بخش 6

100

الإفراد والعمرة المفردة ويعيد الحج من قابل . ^{( 1 )}

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : در صورتي كه بعد از حج متوجه شود كه طواف عمره تمتع او باطل بوده ، حج او مبدل به حج افراد شده و بايد عمره مفرده به جا آورد و در سال بعد هم حج تمتع را انجام دهد . ^{( 2 )}

السيد السيستاني : إذا علم ببطلان طواف العمرة فيما إذا ضاق الوقت بحيث لا يمكنه إعادة الأعمال قبل زوال الشمس من يوم عرفة بطلت عمرته وعليه كفارة بدنة علي الأحوط وهكذا الحكم فيما علم البطلان عند الوقوف بعرفات . ^{( 3 )}

مؤلف : آية الله سيستاني شش صورت تصويركرده كه به دو صورت اشاره شد .

السيد الشبيري : اگر مقداري از طواف را سهواً ترك كند يا به شكل غير صحيح به جا آورد صور مختلف دارد چنان چه در ترك اصل طواف ذكر شد و ملخصاً اگر در وطن يادش آمد بايد در صورت امكان خودش والاّ با استنابه كسري را به عمل آورد . ^{( 4 )}

منه أيضاً : كسي كه از داخل حجر دور زده ، همان را تكميل كند كافي است و لازم نيست استيناف كند . ^{( 5 )}

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : همان طواف و سعي را انجام دهد و به احتياط وجوبي عمره مفرده هم به جا آورد ( ورقه ويژه ) .

الشيخ المكارم : هرگاه از درون حجر اسماعيل طواف كند همان دور را از حجرالاسود اعاده كند . ^{( 6 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : س : ما حكم من علم ببطلان طوافه أو سعيه لعمرة التمتع بعد زوال يوم التاسع وهو في عرفة ؟ ج : في مفروض السؤال بطلت عمرته وعليه إعادة

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) الصراط ، ج2 ، ص236

( 2 ) مجمع ، ص479

( 3 ) ص107

( 4 ) ص95 ، م376

( 5 ) 422

( 6 ) جامع ، ص 194

101

الحج من قابل ولكن الأحوط أن يعدل إلي حج الإفراد ويتمّه بقصد الأعم من الحج والعمرة المفردة . ^{( 1 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : مثل قول السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) . ^{( 2 )}

الشيخ الوحيد : أقول : صورت ترك طواف را متعرض است ، ولي صورتي كه بعد بفهمد باطل بوده ، چه در عمره و چه در حج ، متعرض نشده اند . ^{( 3 )}

الشيخ النوري : بعد از حج فهميد كه چند دور از طواف را در عمره از داخل حجر انجام داده است حج او صحيح است و بايد طواف را اعاده كند . ^{( 4 )}

تبدّل شك به يقين در طواف و سعي

الإمام الخميني ( قدس سره ) : اگر طواف يا سعي را در حال شك ادامه داد و بعد يقين به صحت پيدا كرد اشكال ندارد و طواف و سعي صحيح است . ^{( 5 )} و در نماز محتاج به تروّي است بدون تروي محل اشكال است .

السيد الخوئي ( قدس سره ) : در فرض مسأله وظيفه اش از سر گرفتن سعي است و سعي در حال شك و ادامه آن صحيح و مجزي نيست . ^{( 6 )}

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : در صورتي كه در سعي شك او مبدّل به يقين بشود و احراز عدد اشواط نمايد و سعي را به رجاء كشف حال ادامه داده است ، سعي او صحيح است و اما راجع به طواف اگر از دليل طواف لزوم حفظ هر شوط استفاده شود ، حكم به صحت مشكل است والاّ صحّت بعيد نيست . ^{( 7 )}

السيد السيستاني : س : إذا أكمل سعيه متردداً في صحّته أو شاكاً في عدد الأشواط ثمّ تيقّن بصحّته وعدم نقصان فيه ولا زيادة فهل يصحّ عمله ؟

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) الصراط ، ج2 ، ص505 ؛ وكذا في ج3 ، ص171

( 2 ) ص83 حول الحج .

( 3 ) ص135

( 4 ) ص186

( 5 ) ص125

( 6 ) كتبي .

( 7 ) شفاهي .

102

ج : الظاهر صحّته . ^{( 1 )} وفي آخر مناسكه ص377 : إذا أتي بمقدار من شوط في الطواف أو السعي وهو في حال الشك في العدد فلا مانع من الإستمرار مع وجود الشك فيما لو ارتفع الشك بعد ذلك .

السيد الخامنئي : شك در سعي و ادامه . . . حكم به صحت فرموده اند اما در نماز و طواف متعرّض نشده اند . ^{( 2 )}

السيد الشبيري : صحيح است طواف و سعي . ^{( 3 )} يقين به عدد اشواط در اثناء بعد از ترديد و شك و يا يقين به عدد بعد از طواف محكوم به صحت است .

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : با فرض تبدّل به يقين محكوم به صحت است . ^{( 4 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : الأحوط إعادته بعد صلاة الطواف . ^{( 5 )} و در مورد سعي هم فرموده : در صورت شك در اشواط يستأنف علي الأحوط ولو تيقّن بعد بعدم النقصان والزيادة . ^{( 6 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : نبايد در حال شك به طواف ادامه دهد ، بلكه بايد تروّي كند اگر اطمينان به يك طرف حاصل شد والاّ بايد طواف را از سر بگيرد . ^{( 7 )}

الشيخ الوحيد : متعرض فرع نيست .

المعذور من الطهارة المائية

الإمام الخميني ( قدس سره ) : واجب است تيمم كند بدل از وضو يا بدل از غسل . ^{( 8 )}

السيد الخوئي ( قدس سره ) : با عدم تمكن از وضو بايد تيمم كند . ^{( 9 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) ص118

( 2 ) مناسك اخير ، م 660

( 3 ) م466

( 4 ) كتبي ؛ وفي المناسك متفرقات ، ص15

( 5 ) م147 في الملحق .

