما را در درك بهتر اين معارف ياري خواهد كرد.

3 ـ براي قبولي اعمال، حقوق الهي همچون خمس و زكات و كفارات و ردّ مظالم را پرداخت و حقوق مردم را ادا نمائيد.

4 ـ در صورتي كه با ديگران دادوستد داريد، كليه مطالبات و ديون خود را مشخص و در دفتري ثبت نمائيد.

5 ـ با فاميل و دوستان و نزديكان خود خداحافظي كرده از آنها حلاليت بطلبيد.

6 ـ اگر در قرائت و اذكار نماز شما و يا گفتن تلبيه اشكالي وجود دارد، با مراجعه به روحاني كاروان يا روحاني محل و يا افرادي

9

كه نماز آنها صحيح است نسبت به رفع اشكال اقدام نمائيد.

در ضمن بعثه مقام معظم رهبري نواري تحت عنوان آموزش نماز تهيه كرده كه مي توانيد با تهيه آن نسبت به رفع اشكالهاي احتمالي نمازتان اقدام كنيد.

7 ـ وضعيت تقليد خويش را مشخص كرده، با مراجعه به رساله و مناسك مرجع تقليد خود با نظرات و فتاواي ايشان آشنا شويد.

8 ـ در صورتي كه خود مستطيع هستيد و يا در رابطه با صحيح خواندن نماز دچار مشكل مي باشيد نمي توانيد به نيابت ديگران حج انجام دهيد، و در صورت انجام چنين حجي، ذمّه شما همچنان مشغول خواهد ماند.

9 ـ مسائل حج دقيق است ليكن مشكل نيست، لذا دلهره و وسواس به خود راه ندهيد، با فراگيري احكام و مناسك و با آرامش كامل اعمال را انجام دهيد.

10

هنگام سفر

1 ـ سفر خود را با نام خدا و دادن صدقه آغاز كنيد.

2 ـ با حُسن رفتار و سلوك خوب با همسفران، سفر را شيرين و خاطره خوشي از خود در ذهن آنان به يادگار بگذاريد.

3 ـ به حقوق ديگران احترام گذاشته، آنچه را براي خود نمي پسنديد براي همسفرانتان نيز روا نداريد.

مدينه منوّره

زائران عزيز در مدينه منوّره سه وظيفه مهمّ را بر عهده دارند:

1 ـ شركت در جلسات ديني كاروان و آشنايي بيشتر با احكام و معارف اسلامي.

2 ـ زيارت پيامبر اكرم (صلّي الله عليه وآله) و ائمّه مظلوم بقيع (عليهم السلام) و فاطمه زهرا (عليها السلام) و زيارت حضرت حمزه سيدالشهداء و ديگر شهداي احد و ساير صحابه و بزرگاني كه در اين

11

شهر مدفون اند.

3 ـ آشنايي با تاريخ اسلام و مشاهده اماكن و آثار اسلامي موجود در اين شهر مانند: مسجدالنبي ـ بقيع ـ اُحد ـ منطقه جنگ خندق، مسجد قبا، مسجد قبلتين، و امثال آن.

طبيعي است با فرصت محدودي كه شما زائر گرامي داريد بايد دقيقاً برنامه ريزي كرده تا بتوانيد در تمامي زمينه هاي فوق به اهداف سفر دست پيدا كنيد.

12

بقيع

باتوّجه به حضور مسلمانان از اقصي نقاط جهان و لزوم حفظ وحدت اسلامي و ايجاد جاذبه براي تشيّع لازم است از برخي مسائل كه موجب خدشه دار شدن وحدت مسلمانان و دادن بهانه به دست مخالفان تشيّع مي شود پرهيز گردد. برخي از اين موارد عبارتند از:

1 ـ برداشتن خاك، سنگ و يا گندم از بقيع

2 ـ نمازخواندن در داخل و كنار بقيع

3 ـ تجمع كنار بقيع هنگام اقامه نمازهاي جماعت

4 ـ بستن دخيل به نرده هاي بقيع

5 ـ خواندن اشعار و مراثي تحريك آميز و سينه زني در داخل و بيرون بقيع

6 ـ روشن نمودن شمع و انداختن سفره هاي نذري در مقابل بقيع

13

7 ـ سد معبر كردن و خوابيدن كنار بقيع

8 ـ انداختن عريضه يا پول بر روي قبور

قبرستان بقيع صبح ها پس از اقامه نماز صبح و بعدازظهرها نيز پس از نماز عصر به مدت دو ساعت باز است و تنها به مردان اجازه ورود مي دهند. از اين رو در چنين ساعاتي بانوان محترم، پائين پله ها نشسته زيارت بخوانند.

