بخش 4

نماز طواف سعی و بعض احکام آن

است كه اگر آن‏ها را توي هم كرد و يك دفعه پوشيد بايد براي هريك كفاره بدهد.

هفتم‌ـ سرمه كشيدن به سياهي1 كه در آن زينت باشد هر چند قصد زينت2 نكند. و احتياط واجب اجتناب از مطلق سرمه است كه در آن زينت باشد، بلكه اگر بوي خوش3 داشته باشد بنابر

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله خويي، آيت الله تبريزي: سرمه سياه به قصد زينت كردن حرام است قطعاً. و بنابر احتياط يك گوسفند كفاره بدهد و از سرمه سياه بدون قصد زينت و غير سياه با قصد زينت بنابر احتياط واجب اجتناب كند. آيت الله خويي: و بنابر احتياط مستحب كفاره هم دارد ولي سرمه غير سياه بدون قصد زينت مانع ندارد و كفاره نيز ندارد.

آيت الله مكارم: فرقي بين سرمة سياه و غير سياه نيست. ملاك در حرمت زينت و عدم زينت است.

آيت الله سيستاني: سرمه سياه و هر سرمه‏اي كه زينت حساب شود اگر به قصد زينت باشد حرام و اگر به قصد زينت نباشد احتياط واجب در ترك است و امّا سرمه‏اي كه نه سياه باشد و نه زينت شمرده شود اگر به قصد زينت نباشد جايز و اگر به قصد زينت باشد احتياط واجب در ترك است، بلي در هر صورت براي معالجه در حال اضطرار اشكال ندارد. (مناسك، مسأله 246)

2. آيت الله خويي: اگر قصد زينت نكند بنابر احتياط واجب بايد اجتناب كند.

آيت الله اراكي: در صورت عدم قصد زينت، احوط ترك است.

آيت الله بهجت: اگر سرمه سياه بكشد و قصد زينت نداشته باشد بلكه براي اعلاج مرض باشد اشكال ندارد. (مناسك، مسأله 246)

3. آيت الله بهجت: احوط اجتناب از مطلق سرمه است اگر به قصد زينت باشد يا بوي خوش در آن باشد. (مناسك شيخ، ص 21)

آيت الله اراكي: بنابر احوط حرام است.

نظر آيات عظام در قسم پنجم از محرمات احرام گذشت.

اقوي حرام است.

هشتم‌ـ نگاه كردن در آينه.⁽¹⁾

«55[ م ـ در نظر كردن به آينه كفاره2 نيست، ليكن مستحب است كه بعد از نگاه كردن لبيك بگويد.

نهم‌ـ پوشيدن موزه و چكمه و گيوه و جوراب و هر چه تمام روي پا را مي‏گيرد.⁽³⁾

دهم‌ـ فسوق است.

يازدهم‌ـ جدال است و آن گفتن «لا واللّه‏» و «بلي واللّه‏» است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله خامنه‏اي: نگاه كردن در آينه بدون قصد زينت مانند راننده و امثال آن اشكال ندارد.

آيت الله مكارم: در صورتي كه براي تزئين خود و اصلاح سر و وضع خود باشد.

آيت الله سيستاني، آيت الله تبريزي: نگاه كردن در آينه جهت زينت بر محرم حرام است.

آيت الله بهجت: در صورتي كه براي عذري از قبيل مرض نباشد كه صدق تزيّن نمي‏كند. (مناسك شيخ، ص 21)

2. آيت الله تبريزي: كفاره‏اش بنابر احتياط استحبابي يك گوسفند است.

آيت الله خويي: كفاره‏اش بنابر احتياط يك گوسفند است.

آيت الله صافي، آيت الله گلپايگاني: كفاره‏اش استغفار است.

3. آيت الله تبريزي: احوط نپوشيدن هر چيزي است كه تمام پشت پا را بپوشاند.

آيت الله گلپايگاني، آيت الله صافي: و احتياط آن است كه از پوشيدن چيزي كه قسمتي از روي پا را هم بپوشاند نيز خودداري كند ولي بند نعلين اشكال ندارد.

آيت الله بهجت: و مانند چكمه و جوراب است بلكه مطلقاً با صدق لبس و پوشيدن علي الاحوط. (مناسك شيخ، ص 21)

دوازدهم‌ـ كشتن1 جانوراني كه در بدن2 ساكن مي‏شوند مثل شپش و كَيك3 و كنه كه در بدن حيوان است.⁽⁴⁾

سيزدهم‌ـ انگشتر به دست كردن به جهت زينت و اگر براي استحباب باشد مانع ندارد.⁽⁵⁾

«56[ م ـ انگشتر به دست كردن و حنا بستن كفاره ندارد.⁽⁶⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله بهجت: بنابر مشهور و موافق با احتياط، و در خصوص شپش حرمت قتل و القاء از جسد يا ثوب خالي از وجه نيست. (مناسك شيخ، ص 23)

2. آيت الله فاضل: انسان يا حيوان.