( 6 ) م950

( 7 ) م600

( 8 ) ص110

( 9 ) م291

103

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : احتياط واجب آن است كه صبر كند تا عذرش برطرف شود و اگر عذرش تا تنگي وقت برطرف نشد ، بايد بدل از وضو يا غسل تيمم كند و كسي كه تيمم بدل از غسل جنابت كرده ، بعد از آن كه خودش طواف را به جا آورد ، احتياطاً نائب هم بگيرد . ^{( 1 )}

السيد السيستاني : وإذا لم يتمكّن المكلّف من الوضوء لعذر فمع اليأس من زواله يتيمّم ويأتي بالطواف . ^{( 2 )} وعلي المجنب الإغتسال للطواف ومع تعذر الإغتسال واليأس من التمكّن منه يجب الطواف مع التيمّم والأحوط الأولي الإستنابة أيضاً . ^{( 3 )}

السيد الخامنئي : با امام موافق است . ^{( 4 )}

السيد الشبيري : كسي كه از وضو و غسل معذور است ، اگر اميد دارد كه عذرش برطرف شود ، بنابر احتياط بايد صبر كند تا وقتي كه اميدش قطع شد آنوقت به جاي وضو و يا غسل تيمم كند . ^{( 5 )}

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : بر حائض و نفساء بعد از انقضاء عادت و همچنين جنب بايد براي طواف غسل كنند و چنان چه توانايي بر غسل نباشد ، با تيمم طواف كند و اگر مكلّف نتواند وضو بگيرد ، بايد تيمم كند . ^{( 6 )}

منه أيضاً : المعذور يكتفي بطهارته العذرية كالمجبور والمسلوس والمستحاضة ويتطهّر للطواف كما يتطهّر للصلاة أما المبطون فعليه الإستنابة في الطواف . ^{( 7 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : المعذور يكتفي بطهارته العذرية كالمجبور والمسلوس . ^{( 8 )}

الشيخ الصافي : واجب است صبر كند تا عذرش برطرف شود و اگر عذرش تا تنگي وقت برطرف نشد ، بايد تيمم كند بدل از غسل يا وضو به طوري كه در نماز

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) ص63

( 2 ) ص146

( 3 ) ص147

( 4 ) مناسك اخير ، م 552

( 5 ) م379

( 6 ) ص103

( 7 ) ص118

( 8 ) ص144

104

عمل مي كند و كسي كه تيمم بدل از غسل جنابت كرده بعد از آن كه خودش طواف كرد ، احتياطاً نائب بگيرد . ^{( 1 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : نفس العبارة للإمام ( قدس سره ) ولكن با تعليق جمله ( و وقت طواف تنگ شود ) .

اگر عذر داشته باشد از وضو و غسل واجب است تيمم كند بدل از وضو يا بدل از غسل .

الشيخ المكارم : نفس العبارة مع إضافة ( ونتواند صبر كند تاعذربرطرف شود ) .

الشيخ الوحيد : با يأس از رفع عذر بايد تيمم كند و طواف نمايد . . . فراجع ^{( 2 )}

الشيخ النوري : حاشيه ندارد .

طروّ الحدث أثناء الطواف

الإمام الخميني ( قدس سره ) : اگر در اثناء طواف حدث اصغر عارض شود ، اگر بعد از چهار باشد ، طواف را قطع و پس از طهارت باقي را تكميل مي كند و اگر پيش از چهار باشد ، احتياط واجب آن است كه بعد از اتمام اعاده كند . ^{( 3 )}

السيد الخوئي ( قدس سره ) : محصل صور : قبل از نصف باطل و بعد از چهار و بدون اختيار صحيح و باقي را بياورد .

صورت ديگر : بعد از نصف و قبل از تكميل چهار يا بعد از تمامي چهار و با حال اختيار كه در اين دو صورت احتياط تكميل است و بعد اعاده اصل طواف ؛ يك طواف به قصد اعم از تمام و اتمام . ^{( 4 )}

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : اگر در اثناء ، بي اختيار غسل يا وضوي او باطل شود يا

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) ص78

( 2 ) مناسك فارسي ، ص 145

( 3 ) ص109 ، طبع پنجم .

( 4 ) ص51

105

عذر ديگري پيش آيد اگر بعد از شوط چهارم باشد ، بعد از رفع عذر همان را تكميل كند از محل قطع و اگر پيش از چهار باشد ، اگر به نصف نرسيده باطل است و بايد از سر بگيرد و اگر به سه شوط و نيم رسيده و به چهار نرسيده احتياط اتمام و دو ركعت نماز و اعاده اصل طواف و نماز است . ^{( 1 )}

السيد السيستاني : 1 ـ قبل از شوط رابع باطل است ولو اين كه حدث بعد از بلوغ نصف عارض شود . 2 ـ بعد از شوط رابع و بدون اختيار عارض شود كه تكميل كافي است . 3 ـ بعد از شوط رابع و با اختيار كه احتياط اتمام است و بعد اعاده . ^{( 2 )}

السيد الخامنئي : پيش از تمام شدن نصف دور چهارم عارض شود ، واجب است طواف را قطع كند و بعد از طهارت اعاده كند و اگر بعد از نصف و قبل از تكميل دور چهارم باشد قطع كند و بعد از تحصيل طهارت اگر موالات بهم نخورده تكميل كند و اگر موالات بهم خورده بنابر احتياط همان را تكميل و يك طواف كامل جديد به جا آورد . . . الخ ^{( 3 )}

السيد الشبيري : اگر در اثناء طواف محدث به حدث اصغر و يا اكبر شود اگر قبل سه و نيم باشد ، پس از قطع و تحصيل طهارت طواف را استيناف مي كند و اگر بين سه و نيم و چهار باشد اتمام و اعاده است بنابر احتياط واجب ، و اگر بعد از چهار باشد اتمام مي كند . ^{( 4 )}

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : صور مختلف : 1 ـ پيش از نصف باطل . 2 ـ بعد از نصف و از روي سهو و غفلت ، همان را تكميل كند . 3 ـ بعد از تجاوز از نصف و از روي عمد باشد كه ادامه محل تأمل است ، بايد از سر بگيرد . ^{( 5 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) ص62

( 2 ) ص145

( 3 ) مناسك جديد ، م 549

( 4 ) م445

( 5 ) ص103

106

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : المشهور إذا كان قبل تمام أربعة أشواط بطل طوافها و إذا كان بعده صح ما أتت به ووجب عليها إتمامه بعد الطهر والإغتسال ، والأحوط في كلتا الصورتين أن تأتي بطواف كامل تنوي به الأعم من التمام والإتمام إذا وسع الوقت وإلا سعت وقصرت وأحرمت للحج ثم تقضي بعد الرجوع من مني قبل طواف الحج . ^{( 1 )}

الشيخ الوحيد : صور اربع : 1ـ قبل از نصف باطل . 2ـ بعد از چهار و بدون اختيار همان را تكميل مي كند . 3ـ بعد از نصف و قبل از چهار بدون اختيار احوط تكميل همان و اعاده است و يك طواف بقصد اعم از تمام و اتمام كافي است . 4ـ بعد از نصف و قبل از چهار مع الاختيار ، الأقوي البطلان . ^{( 2 )}

أقول : مرحوم آقاي خوئي درباره مبطون احتياط كرده اند كه علاوه بر انجام خود مبطون ، استنابه هم بكند براي طواف و نماز .

