بخش 14

300

لزوم لباس احرام در اعاده طواف و سعي

السيد الشبيري : لباس احرام لازم است يا احتياط وجوبي است يا احتياطاً براي اعاده . ^{( 1 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : لازم نيست . ^{( 2 )}

غسل حيض

السيد الشبيري : زني غسل جنابت يا مس ميت در ذمه داشته و فراموش كرده و بعد غسل حيض داشته و انجام داده و بعد از حج متوجه شده ، تكليف چيست ؟

ج : غسل حيض او كفايت از اغسال ديگر مي كند . ^{( 3 )}

جواز الإحرام مع العلم بانه يرتكب الاستظلال

السيد الخوئي ( قدس سره ) : يجوز أن يحرم للعمرة المفردة أو التمتع مع العلم بأنه سيضطر إلي التظليل بعد الإحرام ولا يضر ذلك بصحة إحرامه سواء كان في الحج الواجب أو المستحب . ^{( 4 )}

جواز الخروج من مكه قبل طواف الحج

السيد السيستاني : س : هل يجوز الخروج للمتمتع من مكة المكرمة قبل إتيان طواف الحج ؟ ج : الظاهر جوازه . ^{( 5 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) ملخص فرع 484 ص 124

( 2 ) ع 514

( 3 ) ص 126

( 4 ) الصراط ج 2 ص 230 و وافقه الشيخ التبريزي .

( 5 ) مناسك صغير سيستاني ص 440

301

* * *

الشيخ الصافي : مانع ندارد . ^{( 1 )}

مستحاضه ـ ورود به مسجدالحرام

مستحاضه قبل از انجام اغسال مي تواند وارد مسجد الحرام شود يا نه ؟

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : اقوي جواز مكث است اگر چه احوط اجتناب است . ^{( 2 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : احتياط مستحب آن است كه بعد از غسل براي طواف وارد شود . ^{( 3 )}

الشيخ الصافي : اقوي جواز است و احوط و اولي ترك . ^{( 4 )}

زمان بيتوته در مني ـ إحياء در مكّه

مبدء و مختم نصف شب را در بيتوته و در احياء به عبادت در مكه تعيين فرماييد ؟

الإمام الخميني ( قدس سره ) : از مغرب تا طلوع فجر عبادت در مكه به جاي بيتوته در مني .

السيد الخامنئي : موافق با نظر امام ( قدس سره ) است .

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : احتياط براي كسي كه نصف اول را بيتوته مي كند بين غروب و طلوع آفتاب است و كسي كه نصف دوم را مي ماند بين غروب و طلوع فجر است و احياء در مكه تمام شب تا طلوع فجر . ^{( 5 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : احياء در مكه بدل از بيتوته تمام شب است و در مبيت به مني تا طلوع فجر است . ^{( 6 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) هزار مسئله ، شماره 650

( 2 ) دفتر .

( 3 ) كتبي .

( 4 ) كتبي .

( 5 ) دفتر .

( 6 ) كتبي .

302

الشيخ الصافي : در بيتوته مني نصف بين غروب شرعي و طلوع آفتاب و در احياء به مكه از غروب شرعي تا طلوع صبح ملاحظه شود . ^{( 1 )}

الشيخ المكارم : نيمه شب از اول غروب آفتاب تا طلوع صبح محاسبه مي شود كافي نيمي از شب را در آنجا بماند نيمه اول يا دوم . ^{( 2 )}

قطع طواف و استيناف

سه دور يا چهار دور طواف را انجام داده و بعد آن را رها مي كند و ملغي تلقي مي كند و استيناف مي كند بدون قصد زياده آيا طواف مستأنف صحيح است ؟

فرق گذاشته اند كه قبل از چهار دور بوده يا بعد از چهار و . . . در صورت جهل ، ظاهر اين كه اعمال مترتبه صحيح است و از احرام خارج شده .

السيد الخامنئي : . . . طوافي كه از سر گرفته صحيح است . ^{( 3 )}

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : ظاهر صحت طواف است . ^{( 4 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : اگر طواف كامل را به قصد وظيفه فعليه انجام داده طوافش صحيح است . ^{( 5 )}

الشيخ الصافي : عمل مذكور اشكال ندارد و قران نيست . ^{( 6 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : بلي ، طواف دوم صحيح است . ^{( 7 )}

عجز از بعض رمي و استنابه

بعضي از رمي را قادر و بعض ديگر را عاجز است ابتداءً و يا در اثناء براي كل رمي استنابه كند يا براي بعض ؟

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) كتبي .

( 2 ) جامع ، ص 343

( 3 ) مناسك جديد ، م 652

( 4 ) دفتر .

( 5 ) كتبي .

( 6 ) كتبي .

( 7 ) كتبي .

303

الشيخ الصافي : براي مقدار عجز استنابه كند و بعد احتياطاً براي كل رمي هم نائب بگيرد . كتبي

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : همان بعض را استنابه كند و فرقي ندارد . دفتر . ( نظر الشيخ الفاضل ص 62 ) كالمذكورين

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : مقداري را كه قادر است خود رمي كند و بعد ديگري استنابه كند براي رمي كل .

