بخش 23

503

باب سيزدهم

زمان و مكان و كيفيت بيتوته …505

1 ـ زمان بيتوته در مني …505

2 ـ مكان بيتوته …509

بيتوته در غير مني …509

3 ـ افرادي كه بيتوته بر آنها واجب نيست …511

احكام نفر از مني …514

504

اَلّلهُمَّ

ارْحَمْنِي صَرِيعا عَلَي الْفِرَاشِ تُقَلِّبُنِي أَيْدِي أَحِبَّتِي

وَ تَفَضَّلْ عَلَيَّ مَمْدُودا عَلَي الْمُغْتَسَلِ يُقَلِّبُنِي [ يُغَسِّلُنِي ] صَالِحُ جِيرَتِي وَتَحَنَّنْ عَلَيَّ مَحْمُولاً قَدْ تَنَاوَلَ الأَقْرِبَاءُ أَطْرَافَ جَنَازَتِي

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلّي الله عليه وآله )

إِذَا رَأَيْتُمْ رَوْضَةً مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ فَارْتَعُوا فِيهَا قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَمَا رَوْضَةُ الْجَنَّةِ قَالَ : مَجَالِسُ الْمُؤْمِنِينَ

روضة الواعظين/2/ 391

505

فصل اول

زمان و مكان و كيفيت بيتوته

1 ـ زمان بيتوته در مني

1209 ـ بيتوته شب يازدهم و دوازدهم ذي الحجه ، از غروب آفتاب ^{( 1 )} تا نصف شب ، ^{( 2 )} در مني ، بر حج گزار ، واجب است ؛ و بيرون رفتن بعد از آن ، مانع ندارد ، و احتياط مستحب آن است كه پيش از طلوع صبح ، وارد مكه نشود .

نحوه محاسبه نيمه شب

1210 ـ نيمه شب را بايد ـ بنابر احتياط ^{( 3 )} واجب ـ از اول غروب تا طلوع آفتاب حساب كنند ؛ و احتياط آن است كه از مغرب شرعي ، حساب كنند . ^{( 4 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله نوري : از غروب شرعي .

2 ـ آية الله بهجت : تا مابعد نصف شب ( مناسك شيخ ، ص 83 )

آيات عظام تبريزي ، خامنه اي ، خويي ، سيستاني ، مكارم : مي تواند از سر شب تا بعد از نيمه شب و يا از قبل از نيمه شب تا طلوع فجر در آنجا بماند .

آية الله فاضل : و بعيد نيست كه بتوان به نيمه دوم شب اكتفا كرد .

3 ـ آية الله بهجت ، آية الله مكارم : نيمه شب از اول غروب آفتاب تا طلوع صبح حساب مي شود .

آية الله تبريزي : نصف شب در مسأله مبيت در مني ، نصف از غروب تا طلوع فجر است ، گرچه احتياط براي كسي كه نصف اول شب را بيتوته مي كند آن است كه نصف از غروب تا طلوع آفتاب را در مني بماند .

آية الله سيستاني : نيمه شب در مني از غروب آفتاب تا طلوع فجر حساب مي شود .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : از مغرب تا طلوع فجر حساب كنند ( آداب و احكام حج ، مسأله 936 ) .

آية الله فاضل : نيمه شب در مني از غروب آفتاب تا طلوع فجر حساب مي شود ، بلي اگر بخواهد نيمه دوّم شب را بيتوته كند اولي اين است كه آن را تا طلوع آفتاب حساب كند .

4 . آية الله خويي : معيار در بيتوته ، از غروب آفتاب تا طلوع فجر است و نيمه شب ، ما بين غروب آفتاب و طلوع فجر مي باشد . ( المسائل الشرعيّه ، ج1 ، ص363 ) .

506

اخلاص در نيّت

1211 ـ بيتوته در مني از عبادات است و بايد با نيت خالص براي اطاعت خداوند متعال بجا آورد . ^{( 1 )}

كفاره ترك بيتوته

1212 ـ كسي كه بيتوته به مني را ترك كند ، بايد براي هر شبي يك گوسفند قرباني ^{( 2 )} كند .