وظيفه مستحاضه

الإمام الخميني ( قدس سره ) : بايد بر طبق وظيفه فرائض يوميه عمل كند . ^{( 3 )}

السيد الخوئي ( قدس سره ) : وظيفه او در طواف همان وظيفه او در نماز . ^{( 4 )}

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : به نحوي كه در نماز عمل مي كند در طواف نيز عمل نمايد . ^{( 5 )}

السيد السيستاني : أمّا المستحاضة فالأحوط لها أن تتوضّأ لكلّ من الطواف وصلاته إن كانت قليلة ، وأن تغتسل غسلاً واحداً لهما وتتوضأ لكلّ منهما إن كانت الإستحاضة متوسطة وأمّا الكثيرة فتغتسل لكلّ منهما من دون حاجة إلي الوضوء إن

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) ص 142

( 2 ) ص 118

( 3 ) كتبي

( 4 ) كتبي

( 5 ) شفاهي

107

لم تكن محدثة بالأصغر وإلاّ فالأحوط الأولي ضم الوضوء إلي الغسل . ^{( 1 )}

منه أيضاً : مضطربه بايد به عادت خويشان خود مراجعه كند و اگر ممكن نباشد عددي بين سه و ده روز را براي خود حيض قرار دهد . ^{( 2 )}

السيد الشبيري : مستحاضه اگر وظايف خود را نسبت به نمازهاي يوميه انجام داد و نماز خواند و بدون فاصله مشغول طواف شد ، اگر مطمئن باشد كه پس از نماز تا پايان طواف خون از او خارج نشده ، لازم نيست وظايف خود را تجديد كند . ^{( 3 )} و در مسأله 399 فرموده : اگر مستحاضه بين طواف و نماز او فاصله نيفتد ، مي تواند نماز طواف را با همان حال بخواند ، در صورتي كه مطمئن باشد كه پس از طواف تا پايان نماز خوني نيامده .

منه أيضاً : زني كه چند ماه خون ديده ولي عادت معني پيدا نكرده يا عادتش از بين رفته اگر بيشتر از ده روز خون يك رنگ ببيند اگر تمام خون ها زرد رنگ يا قرمز روشن بود همه استحاضه است و اگر همه سياه و يا قرمز تيره بود بايد به مقدار عادت بعضي از خويشان حيض قرار دهد و بنابر احتياط مقدار عادت را از اول خوني كه مي بيند قرار دهد و اگر خويشان عادت معيّني نداشته عادت خود را شش روز يا هفت روز قرار دهد . ^{( 4 )}

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : المعذور يكتفي بطهارته العذرية كالمجبور والمسلوس والمستحاضة ويتطهّر للطواف كما يتطهر للصلاة أمّا المبطون فعليه الإستنابة في الطواف . ^{( 5 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : وأمّا المستحاضة فالأحوط لها أن تتوضأ لكلّ من الطواف

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) ص150 ، م296

( 2 ) توضيح ص 107

( 3 ) م397

( 4 ) توضيح ص 124

( 5 ) ص118

108

وصلاته إن كانت قليلة وأن تغتسل غسلاً واحداً لهما وتتوضّأ لكلّ منهما إن كانت متوسّطة وأمّا الكثيرة فتغتسل لكلّ منهما والأحوط ضمّ الوضوء إلي الغسل . ^{( 1 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : عبارت مناسك مرحوم امام ( قدس سره ) : آيا نماز و طواف براي زن مستحاضه يك حكم دارند يا هركدام از طواف و نماز جدا و مستقل هستند ؟ ج امام ( قدس سره ) : مستقل هستند ؛ و الشيخ الفاضل حاشيه ندارند . ^{( 2 )}

الشيخ المكارم : ارجاع داده اند به فرع 89 و در آن فرع فرموده اند : مستحاضه كثيره هنگامي كه غسل هاي نماز خود را به موقع به جا آورد غسل ديگري براي طواف بر او واجب نيست ، تنها وضو مي گيرد بنابر احتياط . ^{( 3 )}

الشيخ النوري : با نظر امام ( قدس سره ) موافق است . ^{( 4 )}

الشيخ الوحيد : أمّا المستحاضة فإن كانت قليلة يجب عليها الوضوء لكلّ من الطواف والصلاة ، وإن كانت متوسّطة يجب عليها الغسل والوضوء والأحوط وجوباً الوضوء لكلّ منهما وإن كانت كثيرة فعليها الغسل والأحوط وجوباً أن تغتسل لكلّ منهما من دون حاجة إلي الوضوء وإن كانت محدثة بالأصغر . ^{( 5 )}

وظيفه حائض با قرص جلوگيري

الإمام الخميني ( قدس سره ) : اگر سه روز ولو در باطن مستمر نباشد به احكام استحاضه عمل كند و طواف و نماز او صحيح است . ^{( 6 )}

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : س : زني كه به واسطه خوردن قرص يا تزريق آمپول جلو عادت زنانه را گرفته ، لكن در ايام عادت روزي يك لحظه خون مي بيند وظيفه اش چيست ؟ ج : با انجام اعمال مستحاضه ، طواف و نماز او صحيح است .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) ص145 ، م296

( 2 ) محشي ، ص239

( 3 ) محشي ، ص244

( 4 ) محشي ، ص232

( 5 ) ص122

( 6 ) مجمع ، ص472

109

السيد السيستاني : لا يجري علي الدم المتقطّع في مفروض السؤال ( دواء استعمال كرده ) حكم دم الحيض بل يجري عليه دم الإستحاضة بلا فرق بين كونه بصفة الحيض أو لا . ^{( 1 )}

