بخش 6

129

احرام …135

طواف …229

نماز طواف …319

سعي …339

تقصير …363

احرام حج …383

وقوف عرفات …391

وقوف مشعر …403

رمي جمره عقبه …419

قرباني …439

حلق و تقصير …467

اعمال پنجگانه مكه …487

بيتوته در مني …505

رمي جمرات سه گانه …519

محصور و مصدود …537

مسايل متفرقه …551

130

اِلهي

إِلَي مَنْ يَذْهَبُ الْعَبْدُ إِلا إِلَي مَوْلاهُ

وَ إِلَي مَنْ يَلْتَجِيُ الْمَخْلُوقُ إِلا إِلَي خَالِقِهِ

قَالَ الصَّادِقُ ( عليه السلام ) :

« إِذَا أَرَدْتَ الْحَجَّ فَجَرِّدْ قَلْبَكَ لِلَّهِ تَعَالَي مِنْ كُلِّ شَاغِل وَحِجَاب

وَ فَوِّضْ أُمُورَكَ إِلَي خَالِقِهَا وَتَوَكَّلْ عَلَيْهِ فِي جَمِيعِ حَرَكَاتِكَ وَسَكَنَاتِكَ

وسَلِّمْ لِقَضَائِهِ وَحُكْمِهِ وَقَدَرِهِ

وَدَعِ الدُّنْيَا وَالرَّاحَةَ وَالْخَلْقَ

وَ اخْرُجْ مِنْ حُقُوق تَلْزِمُكَ مِنْ جِهَةِ الْمَخْلُوقِينَ

مصباح الشريعه 47

131

اعمال حج تمتّع

حج تمتع ، از دو بخش تشكيل مي شود : « عمره تمتّع » و « حجّ تمتّع » .

لزوم انجام عمره تمتع و حج در يك سال

232 ـ عمره تمتع و حج تمتع ، بايد در يك سال واقع شوند ؛ پس اگر كسي در يك سال ، عمره تمتع و در سال ديگر ، حج تمتع به جا آورد ، صحيح نمي باشد .

لزوم انجام عمره تمتع در ماه هاي حج

233 ـ عمره تمتع و حج تمتّع ، هر دو بايد در ماههاي حج ـ شوال و ذيالقعده و ذي الحجه ـ واقع شوند ؛ و اگر كسي در شوال يا ذيالقعده ، عمره تمتع بجا آورد و در موقع حج ، حج تمتع بجا آورد ، صحيح است ؛ ولي اگر قبل از شوال ، عمره تمتع بجا آورد ، صحيح نيست ، اگرچه بعضي از اعمال عمره ، قبل از شوال و بقيه در شوال ، يا ساير ماههاي حج ، واقع شود .

رها كردن عمره تمتع استحبابي

234 ـ كسي كه عمره تمتّع استحبابي به جا آورده ، آيا مي تواند بدون عذر و به دلخواه خود ، آن را رها كرده و حج تمتع به جا نياورد ؟ و در فرض جواز ، آيا انجام طواف نساء نيز لازم است يا نه ؟ ^{( 1 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آيت الله بهجت : مانعي ندارد فقط ثواب حج از دستش رفته است و با تقصير از احرام خارج شده و عمره اش خاتمه پيدا كرده و طواف نساء هم كه از اول لازم نبوده تا فعلاً لازم باشد گرچه احتياط مستحب در آوردن طواف نساء مي باشد .

آيت الله تبريزي : كسي كه به قصد حج تمتّع استحبابي ، احرام عمره را بسته است نمي تواند آن را رها كرده و عمره مفرده به دلخواه انجام دهد و حج را ترك كند .

آيت الله خامنه اي : مي تواند رها كند و چيزي بر او نيست و احتياط آن است كه طواف نساء را هم انجام دهد .

آيت الله سيستاني : نمي تواند و بايد حج انجام دهد .

آيت الله صافي : بدون عذر نمي تواند .

آيت الله فاضل : خير حتماً بايد در صورت امكان حج تمتع به جا آورد ؛ و به هر صورت اگر حج به جا نياورد ، طواف نساء مستحب است نه واجب .

آيت الله مكارم : رها كردن آن اشكال دارد و بايد حج تمتع را به دنبال آن به جا آورد .

آيت الله نوري : لازم است كه حج تمتع را اگر مستطيع است نيز به جا بياورد و رها كردن عمره تمتّع در وسط اعمال اصلاً جايز نيست و بايد به آخر برساند .

132

اعمال عمره تمتع

عمره تمتع ، از پنج عمل تشكيل مي شود :

1 ـ احرام ؛

2 ـ طواف كعبه ؛

3 ـ نماز طواف ؛

4 ـ سعي بين صفا و مروه ؛

5 ـ تقصير ؛ يعني گرفتن قدري از مو يا ناخن ؛ ^{( 1 )}

هرگاه محرم از اين اعمال فارغ شود ، محرّمات احرام بر او حلال مي شود . ^{( 2 )}

اعمال حج تمتع

حج تمتع ، داراي سيزده عمل است :

1 ـ احرام بستن در مكه ؛

2 ـ وقوف در عرفات ؛

3 ـ وقوف در مشعر الحرام ؛

4 ـ رمي جمره عقبه در مني ؛ 5 ـ قرباني در مني ؛ 6 ـ حلق يا تقصير در مني ؛

7 ـ طواف زيارت در مكه ؛

8 ـ نماز طواف ؛

9 ـ سعي بين صفا و مروه ؛

10 ـ طواف نساء ؛

11 ـ نماز طواف نساء ؛

12 ـ بيتوته در مني ، شب يازدهم و شب دوازدهم ، و شب سيزدهم براي بعضي از اشخاص ؛

13 ـ رمي جمرات در روز يازدهم و دوازدهم ؛ و اشخاصي كه شب سيزدهم در مني ميمانند ، بايد روز سيزدهم نيز ، جمرات را رمي كنند . ^{( 3 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله سيستاني ، آية الله مكارم : احتياط آن است كه تنها به گرفتن ناخن قناعت نكند .

2 . در مورد تراشيدن سر و حرمت آن به مساله 929 مراجعه شود .

3 . آيات عظام تبريزي ، خويي ، سيستاني ، مكارم : بنابر احتياط .