3. كَيك: حشره‏اي است به اندازه شپش، بال ندارد و چون پاهاي عقب او بلند است به آساني مي‏جهد، خرطومي دارد كه با آن خون انسان را مي‏مكد و گاهي باعث سرايت بيماري طاعون مي‏شود. "فرهنگ عميد".

4. آيت الله سيستاني: متعرض حكم كنه كه در بدن حيوان است نشده‏اند و در مورد پشه و كك فرموده‏اند اگر ضرر از آنها متوجّه شخص نباشد احتياط واجب اين است كه آنها را نكشد و اما راندن آنها جايز است.

آيات عظام خويي، تبريزي، گلپايگاني، صافي: كشتن شپش و انداختن او از بدن براي محرم جايز نيست اما پشه و كك احتياط در نكشتن آنهاست در صورتي كه ضرري متوجه محرم نشود اما تا راندن آنها ظاهراً جايز است هر چند احوط ترك است.

5. آيت الله خامنه‏اي: بنابر احتياط واجب، محرم بايد از به دست كردن انگشتر و به كار بردن حنا اجتناب كند اگر اينها زينت محسوب شوند گرچه قصد زينت نكند بلكه بايد از هر كاري كه زينت حساب شود اجتناب كند.

آيت الله سيستاني: انگشتر به دست كردن براي زينت به احتياط واجب جايز نيست ولي براي امر ديگري مانند استحباب و يا نگهداري آن اشكال ندارد.

آيت الله مكارم: انگشتر زينتي به هر قصد باشد حرام است.

6. آيت الله خويي: بلكه زينت نمودن به هر چيز باشد بر محرم حرام است و كفاره‏اش بنابر احتياط يك گوسفند است. (مناسك، مسأله 254)

آيت الله تبريزي: بنابر احتياط استحبابي كفاره‏اش يك گوسفند است. (مناسك، مسأله 254)

چهاردهم‌ـ پوشيدن زيور است براي زن جهت زينت.

«57[ م ـ زيورهايي را كه عادت داشته به پوشيدن آن قبل از احرام لازم نيست براي احرام بيرون بيارود.⁽¹⁾

«58[ م ـ زيورهايي را كه عادت داشته به پوشيدن آن نبايد2 به مرد نشان دهد حتي به شوهر خود.

پانزدهم‌ـ روغن ماليدن است به بدن.

شانزدهم‌ـ ازالة مو است از بدن خود يا غير خود چه مُحرم باشد چه مُحِلّ.

هفدهم‌ـ پوشانيدن مرد است سر خود را به هر چه او را بپوشاند.

«59[ م ـ در حكم سر است بعض3 سر، پس نبايد بعض سر را هم بپوشاند و نه زير آب يا مايع ديگري كند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله فاضل: اگر قصد زينت به آنها را نداشته باشد.

آيت الله مكارم: ولي آن را بپوشاند.

2. آيت الله سيستاني: بنابر احتياط مستحب آنها را براي شوهرش و مرداني كه با او محرمند ظاهر نسازد و نشان ندهد. (مناسك، مسأله 256)

3. آيت الله خامنه‏اي: جايز نيست تمام سر را زير آب كند، ولي حرمت آن نسبت به بعض سر معلوم نيست.

آيت الله خويي: بردن بعض سر در آب مانعي ندارد.

آيت الله سيستاني: پوشيدن بعض سر جايز نيست ولي زير آب بردن بعض سر جايز است.

آيت الله فاضل: بنابر اقوي در تغطيه، لكن در حمل، بنابر احتياط.

آيت الله مكارم: بنابر احتياط واجب، ولي ريختن آب بر سر مانعي ندارد.

«60[ م ـ گوش‏ها ظاهراً1 از سر محسوب است پس نبايد آن‏ها را پوشانيد.

«61[ م ـ اگر سر را شست نبايد2 با حوله و دستمال خشك كند و بعض سر هم در حكم همه است.

«62[ س ـ كسي كه موي مصنوعي دارد و با همين حال براي عمره و حج محرم شده و اعمال خود را انجام داده است آيا اشكال دارد؟

ج ـ ضرر به عمره و حج ندارد، ولي اگر مرد آن را بر سرش

1. آيت الله تبريزي، آيت الله نوري: گوش‏ها در اين حكم ملحق به سر است.

آيت الله فاضل: ولي پوشاندن مقداري از گوش مانعي ندارد.

آيت الله مكارم: بنابر احتياط واجب.