السيد الخامنئي : موافق امام است ، حكم استحاضه را دارد . . . ^{( 2 )}

السيد الشبيري : خوني كه در ايام عادت مي بيند هرچند سه روز مستمر نباشد و صفات حيض را نيز نداشته باشد ، حكم حيض دارد ( مثلاً به وسيله قرص جلوگيري كرده باشد ) . ^{( 3 )}

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : إذا انقطع الدم بالعلاج المذكور فليس بحائض . ^{( 4 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : عبارت امام ( قدس سره ) در مناسك : بعضي خانم ها به جهت خوردن قرص ، نظم عادت ماهانه شان به هم مي خورد و در مدت طولاني خون و لك مي بينند ؛ وظيفه آنان چيست ؟ فرموده : اگر خون سه روز استمرار داشته باشد ، ولو اين كه در باطن باشد و شرايط حيض را داشته باشد ، محكوم به حيض است والاّ محكوم به استحاضه است . ^{( 5 )}

. . . اگر سه روز متوالي خون نبيند حكم حيض ندارد اگرچه در ايام عادت باشد و روزه اش صحيح و اعمال حج را مي تواند انجام دهد و اين خون احكام استحاضه را دارد . ^{( 6 )}

الشيخ المكارم : با نظر امام موافق است كه اگر در باطن فرج هم سه روز به طور مستمر آلوده باشد ، محكوم به حيض است . ^{( 7 )}

الشيخ النوري : با نظر امام موافق است . ^{( 8 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) ملحق ، ص92

( 2 ) مناسك اخير ، م 736

( 3 ) ص102 و 103

( 4 ) م171

( 5 ) محشي ، ص237

( 6 ) الجامع ، ص63

( 7 ) محشي ، ص243

( 8 ) محشي ، ص230

110

طواف زن مضطربه

سؤال از آية الله خوئي ( قدس سره ) : زني كه پنجاه سال يا شصت سال قمري را به پايان رسانده و باز خون مي بيند به اوصاف حيض در غير ايام عادت تكليف او در نماز و طواف چيست ؟

جواب : از پنجاه سال تا تمام شدن شصت سال در فرض مزبور لازم است احتياط يعني جمع كند بين اعمال مستحاضه و تروك حائض يعني نمازهاي يوميه و روزه ماه مبارك رمضان را با اعمال مستحاضه بجا آورد و فقط بعداً روزه را قضا كند به قدر ايام اوصاف حيض كه ديده و اما طواف پس اگر ممكن است تا پاك شدن صبر كند صبر كند و اگر ممكن نشد آن را هم در طواف واجب با اعمال مستحاضه بجا آورد و نائب هم براي طواف بگيرد . ^{( 1 )}

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : مضطربه زني كه چند ماه خون ديده ولي عادت معيّني پيدا نكرده اگر بيشتر از ده روز خون ببيند و همه يك جور باشد به عادت خويشان كه عادت مشخص دارند مراجعه كند و اگر فقط چند روز نشانه حيض و چند روز نشانه استحاضه دارد در يك صورت تمام آن حكم حيض و در صورت ديگر بايد بنابر احتياط تا هفت روز را حيض قرار دهد و في الجامع : اگر اقارب اختلاف داشتند احوط در غير مستقرّة و ناسيه و متحيّره اختيار هفت روز است . ^{( 2 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : اگر بيش از ده روز خون ببيند و تمام داراي نشانه هاي حيض باشد شش روز يا هفت روز را حيض قرار دهد و بقيه را استحاضه و در فرض مزبور اگر چند روز آن نشانه حيض و چند روز ديگر نشانه استحاضه دارد اگر آنچه نشانه حيض دارد كمتر از سه روز و بيشتر از ده روز نباشد تمام آن

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) كتبي 1403

( 2 ) توضيح ص 86 مسأله الفرع

111

حيض است . ^{( 1 )}

الشيخ الصافي : در فرض كه بيشتر از ده روز خون ببيند و عادتش بهم خورده به عادت خويشان مراجعه كند چه عادت آنها هفت روز باشد يا كمتر يا بيشتر و اگر خويشان عادتي ندارند يا مختلف باشند سه روز يا 6 روز يا هفت روز را عادت و بقيه را استحاضه قرار دهند . ^{( 2 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : المضطربة تعيّن أيام حيضها بما ذكرناه في الرسالة العملية في أحكام الحائض فتحيض في تلك الأيام وتطوف في غير تلك الأيام مع مراعاة أحكام الاستحاضة . ^{( 3 )}

الشيخ الوحيد : زني كه عادتش بهم خورده اگر بيش از ده روز خون ببيند و همه داراي نشانه حيض باشد به عادت خويشان خود از شش روز يا هفت رجوع نمايد و باقي را استحاضه و اگر عادت خويشان كمتر از اين باشد مثلاً پنج روز باشد همان پنج روز را عادت حيض قرار دهد و تفاوت مابين پنج روز تا 6 و 7 را احتياط كند به جمع بين تروك حائض و افعال مستحاضه . ^{( 4 )}

احتياط يائسه بعد از پنجاه سال

الإمام الخميني ( قدس سره ) : س : زن قرشيه بعد از 60 سال و غير قرشيه بعد از 50 سال چند روز خون ببيند كه به اوصاف حيض باشد ؟

ج : حكم استحاضه را دارد و حكم حيض بر خون مزبور مترتب نيست حتي در صورت توالي يا داشتن صفات .

س : آيا قرشيه و غير قرشيه بعد از پنجاه سال تا شصت سال احتياط كند به جمع بين تروك حائض و اعمال مستحاضه ؟ در طواف چكار كند ؟

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) الفرع ، توضيح 90

( 2 ) توضيح ص 100

( 3 ) جامع المسائل 758 م

( 4 ) توضيح ص 264

112

السيد السيستاني : في تعليقه علي العروة قال السيد ( رحمه الله ) : واليائس ببلوغ ستّين سنة في القرشية . قال دام ظله : بل مطلقاً علي الأقوي و إن كان الأحوط في غير القرشية الجمع بين تروك الحائض و أفعال المستحاضة بعد بلوغها خمسين . ^{( 1 )}

السيد الخامنئي : موافق نظر امام ( قدس سره ) است . ^{( 2 )}

السيد الشبيري : به نظر اينجانب قرشيه در شصت سال و غير قرشيه در پنجاه سال يائسه مي شود و احتياط مزبور مشروع نيست . ^{( 3 )}

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : فرقي نيست . ^{( 4 )} و در بحث شفاهي : ميزان در حيض بودن ، رؤيت خون است به صفات حيض بعد از پنجاه باشد يا شصت . و اگر بعد از پنجاه سال خون ببيند و صفات حيض را نداشته باشد محكوم به حيض نيست و احتياط لازم نيست .