طواف مستحبي به نيابت از غير

طواف مستحبي به نيابت از غير با آنكه آن غير خودش در مكه است و توانايي هم دارد جايز است يا نه ؟

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : در صورت تمكن اشكال دارد . ^{( 1 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : اشكال دارد . ^{( 2 )}

الشيخ الصافي : بر حسب بعض اطلاقات حكم باستحباب بعيد نيست . ^{( 3 )}

لزوم ترتيب در اعمال مني

لزوم ترتيب در اعمال مني تكليف است و يا وضعي هم هست ؟

السيد الخامنئي : تأخير حلق يا تقصير از روز عيد بر كسي كه ذبح را تأخير انداخته واجب نيست بلكه احتياط واجب آنست كه حلق يا تقصير در روز عيد انجام . ^{( 4 )}

* * *

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) دفتر .

( 2 ) كتبي .

( 3 ) كتبي .

( 4 ) مناسك جديد ، م 1142

304

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : ترتيب در اعمال ثلاثه مني تكليفي است . ^{( 1 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : وضعي هم هست لكن جهلا و نسياناً اگر مخالفت شد ضرر ندارد . ^{( 2 )}

الشيخ الصافي : ترتيب تكليفاً و وضعاً بنابر احتياط لازم است بلي جهلا و نسياناً مضر نيست . ^{( 3 )}

معذورين و تقديم طواف نساء

معذورين كه جايز است طواف و سعي را بر وقوف مقدم دارند ، تقديم طواف نساء هم جايز است يا نه ؟

الإمام الخميني ( قدس سره ) : مناسك جديد : جايز است چند طايفه پنج عمل را قبل از عرفات بعد از احرام به حج انجام دهند ( مفصل است ) .

السيد الخامنئي : موافق نظر امام ( قدس سره ) است . ^{( 4 )}

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : بين طواف نساء و طواف حج در اين جهت فرق نيست علي الأشهر والأظهر . ^{( 5 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : خائف بر نفس مي تواند مقدم دارد و همچنين زني كه بعد از اعمال مني نمي تواند تا پاكي بماند و نمي تواند نائب بگيرد ، احتياطاً مقدم بدارد . كتبي

الشيخ الصافي : جايز بلكه در بعض موارد لازم است بلي در صورت تمكن بعد از مني بنابر احتياط اعاده كند و با عدم تمكن استنابه . ^{( 6 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) دفتر .

( 2 ) كتبي .

( 3 ) كتبي .

( 4 ) مناسك جديد ، م 1176

( 5 ) دفتر .

( 6 ) كتبي .

305

حكم نخواندن نماز طواف و عمره تمتع

كسي كه نماز طواف عمره تمتع را به عللي جهلا يا نسياناً يا مسامحة و تعباً نخوانده و عمره را تمام كرده ؟

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : اگر با اعتقاد صحت سعي و تقصير كرده فقط نماز را بخواند و الا بعد از نماز سعي و تقصير را هم اعاده كند . ^{( 1 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : در صورت جهل و نسيان فقط نماز را بخواند و الا بايد طواف را با ساير اعمال تا آخر به جا آورد . ^{( 2 )}

الشيخ الصافي : با جهل و نسيان فقط نماز را بخواند و در غير فرضين نماز را با اعمال مترتبه به جا آورد . ^{( 3 )}

تخميس پول حج

س : پولي كه براي حج وديعه نهاده شده و سال بر آن بگذرد خمس دارد يا نه ؟

السيد الخامنئي : در اجوبه مسئله 973 و در جواب هاي ثابت مسئله 54 به طور خلاصه : اصل سپرده اگر از درآمد ضمن سال باشد كه متعلق خمس نبوده خمس ندارد و سود حاصله اگر قبل از اعزام قابل وصول نبوده جزو درآمد سال وصول محسوب است كه اگر در همان سال هزينه حج شود خمس ندارد .

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : اگر از درآمد همان سال باشد صرف در مؤونه شده و خمس ندارد . ^{( 4 )}

السيد السيستاني : اگر براي حج واجب واريز كرد ، خمس ندارد . ^{( 5 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) دفتر .

( 2 ) كتبي .

( 3 ) كتبي .

( 4 ) احكام ص67

( 5 ) كتبي

306

منه أيضاً : في فرع 313 ذكرتم عدم وجوب الخمس فيما يُودعُ في مؤسسة الحج والزيارة للحج و العمرة الواجبين وإن مرّ عليه سنوات ووجوبه فيما يودع للحج المستحب والعمرة كذلك وزيارة السيدة زينب ( عليها السلام ) ، فما الفرق بينهما ؟

ج : باعتبار أن الشخص لا يتيسر له الذهاب إلي الحج وحرجي عليه إلاّ مِن هذا الطريق فلو أمكنه الذهاب إلي الحج بأن يتمكن من شراء دور شخص آخر مثلاً ، فما يودعه لا يستثني من الخمس . ^{( 1 )}

السيد الشبيري : تخميس پولي كه براي حج واريز كرده لازم نيست . ^{( 2 )}

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : در صورتي كه اگر در همان سال حج مي كرد خمس نداشت اگر طريق عقلايي تقديم اجرت است بر سال حج اظهر عدم وجوب خمس است مگر آنكه در وقتش حج ننمايد كه بايد اجرت را تخميس نمايد واجباً أو مستحباً . ^{( 3 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : تخميس آن لازم است هر چند از درآمد سال براي حج واريز كرده باشند و پس از سال نوبت حج آنها برسد . ^{( 4 )}

الشيخ الصافي : بعد از استقرار خمس به مال تصرف در آن بدون اذن حاكم شرعي جايز نيست . ^{( 5 )} اگر از ارباح بين همان سالي كه نام نويسي كرده بوده خمس ندارد . ^{( 6 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : در حج واجب خمس ندارد و در حج مستحبي و عمره مستحبي بايد تخميس كند . ^{( 7 )}

منه أيضاً : اگر قبلا حج بر او مستقر نشده بايد خمس آن را بدهد . ^{( 8 )}

الشيخ الوحيد : مالي را كه خرج سفر حج و زيارتهاي ديگر مي كند از مخارج

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) دفتر استفتائات حج .

