بخش 3

51

ج. واجبات نماز، يازده چيز است كه برخي رُكن و برخي غير ركن است.

1. نيت

2. قيام

ركن 3. تكبيرة الاحرام

4. ركوع

واجبات 5. سجود

نماز 6. قرائت

7. ذكر

8. تشهد

غير ركن 9. سلام

10. ترتيب

11. موالات

2. فرق بين ركن و غير ركن

اركان نماز، اجزاء اساسي آن به شمار مي‌آيد و چنان‌چه يكي از آن‌ها بجا آورده نشود و يا اضافه شود، هرچند بر اثر فراموشي هم باشد، نماز باطل است.

واجبات ديگر، گرچه انجام آن‌ها لازم است، ولي چنان‌چه از روي

52

فراموشي، كم يا زياد شود نماز باطل نيست.

3. نمازهاي واجب

1. صبح

2. ظهر

1. هر روز (يوميه) 3. عصر

1. واجب 4. مغرب

5. عشاء

اقسام 1. آيات

نماز 2. طواف واجب

2 . مقطعي 3. ميت

4. قضاي پدر بر پسر بزرگ‌تر

5. نمازي كه با نذر واجب مي‌شود

2. مستحب: نمازهاي مستحب بسيار است.

4. نمازهاي مستحب

الف. نماز مستحب را »نافِله« گويند.

ب. نمازهاي مستحب بسيار است و اين نوشته گنجايش تمام آن‌ها را ندارد؛ امّا برخي از آن‌ها را كه اهميت بيشتري دارد، ذكر مي‌كنيم:

نماز غُفيله

53

يكي از نمازهاي مستحبي، نماز »غُفيله« است كه پس از نماز مغرب خوانده مي‌شود.

نماز غُفليه دو ركعت است؛ در ركعت اول، پس از حمد، به جاي سوره، اين آيه خوانده مي‌شود:

(وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنادي

فِي الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ

الظّالِمِينَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَنَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَكَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ)1.

و در ركعت دوم پس از حمد، به جاي سوره، اين آيه خوانده مي‌شود:

(وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَيْبِ لا يَعْلَمُها إِلاَّ هُوَ وَيَعْلَمُ ما فِي

الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلاَّ يَعْلَمُها وَلا حَبَّةٍ

فِي ظُلُماتِ الأَْرْضِ وَلا رَطْبٍ وَلا يابِسٍ إِلاَّ فِي كِتابٍ مُبِينٍ)2.

و در قنوت آن، اين دعا خوانده مي‌شود:

»اَللّهُمَّ اِنّي اَسأَلُكَ بِمَفاتيحِ الغَيْبِ الَّتِي لا يَعْلَمُها اِلاّ اَنْتَ

اَنْ تُصَلِّيَ عَلي مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَأَنْ تَغْفِرَ لِي ذُنُوبي3

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . انعام: 59

2 . انبياء: 87

3 . به جاي جمله "أن تَغْفِرَ لي ذُنُوبي" مي‌تواند حاجت ديگري از خدا بخواند.

54

اَللّهُمَّ اَنْتَ وَلِي نِعْمَتي وَالْقادِرُ عَلي طَلِبَتي، تَعْلَمُ حاجَتي، فَأسْاَلُكَ بِحَقّ مُحَمَّد، وَآلِ مُحَمَّد، عَلَيْهِ وَعَلَيْهِمُ السَّلامُ، لَمّا قَضَيْتَها لي«.

نافله نمازهاي روزانه

نماز تعداد ركعت‌هاي نافله وقت نافله نماز صبح دو ركعت قبل از نماز صبح نماز ظهر چهار ركعت نماز دو ركعتي (8 ركعت) پس از نماز ظهر نماز عصر چهار ركعت نماز دو ركعتي (8 ركعت) پس از نماز عصر نماز مغرب دو نماز دو ركعتي (4 ركعت) پس از نماز مغرب نماز عشاء دو ركعت نشسته پس از نماز عشاء

هفده ركعت نماز واجب كه در شبانه روز خوانده مي‌شود، (در غير سفر و روز جمعه) 23 ركعت نافله دارد كه به علاوه 11 ركعت نماز شب، جمعاً 34 ركعت مي‌شود؛ يعني دو برابر تعداد ركعت‌هاي نماز واجب.