133

باب اول

وجوب احرام و حكم ترك آن …135

مكان احرام عمره تمتع …139

1 ـ مسجد شجره …139

مكان احرام عمره تمتع …142

احرام با نذر …142

2 ـ مواقيت ديگر …143

3 ـ احكام ميقات …145

4 ـ محاذات …149

واجبات احرام …151

1 ـ پوشيدن جامه احرام …151

2 ـ نيت احرام …158

3 ـ تلبيــه …163

مستحبات احرام …169

غسل احرام …169

محرّمات احرام …173

1 ـ محرّمات مشترك بين مردان و زنان 2 ـ محرّمات مخصوص به مردان …202

3 ـ محرّمات مخصوص به بانوان …217

134

اللَّهُمَّ

إِنَّكَ أَنْزَلْتَ فِي كِتَابِكَ أَنْ نَعْفُوَ عَمَّنْ ظَلَمَنَا وَقَدْ ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا

فَاعْفُ عَنَّا فَإِنَّكَ أَوْلَي بِذَلِكَ مِنَّا

قالَ رسولُ الله ( صلّي الله عليه وآله ) :

إنّ مَنْ تَعَلّمَ العلْمَ لِيُماريَ به السُفَهاءَ أو يُباهِيَ بهِ العلماءَ ، أو يصرفَ وجوهَ الناسِ إلَيْه لِيُعَظِّموُه ، فَليَتبَوّأ مقْعَدَهُ مِنَ النار ؛ فإنّ الرِئاسةَ لا تصلُح إلا للّه و لأهلِها ؛ وَمَن وَضَعَ نفسَه في غير المَوضِعِ الذي وَضَعَه اللّهُ فيه ، مَقَتَهُ اللّهُ ؛ و مَن دعا إلي نفسِه فقالَ « أنا رَئيسُكم » و ليسَ هوَ كذلك ، لم يَنظرِ اللّهُ إليه حتي يَرجعَ عمّا قال و يتوبَ إليَ اللّهِ ممّا ادَّعي

تحف العقول/ 43

135

فصل اول

وجوب احرام و حكم ترك آن

وجوب احرام براي ورود به مكه

235 ـ ورود به مكه و حرم بدون احرام ، جايز نيست ؛ مگر مواردي كه استثنا شده است ؛ و ـ به حسب اختلاف شرايط ـ به نيت عمره تمتع ، يا حج ، يا به نيت عمره مفرده ، صورت مي گيرد .

از اين حكم ، كساني كه به مقتضاي شغلشان ، زياد وارد مكه شده و از آن خارج مي شوند ، همچنين افرادي كه در ماه احرام قبل ـ به تفصيلي كه گذشت ـ به مكه وارد مي شوند ، استثنا شده اند .

ترك عمدي احرام

236 ـ اگر مستطيع احرام را از روي علم و عمد ، از ميقات تأخير بيندازد و بازگشت ممكن نباشد ، و ميقات ديگري در پيش نداشته باشد ، ^{( 1 )} حج او باطل است . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله سيستاني : واجب است برگردد به همان ميقات ، در صورت امكان ، هر چند ميقات ديگري در پيش باشد ، به جز كسي كه از ذوالحُلَيفه گذشته باشد هر چند عمداً و بدون عذر كه مي تواند از جحفه محرم شود .

2 . آية الله بهجت : بنابر احتياط واجب بايد احرام ببندد از هر مكاني كه ممكن باشد ، به تفصيلي كه در ناسيِ احرام مذكور است . و عمره را به جا آورد و قضاي آن بعد از آن . ( مناسك شيخ ، ص12 ) .

آية الله تبريزي : احتياط واجب اين است كه در صورت امكان در خارج حرم محرم شود و در صورت عدم امكان در حرم محرم شود و اگر حج واجب باشد سال آينده آن را اعاده كند .

آية الله خامنه اي : هرگاه كسي از روي علم و عمد احرام بستن از ميقات را ترك كند و به جهت تنگي وقت يا عذر ديگر نتواند به ميقات برگردد و ميقات ديگري نيز در پيش رو نداشته باشد و در نتيجه وقت براي انجام عمره تنگ شود ، عمره او فوت شده و حج اش باطل مي شود . و در صورتي كه حج بر او مستقر شده يا مستطيع باشد ، بايد سال ديگر حج به جا آورد .

آية الله خويي : اگر در صورت امكان در خارج حرم محرم شود و در صورت عدم امكان در حرم محرم شود ، اگرچه به واسطه تأخير مرتكب معصيت شده است ليكن صحت آن خالي از وجه نيست . ولي در صورت تمكن احتياط مستحب اين است كه حج را اعاده كند .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : اگرچه احوط آن است كه از هر مكاني كه ممكن باشد محرم شود و عمره را انجام دهد و بعد هم قضاي آن را به جا آورد .

136

237 ـ اگر كسي از روي عمد و بي جهت ، احرام نبندد تا وقت براي انجام عمره تمتع ضيق شود ، بنابر احتياط واجب بايد حج افراد بجا آورد و پس از آن عمره مفرده انجام دهد و در سال ديگر حج را اعاده كند . ^{( 1 )}

ورود بدون احرام به مكه

238 ـ اگر شخصي از روي عذر ، بدون احرام وارد مكه شود ، اگر ممكن نيست به ميقات برود ، بايد از ادني الحل محرم شود ؛ ^{( 2 )} ولي اگر ترك احرام از ميقات ، بدون عذر باشد ، نمي تواند حج به جا آورد ؛ ^{( 3 )} و اگر مستطيع است ، حج بر او مستقر شده و بايد سال بعد ، حج انجام دهد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ مراجعه شود به مسأله 316 .

آية الله سيستاني : حكم آن مانند مسأله 220 است و در اين صورت حج بر او مستقر است و بايد در آينده انجام دهد .

2 . آية الله بهجت : لازم است از حرم بيرون رفته و از خارج حرم محرم شود ، و احتياط واجب در اين صورت ، اين است كه هرچه بتواند از حرم دور شود و احرام ببندد .

آية الله خامنه اي : به حاشيه مسأله 262 مراجعه شود .

آية الله تبريزي : در اين صورت لازم است از حرم بيرون رفته و از خارج حرم محرم شود و احوط در اين صورت اين است كه هرچه بتواند از حرم دور شود و احرام ببندد و اگر نتواند از حرم بيرون برود در همان مكاني كه هست محرم شود .

آية الله سيستاني : در اين صورت لازم است از حرم بيرون رفته و از خارج حرم محرم شود و اولي در اين صورت اين است كه هرچه بتواند از حرم دور شود و احرام ببندد و اگر نتواند از حرم خارج شود هر جا هست محرم شود .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : واجب است تا حد امكان به سمت ميقات برود .

آية الله فاضل : پس از زوال عذر و يادآوري ، اگر برگشتن به ميقات ممكن باشد برمي گردد و الاّ احرام از همانجا ببندد ، اگرچه احوط آن است به هر مقدار كه مي تواند به ميقات برگردد .

3 . آية الله خامنه اي : مراجعه شود به حاشيه مسأله 236 .

آية الله بهجت : در اين صورت بنابر احتياط واجب از حرم بيرون رفته و از بيرون حرم احرام ببندد و بايد عمره را قضا نمايد . ( مناسك ، مسأله 168 ) به ذيل مسأله 236 و 262 مراجعه شود .