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : به مقدار لازم براي طواف و نماز داخل مسجد شود و براي آن نائب هم بگيرد و در فرض امكان تأخير بايد اعمال را تأخير بياندازد و اگر در طواف عمره تمتع باشد چنانچه در هنگام احرام بستن اينگونه باشد و تا آخر وقت ادامه پيدا كند طواف و نماز و سعي و تقصير را رجاء بجا آورد و به نيت حج تمتع رجاء محرم شود و اعمال حج را به نيت ما في الذمه بجا آورد و قبل از طواف حج احتياطاً طواف و نماز عمره را اعاده كند و پس از اعمال حج احتياطاً عمره مفرده بجا آورد و اگر پس از احرام خون ديده طواف و نماز عمره را رجاءاً بجا آورد و قبل از طواف حج تمتع طواف و نماز آن را احتياطاً اعاده كند . ^{( 5 )}

الشيخ الصافي : در مورد قرشيه به نظر حقير جاي احتياط نيست و به طور كلي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) الجزء الاول ص 235

( 2 ) مناسك اخير ، م 735

( 3 ) كتبي

( 4 ) كتبي

( 5 ) كتبي

113

در هر موردي كه قائل باحتياط شديم وظيفه مردد است بين اتمام عمره تمتع به ورود در مسجدالحرام و انجام طواف و نماز طواف و سعي و تقصير و سپس احرام براي حج تمتع و يا بقا بر همان احرام كه به عنوان عمره انجام داده و قصد حج افراد و رفتن به عرفات و انجام ساير مناسك تا طواف نساء و نماز آن و سپس انجام عمره مفرده با طواف نساء و نماز آن و چون اكتفا به يكي از اين دو صورت اكتفا بامتثال احتمالي است و هر چند در صورت اولي مخالفت احتمالي نيز هست مع ذلك به نظر مي رسد چون عمل باحتياط و يقين بامتثال واجب با ارتكاب مخالفت احتمالي بلحاظ ورود در مسجدالحرام ممكن است و تعين صورت ثانيه تحرّزاً عن الوقوع في مخالفة الحرام الاحتمالي معلوم نيست و تحصيل قطع بامتثال واجب بارتكاب حرام احتمالي مقدم بر اكتفا بامتثال احتمالي است باين ملاحظه وظيفه اين است كه عمره را با دخول در مسجدالحرام و طواف و نماز بقصد احتياط تمام كند و بقصد حج تمتع احتياط محرم شود و اعمال حج را بقصد ما في الذمه اعم از حج تمتع يا افراد تمام كند و قرباني نمايد و سپس احتياطاً عمره مفرده بقصد ما في الذمه بجا آورد . ^{( 1 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : ملحض دو مسأله توضيح المسائل :

زن هاي سيده در شصت سالگي و زن هاي غيرسيد در پنجاه سالگي يائسه مي شوند يعني خوني كه بعد از اين سن مي بيند خون حيض نيست .

و در مسأله 440 : زني كه شك دارد يائسه شده يا نه اگر خوني ببيند و نداند حيض است يا نه بنا گذارد كه يائسه نشده . ^{( 2 )}

الشيخ الوحيد : زن بعد از تمام شدن شصت سال يائسه مي شود و چنانچه خوني ببيند حيض نيست و احتياط واجب آن است بعد از تمام شدن پنجاه سال تا

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) كتبي

( 2 ) ص 72 436 م

114

تمام شدن شصت سال جمع كند بين احكام يائسه و غيريائسه چه قرشيه باشد و چه غيرقرشيه . ^{( 1 )}

حيض در اثناء طواف

الإمام الخميني ( قدس سره ) : اگر پيش از شوط چهارم باشد بايد بعد از غسل طواف را اعاده كند با وسعت وقت و با ضيق وقت قبل از چهار جاي عدول به حج افراد است و بعد از چهار عمره صحيح است ، باقي را بعد از اعمال مني قبل از طواف حج يا بعد از آن بجا آورد . ^{( 2 )}

السيد الخوئي ( قدس سره ) : مشهور آن است كه پيش از نصف باطل و بعد از نصف مأتي به صحيح است و باقي را بعد از غسل تدارك نمايد ولي احوط اين است كه بعد از پاكي در هر دو صورت يك طواف بقصد اعم از تمام واتمام بجاآورد ، اين در صورت وسعت وقت است و اگر وقت ضيق باشد سعي و تقصير نموده و پس از اعمال مني قبل از طواف حج يك طواف به قصد اعم از تمام و اتمام براي عمره بجا آورد . ^{( 3 )}

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : اگر حيض بعد از شوط چهارم باشد عمره او صحيح است پس سعي و تقصير مي نمايد و پس از اعمال مني و رجوع به مكه و انجام طواف حج ، باقيمانده طواف عمره را بجا آورد .