دو مسأله

1. در روز جمعه، بر شانزده ركعت نافله ظهر و عصر چهار ركعت اضافه مي‌شود؛ يعني هر نماز ده ركعت نافله دارد.

2. نافله ظهر و عصر را در سفر نبايد خواند؛ ولي نافله عشاء را به نيت اين كه شايد مطلوب باشد، (به قصد رجاء) مي‌توان خواند.

55

نماز شب

يكي از نمازهاي مستحب كه ثواب بسيار زيادي دارد، نماز شب است.

نماز شب 11 ركعت است كه بدين ترتيب خوانده مي‌شود:

دو ركعت به نيت نافله شب.

دو ركعت به نيت نافله شب.

دو ركعت به نيت نافله شب.

دو ركعت به نيت نافله شب.

دو ركعت به نيت نافله شَفع.

يك ركعت به نيت نافله وَتْر.

وقت نماز شب

1. وقت نماز شب از نصف شب است تا اذان صبح و بهتر است نزديك اذان صبح خوانده شود.

2. مسافر و كسي كه براي او سخت است نافله شب را بعد از نصف شب بخواند، مي‌تواند آن را در اول شب بجا آورد.

نماز شب، به ويژه نافله وَتْر، آدب خاصّ و مستحبّات زيادي دارد كه در كتاب‌هاي مفصّل فقهي و ادعيه آمده است، و اگر انسان بتواند آن‌ها را نيز بجا آورد، ثواب بيشتري خواهد داشت.

خودآزمايي

56

1. واجبات نماز كدام ‌است؟

2. اركان نماز را نام ببريد.

3. بين ركن و غير ركن چه تفاوتي وجود دارد؟

4. چه نوع نمازهايي را نافله مي‌گويند؟

5. وقت نافله نمازهاي يوميه چه موقع است؟

57

درس هشتم

مبطلات نماز و شكيات

اهداف آموزشي

انتظار مي‌رود با مطالعه اين درس:

ـ با مبطلات نماز آشنا شويم.

ـ شكيات نماز را بدانيم.

ـ‌ با چگونگي نماز احتياط آشنا شويم.

ـ تفاوت نماز احتياط با نمازهاي ديگر را بدانيم.

ـ با شرايط و چگونگي اجراي سجده سهو آشنا شويم.

ـ با مستحبات نماز آشنا شويم.

ـ مكروهات نماز را بدانيم. 1. مبطلات نماز

آن‌گاه كه نمازگزار، تكبيرة الاحرام مي‌گويد و نماز را شروع مي‌كند تا پايان آن، بعضي از كارها بر او حرام مي‌شود كه اگر در نماز يكي از آن‌ها را انجام دهد نمازش باطل است. مهم‌ترين آن‌ها عبارت است از:

* خوردن و آشاميدن.

58

* سخن گفتن.

* خنديدن.

* گريستن.

* روي از قبله برگرداندن.

* كم يا زياد كردن اركان نماز.

* بر هم زدن صورت نماز.

2. شكيات نماز

براي شك در نماز احكام خاصي است و بيان تمام موارد آن از حدّ اين جزوه خارج است ولي به طور مختصر به بيان اقسام شك و احكام هر كدام مي‌پردازيم:

شك در اجزاي نماز

الف: اگر در انجام جزئي از اجزاي نماز شك كند، يعني نمي‌داند آن جزء را بجا آورده است يا نه، اگر جزء بعدي را شروع نكرده است، يعني هنوز از محل آن جزء نگذشته است، بايد آن را بجا آورد. ولي اگر بعد از داخل شدن در جزء بعدي شك پيش آمده است، يعني از محل آن گذشته است، به چنين شكي اعتنا نمي‌شود و نماز را ادامه مي‌دهد و صحيح است.