( 2 ) كتبي .

( 3 ) ص165

( 4 ) ضميمه ص 8

( 5 ) توضيح ص 355

( 6 ) هزار مسئله ، ص 287

( 7 ) چهل مسأله ص9

( 8 ) م137 مناسك .

307

مالي حساب مي شود كه در آن سال خرج كرده و اگر سفر او تا مقداري از سال بعد طول بكشد آنچه از سال بعد از منافع سال قبل خرج مي كند بايد خمس آن را بدهد . ^{( 1 )}

* * *

المجازر الجديدة تقع خارج مني في المعيصم فما الحكم ؟

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : ج : إذا لم يمكن الذبح في مني و لو بالتأخير إلي آخر ذي حجة و لا في المكان الأقرب فالأقرب إلي مني يجزي الذبح في المكان المذكور و لا يجوز في مكان آخر أبعد منه . ^{( 2 )}

أجوبة من السيد السيستاني مدّ ظلّه

( تعذر الذبح ـ نية المبيت ـ العبادة في مكة )

س : تعذر الذبح في مني ؟

ج : مع تعذر الذبح في مني و في وادي محسّر لا يبعد الإجتزاء بالذبح في أي موضع من الحرم .

وفي جواب آخر : لا يجزي الذبح في بلده فإن أمكنه الذبح في موضع من الحرم في أيّام النحر فهو وإن لم يمكنه ذلك فوظيفته الصوم . ^{( 3 )}

س : إذا بقي الحاج في مني ليلة الحادي عشر من دون نية المبيت لأنّه كان يعتقد عدم وجوبه فهل عليه الكفارة ؟

ج : الظاهر عدم ثبوت الكفارة عليه .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) توضيح المسائل ص 502

( 2 ) الورق الممهور سنة 1421

( 3 ) 1421 ـ الورق الممهور

308

س : هل يكفي الإشتغال بالعبادة في مكة من أول الليل إلي نصفه و هل يكفيفي العبادة النظر إلي الكعبة و و قرائة القرآن وإطافة الحجيج والإجابة عن الاسئلة الدينية ؟

ج : الإشتغال بالعبادة في مكة في النصف الأول من الليل لا يوجب سقوط وجوب المبيت بمني في النصف الثاني وإنما يوجبه الإشتغال بالعبادة من قبل منتصف الليل إلي الفجر وتكفي الأعمال المذكورة مع الإتيان بها بقصد القربة ، لصدق كونه في طاعة الله تعالي .

منع خروج دم مستحاضه

س : زن به واسطه دستگاه طبّي از خروج خون مستحاضه جلوگيري مي كند ولي در باطن موجود است آيا اين زن حكم طاهر را دارد ؟

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : اگر خون خارج نشود حكم به استحاضه نمي شود . ^{( 1 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : تا وقتي خون خارج نشده ـ ولو بواسطه پنبه ـ حكم استحاضه را ندارد . ^{( 2 )}

الشيخ الصافي : مادام كه خون خارج نشده حكم طاهره دارد . ^{( 3 )}

تثليث قرباني

در سال جاري گوشت قرباني ذخيره و به كشورهاي فقير ارسال مي شود آيا مجزي از سهم فقير مي باشد يا نه ؟

نظر امام و آقاي خامنه اي تثليث است ولي هيچ كدام واجب نيست . ^{( 4 )}

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : اگر يقين ندارد كه به مؤمن برسد كافي نيست . ^{( 5 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) دفتر

( 2 ) كتبي

( 3 ) كتبي

( 4 ) مناسك جديد ، م 1040

( 5 ) دفتر

309

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : اگر احراز نشود كه سهم فقير به فقير مؤمن رسيده كفايت نمي كند . ^{( 1 )}

الشيخ الصافي : اگر يقين دارد بايصال سهم مؤمن كافي است والا خير . ^{( 2 )}

شك در خروج از مطاف

اگر در اثناء طواف شك كند و مردد شود كه در حدّ است يا خارج شده آيا آن مقدار را تدارك كند يا نه ؟

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : مي تواند استصحاب بقاء در مطاف نمايد . ^{( 3 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : چنانچه قبلاً در حد بوده به شكّش اعتنا نكند . ^{( 4 )}

الشيخ الصافي : قاعده فراغ يا تجاوز در احراز طواف هم جاري است ، تدارك مقدار مذكور لازم نيست . ^{( 5 )}

حكم تماثل در استنابه رمي

زني كه از رمي عاجز است مي تواند زن را استنابه كند يا بايد نائب مرد بگيرد ؟

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : هر يك از زن و مرد مي تواند ديگري را نائب كند . ^{( 6 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : مي تواند زن را نائب قرار دهد . ^{( 7 )}

الشيخ الصافي : نيابت زن اشكال ندارد .