2. آيت الله بهجت: مرد مي‏تواند سر خود را با حوله خشك كند و زن صورتش را در صورتي كه اين كار به‏تدريج انجام گيرد.

آيت الله خامنه‏اي: خشك كردن سر با حوله اشكال ندارد مگر در صورتي كه حوله را بر روي تمام سر بيندازد و سر را با آن خشك كند.

آيت الله سيستاني: هر چند به نحو كشيدن پارچه بر سر باشد بنابر احتياط واجب و اگر وقت نماز تنگ است گوشة حوله يا پارچه را بگيرد و به مقداري كه در مسح سر واجب است خشك كند.

آيت الله گلپايگاني: در آراء المراجع (چاپ سوم، ص 168) نقل مي‏كند كه معظم‏له شفاهاً فرموده‏اند: خشك نمودن سر به وسيله حوله و دستمال مانع ندارد ولي بايد طوري خشك كند كه سر پوشيده نشود.

آيت الله مكارم: خشك كردن مانع ندارد به شرط اين‏كه سر را با آن نپوشاند.

گذاشته است بايد كفاره بدهد.⁽¹⁾

هجدهم‌ـ پوشانيدن2 زن است روي خود را به نقاب و روبند و برقع.

«63[ م ـ بعض رو در حكم تمام آن است و نبايد آن را بپوشاند.⁽³⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله بهجت: در صورت توجه و نيز عدم جهل به مسأله، بنابراين در غافل و جاهل كفاره نيست.

آيت الله تبريزي، آيت الله خويي: اگر از روي اضطرار باشد ظاهراً كفاره ندارد.

آيت الله خامنه‏اي: بنابر احتياط كفاره بدهد.

آيت الله سيستاني: اگر از روي ضرورت باشد كفاره ندارد و در غير اين صورت بنابر احتياط يك گوسفند كفاره دارد.

2. آيت الله بهجت: در غير حال ضرورت مانند تحفّظ از مگس و نحو آن در حال خوابيدن. (مناسك شيخ، ص 26)

آيت الله نوري: پوشاندن رو هر چند به چيزهاي غير متعارف مثل پوشال و گل نيز جايز نيست و جايز نيست با بادبزن روي خود را بپوشاند.

3. آيت الله تبريزي: بنابر احتياط.

آيت الله خامنه‏اي: بر زنان حرام است پوشاندن صورت به آن‌گونه كه عادتاً براي حفظ حجاب عمل مي‏كنند، و اما پوشاندن گوشه‏هايي از بالا يا پايين صورت يا دو طرف آن، به‏طوري كه پوشاندن صورت بر آن صدق نكند مانع ندارد، چه در نماز و چه در غير آن.

آيت الله سيستاني: به احتياط واجب، و لذا پوشيدن مقنعه كه اطراف صورت را مي‏گيرد خلاف احتياط است و همچنين جايز نيست بنابر احتياط خشك كردن صورت با حوله يا دستمال، هر چند همه صورت را نپوشاند، ولي تميز كردن بيني و مانند آن اشكال ندارد.

آيت الله فاضل: بعض رو در حكم تمام است. و بنابر اقوي پوشاندن صورت در قسمت پايين آن؛ يعني از بيني تا چانه جايز نيست و در قسمت بالايي آن به احتياط واجب.

آيت الله مكارم: پوشانيدن بعض صورت، به‏طوري كه نقاب و برقع به آن نگويند جايز است.

آيت الله نوري: با توجه به حرمت پوشيدن صورت براي زنان در حال احرام، چون چانه جزو صورت محسوب مي‏شود، بايد مقنعه را طوري ببندد كه زير چانه قرار بگيرد، چون زير چانه جزو صورت نيست.

«64[ م ـ اگر دست‏هاي خود را روي صورت بگذارد مانع ندارد.⁽¹⁾

«65[ م ـ واجب است براي نماز سر را بپوشاند، و مقدمتاً براي پوشانيدن سر كمي از اطراف رو را بپوشاند،⁽²⁾ لكن واجب است3 بعد از نماز فوراً آن را باز كند.

نوزدهم‌ـ سايه قرار دادن مرد است بالاي سر خود.⁽⁴⁾

«66[ م ـ سايه قرار دادن جايز نيست از براي مردان، و براي زن‏ها و بچه‏ها جايز است، و كفاره هم ندارد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله بهجت: دست گذاشتن روي صورت مانعي ندارد. (پرسش‏هاي جديد حج، ص 12، س 50)

2. آيات عظام خويي، خامنه‏اي، تبريزي، گلپايگاني، اراكي، سيستاني: پوشانيدن رو كه مقدمه پوشانيدن سر مي‏باشد در حال نماز عيبي ندارد.

