بخش 6

126

عليه و آله

لزوم طهارت مسجدالحرام و مسجدالنبي صلي الله عليه و آله با ساير مساجد و حرمت تنجيس آن‌ها با ساير مساجد فرقي ندارد. ولي از آن‌جا كه

تطهير مسجدين به ويژه مسجدالحرام به روش خاص صورت مي‌پذيرد، برخي از زائران نسبت به طهارت آن مكان‌هاي مقدس دچار ترديد مي‌شوند كه جاي اين ترديد نيست و جاهايي كه يقين به نجس شدن آن‌ها نباشد، پاك است و پرهيز از آن‌ها واجب نيست، افزون بر آن‌كه

به شهادت برخي از اهل اطلاع شيوه تطهير نيز صحيح است و مشكلي

ندارد.

12. رعايت طهارت و نجاست در مواقف و مشاعر

افزون بر اين‌كه احترام آن اماكن مقدس لازم است و بهتر است نظافت و طهارت آن اماكن را مراعات كنند براي تطهير بدن و لباس نيز ممكن است به جهت كمبود امكانات نظافت و طهارت به طور كامل مراعات نشود كه دقت در اين‌گونه موارد براي پاك ماندن لباس احرام لازم است.

خود آزمايي

1. در چه شرايطي لمس خطوط قرآن اشكال ندارد؟

2. بر اساس آموخته‌هاي اين درس، چه مواردي لمس نوشته قرآن به

127

حساب نمي‌آيد؟

3. آداب تلاوت قرآن را بيان كنيد؟

4. چه كارهايي بي‌احترامي به قرآن تلقي مي‌گردد؟

5. آيا خوابيدن در مسجد جايز است؟

6. چه كارهايي در مسجد مستحب است؟

7. چه كارهايي در مسجد مكروه است؟

128

احكام خريد و فروش و اشياي پيداشده

129

درس هفدهم

احكام خريد و فروش و اشياي پيداشده

اهداف آموزشي

انتظار مي‌رود با مطالعه اين درس:

ـ با احكام خريد و فروش آشنا شويم.

ـ چگونگي فسخ معامله را بدانيم.

ـ با مواردي كه نمي‌توان معامله را فسخ نمود آشنا شويم.

ـ مفاهيم خيار غبن و اقاله را بشناسيم.

ـ با احكام مربوط به اشياي پيدا شده در محدوده حرم، و مكه و مدينه آشنا شويم. 1. احكام خريد و فروش

از آن‌جا كه در اسلام بي‌كاري و تنبلي بسيار نكوهش شده و تلاش براي تحصيل مخارج زندگي واجب مي‌باشد، كساني كه به جز از راه خريد و فروش نتوانند مخارج خود را تأمين كنند؛ يعني تحصيل آن منحصر در همين راه باشد و راه ديگري برايشان امكان نداشته باشد،

130

واجب است با خريد و فروش خرج زندگي خود را به دست آورند و محتاج به ديگران نشوند.

الف. فروختن و اجاره دادن خانه يا وسيله‌اي ديگر براي استفاده حرام، حرام است.

ب. خريد و فروش، نگهداري، نوشتن، خواندن و درس دادن كتاب و مجلات و نوارهاي گمراه كننده حرام است، مگر زماني كه براي هدفي صحيح باشد، مثلاً براي پاسخ دادن به اشكال‌هاي آن.

ج. مخلوط كردن جنسي كه مي‌فروشد با چيزي كه ارزش ندارد و يا ارزش آن كمتر است، حرام مي‌باشد؛ مثل آن‌كه روغن خوب را با غير خوب يا شير را با آب مخلوط كند و بفروشد (اين عمل را غش در معامله مي‌گويند).

د. جنس وَقف شده را نمي‌توان فروخت، مگر در صورتي كه خراب شده باشد و قابل استفاده نباشد، مانند بخاري نفتي مسجد كه قابل استفاده براي مسجد نباشد.

ه‍ . خريد و فروش خانه يا چيز ديگري كه به كسي اجاره داده، اشكال ندارد ولي استفاده آن در مدت اجاره براي كسي است كه آن را اجاره كرده است.