1213 ـ در واجب بودن قرباني ^{( 3 )} در فرض ترك ، فرقي بين ترك با علم و عمد يا نسيان ^{( 4 )} يا جهل به حكم ، ^{( 5 )} نيست . ^{( 6 )}

افرادي كه شب سيزدهم بايد بمانند

1214 ـ بيتوته شب سيزدهم نيز ، بر چند گروه واجب است :

اول ـ كسي كه در احرام ، صيد كرده است ؛ و اگر صيد را گرفته ولي نكشته ـ بنابر احتياط واجب ^{( 7 )} ـ شب سيزدهم را بماند ، ولي غير از صيد كردن چيزهاي ديگر كه از صيد بر محرم حرام است ـ مثل خوردن گوشت صيد و نشان دادن صيد به صياد و غير آن ـ اگر اجتناب نكرده ، بيتوته شب سيزدهم ، واجب نيست .

دوم ـ كسي كه در احرام ، با زن ـ چه با زن خود يا اجنبيه و چه در قُبل و چه در دُبر ـ نزديكي ^{( 8 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله سيستاني : بلكه براي تذلل در پيشگاه خداوند .

2 ـ آية الله بهجت : براي شبي كه بيتوته كند براي غير عبادت در مكّه يا در راه قبل از تجاوز از حدود مكه كه آخرش عقبة المدنيين باشد علي الأظهر ( مناسك شيخ ، ص83 ) .

آية الله مكارم : بنابر احتياط واجب .

3 ـ آية الله مكارم : بنابر احتياط واجب در همه صور .

4 ـ آية الله فاضل : ثبوت كفّاره در جاهل و ناسي و معذور مبني بر احتياط است .

5 ـ آيات عظام بهجت ، تبريزي ، خويي ، سيستاني ، صافي ، گلپايگاني : احتياط اين است كه در صورت فراموشي و يا ندانستن حكم نيز يك گوسفند كفّاره بدهد .

6 ـ آية الله خامنه اي : بنابر احتياط .

7 ـ آية الله خويي ، آية الله سيستاني : كسي كه در حال احرام از شكار خودداري نكرده واجب است شب سيزدهم را نيز در مني بماند .

آية الله گلپايگاني : متعرّض اين فرع مسأله نشده اند .

8 ـ آيات عظام تبريزي ، خويي ، سيستاني : بنابر احتياط كسي كه با زن نزديكي كرده بايد شب سيزدهم را در مني بماند .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : كسي كه از تمتّع از زنها اجتناب نكرده . ( آداب و احكام حج ، مسأله 924 ) .

507

كرده ؛ ولي اگر غير از جماع از كارهاي ديگر ـ مثل تقبيل و لمس و غير آن ـ اگر اجتناب نكرده ، بيتوته شب سيزدهم ، واجب نمي شود .

125 ـ كسي كه در احرام عمره تمتع ، از صيد و زن اجتناب نكرده ، ^{( 1 )} بايد شب سيزدهم بماند ؛ و اين حكم به احرام حج ، اختصاص ندارد . ^{( 2 )}

سوم ـ كسي كه در روز دوازدهم از مني كوچ نكرده و غروب شب سيزدهم را درك كرده است . ^{( 3 )}

حكم عود به مني بعداز غروب دوازدهم

1216 ـ اگر حاجي قبل از غروب آفتابِ شب سيزدهم ، از مني خارج شده و بعد از غروب ، به مني مراجعت كرده ، واجب نيست شب را بماند ^{( 4 )} و رمي روز سيزدهم بر او واجب نمي شود .

درك غروب شب سيزدهم بعد از نفر

1217 ـ كسي كه بعدازظهر روز دوازدهم از مني كوچ كرده و به جهتي سهواً يا جهلا يا عالماً ، مجدداً به مني برگردد ، ، و غروب شب سيزدهم را درك كند ، آيا بيتوته آن شب در مني يا رمي روز سيزدهم بر او واجب مي شود ؟ ^{( 5 )}

تأخير در بيتوته يا تعجيل در خروج

1218 ـ اگر قسمتي از بيتوته اول شب را درك نكند ، يا زودتر از نصف شب از مني خارج شود ، ^{( 6 )} احتياط واجب ^{( 7 )} آن است كه يك گوسفند قرباني كنند ؛ و فرقي بين صورت عذر و عدم عذر نيست .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله تبريزي : بنابر احتياط .

2 ـ آية الله مكارم : نصف اوّل يا نصف دوّم فرق نمي كند .

3 ـ آية الله سيستاني : كه در اين صورت بايد تا طلوع فجر در مني باشد .