آيت الله بهجت: پوشانيدن رو به‌مقداري كه مقدمه پوشانيدن سر مي‏باشد در حال نماز عيبي ندارد و مي‏تواند سراندازش را آويزان نمايد در نماز و بعد از آن. (مناسك شيخ، ص26)

3. آيت الله سيستاني: احتياط واجب اين است كه پس از فراغت از نماز آن را بردارد.

آيت الله خويي، آيت الله تبريزي: احتياط اين است كه پس از فراغت از نماز آن را بردارد.

آيت الله مكارم: واجب نيست.

4. آيت الله اراكي: در حال سير و راه پيمودن.

آيت الله فاضل: بنابر احتياط واجب سايه قرار دادن براي بدن نيز در حال سير و پيمودن راه جايز نيست. بنابراين نشستن در ماشين و بيرون نگهداشتن سر از شيشه يا سقف آن خلاف احتياط وجوبي است.

آيت الله نوري: در حال سير و راه پيمودن.

«67[ م ـ حرام بودن سايه قرار دادن بالاي سر مختص بحال منزل طي كردن است و اما در حالي كه در محلي منزل كرد در مني باشد يا غير آن زير سايه رفتن مانع ندارد، و با چتر و مثل آن سايه بر سر قرار دادن مانع1 ندارد اگرچه در حال راه رفتن باشد پس مانع ندارد كه در منا از چادر خود تا محلي كه ذبح مي‌كنند يا محلي كه رمي جمرات مي‌كنند با چتر برود2 گرچه احتياط مستحب3 ترك است در حال راه رفت.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله سيستاني: امّا پس از پياده شدن و جايي را منزل خود قرار دادن، اگر محرم بخواهد جهت انجام كارهايش به اين جا و آن‌جا برود، مانند اين‌كه در مكه منزل كند و بخواهد جهت انجام طواف و سعي به مسجدالحرام برود، و يا به منزل خود در مني وارد شود و بخواهد به قربانگاه يا جمرات برود، حكم به جواز سايه قرار دادن بالاي سر خود، چه به وسيلة چتر و چه سوار شدن ماشين سقف‌دار خيلي مشكل است، و احتياط نبايد ترك شود. (مناسك، مسأله 271).

آيت الله بهجت: احتياط واجب ترك سايه انداختن است در وقت تردّد براي حوائج غير خانه و خيمه و نحو آنها، چه در مكه و چه در عرفات و منا (مناسك شيخ ص 27).

آيت الله تبريزي: رفتن زير ساية ثابت مانعي ندارد ولي بنابر احتياط نمي‌تواند در حال حركت براي خود سايه‌بان درست كند مثل آن‌كه چتر بردارد و يا سوار ماشين سقف‌دار شود.

آيت الله نوري: حرمت سايه بر سر قرار دادن اختصاص به سايه‌اي دارد كه با شخص حركت مي‌كند. مثل چتر و ماشين مسقّف و هواپيما و امّا ساية ثابت مثل پل و تونل هر قدر طولاني باشد جواز عبور از زير آنها بدون اشكال است.

2. آيت الله خامنه‌اي، از اينجا به بعد را متذكّر نشده‌اند.

آيت الله نوري: اشكال ندارد.

3. آيت الله خويي: و در قسمت جديد شهر مكه بنابر احتياط، سوار ماشين سقف‌دار نشوند. (المسائل الشرعيه، ج1، ص 337)

آيت الله خامنه‌اي: اين احتياط استحبابي را متعرض نشده‌اند.

«68[ م ـ احتياط آن است كه در وقت طي منزل، به پهلوي محمل يا هر چيزي كه بالاي سر او نباشد، استظلال نكند، اگرچه جايز بودنِ آن خالي از قوت نيست.⁽¹⁾

«69[ م ـ كساني كه از تهران يا جاي ديگر مي‏خواهند به مكه مشرف شوند با هواپيما اگر نذر كنند براي احرام بستن از تهران نذر آنها صحيح است و بايد محرم شوند،⁽²⁾ و اگر راه ديگري

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله بهجت: احوط ترك سايه انداختن از آفتاب است، اگرچه منحرف از بالاي سر باشد با چيزي كه در سر ممنوع است.

آيت الله تبريزي: حرمت و ثبوت كفاره در تظليل جانبي مبني بر احتياط است.

آيت الله خويي: و احوط بلكه اظهر اين است كه زير ساية چيزي كه روي سر نباشد نيز نرود، پس اگر از طرف چپ و راست چيزي بر او سايه بيفكند؛ به نحوي كه تأثير در كم شدن گرما يا سرما يا باد و نحو آن داشته باشد، جايز نيست و كفاره دارد.

آيت الله سيستاني: سايه‏هاي متحرك كه بالاي سر محرم قرار نگرفته براي پياده مطلقاً جايز است و سواره احتياطاً اجتناب كند مگر اين‌كه كوتاه باشد كه سر و سينه را فرانگيرد.