السيد السيستاني : إن كان قبل إتمام الشوط الرابع بطل ، وحكمها العدول إلي الأفراد أو الإتيان بالسعي والتقصير وقضاء الطواف بعد الحج مع ضيق الوقت ـ وإذا كان بعد الشوط الرابع صح ما اَتتْ به وجب عليها إتمامه مع سعة الوقت و مع الضيق سَعت وقصرت وأحرمت للحج ولزمها الإتيان بقضاء ما بقي من طوافها بعد الرجوع

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) توضيح ص 250

( 2 ) ص 137 طبع پنجم

( 3 ) مسأله 294

115

من مني و قبل طواف الحج . ^{( 1 )}

السيد الشبيري : تلخيص از مسأله 104 اگر احرام عمره تمتع بسته و در اثناء حيض عارض شد سعي را بر طواف مقدم مي دارد و تقصير مي كند و لازم نيست مأيوس باشد از طهارت تا آخر وقت پس اگر قبل از فوت وقت عمره پاك شد طواف و نماز عمره تمتع را بجا آورد و اگر پاك نشد پس از مراجعت از مني قبل از طواف حج طواف عمره و نماز آن را بجا مي آورد . ^{( 2 )}

( علي الظاهر ) اين عمل به عنوان عمره تمتع صحيح و مجزي است ، نه از باب تبدل به حج افراد . ^{( 3 )}

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : پيش از نصف باطل و بعد از نصف ( مأتي به ) صحيح است باقي را بعد از غسل بجا آورد با وسعت وقت و احوط يك طواف به قصد اعم از تمام و اتمام ، و اگر وقت ضيق است سعي و تقصير نموده و براي حج محرم شود و كسري طواف را بعد از رجوع از مني قبل از طواف حج بجا آورد . ^{( 4 )}

الشيخ الوحيد : إن كان قبل إتمام الشوط الرابع ، بطل طوافها و حكمها علي الأحوط الوجوبي إنقلاب حجها إلي الإفراد وبعد الشوط الرابع وسعة الوقت فالأقوي عدم صحة ما أتت به وعليها الإستيناف وإن لم يسع الوقت فالأحوط أن تسعي و تقصر و تحرم للحج بقصد ما في ذمتها من الإفراد و التمتع فتأتي بما يجب علي المتمتع وبعد الرجوع من مني تقضي ما بقي من طوافها قبل طواف الحج و بعد إتمام حجها تأتي بعمرة مفردة . ^{( 5 )}

أقول : در فرضي كه بايد طواف را بعد از اعمال مني بجا آورد نظرها مختلف

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) ص 148

( 2 ) ص 35

( 3 ) مراجعه شود .

( 4 ) ص 104

( 5 ) ص 120

116

است مرحوم امام مي فرمايد : قبل از طواف حج با بعد از طواف حج بجا آورد و ظاهراً تخيير است مرحوم السيد الخوئي مي فرمايد : قبل از طواف حج ، الشيخ البهجت مي فرمايد : قبل از طواف حج ، ظاهراً آية الله گلپايگاني : بعد از طواف حج ، آية الله تبريزي ( قدس سره ) : قبل از طواف حج ، آية الله سيستاني : قبل از طواف حج ، آية الله وحيد : قبل از طواف حج . ^{( 1 )}

حكم الدم بعد اليأس

في العروة : و يشترط أن يكون بعد البلوغ و قبل اليأس فما كان قبل البلوغ أو بعد اليأس ليس بحيض وإن كان بصفاته والبلوغ يحصل بإكمال تسع سنين واليأس ستين سنة في القرشيه و خمسين في غيرها . ^{( 2 )}

السيّد الخوئي : ( فيه إشكال ) والأحوط لها الجمع بين تروك الحائض وأفعال المستحاضة فيما بين الحدين .

السيد السيستاني : خوني كه پس از تمام شدن شصت سال مي بينند حكم حيض ندارد و احتياط مستحب براي زن هاي غيرقرشيه بعد از پنجاه سال تا تمام شدن شصت سال احتياط به جمع بين تروك حائض و افعال مستحاضه است . ^{( 3 )}

السيد الشبيري : زن هاي قرشيه بعد از تمام شدن شصت سال و غيرقرشيه بعد از پنجاه سال يائسه مي شوند . ^{( 4 )} و در ص 103 زني كه شك دارد يائسه شده يا نه بايد بنا بگذارد كه يائسه نشده و زني كه بين پنجاه و شصت است و نمي داند قرشي است يا غيرقرشي حكم زني را دارد كه از پنجاه نگذشته است . ^{( 5 )}

* * *

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) مراجعه نماييد .

( 2 ) فصل الحيض ، محشي .

( 3 ) ص 91

( 4 ) توضيح ص 102

( 5 ) مسأله 445

117

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : زن هاي سيده بعد از تمام شدن شصت سال قمري شرعي و زن هاي غيرسيده بعد از تمام شدن پنجاه سال يائسه مي شوند يعني خون حيض نمي بينند . خوني كه زن بعد از يائسه شدن مي بيند حيض نيست . ^{( 1 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : خوني كه دختر قبل از تمام شدن نه سال و زن بعد از يائسه شدن مي بيند حيض نيست و . . . زناني كه سيده نيستند بعد از تمام شدن پنجاه سال تا تمام شدن شصت سال و نيز زن هاي سيده تا شصت سال اگر با نشانه هاي حيض يا روزهاي عادت خود خون ببينند احتياط كنند . ^{( 2 )}

الشيخ الصافي : زنان سيده بعد از تمام شدن شصت سال يائسه مي شوند يعني خون حيض نمي بينند و زنانيكه سيده نيستند بعد از تمام شدن پنجاه سال يائسه مي شوند . ^{( 3 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : نظر ايشان مانند آقاي بهجت و آقاي سيستاني بدون احتياط در بين 50 و 60 . ^{( 4 )}

الشيخ المكارم : زنان سيده و غيرسيده هر دو بعد از تمام شدن پنجاه سال يائسه مي شوند يعني اگر خوني ببينند خون حيض نيست مگر زناني كه از قبيله قريش باشند كه آنها بعد از تمام شدن شصت سال يائسه مي شوند . ^{( 5 )}

الشيخ الوحيد : توضيح المسائل .

حج بدون طهارت مع النسيان

الإمام الخميني ( قدس سره ) : در فرض نسيان حج او صحيح و طواف بر عهده او است و اگر خود قادر نيست نايب بگيرد و تا طواف ولو بواسطه نائب انجام نشده در

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) ص 64 ( هر چند صفات حيض باشد ) شفاهي .