قرباني در مكّه

اگر ذبح در مني تا به آخر ذي حجه ميسر نباشد در مكه جديد يا وادي معيصم يا جاي ديگر ذبح چه صورت دارد ؟

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) كتبي

( 2 ) كتبي

( 3 ) دفتر

( 4 ) كتبي

( 5 ) كتبي

( 6 ) دفتر

( 7 ) كتبي

310

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : اقرب به مني ذبح كند والاّ أظهر لزوم ذبح در مكه قديم است . ^{( 1 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : بايد در مكاني كه عرفاً اقرب الأماكن به مني است ذبح نمايد . ^{( 2 )}

الشيخ الصافي : در صورت امكان اقرب به مني مراعات شود . ^{( 3 )}

الشيخ الوحيد : در مني و اگر نشد وادي محسّر كه مورد نص است و اگر نشد مكه و اقرب به مني دليل ندارد و قاعده ميسور مخصوص نماز است . ^{( 4 )}

نماز جماعت با عامّه

الإمام الخميني ( قدس سره ) : تخلف از جماعت اهل سنت اگر خلاف تقيه باشد جايز نيست . ^{( 5 )}

السيد الخوئي ( قدس سره ) : بلي مجزي است در صورتي كه قرائت حمد و سوره را خود آهسته بخواند . ^{( 6 )}

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : در حال ضرورت بي اشكال است و در غير حال ضرورت شركت با نماز آنان خوب است لكن با تمكن اعاده كند .

السيد السيستاني : تجوز الصلاة خلفهم ولكن لابدّ للمأموم أن يقرأ لنفسه إخفاتاً إن أمكنه وإلاّ يقرء في نفسه .

السيد الخامنئي : مجزية إن شاء الله . ^{( 7 )}

السيد الشبيري : مناسب است در نماز جماعت اهل سنت شركت كنند ولي بنابر احتياط نماز را دوباره بخوانند . ^{( 8 )}

* * *

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) دفتر

( 2 ) كتبي

( 3 ) كتبي

( 4 ) شفاهي .

( 5 ) ص258

( 6 ) كتبي .

( 7 ) ص51

( 8 ) ص12

311

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : با شرايط تقيه مانع ندارد و مجزي است ولي بايد وظيفه منفرد مراعات شود ـ ورقه ص 11 و در جامع ص 513

و اعتبار عدم مندوحه در حال عمل يقيني است و اما مندوحه مكاني و زماني پس اعتبار آن موافق با احتياط است ص 11 .

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : با آنها همراهي كند و قرائت را ولو به نحو حديث نفس بخواند و اين نماز مجزي است . ^{( 1 )}

الشيخ الصافي : اگر موجب تأليف عامه و دفع اتهام از شيعه باشد اعاده ندارد . ^{( 2 )}

الشيخ المكارم : حق اين است كه چنين نمازي كفايت از نماز واجب مي كند و اعاده آن لازم نيست و در مسئله وقت و مانند آن از آنها پيروي مي كند . ^{( 3 )}

الشيخ النوري : رعايت مندوحه لازم نيست . ^{( 4 )}

نماز با عامه

الإمام الخميني ( قدس سره ) : س : جماعت عامه تمام و نمازگزاران در مسجد هستند آيا با شرايط موجود نماز بخوانم يا به منزل بيايم و با شرايط صحت در خانه بخوانم ؟

ج : مي تواند در همانجا و بر طبق نماز آنان بجا آورد . ^{( 5 )}

السيد الخوئي ( قدس سره ) : إذا تابع المصلي المؤمن جماعة المخالفين في صلاة جهرية لا يجب عليه الجهر بل يتعيّن عليه الإخفات . ^{( 6 )}

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : نماز با عامه در حال ضرورت بي اشكال است و در غير حال ضرورت شركت خوب است لكن نماز را با شرايط كامل اعاده كند . ^{( 7 )}

السيد السيستاني : تجوز الصلاة خلفهم ولكن لابدّ للمأموم أن يقرأ لنفسه إخفاتاً

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) كتبي ؛ و في المفيد ص 48

( 2 ) ورقه ص11

( 3 ) ص180

( 4 ) ص387 و ص388

( 5 ) محشي ص 433 م 25

( 6 ) الصراط ، ص102

( 7 ) ص 396 اخير .

312

إن امكنه وإلاّ يقرأ في نفسه ويجوز السجود علي ما لا يصح السجود عليه إذا لم يتيسر في مكانه ما يصحّ السجود عليه . ^{( 1 )}

السيد الخامنئي : ص 296 همين كتاب .

السيد الشبيري : احتياط در عدم اكتفا به آن است و در فرض عدم تقيه ظاهراً اعاده لازم است . ^{( 2 )}

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : با شرايط تقيه مانعي ندارد و مجزي است ولي بايد وظيفه منفرد مراعات شود . ^{( 3 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : تنها با آنها همراهي كند و قرائت را ولو بنحو حديث نفس بخواند و اين نماز مجزي است . ^{( 4 )}

و در ص 379 : اگر در مساجد جايي كه سجده بر آن صحيح باشد مثل موزاييك و سنگ ، آنجا نماز بخواند .

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : بايد در منزل با رعايت شرايط معتبره بخواند مگر تقيه اقتضاي غير آن را داشته باشد .

الشيخ النوري : بر فرع امام حاشيه ندارد . ^{( 5 )}

مؤلف : نظر آية الله گلپايگاني اقرب به احتياط است .