و. در معامله بايد خصوصيات جنسي كه خريد و فروش مي‌كنند معلوم باشد ولي گفتن خصوصياتي كه گفتن و نگفتن آن‌ها تأثيري در ميل و رغبت مردم نسبت به آن كالا ندارد، لازم نيست.

131

ز. خريد و فروش دو كالاي هم‌جنس كه با وزن يا پيمانه مي‌فروشند به زيادتر »رِب« و حرام است؛ مثلاً يك تُن گندم بدهد و يك تن و 200 كيلوگرم بگيرد. و هم‌چنين كالا يا پولي را به كسي قرض بدهد و پس از مدتي زيادتر بگيرد؛ مثلاً يكصدهزار تومان قرض بدهد و پس از يك‌سال يكصد و بيست هزار تومان بگيرد.

2. چگونگي فسخ معامله

در برخي از موارد فروشنده يا خريدار مي‌توانند معامله را فسخ كنند كه از جمله آن‌هاست:

* خريدار يا فروشنده گول خورده باشد.

* در هنگام معامله قرارداد كرده‌اند كه تا مدت معيني، هر دو يا يكي از آن‌ها بتوانند معامله را به هم بزنند؛ مثلاً هنگام خريد و فروش بگويند، هركس پشيمان شد تا سه روز ديگر مي‌تواند پس بدهد.

* كالايي كه خريده است معيوب بوده و بعد از معامله بفهمد.

* فروشنده خصوصياتي براي كالاي خود بيان كرده و بعداً معلوم شود آن‌گونه نبوده است؛ مثلاً بگويد اين دفتر 200 برگ است بعداً معلوم شود كمتر است.

اگر بعد از معامله عيب مال را بفهمد و فوراً آن را به هم نزند، ديگر حق بر هم زدن معامله را ندارد.

3. خيار عيب

132

الف. اگر بعد از معامله عيب مال را بفهمد و فوراً معامله را فسخ نكند، ديگر حق به هم زدن معامله را نخواهد داشت.

ب. هرگاه بعد از خريدن جنس، عيب آن را بفهمد، اگر چه فروشنده حاضر نباشد، مي‌تواند معامله را به هم بزند.

ج. در اين موارد اگر خريدار بفهمد مال معيوب است، حق فسخ ندارد:

* موقع خريدن، عيب مال را بداند.

* به عيب مال راضي شود.

* وقت معامله بگويد: اگر مال عيبي داشت، پس نمي‌دهم و تفاوت قيمت را هم نمي‌گيرم.

* فروشنده در وقت معامله بگويد: اين مال را با هر عيبي كه دارد مي‌فروشم.

د. اگر فروشنده هنگام معامله عيب كالا را معين كند و بگويد آن را با اين عيب مي‌فروشم ولي پس از معامله معلوم شود عيب ديگري هم دارد، خريدار مي‌تواند به خاطر عيبي كه فروشنده معين نكرده كالا را پس دهد يا تفاوت قيمت بگيرد.

ه‍ . در اين موارد اگر خريدار بفهمد مال معيوب بوده فقط مي‌تواند تفاوت قيمت بگيرد ولي حق فسخ معامله را ندارد:

* بعد از معامله تغييري در كالا بدهد به طوري كه مردم بگويند آن‌چه خريداري و تحويل داده شده، باقي نمانده است.

* پس از انجام معامله بفهمد كالا معيوب است و تنها حق برگرداندن

133

آن را ساقط كرده باشد.

* بعد از تحويل گرفتن كالا، عيب ديگري در آن پيدا شود. به جز در حيوان كه تا سه روز مي‌تواند برگرداند.

4. خيار غبن

اگر خريدار قيمت جنس را نداند، يا در وقت معامله غفلت كند و جنس را گران‌تر از قيمت معمولي آن بخرد، چنان‌چه به قدري گران خريده كه مردم او را مغبون مي‌دانند و به كمي و زيادي آن اهميت مي‌دهند، اختيار فسخ معامله را دارد و هم‌چنين نسبت به فروشنده.