( 2 ) توضيح ص 78

( 3 ) ص 85

( 4 ) ص 72

( 5 ) 83

118

احرام باقي است مگر اينكه عمره مفرده اي انجام دهد كه مشتمل بر طواف نساء است . ^{( 1 )}

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : در فرض مسأله كه صورت نسيان غسل است حج او صحيح است ولي بايد طواف عمره و نماز آن و طواف حج و نماز آن را قضا كند هر چند در ماه ذيحجّه نباشد و اگر متمكّن نيست نايب بگيرد و احتياطاً سعي را هم بعد از هر طواف بجا آورد و بايد از زن خودداري كند تا اتمام طواف ها و چون طواف نساء وقت موسع دارد اگر ممكن است خودش برود به مكه و اگر ممكن نيست نايب بگيرد . ^{( 2 )}

السيد السيستاني : في الفرض طوافه و صلاته للنسكين باطلة و حكمه حكم ناسي الطواف فإن تيسّر له القضاء بنفسه قضاها وإلاّ استناب . ^{( 3 )}

السيد الخامنئي : يجب عليه إعادة الأعمال المشروطة بالطهارة أي الطوافان وصلاتهما . ^{( 4 )}

السيد الشبيري : اگر اصل طواف را فراموش كرد يا به نحو غيرصحيح انجام داد جهلاً و به وطن آمده اگر ممكن است خودش طواف و نماز را تدارك كند و الا نايب بگيرد براي طواف نماز . ^{( 5 )}

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : شفاهي فرمودند : تدارك طواف و نماز كافي است .

الشيخ الصافي : س : بين الاحرامين جنب شده و غسل را فراموش كرده و اعمال را به جا آورده است ؟

ج : بعيد نيست گفته شود حج صحيح است با تدارك طواف ها و نماز و احتياطاً

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) كتبي

( 2 ) الرساله ص 56

( 3 ) ص 96 ، ملحق

( 4 ) ص50

( 5 ) ص 99 و 95 و ص 47

119

سعي را به جا آورد . و احتياط مستحب اعاده اصل حج است ( تلخيص ) . ^{( 1 )}

الشيخ الوحيد : تدارك طواف و نماز در صورت نسيان كافي است . ^{( 2 )}

طواف مستحبي با اصطكاك با نامحرم

السيد الخوئي ( قدس سره ) : لا يجوز للمرأة والرجل الطواف المستحب وتقبيل الحجر مع إستلزامه اللمس الحرام ^{( 3 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : وافق المتن .

فرع

شخصي به قصد عمره مفرده مستحبي به نيت معصومين ( عليهم السلام ) احرام بست و محرم گرديد بعد مردد شد كه شايد احرام براي چند نفر صحيح نباشد مجدداً محرم شد به نيابت حضرت امام عسكري ( عليه السلام ) و اعمال را به قصد حضرت عسكري بجا آورد آيا اين عمل صحيح است يا نه ؟

السيد الشبيري : صحيح است .

* * *

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : صحيح است احرام دوم باطل است و احرام اول او صحيح بوده وافعال را به قصد وظيفه انجام داده از قبيل خطا درتطبيق بوده و اشكالي ندارد .

آقاي نيّري : الشيخ الصافي اشكال كرده است و فرموده است براي خروج از احرام اعمال را انجام دهد .

الشيخ المكارم : صحيح است .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) هزار مسئله ، م 388

( 2 ) شفاهي

( 3 ) الصراط ج 3 ص 168

120

فرع

س : صداق زني در عقد نكاح يك حج قرار داده شده و زن قبل از اينكه موفق به حج بشود فوت نموده است آيا حج براي زوجه متوفي لازم است يا نه ؟ و در صورتي كه حج واجب نباشد هزينه حج ملك ورثه زوجه است يا تفصيل است بين صورتي كه مي توانسته حج بجا آورد و اهمال ورزيده و صورتي كه براي او اين فرصت بدست نيامده ؟

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : هزينه حج در ذمّه زوج ثابت شده اگر حج مستقر شده بايد براي او حج بجا آورند والا منتقل مي شود به ورثه زن . ^{( 1 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : تمام تعهدات مالي مبدل مي شود بذمه و علي فرض تمكن و تسويف حج مستقر شده و بايد حج براي او بجا آورند حج ميقاتي و علي فرض عدم تمكن ملك ورثه است و حج لازم نيست . ^{( 2 )}

اگر رعايت ستر نشد طواف چه حكمي دارد

الإمام الخميني ( قدس سره ) : اگر عمدي باشد طواف صحيح نيست علي الأحوط و در غير مورد عمد صحيح است مگر در جاهل مقصّر علي الأحوط ^{( 3 )} .

السيد الخوئي ( قدس سره ) : حالت مزبور باعث عدم صحت طواف نيست . ^{( 4 )} وفي الصراط : الإحتياط اللازم الستر .

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : س : اگر موي سر يا بعضي مواضع گردن نمايان باشد طواف او چه حكمي دارد ؟

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) شفاهي

( 2 ) شفاهي

( 3 ) ص 143

( 4 ) كتبي و في الصراط ج 3 ص 167

121

ج : اگر تعمد نباشد اشكال ندارد و در صورت تعمد فعل حرام بجا آورده ولي موجب بطلان طواف نمي شود . ^{( 1 )}

السيد السيستاني : الإخلال بشيء من الشعر أو الفصد أو الساق لا يخلّ بصحة طوافها علي الأظهر وإن كان الأحوط لها أن تراعي حدود الستر الصلاتي جميعاً . ^{( 2 )}

السيد الخامنئي : لا إشكال في طوافها وإن فعلت حراماً . ^{( 3 )}

السيد الشبيري : براي بانوان پوشاندن مو از نامحرم واجب است ولي شرط صحت طواف نيست پس اگر بدون عذر نپوشانند مرتكب گناه بزرگي شده اند ولي طوافشان صحيح است . ^{( 4 )} و در فرع بعدي داشتن حجاب شرط صحت طواف نيست .

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : يعتبر ستر العورة حال الطواف علي الأحوط بل الأقوي . ^{( 5 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : اگر اختياراً طواف را در حال آشكار بودن مو انجام دهد باحتياط واجب اعاده كند . ^{( 6 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : حكم عورة المرأة في الطواف حكمها في الصلاة . ^{( 7 )}

الشيخ الوحيد : علي الظاهر موافق است با نظر آية الله خوئي ( قدس سره ) . ^{( 8 )}

وظيفه مسلوس و مبطون

الإمام الخميني ( قدس سره ) : اگر در طواف و نماز طواف رعايت وظيفه اي كه براي وضو و نماز داريد بنماييد حج شما صحيح است . ^{( 9 )} و در صفحه 116 مسئله 750 مناسك

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) شفاهي

( 2 ) ص 103 ملحق

( 3 ) ص30

( 4 ) فرع ص 464

( 5 ) ص121

( 6 ) ص 49

( 7 ) حول الحج ص 79

( 8 ) شفاهي

( 9 ) ص 140

122

اخير و مسئله 738 تفصيل دارد .