آية الله خويي : در اين فرض اگرچه معصيت كار است ولي اگر در صورت امكان به خارج حرم برود و از آنجا محرم شود ، صحّت حج او مانند فرض اوّل خالي از وجه نيست ، كما اين كه در هر دو فرض اگر نتواند از حرم خارج شود و در داخل حرم محرم شود اشكال ندارد . ( مناسك ، مسأله 168 ) .

آية الله سيستاني : مگر اين كه از ميقات محرم شود .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : اقوي بطلان عمره يا حج است ، اگرچه احوط احرام از ادني الحل است و در سال بعد بايد قضا كند .

آية الله مكارم : هرچند احتياط مستحب آن است كه از ادني الحل يا هر جا كه مي تواند محرم شود و حج را به جا آورد و سال آينده طبق آنچه در متن آمده عمل كند .

137

در فرض مذكور ، گراني هزينه بازگشت ـ ولو بيش از حدّ باشد ـ عذر براي باز نگشتن نيست ، مگر اين كه موجب حَرَج باشد .

انكشاف بطلان احرام بعد از ميقات

239 ـ اگر كسي بعد از خروج از ميقات ، در بين راه متوجه شود كه به جهتي احرامش درست نيست ، اگر مي تواند ، بايد از همان جا به ميقات برگردد ؛ و اگر نمي تواند مگر اين كه به مكه وارد شود و سپس از آنجا به ميقات بازگردد ، بايد براي ورود به مكه ، از ادني الحل ، به نيت عمره مفرده محرم شود و بعد از اعمال آن ، به يكي از مواقيت معروف برود و براي عمره تمتع احرام ببندد . ^{( 1 )}

ترك احرام با فراموشي يا جهل

240 ـ اگر كسي احرام را فراموش كند و تا بعد از اتمام ^{( 2 )} عمره تمتع به خاطرش نيايد و نتواند جبران ^{( 3 )} كند ، احتياط در بطلان ^{( 4 )} عمره او است ، اگرچه صحت آن به نظر بعيد نيست ؛ ^{( 5 )} ولي اگر اعمال

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله تبريزي : بنابر احتياط اگر هر دو عمره در يك ماه انجام مي شود به نيّت يك شخص به جا نياورد .

آية الله خويي : فتواي ايشان در دست نيست ولي احتياط موافق متن است .

آية الله سيستاني : در اين صورت لزوم رفتن به ميقات براي احرام عمره تمتّع و عدم كفايت احرام از ادني الحل مبني بر احتياط است .

2 . آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : عمره او صحيح است .

3 . آية الله فاضل : عمره اش باطل است و بايد عدول به غير حج تمتع كند و همينطور است اگر ترك احرام از روي جهل باشد .

آية الله مكارم : عمره و حج او صحيح است .

4 . آية الله خامنه اي : نظر ايشان نسبت به صحت يا بطلان عمره به دست نيامد .

5 . آية الله بهجت : محلّ تأمّل است صحيح بودن غير حج . ( مناسك شيخ ، ص12 ) .

آيات عظام تبريزي ، خويي ، سيستاني : صحت عمره اوخالي ازاشكال نيست و بايد احتياط ترك نشود .

138

حج را هم تمام كرده و يادش آمده ، عملش صحيح است . ^{( 1 )}

احرام بعد از انعقاد زايل نمي شود

241 ـ محرم نمي تواند احرام خود را به هم بزند و مُحل شود ؛ و اگر لباس احرام را به قصد بيرون آمدن از احرام ، از تنش بيرون بياورد ، احرامش به هم نمي خورد و محرّمات احرام بر او حلال نمي شود ؛ و اگر موجب كفّاره بجا آورد ، بايد كفّاره بدهد .

محرم كردن مجنون واجب نيست

242 ـ مجنون تكليف ندارد ؛ و احرام بر او واجب نيست ؛ و اگر بدون احرام وارد مكه شود ، اشكالي ندارد .

كسي كه محرم شود ولي به حج نرسد

243 ـ اگر حج گزار در احرام عمره تمتع دير وارد مكه شود و حج از او فوت شده باشد ، با همان احرام ، عمره مفرده بجا آورد و از احرام خارج شود ، و اگر حج بر او مستقر بوده يا سال ديگر شرايط استطاعت را دارا باشد ، بايد به حج برود .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله سيستاني : اگر احرام حج رافراموش كند ياجهلا ترك كند تااعمال تمام شود حج صحيح است .

139

فصل دوم

مكان احرام عمره تمتع

244 ـ احرام عمره تمتع ، به جهت اختلاف راه هايي كه حجاج از آن ها به طرف مكه مي روند ، از پنج مكان ـ « ميقات » ـ صورت مي گيرد :

1 ـ مسجد شجره

اول : مسجد شجره يا « ذُوالحُلَيفه » ، ميقات كساني است كه از مدينه منوره ، به مكه مي روند .

245 ـ تأخير احرام ^{( 1 )} در صورت ضرورت ، از مسجد شجره تا ميقات اهل شام ( جحفه ) ، جايز است .

احرام از داخل مسجد شجره

246 ـ احرام ـ بنابر احتياط واجب ـ بايد در داخل مسجد شجره صورت گيرد ، نه اطراف آن ^{( 2 )} و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله بهجت : و جواز طرف مقابل كه احرام از مسجد با فعل مضطر اليه و فداء است ، محل تأمّل است . ( مناسك شيخ ، ص9 ) .

2 . آية الله بهجت : بايد در صورت امكان از درون مسجد احرام بسته شود . ( مناسك ، ص64 ) .

آية الله خامنه اي : احرام خارج از مسجد شجره ، براي كساني كه از طريق مدينه به سوي مكه حركت مي كنند ، كفايت نمي كند و واجب است داخل مسجد محرم شوند .

آية الله خويي : احرام از منطقه ذو الحليفه ، مانعي ندارد . ( تعليقة العروة ، ج2 ، ص 342 ) .

آية الله وحيد : ذوالحليفه ميقات هر كسي است كه بخواهد از راه مدينه به حج برود ، و احوط افضل اين است كه احرام از مسجد آن كه معروف به مسجد شجره است ، بسته شود . ( مناسك فارسي معظم له صفحه 86 )

آيات عظام تبريزي ، صافي ، گلپايگاني ، مكارم : از داخل مسجد مستحب است و همين كه احرام در محاذي مسجد از طرف راست يا چپ باشد ، كفايت مي كند ؛ آية الله تبريزي : ولي احتياط واجب آن است كه از پشت مسجد قديم احرام نبندند .

140

احرام در هر جاي مسجد شجره ـ حتي در قسمت توسعه يافته ـ جايز است ، ^{( 1 )} ولي احتياط مستحب آن است كه در محلّ اصلي صورت گيرد .