5. اقاله

اقاله، فسخ طرفين قرارداد است، به اين معني هر دو طرف بر فسخ قرارداد توافق كنند:

الف. اقاله در تمام عقود جاري مي‌شود به جز در نكاح كه نياز به اجراي صيغه طلاق دارد.

ب. اگر يكي از طرفين درخواست فسخ قرارداد را داشته باشد و ديگري بپذيرد نيز اقاله تحقق مي‌يابد.

ج. در خريد و فروش، اقاله كردن هر چيزي اضافه بر قيمت معين شده يا كمتر از آن جايز نيست، پس اگر مشتري اقاله كند با چيزي اضافه بر قيمت معين شده يا فروشنده اقاله كند به كمتر از آن قيمت باطل است و تأثيري ندارد.

134

6. مجهول المالك

اگر مالي بر عهده انسان باشد ولي صاحبش را نشناسد، مثلاً پولي از كسي قرض گرفته و نمي‌داند طلبكار كيست و نمي‌تواند او را پيدا كند، يا كالايي از ديگران نزد او باقي مانده، مثلاً در مغازه يا تعميرگاه يا ماشين او جا مانده و صاحبش را نمي‌شناسد، بايد از طرف صاحبش صدقه بدهد و احتياط آن است كه با اجازه حاكم شرع باشد.

7. اشياي پيدا شده در محدوده حرم

الف. برداشتن چيزي كه پيدا شده مكروه است.

ب. اگر چيزي پيدا كند ولي برندارد، وظيفه خاصي بر عهده‌اش نمي‌آيد.

ج. اگر چيزي پيدا كند و بردارد احكام خاصي دارد به اين شرح:

ـ اگر نشانه‌اي ندارد كه به واسطه آن صاحبش معلوم نشود بنابر احتياط واجب از طرف صاحبش صدقه بدهد.

ـ اگر نشانه دارد:

1. قيمت آن از 6/12 نخود نقره سكه دار كمتر است:

* صاحبش معلوم باشد؛ بايد به او بدهد.

* صاحبش معلوم نباشد؛ مي‌تواند براي خودش بردارد.

2. قيمت آن به 6/12 نخود نقره سكه‌دار مي‌رسد؛ بايد تا يك سال اعلام كند پس اگر صاحبش پيدا شد، به او بدهد و اگر صاحبش پيدا نشد، مي‌تواند:

135

* براي خودش بردارد.

* براي صاحبش نگهداري كند تا پيدا شود.

* احتياط مستحب است كه از طرف صاحبش صدقه بدهد.

3. در مواردي كه براي پيدا شدن صاحبش بايد اعلام كند، تا يك هفته روزي يك مرتبه و بعد از آن تا يك سال هفته‌اي يك مرتبه در محل اجتماع مردم؛ مانند بازار و محل نماز جماعت بايد اعلام كند.

4. بنابر احتياط واجب بايد فوراً اعلام كند و تأخير نيندازد.

5. اگر مي‌داند، اعلام كردن فايده ندارد و يا از پيدا شدن صاحبش نااميد است، اعلام لازم نيست.

6. اگر بچه نابالغ چيزي پيدا كند، سرپرست او (پدر يا جدّ) بايد اعلام كند.

8 . اشياي پيدا شده در مكه و مدينه

اگر در مدينه چيزي پيدا كند حكم آن با اشياء پيدا شده ساير جاها فرقي ندارد كه به تفصيل بيان شد ولي اگر در مكّه و اطراف آن يعني در منطقه حرم چيزي پيدا كند حكم آن بدين شرح است:

برداشتن آن كراهت شديد دارد و بلكه احتياط در برنداشتن است، و اگر برداشت و قيمتش به 6/12 نخود نقره سكه‌دار مي‌رسد و صاحبش پيدا نشود مي‌تواند از طرف صاحبش صدقه بدهد، يا آن را براي صاحبش نگهداري كند، ولي نمي‌تواند براي خودش بردارد.