روضه منوّره رسول خدا (صلّي الله عليه وآله وسلّم) نيز صبح ها از ساعت 30/7 الي 30/9 و بعدازظهرها پس از اقامه نماز ظهر به مدت دو ساعت براي استفاده بانوان باز است.

15

ميقات

1 ـ در ميقات مسجد شجره از بردن ساك و اثاثيه به داخل مسجد جلوگيري مي كنند، لذا قبل از ورود به مسجد، لباس و حوله هاي احرامي را بپوشيد و وسائل اضافي را داخل اتوبوس ها بگذاريد و سپس براي محرم شدن داخل مسجد برويد.

2 ـ مسجد شجره قسمتي كه بانوان در آنجا محرم مي شوند داراي دو در بوده و در بيشتر اوقات هر دو باز است، لذا بانواني كه عذر شرعي دارند مي توانند از يك در وارد شده و در حال عبور نيّت كنند و لبيك بگويند و سپس از در ديگر خارج شوند و در صورت بسته بودن در، با هماهنگي روحاني كاروان، بيرون مسجد محرم شوند.

3 ـ قبل از حركت از ميقات اگر شبهه اي داريد آن را با روحاني كاروان در ميان بگذاريد و با اطمينان خاطر از صحّت عمل خود آنجا را ترك كنيد.

17

مسجد الحرام:

1 ـ موقع ورود و خروج به محدوده طواف، به شكل گروهي وارد و يا خارج نشده، مراعات حال ديگر ميهمانان خداوند را بنمائيد.

2 ـ هنگام طواف از دست گرفتن و حلقه زدن دور طواف كنندگان و فشار وارد كردن به ديگران جداً خودداري نمائيد.

3 ـ در طواف و سعي از ادعيه موجود و يا دعاهائي همچون دعاي كميل و مناجات شعبانيه استفاده نموده، به لحاظ حساسيت موجود در عربستان از خواندن دعاي توسل و امثال آن خودداري كنيد.

4 ـ برخي آقايان با حلقه زدن و در بغل گرفتن همسرانشان در طواف، صحنه هاي ناخوشايندي را ايجاد مي كنند لذا ضمن مراقبت از بانوان، آنان را در انجام طواف آزاد بگذاريد.

5 ـ پارچه و حوله هاي احرامي را از

18

جنس نازك انتخاب ننمائيد، زيرا موقع عرق كردن و يا خيس شدن و نيز قرار گرفتن در نور، بدن نمايان مي شود. بانوان محترمه نيز هنگام دوختن لباس احرام به اين نكته مهم توجه داشته باشند.

6 ـ بوسيدن و استلام حجرالاسود مستحب، ليكن اختلاط و تماس زن و مرد حرام است، از اين رو از بانوان محترمه خواهشمنديم هنگام ازدحام جمعيت از استلام و بوسيدن حجرالاسود صرف نظر نمايند.

7 ـ جهت برپائي نماز طواف واجب، هر كجا حلقه طواف كنندگان در حركت است، مي توانيد پشت مقام ابراهيم نماز طواف را بخوانيد، لذا از دست به دست هم دادن و حلقه زدن و ايستادن در برابر طواف كنندگان و گفتن صلوة، صلوة، خودداري كنيد.

8 ـ هنگام شلوغي جمعيت و ازدحام بيش از حد طواف كنندگان، از انجام طواف مستحبي خودداري نموده، زمينه را براي انجام صحيح طواف واجب ديگران فراهم سازيد.

19

صفا و مروه

1 ـ برداشتن سنگ از صفا و مروه و يا بريدن پرده كعبه جايز نيست، لذا از همراه آوردن آن خودداري نمائيد.

2 ـ در صفا و مروه، پا را به كوه ماليدن و يا از كوه بالا رفتن لازم نيست، بنابراين بطور متعارف سعي نموده بالاي بلندي كه رسيديد دور زده به سعي خود ادامه دهيد.

20

مشاعر

درعرفات ومشعر ومني، هنگام استراحت ديگران، براي خواندن دعا و مناجات و يا ذكر مصيبت از بلندگو استفاده نكنيد.

تذكرات مشترك عبادي، اخلاقي حرمين شريفين

1 ـ قرآن هاي موجود در مساجد، خصوصاً مسجدالنبي (صلّي الله عليه وآله) و مسجدالحرام وقف بوده، بيرون بردن آنها جايز نيست، لذا براي بهره مندي از قرآن كريم، يك جلد كلام الله مجيد براي استفاده در طول سفر همراه خود برداريد.