4 ـ آية الله فاضل : و نيز كسي كه بعد از ظهر دوازدهم كوچ كند و قبل از غروب براي كاري به مني برگردد و تا غروب بماند واجب نيست شب سيزدهم را بماند و همچنين رمي روز سيزدهم بر او واجب نيست .

5 . آية الله بهجت : احوط اين است كه بيتوته آن شب و رمي فردا را بجا آورد .

آيت الله خامنه اي : به هر جهت اگر حاجي در غروب روز دوازدهم در مني باشد ، بايد شب سيزدهم را در مني بيتوته كند و در روز سيزدهم رمي جمرات نمايد .

آيت الله تبريزي : بلي ، در اين صورت بايد آن شب را در مني بيتوته كند و روز سيزدهم هم رمي نمايد .

آيت الله گلپايگاني : در فرض كه كوچ كرده بيتوته شب سيزدهم و رمي روز آن بر او واجب نيست .

آيت الله مكارم : لازم نيست

آيت الله فاضل : در فرض مذكور كه نَفر قبلا محقق شده است بيتوته شب سيزدهم و رمي روز سيزدهم واجب نيست .

6 ـ آية الله فاضل : چنانكه بيتوته در مني را در نيمه دوّم شب هم ترك كند .

7 ـ آية الله خامنه اي : مگر آن كه نيمه دوم شب را كاملا در مني باشد .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : كسي كه براي انجام اعمال به مكه آمده و نتوانسته خود را تا گذشت قسمتي از شب به مني برساند ، بر او كفّاره واجب نيست ، اگرچه بعد از نيمه شب به مني رسيده باشد . ( آداب و احكام حج ، مسأله 930 ) . و در مسأله 938 آداب حج مي فرمايند : در صورت عذر كفّاره واجب نيست .

نظر ساير آيات عظام نسبت به حكم اين مسأله ، از مسأله 1209 به دست مي آيد كه درك نيمه دوّم بيتوته هم كافي است و كفّاره ندارد .

آية الله بهجت : به ذيل مسأله بعد مراجعه شود .

آية الله مكارم : كافي است نصف اول يا نصف دوم شب را بماند .

508

ترك بدون عذر بيتوته در اول شب

1219 ـ كسي كه در اول شب ، بيتوته در مني را ترك كند ، احتياط واجب ^{( 1 )} آن است كه قبل از نيمه شب برگردد و تا صبح بماند . ^{( 2 )}

1220 ـ اگر حج گزار بدون عذر ، نصف اول شب را در مني نماند ، واجب است نصف دوم را در مني باشد ، و كفاره ترك مَبيت را نيز بايد بدهد . ^{( 3 )}

ثبوت كفّاره با ترك بيتوته

1221 ـ كساني كه مقداري از اول شب ـ با عذر يا بدون عذر ـ در خارج مني بودند ، يا قبل از نصف شب خارج شدند ، بنابر احتياط واجب بايد كفّاره بپردازند . ^{( 4 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله بهجت : اگر حاجي ساعتي از اوايل شب بيتوته در مني را درك نكند كفّاره ندارد و احتياطاً قسمت دوّم را در مني بماند . ( پرسشهاي جديد حج ، ص 29 س 119 ) .

آية الله سيستاني : ترك نيمه اول ؛ چه با عذر باشد چه بي عذر ، بيتوته نيمه دوّم را بايد درك كند .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : واجب است برگردد و در صورتي كه بدون عذر قسمتي از اول شب را در مني نبوده احتياط در پرداخت كفّاره ترك نشود . ( آداب و احكام حج ، م 938 )

آية الله فاضل : واجب است .

2 ـ مراجعه شود به مسأله 1209 .

آية الله فاضل : بيتوته شب در مني ، نسبت به نيمه اوّل يا دوّم شب واجب تخييري است ، لذا اگر از روي عذر هم نيمه اوّل شب در مني نباشد ، بايد نيمه دوّم را در مني بيتوته كند .

3 ـ مانند مسأله بعد است .

آيات عظام خامنه اي ، سيستاني ، فاضل ، مكارم : اگر در نصف دوم بيتوته كند وظيفه خود را انجام داده و كفّاره ندارد .

4 ـ مراجعه شود به مسأله 1209 .