ب: اگر در صحت جزئي از نماز شك كند، يعني نمي‌داند جزئي را كه بجا آورده، صحيح انجام شده است يا نه، در اين صورت به شك خود اعتنا نمي‌كند، يعني بنا مي‌گذارد بر صحيح بودن آن و نماز را ادامه

59

مي‌دهد و صحيح است.

شك در ركعات1

شك‌هايي كه نماز را باطل مي‌كند:

1. اگر در نماز دو ركعتي و سه ركعتي، مثل نماز صبح يا در نماز مغرب، شك در ركعت پيش آيد نماز باطل است.

2. شك بين يك و بيشتر از يك؛ يعني اگر شك كند يك ركعت خوانده يا بيشتر، نماز باطل است.

3. اگر در نماز نداند چند ركعت خوانده، نماز باطل است.

شك در ركعت‌هاي نماز چهار ركعتي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . شك در ركعات نماز موارد ديگري نيز دارد، امّا چون پيش آمدن آن موارد بسيار كم است، از بيان آن‌ها صرف نظر شد. براي آشنايي مي‌توانيد به رساله توضيح المسائل، مسائل 1165 تا 1200 مراجعه كنيد.

60

 

* شك‌هايي كه نبايد به آن‌ها اعتنا كرد

الف. در نماز مستحبي.

ب. در نماز جماعت؛ كه توضيح اين دو خواهد آمد.

ج. پس از سلام نماز؛ يعني اگر بعد از تمام شدن نماز، شك در ركعت يا اجزاء پيش آيد، لازم نيست نماز را دوباره بخواند.

د. بعد از گذشت وقت نماز، يعني اگر پس از گذشت وقت نماز، شك كند كه نماز را خوانده است يا نه، خواندن آن نماز لازم نيست.

* يادآوري

ـ اگر در تعداد ركعت‌هاي نماز مستحبي شك كند، بنا بر دو مي‌گذارد، چون تمام نمازهاي مستحبي ـ به جز نماز وتر و اعرابي ـ دوركعتي است، پس اگر شك بين يك و دو يا دو و بيشتر از آن پيش آيد، بنا بر دو مي‌گذارد و نماز صحيح است.

ـ در نماز جماعت، اگر امام جماعت شك كند، ولي مأموم شك نداشته باشد و مثلاً با گفتن »الله اكبر« امام را مطّلع كند، امام جماعت به شك خود اعتنا نمي‌كند و هم‌چنين اگر مأموم شك كند، ولي امام جماعت شك نداشته باشد، همان‌گونه كه امام جماعت نماز را انجام

61

مي‌دهد، او هم عمل مي‌كند و صحيح است.

ـ اگر يكي از شك‌هايي كه نماز را باطل مي‌كند پيش آيد، بايد كمي فكر كند و چنان‌چه چيزي يادش نيامد و شك باقي ماند، نماز را به هم مي‌زند و دوباره شروع مي‌كند.

3. نماز احتياط

الف. در مواردي كه نماز احتياط واجب مي‌شود، مثل شك

بين 3 و 4، بايد بعد از سلام نماز، بدون آن كه صورت نماز را به هم بزند و يا مبطلي از مبطلات نماز را انجام دهد، برخيزد و بدون اذان و اقامه تكبير بگويد و نماز احتياط را بخواند.

فرق نماز احتياط با نمازهاي ديگر

* نيت آن را نبايد به زبان آورد.

* سوره و قنوت ندارد (هرچند دو ركعتي باشد).

* حمد را بايد آهسته بخواند (بنابر احتياط واجب).