136

9. گم شدن كفش‌ها و كفش‌هاي بجاي مانده

اگر كفش انسان را ببرند و كفش ديگري بجاي آن مانده باشد، مسأله چند صورت دارد:

الف. مي‌داند كفشي كه مانده، مالِ كسي است كه كفش او را برده، اگر از پيدا شدن صاحبش نااميد شود و يا پيدا كردن او برايش سخت باشد، مي‌تواند آن را به جاي كفش خودش بردارد، ولي اگر قيمت آن كفش بيشتر از قيمت كفش خودش باشد، و از پيدا شدن صاحبش نااميد شود، بايد، با اجازه حاكم شرع از طرف او صدقه بدهد.

ب. احتمال مي‌دهد، كفشي كه مانده، مالِ كسي نيست كه كفش او را برده؛ اگر بردارد بايد صاحبش را پيدا كند و اگر از پيدا شدن او نااميد شد، از طرف وي به فقير صدقه بدهد (ولي بهتر است برندارد).

خود آزمايي

1. منظور از غش در معامله چيست؟

2. در چه مواردي مي‌توان معامله را فسخ كرد؟

3. در چه مواردي اگر خريدار بفهمد مال معيوب است حق فسخ ندارد؟

4. اقاله چيست؟

5. اگر در مكّه و اطراف آن يعني در منطقه حرم چيزي پيدا كند حكم آن چيست؟

137

درس هيجدهم

احكام خوردني‌ها و آشاميدني‌ها

اهداف آموزشي

انتظار مي‌رود با مطالعه اين درس:

ـ با احكام خوردن و آشاميدن آشنا شويم.

ـ به اموري كه موقع غذا خوردن مستحب است، واقف گرديم.

ـ مكروهات غذا خوردن را بدانيم.

ـ با مستحبات و مكروهات آشاميدن آشنا شويم. 1. اهميت خوردني‌ها و آشاميدني‌ها

خداوند بزرگ براي استفاده انسان‌، طبيعتِ زيبا و تمام حيوانات

و ميوه‌ها و سبزيجات را در اختيار قرار داده است، تا از آن‌ها براي خوردن، آشاميدن، پوشاك، مسكن و ساير نيازهاي خود به كار گيرد، ولي براي حفظ جان انسان‌ها و سلامتي جسم و روح آن‌ها و بقاي نسل‌ها

138

و احترام به حقوق ديگران، قوانين و مقرراتي قرار داده است كه در اين درس به برخي از آن‌چه كه در رابطه با خوراكي‌ها و آشاميدني‌هاست مي‌پردازيم:

2. خوردن چيزي كه براي انسان ضرر دارد

خوردن چيزي كه براي انسان ضرر دارد حرام است، مثلاً

خوردن غذاي چرب براي مريضي كه غذاي چرب برايش ضرر دارد حرام است.

3. خوردن خاك، تربت

الف. خوردن گل حرام است.

ب. خوردن كمي از تربت سيدالشهدا عليه السلام براي شفا يافتن از بيماري اشكال ندارد.

ج. خوردن و آشاميدنِ چيز نجس حرام است.

د. بر هر مسلماني واجب است مسلمان ديگري را كه نزديك است از گرسنگي يا تشنگي بميرد، نان و آب داده و از مرگ نجات دهد.

4. خوردن چيز نجس

از جمله مواردي كه رعايت طهارت ضرورت دارد و پرهيز از نجاسات واجب است، مسأله خوردن و آشاميدن است. خوردني‌ها و آشاميدني‌هاي انسان بايد داراي اين شرايط باشد: الف: پاك باشد؛ ب:

139

مباح باشد؛ ج: حلال باشد؛ د: براي سلامتي ضرر نداشته باشد.

الف. خوردن و آشاميدنِ چيز نجس حرام است و خورانيدن عين نجس به اطفال حرام است ولي خورانيدن غذاي متنجس به اطفال حرام نيست.

ب. غذاهاي غير گوشتي، كه در كشورهاي اسلامي توليد شده است؛ اعم از سبزيجات، حبوبات، ميوه‌ها و فرآورده‌هاي لبني مانند: پنير، ماست، كره، خامه، كه از حيوان حلال گوشت گرفته مي‌شود، تخم مرغ و ساير پرندگان حلال گوشت، نان، بيسكويت، شكلات، آدامس، شيريني و ساير خوردني‌هايي كه از گوشت حيوان نيست، پاك و خوردن آن‌ها حلال است، مگر آن‌كه انسان يقين كند نجس شده است. بنابراين مسأله چند صورت دارد:

* مي‌داند كه با بدن كافر تماس نداشته، و به نحو ديگري نيز نجس نشده است، پاك و حلال است.