آية الله بهجت : اگر حاجي ساعتي از اوايل شب بيتوته در مني را درك نكند كفّاره ندارد ولي احتياطاً قسمت دوّم شب را در مني بماند .

آية الله فاضل : اگر نصف اول شب يا نصف دوّم شب را بماند كافي است و كفّاره لازم نمي شود . بلي اگر مقداري از اوّل شب را در خارج مني بود و مقداري هم از نيمه دوّم شب را در خارج بود كفّاره در غير از جاهل و ناسي و معذور واجب است و در اين افراد بنابر احتياط لازم است .

509

2 ـ مكان بيتوته

مكان بيتوته ، سرزمين مني است .

بيتوته در غير مني

1222 ـ افرادي كه در غير مني بيتوته نموده اند ، بايد كفّاره بدهند و فرقي بين عالم و جاهل نيست . ^{( 1 )}

حدّ مني

1223 ـ حدّ مني آيا جمره عقبه است يا خود عقبه كه گردنه بزرگي است ؟ ^{( 2 )}

بيتوته در نزديك مني

1224 ـ كساني كه در زمينهاي متصل به مني ، كه از مني نيست ، در شب يازدهم و دوازدهم ، بيتوته كنند ، بايد براي هر شب ، يك گوسفند قرباني كنند هرچند اعتقاد پيدا كرده باشند كه آنجا از مني

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ مراجعه شود به مسأله 1224 .

2 . آية الله بهجت : از خبره تحقيق شود و در مشكوك احتياط شود .

آيت الله خامنه اي : بايد از اهل خبره ثقه استعلام شود ، ولي به نحو كلّي حدود مشاعر از عرفات و مزدلفه و مني مبني بر مداقّه نيست ترتيب اثر بر آنچه كه در نظر عرف از مشاعر ذكر شده محسوب است كفايت مي كند و ظاهر صحيحه معاوية بن عمّار خروج وادي محسّر و عقبه از مني است ، كه مني بين عقبه ووادي محسّر است .

آيت الله تبريزي : بيش از جمره عقبه است ، به اندازه اي كه رمي در داخل منا واقع مي شود و در مورد شك در مورد نفر و كوچ از منا احتياط كنند و اكتفا به اقلّ بشود و از قدر متيقن از منا ، كوچ بعد از زوال انجام شود .

آيت الله سيستاني : جمره حد منا است .

آيت الله گلپايگاني ، آيت الله صافي : حد منا را اعلام مخصوصه معين كرده است .

آيت الله فاضل : حد منا از ناحيه مكه ، خود عقبه است .

آيت الله مكارم : حد منا با علامت مخصوصي مشخص شده است .

510

است ، يا به گفته اشخاص محلي ، مطمئن شده باشند . ^{( 1 )}

خطا در معرفي مكان مني

1225 ـ اگر كسي با اعتقاد به مني بودنِ مكاني ، حجاج را بدان جا راهنمايي كند و در آنجا بيتوته نمايند ، كفاره ترك بيتوته خودش را بايد بپردازد ^{( 2 )} و كفاره ديگران بر وي واجب نيست ؛ و در صورتي كه وقت تدارك گذشته ، لازم نيست به آنان اعلام نمايد ؛ و اگر خودشان فهميدند ، كفّاره بر خود آنان واجب است ، ولي اگر اُجرت عمل صحيح و عملي كه انجام شده ، تفاوتي دارد ، نسبت به تفاوت بايد رضايت حجاج تحصيل شود .

1226 ـ كسي كه در محلي بيتوته كرده كه يقين به مني بودن آن داشته تا يقين بخلاف پيدا نكند ، كفّاره لازم نيست ؛ و اين ميزان ، در صورت تغيير علامتگذاري ها نيز صدق مي كند ؛ و كسي كه با اعتقاد به مني بودن ديگران را به مكاني راهنمايي كرده ، با تغيير علايم ، ابلاغ و اعلام لازم نيست . ^{( 3 )}

جواز خروج با علم به تأخير و ثبوت كفّاره

1227 ـ اگر حج گزار بعد از اعمال روز عيد ، قصد داشته باشد براي انجام اعمال به مكه برود ، ولي مي داند كه اگر به مكه برود ، مقداري از مَبيتِ اول شب را درك نمي كند ، رفتن به مكه مانع ندارد ، ولي براي تأخير بايد كفّاره بدهد . ^{( 4 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آيات عظام بهجت ، خامنه اي ، مكارم : بنابر احتياط واجب .