احرام جنب و حائض در حال عبور از مسجد

247 ـ اشخاص جنب و حايض مي توانند ^{( 2 )} در حال عبور از مسجد محرم شوند و نبايد در مسجد توقف كنند ، هر چند اگر عصياناً هم توقف نمايند و محرم شوند ، احرام آن ها صحيح است . ^{( 3 )}

احرام حائض نزديك مسجد شجره

248 ـ اگر حايض نتواند تا پاك شدن صبر كند ، احتياط آن است كه نزديك مسجد محرم شود و در « جحفه » يا محاذي آن ، احرام را تجديد كند . ^{( 4 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله بهجت : احتياطاً احرام از مسجد قديمي شجره باشد و با فحص از اهل اطّلاع ، توسعه از يمين و يسار و خلف است و قسمت محراب از مسجد قديمي محسوب مي شود . ( استفتائات ، س33 )

آية الله تبريزي : احتياط واجب اين است كه از پشت مسجد قديم احرام نبندد .

2 . آيات عظام : خويي ، صافي ، گلپايگاني ، مكارم : به مساله قبل مراجعه شود .

آية الله تبريزي : شخص جنب و حايض در خارج مسجد محرم مي شود و تجديد تلبيه در جُحفه لزومي ندارد ونيز اگر در حال عبور از مسجد محرم شوند مانعي ندارد .

آية الله سيستاني : براي حايض و نفساء احرام بستن بيرون مسجد شجره كافي است .

آية الله فاضل : اگر امكان نداشته باشد يعني مسجد دو درب نداشته باشد يا امكان عبور از مسجد به جهت ازدحام و موانع ديگر نباشد ، كنار مسجد محرم شوند و در اين فرض تجديد احرام در جحفه يا محاذات آن لازم نيست .

3 . آية الله تبريزي : صحّت احرام او محلّ اشكال است و بايد تلبيه را به قصد احرام تجديد كند .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : چنانچه قصد قربت از او متمشّي شود احرام صحيح است .

آية الله مكارم : اگر عمداً باشد خالي از اشكال نيست .

4 . آية الله نوري : اگر بهواسطه زيادي جمعيت ، از عبور از مسجد هم عاجز باشد ، احتياط آن است كه از نزديك مسجد محرم شود .

آية الله بهجت : اگر نتواند وارد مسجد شود در خارج مسجد محاذي آن محرم مي شود و در جحفه يا محاذي آن تجديد احرام مي كند بنابر احتياط . ( مناسك ، س34 ) .

آية الله خامنه اي : زني كه داراي عذر است ، مي تواند در حال عبور از مسجد محرم شود ، به شرطي كه مستلزم توقف در مسجد نباشد . ولي اگر مستلزم توقف در مسجد هر چند بر اثر ازدحام و مانند آن باشد و نتواند احرام را تا برطرف شدن عذر به تأخير بيندازد ، بايد از جحفه يا محاذات آن محرم شود . و جايز است با نذر از هر مكان ديگري قبل از ميقات محرم شود .

نظر ساير آيات عظام از مسأله 246 بدست مي آيد .

141

احرام جنب با تيمم در داخل مسجد

249 ـ اگر جنب نتواند به خاطر زيادي جمعيت ، در حال عبور از مسجد احرام ببندد و آب براي غسل نباشد و نتواند صبر كند تا آب پيدا شود ، بايد تيمم كند و در داخل مسجد احرام ببندد . ^{( 1 )}

250 ـ اگر حائض براي احرامِ در حال عبور ، وارد مسجد شجره شود و تلبيه بگويد ولي نتواند از در ديگر خارج شود و از همان دري كه وارد شده بود ، خارج شود ، احرامش صحيح است . ^{( 2 )}

احرام در خارج مسجد و تجديد در جحفه

251 ـ زناني كه به علت عادت ماهانه نمي توانند داخل مسجد شجره محرم شوند ، ^{( 3 )} بنا بر احتياط در خارج آن محرم شوند ، و در جُحْفه ^{( 4 )} يا مُحاذي آن ، تجديد احرام نمايند ؛ ^{( 5 )} و چنانچه محاذاتْ معلوم نباشد ، اگر حدود آن را تشخيص دهند و در تمام آن حد ، با بقاي نيت ، تلبيه را تكرار كنند ، كفايت مي كند .

252 ـ اگر حايض نزديك مسجد شجره محرم شود ، ولي در بين راه ـ به خاطر خواب و مانند آن ـ بدون تجديد احرام ، از محاذات بگذرد و وارد مكه شود ، در صورت امكان ، بنابر احتياط واجب بايد برگردد و از جحفه يا محاذي آن محرم شود ؛ و اگر ممكن نيست ، از حرم خارج و از آنجا احرام ببندد . ^{( 6 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله فاضل و آية الله نوري : و همچنين است حايض كه از حيض پاك شده است .

نظر ساير آيات عظام در اين مسأله از ذيل مسأله 246 و 247 به دست مي آيد .

2 . آية الله تبريزي : صحّت احرامش محلّ اشكال است .

3 . آية الله نوري : مي توانند داخل مسجد شوند و در حال عبور از مسجد احرام ببندند و در مسجد توقف نكنند .

4 . آية الله تبريزي : مي توانند در ذوالحليفه محرم شوند و احتياط واجب اين است كه از طرف راست يا چپ يا جلوي مسجد قديم محرم شوند .

آية الله خويي : احرام در منطقه ذوالحليفه صحيح است . ( تعليقه عروه ، ج2 ، ص342 ) .

5 . آيات عظام سيستاني ، صافي ، فاضل ، گلپايگاني ، مكارم : تجديد احرام لازم نيست .

6 . مراجعه شود به مسأله 251 .

آية الله بهجت : در صورتي كه نتواند به ميقات برگردد ، همان احرام كفايت مي كند . ( پرسشهاي جديد حج ، س26 ) .

142

فرض ضيق وقت براي حايض و عدول به افراد

موارد مختلف احرام حايض در فرض ضيق وقت براي انجام عمره تمتع ، و وظيفه وي از جهت نيت حج افراد و عدول به آن ، در بخش حج افراد گذشت .