21

2 ـ در اوقات نماز، ابتدا از بلندگوي مساجد اذان وبه فاصله 10 تا 20 دقيقه بعد به اختلاف نمازهاي يوميه، اقامه نماز پخش مي گردد، فاصله زماني بين اذان و اقامه، تقريباً به ترتيب ذيل است: صبح ها 20 دقيقه، ظهرها 15 دقيقه، عصرها 10دقيقه، مغرب 20دقيقه، عشا 10 دقيقه.

هنگام سحر نيز قبل از اذان صبح اذان ديگري گفته مي شود كه مربوط به نماز شب است.

3 ـ گاهي اوقات خصوصاً صبح هاي جمعه امام جماعت حرم آيات سجده قرآن را در نماز قرائت مي كند و پس از آن

22

بلافاصله به سجده رفته، مجدداً برمي خيزد و نماز را ادامه مي دهد، در چنين مواقعي شما نيز با آنان همراهي نموده، پس از نماز بار ديگر آن را اعاده نمائيد.

4 ـ يك ركعت نماز در مسجدالنبي (صلّي الله عليه وآله وسلّم) ده هزار ركعت و در مسجدالحرام يكصدهزار ركعت ثواب دارد. از اين رو و براي دستيابي به ثواب بيشتر، نمازهاي خود را در مسجدالنبي و مسجدالحرام بخوانيد.

5 ـ براساس فتواي حضرت امام خميني (قدس سره) و تعدادي از مراجع معظم تقليد استفاده از مهر و كاغذ و امثال آن در مساجد

23

حرمين شريفين جايز نيست. بنابراين سجده روي سنگ هاي مرمر و يا فرش هاي داخل مساجد مانعي ندارد و نماز صحيح است. لازم به تذكر است در سال هاي اخير با هماهنگي بعثه مقام معظم رهبري سجاده هائي مخصوص نماز در حرمين شريفين تهيه گرديده كه در مكان سجده از حصير استفاده شده است، شما مي توانيد قبل از سفر با هماهنگي مدير كاروان نسبت به تهيه آن اقدام نمائيد.

6 ـ به دليل شركت هرچه بيشتر در نمازهاي جماعت حرمين شريفين و بهره برداري معنوي از اين اماكن مقدس، و باتوجه به

24

فتواي حضرت امام خميني (قدس سره) ، نماز جماعت در محلّ استقرار كاروان ها اقامه نمي شود، از اين رو تلاش نمائيد نمازهاي واجب خودرا درحرمين شريفين اقامه نمائيد. چنانچه به هر دليلي به نمازهاي حرمين نرسيديد در جماعت مساجد محل سكونت شركت كنيد.

7 ـ هنگام برگزاري نماز جماعت بطور منظم در صفوف جماعت بايستيد و هرگز نماز خود را فرادي نخوانيد.

8 ـ اهل سنت در نمازهاي جماعت پس از ركوع، بيشتر از شيعيان صبر نموده سپس به سجده مي روند لذا سعي كنيد پيش

25

از امام جماعت به سجده نرويد.

9 ـ در نمازهاي جماعت اذكار نماز را آهسته بخوانيد.

10 ـ باتوّجه به پاره اي تبليغات غلط عليه شيعه در رابطه با سه مرتبه الله اكبر گفتن در پايان نماز، تنها به گرداندن صورت به سمت راست و چپ اكتفا نموده، از بالا بردن دست ها تا نزديك سر خودداري نمائيد.

11 ـ برخي از اهل سنت عبور از مقابل نماز گزار را حرام مي دانند از اين رو هنگامي كه ديگران مشغول اقامه نماز مي باشند از روبروي آنها عبور نكنيد.

12 ـ درمسجدالحرام و

26

مسجدالنبي (صلّي الله عليه وآله) يكديگر را با صداي بلند صدا نزنيد و از گذاردن قرآن روي زمين و يا روي كفش ها اكيداً خودداري فرمائيد.

13 ـ اهل سنت در نمازهاي خود قنوت نمي خوانند، لذا باتوّجه به اينكه قنوت در فقه شيعه مستحب است، در نمازهاي جماعت قنوت نخوانيد.

14 ـ هرگز هنگام برگزاري نمازجماعت و يا در آستانه آن، از مسجد خارج نشده و نيز در كنار كوچه و بازار و مغازه ها اجتماع ننمائيد، چرا كه اين حركت لطمه جبران ناپذيري به حيثيت شيعه و تشيّع وارد مي سازد.