آيت الله گلپايگاني: احتياط مستحب آن است كه مرد مُحرِم در حال راه رفتن در سايه چيزي كه بالاي سر او هم نيست نباشد. (آراء)

آيت الله مكارم: گذشتن از زير پل‏هاي وسط راه مانعي ندارد و همچنين بودن در سايه‏اي كه از ديوارهاي اتومبيل سر باز و مانند آن به‏وجود مي‏آيد.

آيت الله نوري: استظلال، اختصاص به بالاي سر دارد و شامل ساية حاصل از ديوار ماشين نمي‏شود.

2. آيت الله سيستاني: نذر احرام قبل از ميقات براي كسي كه مي‏داند ناچار مي‏شود زير سقف برود محل اشكال است. (ملحق مناسك)

آيت الله فاضل: صحت نذر براي كسي كه مي‏داند بايد در روز با وسيله مسقّف حركت كند محل اشكال است. بلي اگر بداند كه براي احرام عمره تمتع نمي‏تواند به يكي از مواقيت معروفه برود نذر اشكال ندارد و معصيت هم نكرده است، ولي احتياط آن است كه در ادني ‏الحل تجديد احرام كند. و در هر صورت كفارة زير سقف رفتن را بايد بدهد.

نباشد جز هواپيما بايد بروند به حج، لكن براي زير سقف بودن در حال طي منزل بايد كفاره بدهند.

«70[ م ـ نشستن در زير سقف در حال طي منزل در شب1 خلاف احتياط است گرچه جايز بودن آن به‏نظر بعيد2 نيست، بنابراين بعيد نيست جايز بودن نشستن محرم در هواپيمايي كه شب حركت مي‏كند.

«71[ م ـ استظلال در وقت طي منزل براي عذري، مثل شدت گرما يا شدت سرما يا بارندگي جايز است، ليكن بايد كفاره

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله بهجت: استظلال در شب نيست و مانع ندارد و ظاهرِ مجموعِ روايات و مقتضاي اصل، اختصاص ممنوعيت به سايه انداختن از آفتاب است.

آيت الله نوري: جايز است. بنابراين، نشستن محرم در هواپيمايي كه در شب حركت مي‏كند و همچنين ماشين و كشتي جايز است.

2. آيت الله تبريزي: بنابر احتياط در حرمت استظلال فرقي بين شب و روز نيست.

آيت الله خامنه‏اي: ولي احتياط به ترك تظليل در شب‏هاي باراني و سرد ترك نشود مگر اين‏كه اين احتياط موجب حرج شود.

آيت الله خويي: مراد از استظلال تحفظ از آفتاب و سرما و گرما و باران و باد و مانند آنها است. پس اگر هيچ كدام از آنها نباشد، به نحوي كه وجود و عدمِ سايبان يكسان باشد اشكال ندارد، و در اين حكم بين شب و روز فرقي نيست. و در فرض شك در اين‌كه آيا مظله وجود و عدمش يكسان است يا نه استظلال جايز است.

آيت الله سيستاني: سوار شدن در ماشين سقف‏دار و مانند آن در شب و بين الطلوعين و روزهايي كه ابر غليظ مانع تابش خورشيد باشد، در صورتي كه باراني نباشد اشكال ندارد و اگر باراني باشد كفاره دارد و به احتياط واجب جايز نيست.

آيت الله مكارم: جايز است مگر در شب‏هاي باراني كه بايد كفاره بدهد و در روزهاي كاملاً ابري و بين الطلوعين نيز استفاده از ماشين سرپوشيده مانعي ندارد.

بدهد.

«72[ م ـ كفارة سايه قرار دادن در حال طي منزل، يك گوسفند است، چه با عذر سايه افكنده باشد چه با اختيار، بنابر احتياط1 واجب.

«73[ م ـ اقوي كفايت يك گوسفند است در احرام عمره، هر چند بيش از يك مرتبه سايه قرار داده باشد و يك گوسفند است در احرام حج هر چند بيش از يك مرتبه استظلال كرده باشد.⁽²⁾

«74[ م ـ بعد از آن‏كه محرم به منزل رسيد ولو در محله‏هاي جديد مكه كه از مسجدالحرام دور هستند، مي‏تواند3 براي رفتن به مسجدالحرام در ماشين‏هاي مسقّف سوار شود يا زير سايه برود.⁽⁴⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيات عظام بهجت، تبريزي، خامنه‏اي، خويي، سيستاني، صافي، گلپايگاني، نوري: كفاره آن يك گوسفند است و فرقي بين اختيار و اضطرار نيست.

آيت الله فاضل، آيت الله مكارم: بنابر اقوي.