منه أيضاً : درباره مبطون احوط آن است كه در صورت تمكن هم شخصاً طواف كند و هم براي طواف نائب بگيرد . ^{( 1 )}

السيد الخامنئي : موافق است .

مسلوس الريح مثل مبطون است . اگر امكان دارد تجديد وضو كند و اگر تجديد وضو مشقت دارد يك وضو براي طواف و يك وضو براي نماز طواف . ^{( 2 )}

السيد الخوئي ( قدس سره ) : مسلوس به دستور نماز عمل مي كند و احوط براي مبطون در صورت تمكن خود طواف كند و نائب هم بگيرد . ^{( 3 )}

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : حكم مسلوس در طواف حكم نماز است ولي براي مبطون احتياط آن است كه خودش طواف كند و نايب هم بگيرد . ^{( 4 )}

السيد السيستاني : المعذور يكتفي بطهارته العذرية كالمجبور والمسلوس والمبطون وإن كان الأحوط للمبطون أن يجمع مع التمكن بين الإتيان بالطواف وركعتيه بنفسه و بين الإستنابة لهما . ^{( 5 )}

السيد الشبيري : شفاهي فرمودند : نظر من با نظر آية الله خوئي يكي است به نحوي كه در عبارت بالا مرقوم شد .

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : كسي كه سلس دارد به همان دستوري كه براي نماز خود طهارت مي گيرد براي طواف نيز كافي است و اما مبطون بايد براي طواف نايب بگيرد . ^{( 6 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : المعذور يكتفي بطهارته العذريّه كالمجبور والمسلوس أما

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) م299

( 2 ) مناسك اخير ، مسئله 738

( 3 ) مسأله 229

( 4 ) مجمع ج ص 469

( 5 ) ص 150

( 6 ) ص106 ، م299

123

المبطون فالأحوط أن يجمع مع التمكن بين الطواف بنفسه والإستنابة . ^{( 1 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : با امكان پس از هر حدث طهارت را تجديد كند و بنابر احتياط واجب نايب هم بگيرد . ^{( 2 )}

منه أيضاً : مبطون بايد علاوه بر طواف خود نايب هم بگيرد . ^{( 3 )}

الشيخ الصافي : بنابر احتياط مبطون و مسلوس بايد خود را از تعدّي نجاست حفظ كرده طواف نمايد و پس از طواف خود نائب هم بگيرد . عبارت فرموده مربوط به مناسك السيد الگلپايگاني است و معظم له حاشيه ندارد . ^{( 4 )}

الشيخ المكارم : اين احتياط براي مسلوس و مبتلا به خروج ريح واجب نيست . ^{( 5 )}

الشيخ النوري : با نظر امام موافق است و حاشيه ندارد . ^{( 6 )} مبطون بايد نايب هم بگيرد .

الشيخ الوحيد : إذا لم يتمكن المكلف من الوضوء وكان آيساً من حصول التمكن فيما بعد يتيمّم وأتي بالطواف وإذا لم يتمكن من التيمم أيضاً ولو فيما بعد لزمته الاستنابة للطواف والأحوط الأولي أن يأتي هو أيضاً بالطواف من غير طهارة . ^{( 7 )}

منه أيضاً : نفس العبارة مع إضافة انّه مع التمكن يجمع بين الطواف وصلاته بنفسه وبين الإستنابة لهما وإن كان لا يبعد كفاية الإستنابة . ^{( 8 )}

الطواف مع النجاسة المنسية

الإمام الخميني ( قدس سره ) : احتياط واجب اعاده است . ^{( 9 )}

السيد الخوئي ( قدس سره ) : اگر نجاست بدن يا لباس را فراموش كرد و طواف نمود بنا بر

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) ص 144 م 296

( 2 ) فرع 529

( 3 ) محشي ، ص243

( 4 ) ص194 ، اخير .

( 5 ) محشي ص 249

( 6 ) ص 236

( 7 ) ص 118

( 8 ) ص 122 م 293

( 9 ) ص 112

124

اطهر طواف او صحيح است اگر چه اعاده آن احوط است و اگر بعد از نماز متذكر شد حتماً بايد اعاده كند . ^{( 1 )}

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : احتياط لازم است كه طواف را دوباره بجا آورد . ^{( 2 )}

السيد السيستاني : إذا تذكرها بعد طوافه صح طوافه علي الأظهر و إن كانت إعادته أحوط وإذا تذكرها بعد صلاة الطواف أعادها علي الأحوط إذا كان نسيانه ناشئاً عن إهماله وإلا فلا حاجة إلي الإعادة علي الأظهر . ^{( 3 )}

السيد الخامنئي : اگر با نجاست فراموش شده طواف كند ، طواف صحيح است ولي نماز را اگر با نجاست خوانده دوباره بخواند و احتياط استحبابي كه طواف را بار ديگر به جا آورد . ^{( 4 )}

السيد الشبيري : اگر در اثناء طواف ببيند كه لباس يا بدنش نجس است طواف را قطع مي كند و پس از تطهير از همان محل قطع تمام مي كند و هر چند قبل از شوط چهار باشد و هر چند موالات بهم خورده باشد و فرقي نيست كه قبلاً ديده و فراموش كرده يا هيچ اطلاعي نداشته . ^{( 5 )}

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : صحت طواف خالي از وجه نيست . ^{( 6 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : صح طوافه علي الأظهر وإن كانت إعادته أحوط وإذا تذكرها بعد صلوة الطواف أعادها . ^{( 7 )}

الشيخ الصافي : و اگر فراموش كرد و با بدن يا لباس نجس طواف كرد احتياط لازم آن است كه طواف را دوباره بجا آورد . ^{( 8 )}

الشيخ النوري : اگر فراموش كند نجاست را و طواف كند احتياط واجب

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) مسأله 302

( 2 ) ص 64

( 3 ) ص 152

( 4 ) مناسك اخير ، م 571

( 5 ) مسأله 409

( 6 ) ص 107

( 7 ) ص 146

( 8 ) ص 80