حكم افطار و نماز جماعت در مسجدين

س : إذا صلي جماعة مع العامة فهل تترتب أحكام الجماعة كالرجوع إلي الإمام في مورد الشك واغتفار زيادة الركوع ؟

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) الملحق ص 167

( 2 ) كتبي

( 3 ) جديد ص 40

( 4 ) ص 378 جديد .

( 5 ) ص 431

313

السيد الخوئي ( قدس سره ) : نعم تترتب الأحكام سوي القرائة فانّه لابد من القرائة . ^{( 1 )}

* * *

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : يعلّق علي جوابه ( و في زيادة الركوع إشكال ) .

س : إذا صلي جماعة مع العامة فهل يصح أن يسجد علي ما لا يصح السجود عليه في غير مورد التقية ؟

ج : السيد الخوئي ( قدس سره ) : لا يجوز مع المندوحة و وافقه التبريزي .

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : با وجود مندوحه مجزي نيست و شفاهي فرمودند : با عدم حفظ شرايط نماز را اعاده كند .

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : س : شركت در نماز جماعت اهل سنت كفايت از نماز واجب مي كند ؟ ج : بلي كفايت مي كند . ^{( 2 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : س : در جماعت عامه رعايت اتصال نمي شود مي توانيم اقتدا كنيم ؟

ج : اختياراً و با وسعت وقت به آن قسمت ها نرويد . بلي اگر اتفاقاً جماعت به پا شد و در آنجا بوديد اقتدا كنيد و نماز صحيح است ولي اگر كسي بداند و اختياراً برود و اقتدا كند اكتفا به آن نماز مشكل است و احتياطاً نماز را اعاده كند . ^{( 3 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : س : اقتدا به نماز مغرب اهل سنت چه حكمي دارد ؟

ج : با توجه به فاصله بين اذان و اقامه اكتفا به آن صحيح است . ^{( 4 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : س : گاهي در نماز آيه سجده مي خوانند و همه به سجده مي روند و شيعه هم همراهي مي كند ؟

ج : احتياطاً اين نماز را اعاده كند . ^{( 5 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) الصراط ج 3 ، ص 76

( 2 ) استفتائات حج و عمره ، ص232

( 3 ) مع التلخيص ص 234 حج و عمره

( 4 ) ص 235

( 5 ) ص 236

314

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : س : اگر نماز جماعت تمام شده ولي هنوز صفوف بهم نخورده آيا اذان و اقامه ساقط است ؟

ج : ساقط نيست .

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : س : حكم افطار شيعه در مسجدين چيست ؟

ج : اگر اتفاقاً آنجا بودند و ناچار به افطار تقيه اي شدند صحيح است و قضا ندارد ولي اختياراً انجامش خلاف احتياط است . ^{( 1 )}

نماز مسافر در حرمين شريفين

الإمام الخميني ( قدس سره ) : اختصاص به مسجد اصلي ندارد در جاهاي توسعه داده شده هم جاري است . ^{( 2 )}

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : بلكه در دوشهر مكهومدينه مي تواندنمازراتمام بخواند . ^{( 3 )}

السيد الخوئي ( قدس سره ) : بلكه مي تواند در تمام شهر مكه و مدينه نمازش را تمام بخواند . ^{( 4 )}

السيد الخامنئي : الظاهر أن موضوع الحكم عنوان البلدين من دون فرق بين الأمكنة القديمة والجديدة . ^{( 5 )}

السيد السيستاني : لا يختص بالمناطق القديمة في مكة المكرمة والمدينة المنورة بل يشمل الإمتدادات الحديثة أيضاً . ^{( 6 )}

السيد الشبيري : احوط قصر است حتي در مسجدين .

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : در مناسك طبع شفق ص 207 ، بنابر احتياط حكم قصر و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) ص 245

( 2 ) ص 257

( 3 ) توضيح ص 237

( 4 ) توضيح ص 233

( 5 ) ص51

( 6 ) ص 171 ، ملحق .

315

اتمام به قسمت هاي اصلي مسجدالحرام و مسجدالنبي ( قديمي ) اختصاص دارد و احوط قصر است اين كلمه مربوط به نماز است و در روزه جاري نمي شود . در اضافات : احتياط واجب قصراست . ^{( 1 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : لا يختص بالمسجدين بل يشمل البلدين القديمين . ^{( 2 )}

الشيخ الصافي : در مسجدين مخير است . ^{( 3 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : مخير است در مسجدين و فرقي بين بناء اصلي و فعلي نيست . ^{( 4 )} وفي حول الحج : يشمل الحكم لما يسمي مكة فعلاً . ^{( 5 )}

الشيخ المكارم : مخير است در مسجدين و اضافات فعلي و آينده . ^{( 6 )}

الشيخ النوري : در تمام شهر مدينه و مكه مخير است هر قدر وسعت پيدا كند . ^{( 7 )}

الشيخ الوحيد : در شهر مكه قديم و مدينه زمان حضرت رسول ( صلّي الله عليه وآله ) مخير است گرچه احوط در غير مسجدين قصر است . ^{( 8 )}

نوافل در حرمين

در حج سال 1418 چند فرع پيش آمد كه محتاج به استفتاء از مراجع فعلي شد چون قبلاً معلوم نبود .