2. آيت الله سيستاني: ولي احتياط مستحب اين است كه براي هر روزي يك كفاره بدهد.

3. آيت الله نوري: چون مكه منزل است همين قدر كه محرم به مكه رسيد مي‏تواند در زير سايه قرار بگيرد و در روز هم با ماشين مسقّف حركت كند و لازم نيست كه منتظر رسيدن به منزل و اتّخاذ منزل در مكه باشد.

4. آيت الله بهجت: احتياط واجب ترك سايه انداختن است در وقت تردّد براي حوائج غير خانه و خيمه و نحو آن‏ها، چه در مكه و چه در عرفات و مني.

آيت الله تبريزي، آيت الله خامنه‏اي: رفتن زير ساية ثابت مانعي ندارد، ولي بنابر احتياط نمي‏تواند در حال حركت، براي خود سايه‏بان درست كند؛ مثل آن‌كه چتر بردارد و يا سوار ماشين سقف‏دار شود.

آيت الله سيستاني: امّا پس از پياده شدن و جايي را منزل خود قرار دادن، اگر محرم بخواهد جهت انجام كارهايش به اين‏جا و آن‏جا برود؛ مانند اين‏كه در مكه منزل كند و بخواهد جهت انجام طواف و سعي به مسجدالحرام برود و يا به منزل خود در مني وارد شود و بخواهد به قربان‌گاه يا جمرات برود، حكم به جواز سايه قرار دادن بالاي سر خود، چه به‏وسيلة چتر و چه سوار شدن ماشين سقف‏دار خيلي مشكل است، و احتياط نبايد ترك شود.

آيت الله نوري: حرمت سايه بر سر قرار دادن، اختصاص به سايه‏اي دارد كه با شخص حركت مي‏كند؛ مثل چتر و ماشين مسقّف و هواپيما و امّا ساية ثابت مثل پل و تونل هر قدر طولاني باشد، جواز عبور از زير آنها بدون اشكال است.

آيت الله نوري: اشكال ندارد.

آيت الله خويي: و در قسمت جديد شهر مكه بنابر احتياط، سوار ماشين سقف‏دار نشوند.

«75[ س ـ آيا استظلال فقط مربوط به سقف مي‏باشد يا شامل سايه حاصل از ديوار ماشين هم مي‏شود؟

ج ـ شامل نمي‏شود.⁽¹⁾

«76[ س ـ در شهر مكه تونل‏هايي احداث كرده‏اند كه طولش بيش از 1500 قدم مي‏باشد آيا بعد از احرام حج مي‏شود داخل آن با اتومبيل سفر كرد، با علم به اين‌كه مسقف است؟

ج ـ مانع ندارد، بلي اگر خودش آن راه را اختيار كند و از زير آن سقف برود اشكال دارد.⁽²⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. به مسأله 68 مراجعه شود.

2. آيات عظام اراكي، خامنه‏اي، تبريزي، سيستاني، فاضل، نوري: اشكال ندارد.

آيت الله بهجت: اشكال ندارد.

آيت الله مكارم: در اين صورت هم مانعي ندارد.

آيت الله گلپايگاني: احتياط آن است كه به اختيار خود، در روز از آن تونل‏هايي كه صدق رفت و آمد در منزل نمي‏كند نرود.

«77[ س ـ آيا محرم به محض وصول به مكه مي‏تواند استظلال نمايد و يا بايستي به منزل برسد و بعد از اتخاذ منزل جايز است؟

ج ـ مكه منزل است و با رسيدن به آن استظلال مانع ندارد.⁽¹⁾

«78[ س ـ اخيراً از حدود كشتارگاه تا نزديك جمرات، مسقفي را درست كرده‏اند، آيا عبور از اين راه براي محرمي كه هنوز منزل نكرده و از مشعر مستقيم به جمرات مي‏رود جايز است يا نه؟

ج ـ مانع ندارد.⁽²⁾

بيستم ـ بيرون آوردن خون است از بدن خود.⁽³⁾

«79[ م ـ خون از بدن در آوردن كفاره ندارد.⁽⁴⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. به حواشي مسأله 44 مراجعه شود.

2. به حواشي مسأله 67 مراجعه شود.

3. آيت الله بهجت: به كاري كه بداند موجب آن مي‏شود، زيرا اخراج احتمالي خون محكوم به حرمت نيست. (مناسك شيخ، ص 28)

آيت الله سيستاني: به احتياط واجب.

4. آيت الله خامنه‏اي: گرچه براي غير ضرورت باشد، هر چند احوط دادن يك گوسفند است.

آيت الله گلپايگاني، آيت الله صافي: بنابر احوط و اولي كفاره آن يك گوسفند است.

آيت الله تبريزي: كفاره‏اش بنابر احتياط يك گوسفند است.