مكان احرام عمره تمتع

احرام با نذر

253 ـ زن هاي حايض مي توانند در مدينه با نذر محرم شوند ؛ و در اين صورت لازم نيست به مسجد شجره بروند ^{( 1 )} ؛ ولي نذر زن ، بايد با اِذن شوهر باشد . ^{( 2 )}

254 ـ احرام بستن پيش از ميقات ، جايز نيست و صحيح واقع نمي شود ؛ ولي با نذر ، جايز است ؛ ^{( 3 )} و در صورت نذر ، بايد از مكان منذور محرم شود ؛ مثلا اگر نذر كرد كه از « قم » محرم شود ، واجب است عمل كند ؛ و بهتر آن است كه در ميقات ، يا محاذات آن ، احرام را تجديد كند . ^{( 4 )}

حكم نذر و احرام زن بدون اجازه شوهر

255 ـ اگر زن بدون اذن شوهرش نذر كند و با نذر محرم شود ، اگر قبل از ميقات محرم شده ، احرام او صحيح نيست ، ^{( 5 )} اگرچه در صورتي كه بعد از تمام شدن حج فهميد ، عملش صحيح است ؛

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . گذشت در مسأله 246 به بعد نظر آيات عظامي كه مطلقا يا در اين خصوص ، احرام در خارج مسجد شجره را مجزي مي دانند .

2 . آيات عظام بهجت ، تبريزي ، خويي ، سيستاني ، مكارم : اگر نذر زن مزاحم حق شوهر نباشد اجازه لازم نيست .

آية الله خامنه اي : در صحت نذر زوجه براي احرام پيش از ميقات در صورتي كه شوهر او غايب باشد ، اذن شوهر شرط نيست . ولي اگر حضور داشته باشد ، احتياط واجب آن است كه از او اذن بگيرد . و اگر بدون اذن شوهر نذر كند ، نذر او منعقد نمي شود .

3 . آية الله سيستاني : اگر بداند مستلزم ارتكاب محرّم مي شود ؛ مانند استظلال ، انعقاد نذر مورد اشكال است .

آية الله فاضل : صحت نذر براي كسي كه مي داند ناچار مي شود در روز با وسيله مسقف حركت كند محل اشكال است ، بلي اگر بداند كه براي احرام عمره تمتع نمي تواند به يكي از مواقيت معروفه برود نذر اشكال ندارد و معصيت هم نكرده است . ولي احتياط آن است كه در ادني الحل تجديد احرام كند و در هر دو صورت كفّاره استظلال را بايد بدهد .

4 . آية الله بهجت : نيازي به تجديد احرام در ميقات نيست بلكه مي تواند از راهي به مكّه برود كه بر ميقات نگذرد . ( مناسك ، مسأله 164 ) .

5 . آية الله بهجت : در صورتي كه نذر او منافاتي با حقّ شوهر نداشته باشد مانعي ندارد . ( پرسشهاي جديد حج ، س28 ) .

آية الله تبريزي ، آية الله سيستاني : اگر قبل از ميقات محرم شده ، چنانچه صحّت حج توقف بر آن داشته يا آن كه منافي حق شوهر نبوده ، احرامش صحيح است .

آية الله خامنه اي : به حاشيه مسأله 253 مراجعه شود .

آية الله خويي ، آية الله مكارم : اگر نذر زن منافي حق شوهر باشد اذن معتبر است و الاّ معتبر نيست .

143

ولي اگر بعد از عمره تمتع متوجه شد ، در صورتي صحيح است كه قابل جبران ^{( 1 )} نباشد ، يعني در صورتي كه وقت هست و مي تواند ، بايد به ميقات برود و از آنجا محرم شود ؛ و اگر نمي تواند به ميقات برود ، از خارج حرم احرام ببندد و عمره تمتّع را اعاده نمايد .

نذر نايب براي احرام

256 ـ نذر احرام قبل از ميقات ، براي نايب نيز جايز است .

2 ـ مواقيت ديگر

دوم : « وادي عقيق » ـ كه اوايل آن را « مسلخ » و اواسط آن را « غمره » و اواخر آن را « ذات عرق » مي گويند كه محل احرام عامه است ـ ميقات كساني است كه از راه عراق و نجد به مكه مي روند .

سوم : « قرن المنازل » ، ميقات كساني است كه از راه طائف حج مي روند .

چهارم : « يَلَمْلَمْ » ـ كه اسم كوهي است ـ ميقات كساني است كه از راه يمن مي روند .

پنجم : « جُحْفه » ، ميقات كساني است كه از راه شام به مكه مي روند . ^{( 2 )}

عدم خصوصيت مسجد در جحفه

257 ـ ميقات در جحفه ، خصوص مسجد نيست و از هر جاي آن ، احرام صحيح است . ميقات حجّاجي كه ابتدا به مدينه يا جده مي روند

258 ـ حجاجي كه ابتدا به مدينه مي روند ، بايد در مسجد شجره محرم شوند ؛ و حجاجي كه به جده رفته و از آنجا به مكه مي روند ( حجاج مدينه بعد ) ، احتياط آن است كه بدون احرام به جدّه ^{( 3 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله فاضل : در صورتي كه قابل جبران نباشد عمره تمتع صحيح نيست و بايد حج افراد انجام دهد .

2 . آية الله سيستاني : و كساني كه از مسجد شجره گذشته و محرم نشده اند هرچند بدون عذر .

3 . آية الله تبريزي : محاذات جدّه با يكي از مواقيت ثابت نيست بلكه اطمينان به عدم محاذات آن است ، پس احرام از جدّه مجزي نيست و بر حاجي لازم است از محل خود يا در راه قبل از رسيدن به جدّه ، به مقداري كه قابل ملاحظه ـ باشد هر چند در هواپيما باشد ـ نذر احرام نموده و از محلّ نذر احرام ببندد و يا به يكي از مواقيت رفته ، احرام ببندد و يا به رابغ برود و آنجا با نذر احرام ، محرم شود .

آية الله خويي : احرام از جده ، حتي با فرض محاذي بودن آن با ميقات ، مجزي نيست و بر حاجي لازم است كه در صورت امكان به يكي از مواقيت برود يا از وطن خود يا در راه ، قبل از رسيدن به جده به مقداري كه قابل ملاحظه باشد هرچند در هواپيما باشد ، نذر احرام نموده و از محل نذر احرام ببندد و يا اين كه پس از ورود به جده ، به محلي كه رابغ نام دارد برود و از آنجا با نذر احرام ، قبل از ميقات احرام ببندد .

آية الله خامنه اي : % واجب است براي محرم شدن به يكي از ميقات ها برود و در صورتي كه نتواند به يكي از ميقات ها برود ، احتياط واجب اين است كه با نذر از جدّه احرام ببندد . %

آية الله سيستاني : با ملاحظه نقشه هاي جغرافيايي ، نقطه محاذي جحفه ، در جنوب شرقي جده واقع است ولذا با نذر مي شود در فرودگاه جده احرام بست ؛ زيرا قبل از ميقات واقع است و اما نذر احرام در هواپيما يا قبل از آن ، با علم به اين كه به ناچار زير سايه خواهد رفت مورد اشكال است .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : جايز نيست از جدّه با نذر محرم شوند بلكه بايد به جحفه رفته ، از آنجا محرم شوند .