ب. اگر يك ركعت نماز احتياط، واجب باشد، پس از سجده‌ها، تشهد مي‌خواند و سلام مي‌دهد و اگر دو ركعت واجب شده باشد، نبايد در ركعت اول تشهد و سلام بخواند، بلكه بايد يك ركعت ديگر هم (بدون تكبيرة الاحرام) بخواند و در پايان ركعت دوم تشهد مي‌خواند و سلام مي‌دهد.

4. سجده سهو

62

الف. در مواردي كه سجده سهو واجب مي‌شود، مانند شك

بين 4 و 5 در حالت نشسته، بايد بعد از سلام نماز، به سجده رود و بگويد: »بِسْمِ اللهِ وَباللهِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّد وَآلِ مُحَمد« و بهتر است بگويد: »بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ اَيُّها النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ« و بعد بنشيند و دوباره به سجده رود و يكي از ذكرهاي بالا را بگويد، سپس بنشيند و تشهد و سلام را بجا آورد.

ب. سجده سهو تكبيرة الاحرام ندارد.

5. مستحبات نماز

الف. تكبيرة الاحرام

مستحب است نمازگزار موقع گفتن تكبيرة الاحرام و تكبيرهاي بين نماز، دست‌ها را تا مقابل گوش‌ها بالا ببرد.

ب. قرائت

در حال قرائت اين امور مستحب است:

1. در ركعت اول پيش از حمد بگويد: »أعوذ بالله من الشيطان الرجيم«.

2. در ركعت اول و دوم نماز ظهر و عصر »بسم الله الرحمن الرحيم« را بلند بگويد.

3. حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آيه وقف كند، يعني آن را به آيه بعد نچسباند.

4. در حال خواندن حمد و سوره به معناي آن توجه داشته باشد.

63

5. در تمام نمازها در ركعت اول، سوره »إنّا أنزلناهُ« و در ركعت دوم سوره »قل هو الله أحد« را بخواند.

ج. ركوع

برخي از مستحبات ركوع بدين شرح است:

1. ذكر ركوع را سه يا پنج يا هفت مرتبه، بلكه بيشتر بگويد.

2. پيش از رفتن به ركوع در حالي كه ايستاده است تكبير بگويد.

3. در حال ركوع بين دو قدم (روي زمين) را نگاه كند.

4. پيش از ذكر ركوع يا بعد از آن صلوات بفرستد.

5. پس از ركوع، هنگامي كه ايستاد و بدن آرام گرفت، بگويد: »سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ«.

د. سجده

1. طول دادن سجده‌ها مستحب است.

2. صلوات فرستادن در سجده‌ها مستحب است.

3. گفتن »استغفر الله ربّي و اَتُوبُ اليه« پس از سجده اولي در حالي كه بدن آرام گرفت، مستحب است.

4. و در اين موارد مستحب است تكبير بگويد:

ـ بعد از ركوع و قبل از سجده.

ـ پس از سجده اول، در حالي كه نشست و بدنش آرام گرفت.

ـ پيش از سجده دوم، در حالي كه نشسته است و بدنش آرام است.

ـ بعد از سجده دوم.

64

ه‍ . قنوت نماز

1. مستحب است در ركعت دوم نماز بعد از حمد و سوره و پيش از ركوع، قنوت بخواند، يعني دست‌ها را بلند كند و مقابل صورت بگيرد و دعا يا ذكري بخواند.

2. در قنوت هر ذكري بگويد اگرچه يك »سُبحانَ اللهِ« باشد، كافي است و مي‌تواند اين دعا را بخواند: »رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَفِي الآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ النّارِ«.

و. تعقيب نماز

تعقيب ـ در بحث نماز ـ يعني مشغول شدن به ذكر و دعا و قرآن بعد از سلام نماز.

1. بهتر است در حال تعقيب رو به قبله باشد.

2. لازم نيست تعقيب به عربي باشد، ولي بهتر است چيزهايي را كه در كتاب‌هاي دعا دستور داده‌اند بخواند.