27

15 ـ معمولا جنازه فوت شده گان را براي اقامه نماز ميت به مسجدالنبي و مسجدالحرام منتقل و پس از اقامه نمازهاي واجب، نماز ميت مي خوانند، توّجه داشته باشيد وقتي مؤذن مي گويد: « الصلوة علي الاموات يرحمكم الله » قرار است نماز ميت خوانده شود لذا شما نيز در نماز ميّت شركت و از جاي خود حركت نكنيد.

16 ـ هنگام شركت در نمازهاي جماعت، و باتوجه به ويژگيهاي فقه شيعه، دست بسته نماز نخوانيد و در پايان سوره حمد نيز آمين نگوييد.

17 ـ تلاوت قرآن كريم، و خواندن نماز و دعا در حرمين شريفين ثواب فراوان

28

دارد لذا فرصت را غنيمت دانسته حداكثر استفاده را ببريد.

18 ـ در مسجدالنبي (صلّي الله عليه وآله) و مسجدالحرام از دور هم نشستن و با صداي بلند خنديدن و صحبت كردن با يكديگر خودداري فرمائيد.

19 ـ به هنگام ايراد خطبه هاي نماز جمعه در مسجدالحرام و مسجدالنبي از خواندن نمازهاي نافله و قرائت قرآن و دعا پرهيز كنيد.

20 ـ كساني كه قصد ده روز اقامه و ماندن در مدينه يا مكه را نكرده اند مي توانند در مسجدالنبي (صلّي الله عليه وآله) و مسجدالحرام نماز خود را تمام يا شكسته بخوانند ليكن

29

در خارج از مسجد باتوجه به اختلاف فتواي مراجع عظام لازم است نظر مرجع خويش را از مناسك و يا روحاني كاروان جويا شويد هر چند شكسته خواندن مطابق فتواي همه مراجع بلامانع است.

21 ـ در فرهنگ ديني و اسلامي ما ايرانيان، چادر به عنوان حجاب برتر برگزيده شده است، لذا بانوان محترمه با استفاده از آن، وقار و عظمت زن مسلمان ايراني را اثبات نمايند.

22 ـ نذورات نقدي و جنسي خود را به دفتر وجوهات بعثه مقام معظّم رهبري تحويل داده و رسيد آن را دريافت نمائيد، بعثه نسبت به مصرف آن طبق

30

ضوابط شرعي اقدامات لازم را بعمل خواهد آورد.

23 ـ در برخورد با مغازه داران و هنگام خريد كالا عزت و مناعت طبع و حيثيت اسلامي و انقلابي خود را حفظ كنيد.

24 ـ از آنجاكه ساختمان هاي مكّه و مدينه براي مجموعه زائران كشورهاي اسلامي ساخته شده و در نتيجه بيشتر آنها از توالت هاي فرنگي استفاده كرده اند و علاوه بر آن، برخي از توالت ها نيز متاسفانه رو به قبله ساخته شده است، لذا شيوه استفاده از آن را فراگرفته، ضوابط شرعي را دقيقاً مراعات نماييد.

31

25 ـ پروازهاي هواپيمايي بر اساس ظرفيت پروازي و زمان اجازه داده شده توسط كشور مقصد تنظيم گرديده است، از اين رو ممكن است برخي پروازها زماني انجام شود كه شما ناچار شويد نماز واجب خود را در هواپيما اقامه نماييد. بهتر است قبل از سوار شدن وضو بگيريد تا در داخل هواپيما دچار مشكل نشويد.

26 ـ شوراي استفتاي مستقرّ در بعثه مقام معظّم رهبري، همه روزه صبح و بعد از ظهر، آماده پاسخگويي به مسائل شرعي شما مي باشند، بنابراين در صورتي كه

32

مشكل شرعي شما در داخل كاروان مرتفع نگرديد مي توانيد به شكل حضوري و يا با تلفن كه در كاروان ها اعلام شده، با بعثه تماس حاصل نموده، پاسخ خود را دريافت نماييد.

27 ـ در برخورد با زائران و حجاج ديگر كشورها، آداب و اخلاق اسلامي را دقيقاً مراعات و با اخلاق نيكوي خود، آنان را به انقلاب و تشيّع علاقمند كنيد.

28 ـ پس از خاتمه اعمال و قبل از خروج از مكّه، چگونگي انجام اعمال را با روحاني محترم كاروان مطرح نموده، نسبت به صحّت اعمال خود اطمينان پيدا كنيد.