آية الله فاضل : محاذات جدّه با هيچ يك از ميقات ها ثابت نيست . بنابراين بايد يا به ميقات يا محاذات ميقات برود ولي براي عمره مفرده مي تواند از ادني الحل محرم شود .

آية الله مكارم : محاذات جدّه با هيچيك از ميقات ها ثابت نيست بنابراين بايد يا به ميقات يا به محاذات ميقات برود و يا اگر نمي تواند احتياطاً نذر كند و در ابتداي حرم تجديد احرام كند .

آية الله نوري : اگر از جدّه مستقيماً عازم مكّه شوند ميقات آنان « جحفه » است .

144

بروند و از اهل اطلاع و مورد اعتماد تحقيق كنند ، اگر معلوم شد كه جدّه يا « حده » ، محاذي با يكي از ميقات ها است ، از آنجا محرم شوند ؛ و گرنه به يكي از مواقيت ـ مثل جحفه ـ بروند و از آنجا محرم شوند ؛ ^{( 1 )} واگر نتوانستند به ميقات بروند ، با نذر ^{( 2 )} از جده محرم شوند ؛ و بهتر آن است كه در « حده » احرام را تجديد كنند ، اگرچه لازم نيست .

احرام از جدّه و حديبيّه و تنعيم

موارد مختلف صحت و عدم صحت احرام از جده و تنعيم و حديبيه ، براي عمره مفرده و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله بهجت : احوط در مورد كسي كه از جده به حج مي رود اين است كه از محاذي ميقاتي كه اقرب به وي است احرام ببندد . ( مناسك ، مسأله173 ) كساني كه با هواپيما به جدّه مي روند ، در صورتي كه رفتن به جحفه يا ميقات ديگر همراه با مشقت و دشواري باشد مي توانند با نذر در جدّه محرم شوند و كفايت مي كند . ( مناسك ، س39 ) .

2 . آية الله تبريزي : در صورتي كه رفتن به يكي از مواقيت ممكن نباشد و قبل از ميقات هم به نذر محرم نشده ، لازم است از جدّه با نذر احرام بسته و بعداً در خارج حرم قبل از دخول آن تجديد احرام كند .

145

عمره تمتع ، در بخش عمره مفرده گذشت .

رابُغ

259 ـ در صورتي كه ثابت نيست كه « رابغ » محاذي جحفه است ، احرام از آن جايز نيست . ^{( 1 )}

3 ـ احكام ميقات

تأخير احرام از ميقات و محاذات

260 ـ تأخير احرام از ميقات اختياراً جايز نيست ؛ بلكه بنابر احتياط ^{( 2 )} واجب ، تأخير از محاذات ميقات نيز ، بدون احرام جايز نيست ، اگرچه ميقات ديگري بعد از آن باشد .

ترك احرام و وجوب بازگشت به ميقات

261 ـ اگر كسي بدون احرام ^{( 3 )} از ميقات ^{( 4 )} عبور كند ، واجب است در صورت امكان برگردد و از همان ميقات محرم شود ؛ بلكه حتي اگر ميقات ديگري هم بعد از آن باشد ، بايد ـ بنابر احتياط واجب ^{( 5 )} ـ به همان ميقاتي كه از آن گذشته برگردد و محرم شود .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آيات عظام تبريزي ، خويي ، سيستاني : احرام از رابغ با نذر صحيح است به اعتبار اين كه رابغ قبل از جحفه است .

2 . آية الله بهجت : اقرب جواز عدول اهل مدينه است از مرور به ذوالحليفه براي احرام از جحفه اختياراً . ( مناسك شيخ ، ص9 ) .

نظر آية الله خويي در مورد محاذات در ذيل مسأله 274 گذشت .

آية الله سيستاني : احوط اين است كه مكلف از محاذي ميقات نگذرد ، مگر با احرام ، اگرچه بعيد نيست كه گذشتن جايز باشد ، در صورتي كه در پيش روي مكلف ميقاتي يا محاذي ميقاتي باشد . ( مناسك ، مسأله 167 ) .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : بلكه واجب است .

آية الله فاضل : اين احتياط مستحب است .

3 . آية الله فاضل : و بدون عذر .

آية الله بهجت : در حال اختيار .

4 . آية الله فاضل : در حج تمتع بدون عذر .

5 . آيات عظام بهجت ، تبريزي ، خامنه اي ، خويي ، صافي ، گلپايگاني : در صورت امكان بايد برگردد .

آية الله سيستاني : و هرگاه بدون احرام ، از ميقات گذشته ، در صورت امكان بايد به ميقات برگردد ، مگر كسي كه بدون عذر از ذوالحليفه گذشته و به جحفه رسيده باشد ، كه چنين شخصي بنابر اظهر ، برايش كافي است كه از جحفه احرام ببندد ، اگر چه گناهكار است . ( مناسك ، مسأله 167 ) .

آية الله مكارم : اين احتياط واجب نيست .

146

عبور از ميقات بدون احرام با عذر

262 ـ كسي كه از روي فراموشي ، يا ندانستن مسأله ، يا عذر ديگر ، ^{( 1 )} بدون احرام از ميقات عبور كند ، اگر بازگشت به ميقات و انجام اعمال عمره تمتع ممكن باشد ، بايد باز گردد و از ميقات ^{( 2 )} احرام ببندد ، چه داخل حرم شده باشد يا نه ؛ و اگر بازگشت و انجام اعمال ممكن ^{( 3 )} نباشد ، اگر داخل حرم نشده باشد ، از همان جا احرام ببندد و بنابر احتياط مستحب ^{( 4 )} هر مقداري مي تواند به طرف ميقات برگردد و آنجا محرم شود ؛ و اگر داخل حرم شده ، اگر ممكن است و به اعمال عمره مي رسد ، از حرمْ خارج ^{( 5 )} و محرم شود ؛ و اگر نمي تواند ، همان جا محرم شود و بنابر احتياط مستحب هرقدر مي تواند به طرف خارجِ حرم برگردد و آنجا محرم شود .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله بهجت : عذري كه مسوّغ ترك باشد و لو ظاهراً ؛ از قبيل مرض و جهل به موضوع ، بدون تقصير ، و ظاهر لحوق جهل به حكم است با عدم تقصير در آنچه مذكور شد . ( مناسك شيخ ، ص11 ) .

2 . آية الله سيستاني : اين حكم در غير مورد مسجد شجره است و كسي كه از آن عبور كند هرچند عمدي باشد مي تواند از جحفه محرم شود ، گر چه گناه كرده است .

آية الله مكارم : مي تواند از همانجا محرم شود .

3 . آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : پس اگر از ميقات ديگري عبور مي كند ، از ميقات بعدي محرم شود و اگر ميقات ديگري در مسير نيست ، به مقداري كه مي تواند به طرف ميقات برگردد و اگر هيچيك از اين طرق ممكن نيست از همان محل محرم شود .