آيت الله خويي، آيت الله سيستاني: بنابر احتياط مستحب كفاره‏اش يك گوسفند است. (مناسك عربي، مسأله 273)

آيت آلله فاضل: كفاره ندارد اگرچه بدون ضرورت باشد.

آيت الله اراكي: احوط كفاره گوسفند است.

آيت الله نوري: احتياط واجب آن است كه در حال اختيار اگر خون از بدن خود درآورد يك گوسفند كفاره بدهد.

«80[ م ـ تزريق آمپول در حال احرام مانع ندارد ولي اگر موجب بيرون آمدن خون از بدن مي‏شود تزريق1 نكند مگر در مورد حاجت و ضرورت.⁽²⁾

بيست و يكم ـ ناخن گرفتن.

«81[ م ـ جايز نيست ناخن پا را هم بگيرد چنانچه جايز نيست ناخن دست را بگيرد.

«82[ س ـ آيا گرفتن ناخن توسط مُحرِم از غير مُحرم جايز است؟

ج ـ اشكال ندارد.

«83[ س ـ آيا محرم مي‏تواند ناخن محرم ديگر را به قصد تقصير بگيرد يانه؟

ج ـ اشكال ندارد.⁽³⁾

بيست و دوم‌ـ كندن دندان است هر چند خون نيايد بنابر

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله بهجت: يعني اگر بداند كه چنين مي‏شود، چنان‌كه گذشت در ذيل مسأله بيستم از محرمات احرام.

آيت الله سيستاني: بنابر احتياط جايز نيست مگر در حال ضرورت.

آيت الله مكارم: مكروه است.

2. آيت الله فاضل: و در هر صورت كفاره ندارد.

3. آيت الله سيستاني: ولي ناخن گرفتن در تقصير بنابر احتياط واجب كافي نيست.

احتياط،⁽¹⁾ و احتياط آن است كه يك گوسفند كفاره بدهد.⁽²⁾

بيست و سوم ـ كندن3 درخت يا گياهي4 كه در حرم روييده باشد.

«84[ م ـ درخت‏هاي ميوه و درخت خرما از اين حكم بيرون است و مي‏تواند5 آنها را قطع كند و در گياهان (اذخر) كه گياه معروفي است از حكم مستثني است و قطع آن مانع ندارد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله گلپايگاني، آيت الله صافي: بر محرم حرام است كه دندان خود را بكند هر چند خون نيايد.

آيات عظام خويي، تبريزي، سيستاني: جمعي از فقهاء نظرشان اين است كه كندن دندان هر چند خون در نيايد، از محرمات احرام است و كفاره‏اش را يك گوسفند دانسته‏اند، ولي دليلش تأمل دارد و بعيد نيست اين عمل جايز باشد.

آيت الله بهجت: كندن دندان در صورتي كه موجب خون آمدن شود حرام است ولي كفاره ندارد و اگر موجب خون آمدن نشود و يا كندن دندان ضرورت داشته باشد، مانعي ندارد. (مناسك، مسأله 278)

آيت الله مكارم: اين احتياط و احتياط بعد مستحب است.

2. آيت الله خامنه‏اي: كشيدن دندان بدون خونريزي نه حرام و نه كفاره دارد و در صورتي كه كشيدن دندان ضرورت پيدا كند و منجر به خونريزي شود احتياط مستحب آن است كه يك گوسفند كفاره بدهد.

3. آيت الله مكارم، آيت الله سيستاني: اين مسأله از محرمات احرام نيست بلكه بر همه كس حرام است چنانچه خواهد آمد.

آيات عظام اراكي، سيستاني، نوري، فاضل: و بريدن آن.

آيت الله بهجت: و بريدن و نحو آنها.

4. آيت الله سيستاني: حتي اگر اصل آن در خارج حرم و شاخه آن در حرم يا به عكس باشد.

5. آيت الله فاضل: ميوه‏هاي آن‏ها و شاخه‏هايي از آن‏ها را كه در كمّيت يا كيفيّت ميوه تأثير مي‏گذارد مي‏تواند قطع كند اما خود آن‏ها را نبايد قطع كند.

آيت الله مكارم: قطع درختان ميوه اگر خودرو باشد خالي از اشكال نيست.

بيست و چهارم ـ سلاح در بر داشتن بنابر احوط1 مثل شمشير و نيزه و تفنگ و هرچه از آلات جنگ باشد2 مگر براي ضرورت، و مكروه3 است سلاح را همراه بردارد در صورتي كه به تن او نباشد اگر ظاهر4 باشد و احوط ترك آن است.

طواف

كسي‌كه محرم شد به احرام عمره تمتع و وارد مكه معظمه شد اول چيزي كه از اعمال عمره بر او واجب است آن است كه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيات عظام گلپايگاني، سيستاني، فاضل، صافي: در برداشتن و پوشيدن سلاح حرام است.