* شك دارد نجس شده است يا نه، پاك و حلال است.

* احتمال مي‌دهد نجس شده باشد، ولي يقين ندارد، پاك و حلال است.

* مي‌داند بر اثر تماس با بدن كافر يا به گونه‌اي ديگر نجس شده است، نجس و حرام است.

5. چيزهايي كه موقع غذا خوردن مستحب است

الف. دست‌ها را قبل از غذا و پس از آن بشويد.

140

ب. در اول غذا »بسم الله« و در پايان، »الحمد لله« بگويد.

ج. با دست راست غذا بخورد.

د. لقمه را كوچك بردارد.

ه‍ . غذا را خوب بجود.

و. ميوه را پيش از خوردن با آب بشويد.

ز. اگر چند نفر سر سفره نشسته‌اند، هركسي از غذاي جلوي خودش بخورد.

ح. ميزبان پيش از همه شروع به غذا خوردن كند و بعد از همه دست بكشد.

6. مكروهات

الف. در حال سيري غذا خوردن؛

ب. پرخوري (زياد غذا خوردن)؛

ج. نگاه كردن به صورت ديگران هنگام غذا خوردن؛

د. خوردن غذاي داغ؛

ه‍ . فوت كردن به غذايي كه مي‌خورد؛

و. پاره كردن نان با كارد؛

ز. گذاشتن نان زير ظرف غذا؛

ح. دور انداختن ميوه، پيش از آن‌كه كاملاً آن را بخورد.

7. مستحبات آشاميدن آب

141

الف. در روز، ايستاده آب بخورد.

ب. پيش از آشاميدن آب »بسم الله« و بعد از آن »الحمدلله« بگويد.

ج. به سه نفس آب بياشامد.

د. پس از آشاميدن آب، حضرت امام حسين عليه السلام و خاندان و ياران او را ياد، و قاتلان ايشان را لعن كند.

8. مكروهات آب آشاميدن

الف. زياد آشاميدن؛

ب. آشاميدن آب بعد از غذاي چرب؛

ج. با دست چپ آب نوشيدن؛

د. در شب، ايستاده آب نوشيدن؛

خود آزمايي

1. خوردن چيزي كه براي انسان ضرر داشته باشد چه حكمي دارد؟

2. مستحبات و مكروهات غذا خوردن را بنويسيد.

3. مستحبات و مكروهات آشاميدن را بنويسيد؟

142

143

درس نوزدهم

احكام نذر و قسم خوردن

اهداف آموزشي

انتظار مي‌رود با مطالعه اين درس:

ـ با مفهوم و چگونگي نذر آشنا شويم.

ـ شرايط نذركننده را بدانيم.

ـ به چگونگي عمل به نذر واقف شويم.

ـ با احكام نذورات نسبت به حرم‌ها و اماكن ديني آشنا شويم.

ـ احكام قسم خوردن را بدانيم.

ـ با انواع قسم آشنا شويم.

ـ شرايط قسم را بدانيم. 1. معناي نذر

نذر، پيماني است ميان انسان و خداي خود براي انجام دادن يا ترك كاري يا پرداخت مالي، و چون اكثر موارد نذر در زمان ما، نذر مالي است و نذورات مردمي يكي از منابع مهمّ مالي كارهاي خير در جامعه ماست، لذا احكام آن را در اين بخش مي‌آوريم:

144

2. چگونگي نذر شرعي

الف. در نذر بايد صيغه خوانده شود و لازم نيست انسان آن را

به عربي بخواند، پس اگر بگويد: »چنان‌چه مريض من خوب شود

براي خدا بر من است كه ده هزار تومان به فقير بدهم«، نذر او صحيح است.