آيات عظام تبريزي ، خويي ، سيستاني ، فاضل : در ناسي و جاهل و معذور وجوب كفّاره مبني بر احتياط است . ( مناسك ، مسأله 434 ) .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : در صورت فراموشي يا ندانستن مسأله ، كفّاره مبني بر احتياط است .

2 ـ مراجعه شود به مسأله 1224 .

آية الله تبريزي : بنابر احتياط .

آية الله مكارم : بنابر احتياط واجب و اعلام به ديگران ، لازم نيست ، اما اگر آنها باخبر شوند و كفّاره بدهند بايد آنها را راضي كند ضمناً دامنه هاي كوههاي اطراف مني جزو مني است .

3 ـ آية الله سيستاني : بلكه همانگونه كه در مسأله قبل گذشت ، در غير اين صورت نيز اعلام لازم نيست .

4 ـ مراجعه به مسأله 1209 بيتوته در مني شود .

آية الله بهجت : اگر حاجي ساعتي از اوايل شب بيتوته در مني را درك نكند ، كفّاره ندارد ولي احتياطاً قسمت دوّم شب را در مني بماند .

آية الله فاضل ، آية الله مكارم : همان طور كه گفته شد ، بيتوته نصف دوم شب كافي است و كفّاره ندارد .

511

3 ـ افرادي كه بيتوته بر آنها واجب نيست

1228 ـ بيتوته در شبهاي يازدهم و دوازدهم و سيزدهم ، بر افراد ذيل واجب نيست :

1 ـ بيماران و پرستاران آنها و ديگر كساني كه ماندن براي آنها ـ به خاطر هر عذري ^{( 1 )} ـ مشقت داشته باشد .

2 ـ كساني كه ترس دارند كه در اثر ماندن ، مالي از آنها ـ كه مُعتدٌّبه باشد ـ در مكه از بين برود . ^{( 2 )}

3 ـ شبان هايي كه حيوانات آنها به چرانيدن در شب ، احتياج دارد . ^{( 3 )}

4 ـ كساني كه در مكه متكفل آب دادن به حجاج هستند . ^{( 4 )}

5 ـ كساني كه شب را تا صبح در مكّه ـ در هر جاي آن ـ بيدار ^{( 5 )} و به عبادت مشغول باشند و كار

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : و احتياط آن است كه اگر از روي فراموشي يا ندانستن مسأله و عذر ديگر ، مثل بيماري و پرستار بودن ترك كرد ، يك گوسفند ذبح نمايد هر چند گناه نكرده ( مناسك فارسي ، مسأله 214 ) .

2 ـ آية الله سيستاني : كسي كه در صورت بيتوته نمودن در مني بر جان يا مال يا آبروي خود بترسد .

3 ـ آية الله خامنه اي : طائفه سوم و چهارم را متعرض نشده اند .

آية الله خويي : طائفه سوم و چهارم استثناء نشده اند . ( معتمد ، ج5 ، ص395 ) .

آية الله سيستاني : طايفه سوم و چهارم مستثني نيستند مگر اين كه داخل در طايفه اول باشند .

آية الله مكارم : به طوري كه ترك آن موجب ضرر يا زحمت شديد باشد .

4 ـ آية الله تبريزي : در استثناي اين طايفه تأمّل است .

آية الله خويي : متعرض اين قسم نشده اند .

آية الله مكارم : يا متكفل ساير كارهاي لازم براي حجاج هستند .

5 ـ آية الله بهجت : به نسك حج ؛ از قبيل طواف و سعي علي الأحوط والاّ رجوع به مني نمايد و مشغول به ساير عبادات نشود مگر در صورت خروج از مني بعد از نصف شب علي الأحوط ، و از امور ضروريّه مذكوره ، نوم غالب است ( مناسك شيخ ، ص83 ) .

آية الله تبريزي ، آية الله خويي : كسي كه در مكه تمام شب و يا باقيمانده از شب ، اگر بعد از دخول در شب از مني خارج شده و مشغول به عبادت بوده ، بجز حاجت ضروري ؛ مانند خوردن و آشاميدن و تطهير و امثال آنها كار ديگري نداشته .