3. گفتن تسبيحات حضرت زهرا3 يعني: 34 مرتبه »اللهُ اكبر«،

33 مرتبه »اَلحمدُ لله« و 33 مرتبه »سُبْحانَ الله« مستحب است.

ز. مكروهات نماز

چيزهايي كه در نماز مكروه است بدين شرح است:

1. بر هم گذاشتن چشم‌ها.

2. بازي كردن با انگشتان و دست‌ها.

3. سكوت كردن در هنگام خواندن حمد يا سوره و يا ذكر، براي شنيدن حرف كسي.

65

4. هر كاري كه خضوع و خشوع را از بين ببرد.

5. برگرداندن صورت به طرف راست يا چپ به مقدار كم (چون زيادِ آن نماز را باطل مي‌كند).

خودآزمايي

1. مبطلات نماز را نام ببريد.

2. كدام شك‌ها نماز را باطل مي‌كند؟

3. به چه شك‌هايي نبايد اعتنا كرد؟

4. بين نماز احتياط و نمازهاي ديگر چه تفاوتي وجود دارد؟

5. در چه مواردي سجده سهو خوانده مي‌شود؟

6. مستحبات نماز كدام‌اند؟

7. مكروهات نماز را نام ببريد.

66

67

درس نهم

نماز جماعت

اهداف آموزشي

انتظار مي‌رود با مطالعه اين درس:

ـ به اهميت نماز جماعت پي ببريم.

ـ شرايط نماز جماعت را بدانيم.

ـ‌ چگونگي پيوستن به جماعت را واقف باشيم.

ـ چگونگي نماز جماعت با اهل سنت را بدانيم.

ـ چگونگي نماز جماعت در مسجدالحرام را متوجه باشيم. 1. اهميت نماز جماعت

گذشته از آن كه در روايات زيادي، براي نماز جماعت، اَجر و پاداش بسياري وارد شده است، با دقّت در برخي از مسائل احكام، به اهميت اين عبادت بيشتر پي مي‌بريم، و در اين‌جا به برخي از آن‌ها اشاره مي‌كنيم:

الف. شركت در نماز جماعت براي هركس مستحب است، به‌ويژه

68

براي همسايه مسجد.

ب. مستحب است، انسان صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند.

ج. نماز جماعت هرچند اول وقت خوانده نشود، از نماز فُراداي اول وقت بهتر است.

د. نماز جماعتي كه مختصر خوانده مي‌شود، از نماز فُرادايي كه نمازگزار آن را طول بدهد بهتر است.

ه‍ . سزاوار نيست انسان بدون عذر نماز جماعت را ترك كند.

و. حاضر نشدن به نماز جماعت از روي بي‌اعتنايي به آن، جايز

نيست.

2. شرايط نماز جماعت

هنگام برپايي نماز جماعت، شرايط زير، بايد مراعات شود:

* مأموم از امام، جلوتر نايستد، و احتياط واجب آن است كه كمي عقب‌تر بايستد.

* جايگاه امام جماعت از جايگاه مأمومين، بالاتر نباشد.

* فاصله امام و مأموم و فاصله صف‌ها، زياد نباشد.

* بين امام و مأموم و هم‌چنين بين صف‌ها چيزي مانند ديوار يا پرده مانع نباشد، ولي نصب پرده بين صفِ مردها و زن‌ها اشكال ندارد.

3. شرايط امام جماعت

* امام جماعت بايد بالغ و عادل باشد و نماز را به طور صحيح

69

بخواند.

4. وظيفه مأموم در نماز جماعت

الف. مأموم نبايد تكبيرة الاحرام را پيش از امام بگويد، بلكه احتياط واجب آن است كه تا تكبير امام تمام نشده، تكبير نگويد.

ب. مأموم بايد غير از حمد و سوره همه چيز نماز را خودش بخواند، ولي اگر ركعت اول يا دوم او، ركعت سوم يا چهارم امام باشد، بايد حمد و سوره را بخواند.