ب. انسان كاري را مي‌تواند نذر كند كه انجام آن برايش ممكن باشد، بنابراين كسي كه مثلاً نمي‌تواند پياده به حج برود، اگر نذر كند كه پياده برود، نذر او صحيح نيست.

3. شرايط نذركننده

نذركننده بايد مكلف و عاقل باشد و به اختيار و قصد خود نذر كند، بنابراين، نذر كسي كه او را مجبور كرده‌اند، يا در حال عصبانيت، بي‌اختيار نذر كند، صحيح نيست.

4. نذر زن بدون اجازه شوهر

نذر زن بدون اجازه شوهر باطل است. برخي از فقها نيز نذر زن

بدون اجازه شوهر را اگر منافات با حق شوهر نداشته باشد صحيح مي‌دانند.

5. نذر فرزند بدون اجازه پدر

فرزند براي نذر لازم نيست از پدر خود اجازه بگيرد، و چنان‌چه بدون

145

اجازه او هم نذر كند صحيح است.

6. نذر براي كار حرام يا مكروه

متعلق نذر بايد عملي راجح، يعني واجب يا مستحب يا ترك حرام يا مكروه باشد، و به فتواي برخي از فقها امر مباح هم جايز است. بنابراين اگر نذر كند كار حرام يا مكروهي انجام دهد، صحيح نيست.

7. نذر براي ترك كار واجب يا مستحب

همان‌گونه كه گفته شد اگر نذر كند، كار واجب يا مستحبي را ترك كند، اين نذر صحيح نيست.

8. چگونگي عمل به نذر

الف. اگر انسان نذر كند كاري را انجام دهد، بايد همان‌طور كه نذر كرده عمل كند، پس اگر نذر كند روز اول ماه روزه بگيرد، چنان‌چه روز قبل يا بعد از آن بجا آورد، كفايت نمي‌كند.

ب. اگر نذر كند كه به فقير معيني صدقه بدهد، نمي‌تواند آن را به فقير ديگري بدهد.

ج. اگر نذر كند كه به زيارت يكي از امامان عليهم السلام برود، چنان‌چه به زيارت امام ديگر برود، كافي نيست و چنان‌چه به واسطه عذر نتواند آن امام را زيارت كند، چيزي بر او واجب نيست.

9. نذر مدّت‌دار

مدت دار بودن نذر دو فرض دارد:

146

الف: نذر مشروط باشد و شرط آن مدت دار باشد به اين معنا كه اگر تا وقت معيني شرط محقق شد؛ مثلاً حاجت او برآورده شد، فلان كار را انجام مي‌دهد و اگر تا آن موقع شرط محقق نشد، عمل به نذر، واجب نيست.

ب: عمل به نذر مدت معيني داشته باشد به اين معنا كه نذر مي‌كند تا فلان موقع، به نذر عمل مي‌كند، در اين صورت اگر بدون عذر تا وقت معين به نذر عمل نكند، تخلف نذر به حساب مي‌آيد و كفاره دارد.

10. نذورات نسبت به حرم‌ها و اماكن ديني

الف. اگر براي حرم يكي از امامان عليهم السلام يا امامزادگان چيزي نذر كند، بايد آن را به مصارف حرم برساند، از قبيل فرش، پرده و روشنايي.

ب. اگر براي خود امام عليه السلام يا امامزاده چيزي نذر كند، چنان‌چه مصرف معيني را قصد كرده، بايد به همان مصرف برساند و اگر مصرف معيني را قصد نكرده، بايد به فقيران و زائران بدهد و يا مسجد و مانند آن بسازد و ثواب آن را به امام عليه السلام هديه كند.

احكام قسم خوردن

1. قسم شرعي

اگر كسي به يكي از اسامي خداوند عالم؛ مانند »خد« و »الله« قسم بخورد كه كاري را انجام دهد يا ترك كند؛ مثلاً سوگند بخورد كه روزه بگيرد يا سيگار نكشد، واجب است به آن عمل كند. اين قسم »انشائي« است و نوع ديگر آن قسم »اخباري« است.

147

2. شرايط قسم

كسي كه قسم مي‌خورد بايد اين شرايط را داشته باشد:

* بالغ و عاقل باشد.