آية الله سيستاني : كسي كه از مني ، اول شب يا پيش از آن ، بيرون رفته و در مكه در تمام مدت نيمه دوم شب تا طلوع فجر ، بجز اندك زماني كه براي حوائج ضروري مانند خوردن و آشاميدن و امثال آن لازم است ، مشغول به عبادت شده و اشتغال به آن ، او را از برگشتن به مني بازداشته است .

512

ديگري جز عبادت نكنند ، مگر كارهاي ضروري ؛ از قبيل خوردن و آشاميدن به قدر احتياج و تجديد وضو . ^{( 1 )}

مقدار عبادت بدل از بيتوته

1229 ـ مقدار شب براي كسي كه در مكه بجاي بيتوته در مني به عبادت مشغول مي شود ، از مغرب تا طلوع فجر است . ^{( 2 )}

خواب هنگام عبادت بدل بيتوته

1230 ـ كسي كه به جاي بيتوته در مكه ، به عبادت مشغول مي شود ، اگر بقدري خواب رود كه صدق ^{( 3 )} نكند تمام شب به عبادت مشغول بوده ، كافي نيست ، و بايد كفّاره بدهد .

مكان عبادت بدل بيتوته

1231 ـ در صورت ترك بيتوته ، عبادت در غير مكه ـ حتي در بين راه مني و مكه به احتياط واجب ـ جايز نيست . ^{( 4 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله تبريزي ، آية الله خويي : اين طايفه را نيز از وجوب بيتوته استثنا كرده اند و آن اين است : كسي كه طواف خانه خدا را نموده و به عبادت خود باقي مانده و سپس از مكه خارج شده و از عقبه مدنيين گذشته باشد ، چنين شخصي مي تواند در راه بيتوته كند و به مني نيايد .

آية الله سيستاني : طايفه ديگر كسي است كه از مكه به قصد مني خارج شده و از عقبه مدنيين گذشته باشد كه در اين صورت مي تواند در راه پيش از رسيدن به مني بخوابد ولي اگر منزل او بعد از عقبه مدنيين باشد نمي تواند در منزلش بخوابد .

2 ـ آية الله سيستاني : از غروب آفتاب است تا طلوع فجر .

3 ـ آية الله بهجت : كسي كه در مكه تمام شب مشغول به عبادت بوده ، بجز حاجت ضروري ؛ مانند خوردن و آشاميدن و نوم غالب و تطهير و امثال آنها ، كار ديگري نداشته و مراد از عبادت طواف و سعي است علي الأحوط . ( مناسك ، ص 150 ) .

آية الله سيستاني : بلكه اگر خواب برود هر چند براي مدّت كوتاهي باشد ، بنابر احتياط واجب كفّاره دارد و آنچه معتبر است عبادت در نصف دوّم شب است .

4 ـ آيات عظام بهجت ، تبريزي ، خويي : كسي كه طواف خانه خدا را نموده و در عبادت خود باقي مانده سپس از مكه بيرون رفته و از عقبه مدنيين گذشته باشد ، چنين شخصي مي تواند در راه بيتوته نمايد و لازم نيست خود را به مني برساند .

آية الله تبريزي ، آية الله خويي : بنابر احتياط در مكه قديمه بماند .

آية الله سيستاني : نظر ايشان در مسأله 1228 ذيل طايفه پنجم گذشت .

513

لزوم كفّاره بر چهار دسته مزبور

1232 ـ چهار طايفه اي ^{( 1 )} كه واجب نيست در مني بمانند ، در صورتي كه نماندند ، بايد براي هر شب ، يك گوسفند ^{( 2 )} كفّاره قرباني كنند حتي دسته سوم و چهارم ^{( 3 )} به احتياط واجب .

1233 ـ گوسفندي كه اين گونه اشخاص بايد قرباني كنند ، محل معيني ندارد و مي توانند پس از مراجعت ، در محل خود قرباني كنند ، اگرچه احتياط ^{( 4 )} آن است كه در مني قرباني شود . ^{( 5 )}

1234 ـ كساني كه در مكه تا صبح به عبادت مشغول بودند و به مني نيامده اند ، قرباني بر آنها واجب نيست .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله خويي : به حاشيه مسأله 1228 مراجعه شود .

2 ـ آيات عظام بهجت ، خويي ، صافي ، گلپايگاني : بنابر احتياط بايد كفّاره بدهد .