1 ـ در اماكن تخيير مثل مكه و مدينه طيبه اگر مسافر اختيار تمام نمود آيا نوافل ساقط مي شود و بر فرض سقوط به نحو عزيمت است يا رخصت ؟

السيد الشبيري : به نظر اينجانب وظيفه مسافر شرعي در همه اماكن قصر صلاة است . ^{( 9 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) ص 175

( 2 ) شفاهي

( 3 ) ص277

( 4 ) ص 243

( 5 ) ص 48

( 6 ) توضيح ص 237

( 7 ) ص 230

( 8 ) توضيح

( 9 ) كتبي

316

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : ساقط است و به نحو عزيمت . ^{( 1 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : نوافل ساقط است و استحباب ندارد و مقصود از سقوط به نحو عزيمت همين است ولي منافات با اتيان آنها به قصد رجا ندارد . ^{( 2 )}

الشيخ الصافي : ظاهراً نوافل ساقطه از مسافر در مورد سؤال ساقط است بلي اتيان آنها براي كسي كه تمام را اختيار كرده رجاء مانعي ندارد . ^{( 3 )}

2 ـ اگر نماز مسافر در حرمين فوت شود آيا حكم تخيير باقي است ؟

نماز مقيم در مكه مكرمه بعد از مراجعت از مواقف

الإمام الخميني ( قدس سره ) : اگر مسافت شرعيه بين مكه و عرفات محقق نباشد و از عرفات به مكه بر مي گردند به عنوان محل اقامت و بعد از مكه قصد مسافرت مي كنند نمازشان تمام است در مراجعت و در خود مكه . ^{( 4 )}

السيد الخوئي ( قدس سره ) : در صورتي كه مسافت شرعيه بين مكه و عرفات محقق نباشد وظيفه در عرفات و مشعر و در مراجعت به مكه تمام است . ^{( 5 )}

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : در برگشت از محلي كه رفته و در محل اقامت شكسته بخواند . ^{( 6 )}

السيد الخامنئي : نماز در عرفات و مني تمام است . ^{( 7 )}

السيد السيستاني : اذا كانت المسافة من نهاية مكة الحالية الي عرفات ثم المشعر ثم مني فمكة أربعة وأربعين كيلومتراً أو أكثر قصر في صلاته في هذه الأماكن وإلاّ أتم فيها نعم في الصورة الثانية إذا كان ناوياً للسفر من عرفات و كان رجوعه إلي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) كتبي

( 2 ) كتبي

( 3 ) كتبي

( 4 ) ص 265

( 5 ) ص 294 طبع 1411

( 6 ) مجمع ص 198

( 7 ) ص44

317

مكة لا من جهة كونها محل اقامته بل من جهة وقوعها في طريقه كان حكمه القصر من مشعر و مني وأما في مكة فتخير بين القصر والتمام لأنه من مواطن التخيير للمسافر . ^{( 1 )}

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : بايد نماز را تمام بخواند . ^{( 2 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : نمازتمام است . ^{( 3 )} اگر مجموع اياب و ذهاب 8 فرسخ نباشد .

منه أيضاً ص177 : يحتاط بالجمع بين القصر والإتمام في عرفاتومشعر و مني .

الشيخ الصافي : نماز او تمام است مگر اينكه انشاء سفر جديد داشته باشد . ^{( 4 )}

ص 312 نماز تمام است .

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : بايد تمام بخواند . ^{( 5 )}

الشيخ المكارم : بايد تمام بخواند . ^{( 6 )}

الشيخ النوري : تمام است . ^{( 7 )}

الصلاة في الكعبة وفوقها

في العروة : الأحوط ترك الفريضة علي سطح الكعبة وفي جوفها اختياراً ولا بأس بالنافلة وكذا لا بأس بالفريضة حال الضرورة .

وفي المحشي بحاشية الأعلام الخمسة قال السيد الخوئي : وإن كان الأظهر جواز فعلها في جوفها مع الركوع و السجود .

السيد الشبيري : احتياط آن است كه در حال اختيار نماز واجب يا مستحب نخواند ( در سطح كعبه ) . ^{( 8 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) ملحق ص 173

( 2 ) مسأله 1032

( 3 ) ضميمه ص 47

( 4 ) ص 275

( 5 ) ص 242

( 6 ) مسأله 1127

( 7 ) ص 395

( 8 ) توضيح ص 216

318

و اما در داخل كعبه نماز واجب در حال اختيار مكروه و نافله اشكال ندارد .

السيد السيستاني : احتياط واجب ترك نماز واجب است در كعبه و بام در حال اختيار و در حال ناچاري اشكال ندارد ^{( 1 )} و نماز مستحب اشكال ندارد .

* * *

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : در حال اختيار احتياط واجب ترك نماز واجب بر بام كعبه است و ظاهر جواز نماز در كعبه است در حال اختيار و نماز مستحب بر بام و كعبه اشكال ندارد . ^{( 2 )}

نماز جماعت بالاستدارة

السيد في العروة : يجوز علي الأقوي بالإستدارة حول الكعبة و الأحوط عدم تقدم المأموم علي الإمام بحسب الدائرة . ^{( 3 )}

الإمام الخميني ( قدس سره ) : لا يخلو من إشكال ( في تعليقته علي العروة ) و در مناسك فارسي : با وضع فعلي نياز به اعاده ندارد .

السيد الخوئي ( قدس سره ) : في القوّة إشكال بل منع ( في تعليقته علي العروة ) .

السيد الگلپايگاني ( قدس سره ) : مأموم اقرب از امام نباشد بالنسبة إلي الكعبة و احوط عدم تقدم المأموم علي الإمام .