5. چگونگي پيوستن به نماز جماعت

* ركعت اول

الف. در بين قرائت: مأموم حمد و سوره را نمي‌خواند و بقيه اعمال را با امام جماعت بجا مي‌آورد.

ب. در ركوع: ركوع و بقيه اعمال را با امام جماعت بجا مي‌آورد.

* ركعت دوم

الف. در بين قرائت: مأموم حمد و سوره را نمي‌خواند و با امام، قنوت و ركوع و سجده را بجا مي‌آورد و آن‌گاه كه امام جماعت تشهد مي‌خواند، بنا بر احتياط واجب بايد به صورت نيم‌خيز بنشيند و اگر نماز دو ركعتي است، يك ركعت ديگر به تنهايي بخواند و نماز را تمام كند و اگر سه يا چهارركعتي است، در ركعت دوم كه امام جماعت در ركعت سوم مي‌باشد، حمد و سوره بخواند (هرچند امام جماعت

70

تسبيحات بخواند) و آن‌گاه كه امام جماعت ركعت سوم را تمام كرد، و براي ركعت چهارم برمي‌خيزد، مأموم بايد پس از دو سجده، تشهد بخواند، و برخيزد و قرائت ركعت سوم را بجا آورد و در ركعت آخر نماز كه امام جماعت با تشهد و سلام، نماز را به پايان مي‌برد يك ركعت ديگر مي‌خواند.

ب. در ركوع: ركوع را با امام جماعت بجا مي‌آورد و بقيه نماز را همان‌گونه كه گفته شد، انجام مي‌دهد.

* ركعت سوم

الف. در بين قرائت: چنان‌چه مي‌داند كه اگر اقتدا كند براي خواندن حمد و سوره و يا لااقل حمد تنها وقت دارد، مي‌تواند اقتدا كند و بايد حمد و سوره يا حمد را بخواند، و اگر مي‌داند فرصت ندارد، بنابر احتياط واجب بايد صبر كند تا امام جماعت به ركوع رود، سپس به او اقتدا كند.

ب. در ركوع: چنان‌چه در ركوع اقتدا كند، ركوع را با امام بجا مي‌آورد و حمد و سوره براي آن ركعت ساقط است، و بقيه نماز را همان‌گونه كه قبلاً بيان شد بجا مي‌آورد.

* ركعت چهارم

الف. در بين قرائت: حكم اقتدا در ركعت سوم را دارد، و آن‌گاه كه امام جماعت در ركعت آخر نماز براي تشهد و سلام مي‌نشيند، مأموم مي‌تواند برخيزد و نمازش را به تنهايي ادامه دهد و مي‌تواند به طور نيم‌خيز بنشيند تا تشهد و سلام امام جماعت تمام شود و سپس برخيزد.

71

ب. در ركوع: ركوع و سجده‌ها را با امام بجا مي‌آورد (اكنون ركعت چهارم امام و ركعت اول مأموم است) و بقيه نماز را همان‌گونه كه گذشت انجام مي‌دهد.

6. نماز جماعت با اهل سنت

در ايامي كه زائران محترم در دو شهر مكه و مدينه هستند، از فرصت استفاده كرده و در نماز جماعت مساجد اين دو شهر به ويژه مسجدالحرام و مسجدالنبي صلي الله عليه و آله كه با جمعيت زيادي برگزار مي‌شود شركت كنند

تا هم از ثواب بسيار زياد نماز جماعت و نماز خواندن در اين

اماكن مقدس بهره‌مند شوند، و هم از كارهايي كه سبب توهين به مذهب تشيع و انگشت‌نما شدن شيعيان مي‌گردد، به ويژه برگشت به منازل، نزديك وقت نماز يا هنگام برپايي نماز و يا تماشاي نماز جماعت جداً بپرهيزند.