آية الله تبريزي : بنابر احتياط ، بر معذور و شبان و متكفّل آب . و نسبت به بقيه طوايفي كه بر آنها واجب نيست ، در صورت ترك كفّاره لازم نيست .

آية الله سيستاني : احتياط واجب آن است كه دسته اول و دوم كفّاره بدهند اما دسته چهارم و پنجم و دسته ديگري كه در مسأله 1228 ذكر شد بر آنها كفّاره اي نيست .

3 ـ آية الله بهجت : ظاهر علما عدم وجوب فديه گوسفنداست بر طايفه سوموچهارم ( مناسك شيخ ، ص83 ) .

4 ـ آية الله بهجت : اين احتياط ترك نشود .

آية الله فاضل : احتياط مستحب .

5 ـ آيات عظام بهجت ، تبريزي ، خويي : كفّاره اي كه بر محرم ، براي غير از شكار ، واجب شده است ، اظهر اين است كه مي تواند كشتنش را تا بازگشت از حج تأخير انداخته و هر جا بخواهد بكشد و بهتر اين است كه كفّاره را در حج خود بكشد .

آية الله خامنه اي : بنابر احتياط واجب بايد در مني قرباني كند .

آية الله سيستاني : بنابر احتياط واجب بايد در مني قرباني كند و اگر نكرد بنابر اظهر هر جا كه قرباني نمايد مجزي است .

514

فصل دوم

احكام نفر از مني

زمان نفر در روز دوازدهم

1235 ـ كساني كه براي آنها كوچ در روز دوازدهم ، جايز است ، بايد بعدازظهر كوچ كنند و قبل از ظهر ، ^{( 1 )} جايز نيست ؛ و كساني كه در روز سيزدهم كوچ مي كنند ، كوچ در هر وقتي براي آنها جايز است .

اتحاد حكم مردان و زنان در زمان كوچ

1236 ـ در كوچ كردنِ بعدازظهرِ روز دوازدهم ، زنها هم حكم مردان را دارند . بنابراين ، اگر زنها با عذر از رمي در روز ، شب دوازدهم رمي كردند ، نمي توانند ^{( 2 )} قبل از ظهر از مني كوچ كنند مگر از ماندن تا بعدازظهر ، معذور باشند .

عدم لزوم عود در روز دوازدهم

1237 ـ اگر حاجي صبح دوازدهم به مكه بيايد ، براي نَفْرِ بعدازظهر ، واجب نيست ^{( 3 )} به

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله سيستاني : ولي در مواردي جايز است خارج شوند كه در حاشيه مسأله بعد خواهد آمد .

2 ـ آية الله سيستاني : شبانها و كساني كه نمي توانند در مني توقف نمايند به سبب خوف يا مرض يا امثال آن ، مي توانند رمي جمرات سه گانه را در شب يازدهم و شب دوازدهم انجام دهند و اينان مي توانند پس از رمي شبانه كوچ كنند اما زنان نمي توانند بجز رمي جمره عقبه در شب عيد رمي جمرات را در شب انجام دهند بلكه در روز اگر مي توانند خودشان انجام دهند و اگر نمي توانند نايب بگيرند و در هر صورت نبايد قبل از ظهر از مني كوچ كنند مگر اين كه كوچ كردن بعد از ظهر بر آنها حرجي باشد كه در اين صورت اگر بيتوته شب سيزدهم براي آنها ممكن باشد و حرجي نباشد بايد بمانند و اگر ميسّر نيست ، نفر پيش از ظهر جايز است .

3 ـ آيات عظام بهجت ، مكارم : بنابر احتياط برگردد .

آيات عظام : تبريزي ، گلپايگاني ، صافي : بايد برگردد براي تحقّق نفر بعدازظهر .

آية الله خويي : اگر مي تواند قبل از ظهر به مني بيايد تا بعد از ظهر برگردد واجب است وگرنه بر او چيزي نيست . ( استفتائات ، ص260 ، س780 ) .

آية الله فاضل : بنابر احتياط واجب بايد براي نفر . . . .