السيد السيستاني : يشكل الصلاة حول الكعبه بالاستدارة . ^{( 4 )}

السيد الخامنئي : الصلاة حول الكعبة بالاستدارة تجزي . ^{( 5 )}

السيد الشبيري : نماز جماعت به نحو استداره في نفسه اشكال ندارد . ^{( 6 )}

* * *

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) توضيح ص 195

( 2 ) توضيح ، ص161

( 3 ) فرع 25

( 4 ) كتبي .

( 5 ) ص51

( 6 ) كتبي .

319

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : اقتدا صوري است و بايد مأموم به وظيفه فردي عمل كند لذا اقتداء مانع ندارد . ^{( 1 )}

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : با انحفاظ نسبت در صف مأمومين با امام و با انحفاظ نسبت امام به كعبه در تمام دور حتي اطراف حجر اسماعيل و عدم حائل بين هر مأموم و آنكه به او متصل است دور نيست تصحيح نماز جماعت به طور استداره در اطراف كعبه . ^{( 2 )}

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : در غيرمورد تقيه صلاة استداره جايز نيست . ^{( 3 )}

الشيخ المكارم : امام به حسب دايره متقدم و به كعبه نزديك تر باشد بنابر احتياط ـ حاشيه

اتمام نماز به خيال ماندن ده روز

س : به خيال اينكه ده روز در مدينه مي ماند نماز را تمام خوانده بعد از دو روز معلوم مي شود كه مجموع توقف در مدينه هشت روز است وظيفه او نسبت به نمازهايي كه خوانده و آينده چيست ؟

السيد السيستاني : اگر به خيال اينكه رفقايش مي خواهند ده روز در محلي بمانند قصد كند كه ده روز در آن جا بماند و بعد از خواندن يك نماز چهار ركعتي ادائي بفهمد كه آنها قصد نكرده اند اگر چه خودش هم از ماندن منصرف شود و تا مدتي كه در آنجا هست بايد نماز را تمام بخواند . ^{( 4 )}

السيد الشبيري : ظاهراً چنين شخصي مسافر است و حكم كسي را دارد كه از اول مي داند كه مدت اقامت كمتر از ده روز است . ^{( 5 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) شفاهي .

( 2 ) جامع ، ص518

( 3 ) ص433

( 4 ) فرع 1361

( 5 ) كتبي .

320

* * *

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : چنانچه اشتباه منشأ شده كه قصد ده روز بنمايد نمازش تمام است ولي اگر قصد كرده تا روز معين مثلا جمعه مي ماند و فكر مي كرده كه از امروز تا آن روز ده روز است نمازش شكسته است ولي نمازهايي كه قبلا تمام خوانده قضا ندارد . ^{( 1 )}

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : در فرض مرقوم نماز تمام است . ^{( 2 )}

الشيخ الصافي : نمازهايي كه تمام خوانده صحيح است و تا در مدينه است هم بايد تمام بخواند . ^{( 3 )}

معيار أدني الحلّ

س : احرام از ادني الحل كه ميقات عمره مفرده است بايد از اولين نقطه حل كه متصل به حرم است انجام شود يا با فاصله ولو يك كيلومتر قبل از حرم كافي است يا ميزان ادني الحل عرفي است ؟

السيد السيستاني : ادني الحل معيار است در همه مرزهاي حرم .

السيد الخامنئي : ميزان صدق ادني الحل است .

ادني الحل ميقات عمره مفرده است براي خصوص كسي كه در مكه مكرمه حضور دارد و براي احرام براي عمره مفرده خارج مي شود ، نه براي كسي كه از خارج وارد مكه مي شود ، و ميزان خروج الي خارج حرم براي احرام است ، اگرچه كمي با خط حدود حرم فاصله داشته باشد .

* * *

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) كتبي .

( 2 ) كتبي .

( 3 ) كتبي .

321

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : عرفي است ولو خيلي فاصله كم باشد .

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : ميزان ادني الحل عرفي است . والله العالم .

الشيخ الصافي : كسي كه در مكه است و مي خواهد عمره مفرده به جا آورد از ادني الحل ( اولين نقطه عرفي ) متصل به حرم محرم شود و فاصله نگيرد . والله العالم .

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : ميزان ادني الحل عرفي است .

الشيخ المكارم : ميزان ادني الحل عرفي است .

احرام از وادي عقيق

س : كسي كه از طريق عراق به مكه مي رود و بايد در وادي عقيق محرم شود آيا در اين وادي طولاني نقطه خاصي به نظر حضرت عالي ميقات است يا موكول به نظر اهل منطقه بايد عمل شود و خود اهل محل هم مختلف جواب مي دهند اين وادي كه اولش به عنوان مسلخ و قسمت وسط آن غمره و قسمت سوم آن ذات عرق است بين خود اهل محل مورد گفتگو است و قسمت خاصي را تعيين نمي كنند ؟

السيد السيستاني : از هرجايي از وادي عقيق احرام مجزي است .

السيد الخامنئي : نقطه خاصي اعتبار ندارد ، ميزان صدق وادي عقيق است .

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : طلب افضل از اول وادي است . ^{( 1 )}

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : تمام وادي عقيق ميقات است و در تعيين مناطق آن به اهل آن مكان مراجعه مي شود و اگر مورد اختلاف شد از جايي كه محرز است از وادي عقيق است احرام مي بندند . والله العالم .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

( 1 ) حاشيه جامع ، ص274

322

الشيخ الصافي : بنابر احتياط از اول محل مذكور محرم شود . والله العالم .