جهت آشنايي با اهميت اين موضوع، برخي از مسائل شرعي را در اين جا مي‌آوريم:

الف. خارج شدن از مسجدالحرام و مسجد مدينه هنگام شروع نماز جماعت جايز نيست و بر شيعيان واجب است كه با آنان نماز جماعت بخوانند.

ب. شركت در نماز جماعت اهل سنت، اختصاص به مسجدالحرام و مسجدالنبي صلي الله عليه و آله ندارد و در ديگر مساجد هم از نماز واجب

72

كفايت مي‌كند.

استفتاء

سؤال: گاهي مشاهده مي‌شود كه هنگام برپايي نماز جماعت در مسجدالنبي صلي الله عليه و آله و مسجدالحرام، بعضي از حجاج از مسجد خارج مي‌شوند و يا كناري ايستاده و تماشا مي‌كنند، لطفاً نظر مبارك را در اين باره مرقوم فرماييد:

امام خميني قدس سره : وقتي كه در »مسجدالحرام« يا »مسجدالنبي« نماز جماعت منعقد شد، مؤمنين نبايد از آن‌جا خارج شوند و بايد از جماعت تخلّف نكنند و با ساير مسلمين به جماعت نماز بخوانند.

7 . نماز جماعت به صورت استداره‌اي در مسجدالحرام

سؤال: كسي كه نماز را در مسجدالحرام به نحو استداره (روي يك دايره به دور كعبه) خوانده است به طوري كه رو در روي امام جماعت و يا طرفين او ايستاده بوده است، آيا اين نماز احتياج به اعاده دارد؟

امام خميني قدس سره : با وضع فعلي نياز به اعاده ندارد.

آيت الله گلپايگاني قدس سره : نماز به نحو استداره مانعي ندارد، ولي بنابر احتياط بايد به حسب دايره مقدم بر امام نباشد، و هم‌چنين بنابر احتياط با مراعات قيد قبلي نزديك‌تر از امام به كعبه نباشد.

آيت الله اراكي قدس سره : اگر مأموم در مواضع سجده و نزديك نبودن به كعبه از امام عقب‌تر باشد اشكال ندارد.

73

آيت الله خوئي قدس سره : نماز به نحو استداره، اطراف كعبه اشكال

ندارد.

8. خواندن نماز جماعت در محل اسكان زائران در مكه و مدينه

در مكه و مدينه در مسافرخانه و هتل نبايد نماز را به جماعت بخوانند و مي‌توانند در جماعت ساير مسلمين در مساجد شركت كنند و نماز را به جماعت بخوانند.

خود آزمايي

1. اهميت نماز جماعت را بيان كنيد.

2. چه شرايطي را در نماز جماعت بايد مراعات كرد؟

3. امام جماعت بايد داراي چه شرايطي باشد؟

4. در ركعت‌هاي اول، دوم، سوم و چهارم چگونه مي‌توانيم به نماز جماعت بپيونديم؟

5. اهميت شركت در نماز جماعت اهل سنت را ذكر كنيد.

6. خواندن نماز جماعت در هتل‌ها و محل اسكان چه حكمي دارد؟

74

 

75

درس دهم

خمس

اهداف آموزشي

انتظار مي‌رود با مطالعه اين درس:

ـ موارد وجوب خمس را بشناسيم.

ـ بدانيم كه خمس به چه چيزهايي تعلق مي‌گيرد.

ـ با احكام خمس و نحوه مصرف آن آشنا شويم.

ـ نحوة محاسبه خمس را بدانيم. 1. وجوب خمس

برخي مي‌پندارند، خمس و زكات، تنها بر عهده كساني است كه ثروت فراوان دارند و در رفاه كامل به سر مي‌برند و در مقابل، برخي بر اين باورند كه تمام افراد بايد خمس بپردازند و همه اموال انسان مشمول خمس خواهد بود. اما اين پندار صحيحي نيست؛ بلكه هر انسان عاقل و بالغي كه يكي از موارد خمس را داشته باشد، بايد آن را براي