515

مني برگردد اگرچه رفتن او به مكه قبل از ظهر ، جايز نيست . ^{( 1 )}

1238 ـ كساني كه از رَمْي در روز معذورند و مي توانند شب دوازدهم براي روز دوازدهم رمي كنند ، مي توانند بعد از مَبيتِ واجب خارج شوند و لازم نيست تا ظهر روز دوازدهم صبر كنند . ^{( 2 )}

خروج قبل از ظهر با عذر

1239 ـ افرادي كه به خاطر ندانستن مسأله ، قبل از ظهر از مني خارج شوند ، يا مثلا از جهت تعجيل مسؤولين كاروان امكان ماندن تا بعدازظهر برايشان نباشد ، چيزي بر آنها نيست .

وقوف دوازدهم واجب نيست كوچ حرام است

1240 ـ وقوف در روز دوازدهم واجب نيست و آنچه واجب است كوچ نكردن قبل از زوال است ؛ پس خدمه كاروان و همراهان معذورينِ از رمي در روز ^{( 3 )} كه با آنها به مكه مي روند ، مي توانند بعد از نصف شب از مني خارج شوند و روز دوازدهم ـ ولو بعد از ظهر ^{( 4 )} ـ براي رمي ، به مني بازگردند ؛ و اگر قبل از ظهر آمدند ، بعد از ظهر كوچ نمايند ؛ و در هر صورت رمي شب ، براي آنها كافي نيست .

عدم وجوب عود قبل از ظهر به مني

1241 ـ كسي كه شب دوازدهم ، بعد از نصف شب ، از مني خارج و به مكه مي رود ، لازم نيست قبل از ظهر به مني ^{( 5 )} بيايد ، هرچند اگر قبل از ظهر بيايد نمي تواند قبل از ظهر كوچ كند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله سيستاني : اگر در مني متعلقاتي ؛ از قبيل رحل و اثاث بجا گذارد كه مستلزم برگشتن باشد ، مي تواند پس از رمي و پيش از ظهر از مني بيرون رود و در اين صورت بايد به مني برگردد ؛ چه پيش از ظهر و چه بعد از ظهر و قبل از غروب يا روز بعد كوچ كند و اگر متعلقاتي ندارد بنابر احتياط جايز نيست پيش از ظهر خارج شود گرچه نيت برگشتن داشته باشد و اگر خارج شد به احتياط واجب بايد براي نفر باز گردد چه پيش از ظهر چه بعد از آن .

2 ـ به مسأله 1236 و 1237 مراجعه شود .

آية الله بهجت : لازم است براي نَفْر بعد از ظهر به مني برگردد علي الأحوط . ( مناسك ، مسأله 243 ) .

آية الله فاضل : در صورتي كه از رمي در روز و ماندن تا بعد از ظهر دوازهم عذر داشته باشد ، والاّ بايد صبر كنند و بعد از ظهر با مردم كوچ نمايند .

آية الله مكارم : احتياط واجب صبر كردن است .

3 ـ آية الله فاضل : از رمي در روز دوازدهم و ماندن تا بعد از ظهر .

4 ـ آية الله فاضل : بنابر احتياط قبل از ظهر برگردند .

5 ـ آية الله فاضل : بنابر احتياط ، لازم است قبل از ظهر بيايد .

516

سَيِّدِي

مَنْ لِي وَمَنْ يَرْحَمُنِي إِنْ لَمْ تَرْحَمْنِي

وَفَضْلَ مَنْ أُؤَمِّلُ إِنْ عَدِمْتُ فَضْلَكَ يَوْمَ فَاقَتِي

وَإِلَي مَنِ الْفِرَارُ مِنَ الذُّنُوبِ إِذَا انْقَضَي أَجَلِي

عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّد عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ قَالَ :

قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ( عليه السلام ) :

كَانَتِ الْفُقَهَاءُ وَالْحُكَمَاءُ إِذَا كَاتَبَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً كَتَبُوا بِثَلاث لَيْسَ مَعَهُنَّ رَابِعَةٌ :

مَنْ كَانَتِ الآْخِرَةُ هَمَّهُ ، كَفَاهُ اللَّهُ هَمَّهُ مِنَ الدُّنْيَا

وَ مَنْ أَصْلَحَ سَرِيرَتَهُ ، أَصْلَحَ اللَّهُ عَلانِيَتَهُ

وَ مَنْ أَصْلَحَ فِيمَا بَيْنَهُ وَبَيْنَ اللَّهِ ، أَصْلَحَ اللَّهُ فِيمَا بَيْنَهُ وَبَيْنَ النَّاسِ

من لايحضره الفقيه ج : 4 ص : 397