4 . آية الله تبريزي ، آية الله سيستاني : بنابر احتياط واجب ، به مقداري كه ممكن است به طرف ميقات برگردد و محرم شود .

آية الله خامنه اي : به احتياط واجب بايد برگردد به طرف ميقات به هر مقدار كه ممكن باشد تا از انجا محرم شود و اگر داخل حرم شده و مي تواند از حرم براي احرام خارج شود ، بايد براي احرام از حرم خارج شود و اگر به علت تنگي وقت و مانند آن نمي تواند از حرم خارج شود ، بايد داخل حرم از همان جايي كه عذرش برطرف شده است محرم شود .

آية الله مكارم : اگر مي تواند و به اعمال عمره مي رسد ، از حرم خارج شود و هرچند به تنعيم رود .

5 . آية الله بهجت : و احتياط به دور شدن از حرم ، به مقدار عدم فوت حج ترك نشود . ( مناسك شيخ ، ص11 ) .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : و در ميقات محرم گردد و يا به طرف ميقات به مقداري كه ممكن است برود وإلاّ از ادني الحل محرم شود و در صورت عدم تمكّن از رفتن به ادني الحلّ در مكّه محرم شود . ( آداب و احكام حج ، مسأله 293 ) .

آية الله مكارم : هرچند به تنعيم رود .

147

نحوه اثبات مكان ميقات

263 ـ اگر بيّنه شرعيّه ـ يعني دو شاهد عادل ^{( 1 )} ـ به ميقات بودن مكاني شهادت دادند ، تفتيش و تحصيل علم ، لازم نيست ؛ ^{( 2 )} و اگر تحصيل علم و بيّنه ممكن نشود ، مي توان به ظن حاصل ^{( 3 )} از كلام كساني كه اهل اطلاع به آن مكان ها مي باشند ، اكتفا نمود .

اعتبار اطمينان در اخبار از ميقات

264 ـ گفته راهنما يا حمله دار ، در اخبار از مكان ميقات ، حجيت ندارد ، مگر از گفته او اطمينان پيدا شود ؛ و گرنه بايد به عرف محل مراجعه شود . ^{( 4 )}

احرام در ميقاتي ديگر

265 ـ اگر كسي از راه ميقات خاصي ـ مثل طائف ـ عازم مكه باشد ولي مانعي براي احرامِ در آنجا ، ايجاد شود ، مي تواند از ميقات ديگر ـ مثل وادي عقيق ـ محرم شود .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله سيستاني : شهادت دو عادل در صورتي مفيد است كه مستند به حس يا مانند آن باشد .

آية الله مكارم : رسيدن به ميقات با حداقل شهادت يك نفر عادل نيز ثابت مي شود ، ولي در زمان ما ميقات ها مشخص است و احتياجي به اين امور نيست .

2 . آية الله بهجت : احوط و اقوي لزوم تحصيل علم است به اين اماكن و اگر علم ممكن نباشد بعيد نيست اكتفا به ظنّ حاصل از پرسيدن اهل معرفت به اين اماكن . ( مناسك شيخ ، ص10 ) .

3 . آية الله تبريزي : بر مكلّف واجب است يقين يا اطمينان به رسيدن به ميقات پيدا نموده و احرام ببندد و يا حجت شرعيه داشته باشد و افرادي كه آنجا زندگي مي كنند ، گفته آن ها حجت شرعيه محسوب مي شود ، بلكه شهادت يك نفر ثقه كافي است ، اگر بدانيم مستند او سؤال از عرف محل است .

آية الله خويي : تحصيل اطمينان لازم است و گمان كافي نيست ، بلي اگر ثقه خبره از محل خبر بدهد كافي است . ( المسائل الشرعيه ، ج 1 ، ص320 ) .

آية الله سيستاني : تحصيل علم يا اطمينان يا حجت شرعيه لازم است .

آية الله فاضل : تحصيل اطمينان لازم است .

4 . آية الله بهجت : به حاشيه مسأله قبل مراجعه شود .

آية الله تبريزي ، آية الله خويي : و يا اين كه آن ها ثقه باشند و مستندشان اخبار عرف محل باشد .

آية الله خامنه اي ، آية الله مكارم : ظن حاصل از گفته اهل اطلاع كافي است .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : اگر ظنّ از اين طريق هم ممكن نشود در اولين نقطه اي كه احتمال محاذات با يكي از مواقيت را مي دهد رجاءً محرم شود و تلبيه بگويد و بعد در هر جا كه احتمال محاذات مي دهد تجديد نيّت كند و تلبيه را تكرار نمايد تا يقين كند كه در محاذات به ميقات احرام بسته است .

نظر ساير آيات عظام در مسأله 263 گذشت .

148

حركت محرم از ميقات در خلاف جهت مكه

266 ـ كسي كه در يكي از ميقات ها محرم شده است ، جايز است به سمت مخالف مكه ـ مثلاً از مسجد شجره به مدينه ـ برود و در آن جا حتي براي چند روز بماند ؛ و نيز بعد از احرام مي تواند از هر راهي كه خواست به مكه برود .

انجام عمره تمتع از مكه و رعايت ميقات

267 ـ كسي كه در غير ماه هاي حج به مكه رفته و در مكه تا ماه هاي حج مانده است ، براي احرام عمره تمتع ، بايد به يكي از مواقيت پنجگانه معروفه برود و نمي تواند از تنعيم محرم شود . ^{( 1 )}

268 ـ كساني كه در مكه اقامت موقت دارند اگر فريضه آن ها تبديل نشده ، بايد از مواقيت معروفه محرم شوند ؛ و اگر تبديل شده ، ميقات آن ها مكه است .

فرض عدم امكان رفتن به ميقات از مكه

269 ـ اگر كسي در مكه باشد و بخواهد عمره تمتع به جا آورد و از رفتن به ميقات عمره تمتّع ، معذور باشد ، لازم است به خارج حرم برود ^{( 2 )} و محرم شود و از ادني الحل كفايت مي كند .

رعايت ميقات در انجام عمره مفرده

270 ـ كساني كه براي عمره مفرده به مكه مشرف مي شوند ، نمي توانند بدون احرام از ميقات گذر كنند ؛ و در صورت گذر ، واجب است ^{( 3 )} به ميقات برگردند و از آنجا محرم شوند ؛ و اگر ممكن نشد ، از همان مكان كه هستند محرم شوند . ^{( 4 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله سيستاني : به احتياط واجب حتي اگر حج تمتّع استحبابي باشد .

2 . آية الله بهجت ، آية الله تبريزي : احوط اين است كه هر مقدار ممكن است به طرف ميقات برود و محرم شود .

آية الله سيستاني : اولي اين است كه تا حد ممكن به طرف ميقات رفته و محرم شود . ( مناسك ، مسأله 169 ، فرع دوّم ) .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : واجب است به خارج حرم رفته و هر مقدار ممكن است به طرف ميقات برود و محرم شود .