* از روي قصد و اختيار قسم بخورد.

* اگر مي‌خواهد نسبت به مال قسم بخورد، حاكم شرع او را از تصرف اموالش ممنوع نكرده باشد.

3. قسم بدون اجازه پدر

اگر فرزند بدون اجازه پدر قسم بخورد صحيح است؛ يعني قسم، مشروط به اجازه نيست، و قسم زن نيز اگر منافات با حق شوهر نداشته باشد، نياز به اجازه او ندارد.

4. كفاره عمل نكردن به قسم

اگر عمداً به سوگندي كه خورده است عمل نكند، بايد كفاره بدهد و كفاره آن يكي از اين سه چيز است:

* آزاد كردن يك برده؛

* سير كردن ده فقير؛

* پوشاندن ده فقير.

كسي كه قسم مي‌خورد ـ چه از گذشته خبر دهد، يا براي آينده

باشد ـ اگر حرف او راست باشد، قسم خوردن او مكروه است و اگر دروغ باشد، حرام و از گناهان بزرگ است.

148

قسم اخباري

اگر انسان براي خبري كه مي‌دهد و مطلبي را به اطلاع ديگران مي‌رساند قسم بخورد، چنان‌چه آن مطلب دروغ باشد، حرام است و اگر راست باشد قسم خوردن مكروه است.

خود آزمايي

1. نذر به چه معني است؟

2. نذركننده بايد داراي چه شرايطي باشد؟

3. نذر زن بدون اجازه شوهر چه حكمي دارد؟

4. عمل كردن به نذر چه شرايطي دارد؟

5. قسم انشائي و قسم اخباري به چه معني مي باشند؟

6. كفاره عمل نكردن به نذر چقدر است؟

149

درس بيستم

امر به معروف و نهي از منكر

اهداف آموزشي

انتظار مي‌رود با مطالعه اين درس:

ـ با مفهوم و اهميت امر به معروف و نهي از منكر آشنا شويم.

ـ‌ وجوب امر به معروف و نهي از منكر را واقف شويم.

ـ مراتب امر به معروف و نهي ازمنكر را بشناسيم.

ـ شرايط امر به معروف و نهي از منكر را بدانيم. 1. مفهوم امر به معروف و نهي از منكر

هر انساني نسبت به كارهاي ناپسندي كه در جامعه انجام مي‌پذيرد و كارهاي نيك و پسنديده‌اي كه ترك مي‌شود، مسؤوليت دارد، بنابراين اگر كار واجبي ترك شود و يا حرامي اتفاق بيفتد، سكوت و بي‌تفاوتي در مقابل آن جايز نيست، و تمام افراد جامعه بايد براي برپايي »واجب« و جلوگيري از »حرام« اقدام كنند، كه اين عمل، »امر به معروف« و »نهي از منكر« است.

150

2. اهميت امر به معروف و نهي از منكر

علاوه بر آيات بسيار زيادي كه در قرآن درباره امر به معروف و اهمّيت و آثار آن وارد شده، در برخي از سخنان امامان معصوم عليهم السلام چنين آمده است:

* »امر به معروف و نهي از منكر« از مهم‌ترين واجبات و شريف‌ترين آن‌هاست.

* واجبات ديني به سبب »امر به معروف و نهي از منكر« استوار مي‌گردد.

* »امر به معروف و نهي از منكر« از ضروريات دين است و كسي كه آن را مُنكر شود كافر است.

* اگر مردم امر به معروف و نهي از منكر را ترك كنند، بركت گرفته مي‌شود و دعاها مستجاب نمي‌گردد.

3. تعريف معروف و منكر

در احكام دين، به تمام واجبات و مستحبات »معروف« و به تمام محرمات و مكروهات »منكر« گفته مي‌شود. بنابراين واداشتن افراد جامعه به انجام كارهاي واجب و مستحب »امر به معروف« و بازداشتن آن‌ها از كارهاي حرام و مكروه »نهي از منكر« است.

4. وجوب امر به معروف و نهي از منكر

امر به معروف و نهي از منكر، واجب كفايي است كه اگر به قدر