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : تحصيل اطمينان لازم است . و احرام در هر سه موضع نامبرده جايز و صحيح است ، ولي از مسلخ و پس از آن ، از غمره افضل است .

الشيخ المكارم : اگر آن چه مطابق مشهور در عرف محل است عمل كرده صحيح است .

انجام اعمال بدون وضو

س : در مني روز 12 ذي حجه غسل كرده ، به قصد انجام اعمال مكه و بدون وضو به مكه آمده و طواف و نماز و ساير اعمال را انجام داده است و مي دانسته كه در مكه پنج عمل بايد انجام دهد آيا اعمال به نحو مذكور صحيح و مجزي است يا نه ؟

السيد السيستاني : غسل زيارت خانه خدا مستحب و مجزي از وضو است .

السيد الخامنئي : غسل كفايت نمي كند و در اعمال مشروط به وضو بايد وضوء بگيرد و اگر بدون وضوء انجام داده اعاده لازم است .

غير از غسل جنابت هيچ يك از اغسال مجزي از وضوء نيست ، و اگر عمل مشروط به طهارت را بدون وضوء انجام داده بايد اعاده كند .

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : مجزي نيست .

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : بلي صحيح و مجزي است . والله العالم .

الشيخ الصافي : طواف و نماز كه بيوضوء انجام شده اند باطلند و بايد اعمال مكه را حتي سعي دوباره انجام دهد . والله العالم .

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : غسل مستحبي كفايت از وضو نمي كند . لذا در فرض سؤال

323

طواف ها و نمازهاي آن صحيح نيست . و سعي را كه با اعتقاد به صحت انجام داده مجزي و صحيح است ، هرچند احتياط مستحب است كه سعي را نيز اعاده كند .

الشيخ المكارم : هرگاه غسل واجب يا مستحب معتبري انجام داده اعمال مذكور صحيح است .

انجام اعمال عاجز توسط ديگران

س : بعد از وقوف به عرفات سكته مغزي كرده و او را شبانه به مشعرالحرام آورده اند و به او وقوف اضطراري داده اند و بعد او را به بيمارستان مكه برده اند و تا پايان ذي حجه در حال سكته است اگر اولياء اين بيمار يا ساير مؤمنين بقيه اعمال او را تبرعاً به جا آورند كافي است يا نه و با فرض عدم كفايت وظيفه چيست ؟

السيد السيستاني : حج او باطل است و بعد از به هوش آمدن اگر مي تواند اعمال عمره مفرده را ولو با نايب گرفتن براي طواف و سعي آن را انجام دهد .

السيد الخامنئي : اعمال تبرّعاً كافي نيست و حج او صحيح است و بايد اعمال حج را ولو با استنابه انجام دهد و تا انجام نداده به احرام باقي است .

انجام نيابت ديگران بدون وكالت از شخص مكلف ، صحيح و مجزي براي مكلف نيست ، و اگر بقيه اعمال با مباشرت يا وكالت خودش در آن سال انجام نشود ، حج آن سالش صحيح نيست ، و خودش تا اعمال خروج از احرام به نحو صحيح انجام نگرفته ، در احرام باقي است .

* * *

الشيخ البهجت ( قدس سره ) : حج صحيح است و سؤال 75 دارد اگر كسي محصور شد براي بقيه اعمال نائب مي گيرد و حجش صحيح است .

324

الشيخ التبريزي ( قدس سره ) : در فرض مزبور اولياء شخص مزبور از طرف او اعمال را انجام دهند و كافي است . والله العالم .

الشيخ الصافي : در فرض سؤال اگر شخص مذكور بي هوش شده و هنوز بي هوش است به حال احرام باقي است اعمال نيابي ديگران تبرعاً كافي نيست و بعد از به هوش آمدن بايد به اعمال عمره مفرده از احرام خارج شود . والله العالم .

الشيخ الفاضل ( قدس سره ) : ظاهر سؤال اين است كه شخص مزبور وقوف اضطراري مشعر را نيت نكرده و قهراً ترك شده است . لذا بنابر احتياط واجب حج او باطل است و اعمال انجام شده توسط ديگران كافي نيست . و بنابر احتياط واجب براي خارج شدن از احرام اعمال عمره مفرده انجام دهد .

الشيخ المكارم : حج او صحيح است ، ولي باقيمانده اعمال را هرچه مي تواند خودش به جا آورد و بقيه را نايب بگيرد و اگر هوشيار نيست ، وليّ او براي او نائب بگيرد .

اختلاف نائب و منوب عنه

س : نائب در حج تمتع عمره تمتع را انجام داده و از احرام عمره خارج شده منوب عنه اظهار مي دارد كه من از استنابه حج منصرفم و به هرجهت تمكن اداء اجرت حج را ندارم خود را به زحمت نيانداز ، تكليف نائب و منوب عنه چيست ؟

السيد السيستاني : بايد حج را به همان نيت انجام دهد مگر اين كه متمكن نباشد يا مستلزم حرجي باشد كه معمولاً تحمل نمي شود .

السيد الخامنئي : از منوب عنه كفايت نمي كند مگر نائب به جا آورد و نائب مي تواند بين حج و عمره از عمل منصرف شود و منوب عنه يعني اجيركننده بايد اجرت را به نائب بدهد .