3 . آية الله بهجت : عبور از ميقات بدون احرام جايز نيست و در صورت تجاوز ، احرام از ادني الحل براي قاصد عمره مفرده كافي است .

آية الله خامنه اي : واجب است برگردد و از همان ميقاتي كه از آن عبور كرده است محرم شود ، چه ميقات ديگري در جلو باشد يا نه .

4 . تفصيل نظر آيات عظام در اين مسأله در ذيل مسأله 236 و 262 و 197 آمده است .

149

خروج از مكه و گذر از ميقات و بازگشت به مكه

حكم خروج از مكه معظمه و گذر از ميقات و احرام مجدد ، در صفحه 102 به بعد گذشت .

4 ـ محاذات

271 ـ اگر قاصد مكه از راهي برود كه به هيچ يك از ميقات ها عبورش نيفتد ، بايد از محاذات ميقات ، احرام ببندد . ^{( 1 )}

معلوم نبودن محاذات

272 ـ اگر مكان محاذات معلوم نباشد ، ^{( 2 )} بايد از اهل اطلاع و مورد وثوق سؤال شود ، ^{( 3 )} و قول مجتهدي كه اهل اطلاع به آن مكان ها نيست ، اعتبار ندارد .

معلوم نبودن محاذات و احرا م با نذر

273 ـ اگر كسي نتواند محاذات را بفهمد ، ^{( 4 )} قبل از رسيدن به محلي كه احتمال مي دهد از محاذات گذشته است ، با نذر محرم شود ؛ ^{( 5 )} بلكه اگر از محل معيني پيش از رسيدن به محاذات ، به نذر محرم شود ، احوط است .

274 ـ كساني كه از محاذاتِ غير مسجد شجره عبور مي كنند ، احتياط مستحب ^{( 6 )} آن است كه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله بهجت : بايد از محاذات اوّلين ميقات نزديك به خود محرم شود . ( مناسك ، ص66 ) .

آية الله خويي : كسي كه تقريباً يك ماه يا بيشتر در مدينه منوره اقامت نموده و عازم حج باشد و بخواهد از غير راه متعارف مدينه تا مكه برود ، همين كه شش ميل از مدينه دور شود محاذي و برابر مسجد شجره خواهد بود و همان جا ميقاتش خواهد بود و از همان جا احرام مي بندد . و در تجاوز نمودن از محاذات مسجد شجره و احرام بستن از محاذات يكي از مواقيت ديگر ، بلكه از خصوص مورد مذكور نيز مشكل است .

2 . آية الله بهجت : اگر علم به محاذات ممكن نباشد ، ظاهر ، كفايت مظنّه است در صورتي كه موجب اطمينان يا حاصل از سؤال اهل آن محل باشد علي الأحوط . ( مناسك شيخ ، ص11 ) .

3 . آية الله سيستاني : اگر دو خطّ متقاطع را فرض كنيم كه زاويه قائمه اي را تشكيل مي دهند و يكي از آن ها از مكه مي گذرد و ديگري از ميقات ، نقطه تقاطع ، محلّ محاذات با ميقات است و معيار در اين امر صدق عرفي است نه دقت عقلي .

4 . آية الله بهجت : اگر در طريق او محاذات علميّه با ظنّيه نباشد احوط رفتن به سوي ميقاتي يا محاذات آن است و محتمل است جواز احرام از اوّل احتمال و تجديد آن در مقدار اقرب مواقيت به مكّه . ( مناسك شيخ ، ص10 و11 ) .

5 . آية الله مكارم : بنابر احتياط .

6 . آية الله خويي : اگر فاصله زياد باشد ، ظاهراً نذر لازم است و اگر فاصله كم باشد ، بنابر احتياط واجب بايد نذر كند يا اين كه به يكي از مواقيت برود . ( مناسك ، مسأله 164 ) .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : متعرض مسأله استحباب نذر نشده اند .

150

قبل از رسيدن به محاذات ، با نذر محرم شوند و بهتر آن است كه در محاذات ، تجديد احرام كنند .

مراد از محاذات

275 ـ مراد از « محاذات » مكاني است كه ميقاتْ در يك خط راست ، به طرف راست يا چپ شخص واقع شود ؛ به طوري كه اگر از آنجا بگذرد ، ميقات متمايل به پشت او شود .

نحوه اثبات محاذات

276 ـ محاذات به وسيله علم يا دو شاهد عادل ، ^{( 1 )} ثابت مي شود ؛ و اگر ممكن نشود ، گمان حاصلِ ^{( 2 )} از گفته كساني كه مطّلع به آن مكان ها هستند ، ظاهراً كافي است ؛ بلكه اگر گمان ، از قول اهل خبرهاي كه از روي قواعد علميه محاذات را تعيين مي كنند ، حاصل شود ، ^{( 3 )} نيز ظاهراً كافي است . ^{( 4 )}

محاذات با دو ميقات

277 ـ اگر عبور كسي به گونه اي است كه با دو ميقات ، محاذات پيدا مي كند ، ^{( 5 )} احتياط واجب ^{( 6 )} آن است كه از جايي كه ابتدا محاذات حاصل مي شود ، احرام ببندد و در محاذات ميقات بعد ، نيت احرام را تجديد كند . ^{( 7 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله بهجت : به حاشيه مسأله 272 مراجعه شود .

2 . آية الله فاضل : اگر اطمينان حاصل شد .

3 . آية الله فاضل : اگر اطمينان حاصل شد .

4 . آية الله تبريزي : محاذات با ميقات ، به علم و اطمينان ثابت مي شود و نيز به گفته كساني كه به آن مكان ها رفت و آمد مي كنند ، امّا گفته كسي كه از روي قواعد علميه محاذات را تعيين مي كند ، اعتباري ندارد .

آية الله سيستاني : معيار در تشخيص محاذات ، در حاشيه مسأله 272 گذشت و بايد علم يا اطمينان يا حجّت شرعي بر آن قائم باشد .

5 . آية الله تبريزي : بايد از جايي كه اول محاذات پيدا مي كند ، احرام ببندد و تجديد نيت در محاذات ميقات بعد لازم نيست .

نظر آية الله خويي با ملاحظه مسأله 271 منتفي است .

آية الله سيستاني : مخيّر است از محاذي هر كدام احرام ببندد ، گرچه احتياط مستحب احرام در محاذي اوّل است .

6 . آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : واجب است كه از جائي كه . . . . .

7 . آية الله بهجت : اقوي كفايت احرام اوّل است ؛ به نحوي كه در مسأله 271 بيان شد . ( مناسك ، ص10 ) .

آية الله فاضل : تجديد احرام لازم نيست و بايد از اول محاذات محرم شود .