آيت الله اراكي، آيت الله خويي: برداشتن سلاح بر مُحرم حرام است. (برداشتن اعم از پوشيدن و حمل كردن است)

آيت الله مكارم: بنابر اقوي.

آيت الله بهجت: بر محرم حرام است سلاح برداشتن مگر به‌جهت ضرورت كه در اين صورت كفاره هم ندارد، و منصوص پوشيدن است يا آن‌كه صدق كند سلاح بر اوست پس همراه داشتن سلاح حرمت ندارد علي الاظهر. (مناسك شيخ، ص 30)

آيت الله خويي، آيت الله تبريزي: حمل سلاح بر محرم حرام است و الحاق آلات تحفظ به سلاح احوط است و كفاره حمل سلاح بنابر احتياط يك گوسفند است، آيت الله تبريزي: ولي بودن سلاح نزد محرم اگر حملش نكند مانعي ندارد هر چند احوط ترك آن است.

آيت الله خامنه‏اي: حمل سلاح بر محرم حرام است مگر براي ضرورت.

2. آيت الله سيستاني: ولي پوشيدن و حمل وسائل دفاع مانند زره و سپر اشكال ندارد.

3. آيات عظام گلپايگاني، اراكي، صافي: احتياط واجب آن است كه سلاح را حمل نكند.

آيت الله مكارم: بنابر احتياط مستحب.

آيت الله سيستاني: بنابر احتياط حمل آن هم به طوري كه او را مسلّح بدانند جايز نيست. ولي بودن سلاح نزد محرم و حمل آن اگر به‌طوري باشد كه او را مسلّح ندانند اشكال ندارد، ولي احوط ترك آن است. (مناسك، مسأله 277 و 278)

4. آيت الله مكارم: خواه ظاهر باشد و يا نباشد.

طواف كند به دور خانه كعبه براي عمره تمتع.

«85[ م ـ طواف از اركان عمره است، و كسي كه آن را از روي عمد ترك كند تا وقتي كه فوت شود وقت آن، عمره او باطل است چه عالم به مسأله باشد و چه جاهل باشد.⁽¹⁾

«86[ م ـ اگر سعي را به‏جا آورده، پيش از آن‏كه طواف را به‏جا آورد، احتياط واجب2 آن است كه سعي را هم به‏جا آورد و اگر نماز طواف را به‏جا آورده، بايد آن را هم بعد از طواف اعاده كند.

واجبات طواف

واجبات طواف دو قسم است:

قسم اول‌ـ چيزهايي كه شرط طواف است و آن پنج امر است:

اول ـ نيت است يعني بايد طواف را با قصد خالص براي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله بهجت: و وجوب ذبح يك شتر مطلقاً حتي در حال علم و عمد موافق احتياط است. (مناسك شيخ، ص 35)

آيت الله سيستاني: بنابر احتياط جاهل به حكم بايد يك شتر كفاره بدهد. (مناسك، اول بحث طواف)

2. آيت الله خامنه‏اي: بايد سعي را اعاده نمايد.

آيت الله سيستاني: بايد سعي را اعاده نمايد، مگر در صورتي كه طواف را فراموش كند تا وقت آن بگذرد؛ مثل اين‏كه طواف عمره را تا وقوف در عرفات يا طواف حج را تا پايان ذي‏حجّه فراموش كند، كه اعادة سعي لازم نيست گرچه بهتر است.

آيت الله فاضل: بنابر اقوي سعي را نيز بعد از طواف اعاده كند.

آيت الله مكارم: اين احتياط در مورد سعي مستحب است.

خدا به‌جا آورد.⁽¹⁾

دوم ـ آن است كه طاهر باشد از حدث اكبر مثل جنابت و حيض و نفاس و از حدث اصغر يعني بايد با وضو باشد.⁽²⁾

«87[ م ـ اگر در اثناي طواف، حدث عارض شود، اگر پس از تمام شدن دور چهارم است، بايد طواف را قطع كند و طهارت تحصيل‏كند و از همان‏جا كه طواف را قطع كرده تمام كند.⁽³⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. نظر آيات عظام در مسائل مربوط به كيفيت نيت در بحث نيت در احرام گذشت.

آيت الله مكارم: براي عمره تمتع يا حج و غير آن.

آيت الله اراكي، آيت الله فاضل: و نيز نيت كند كه هفت دور طواف خانه كعبه انجام مي‏دهم براي عمرة تمتع از حجةالاسلام يا حج استحبابي.

2. آيت الله نوري: و اگر وضو ممكن نيست تيمّم كند.

3. آيت الله اراكي: اگر بعد از تجاوز از نصف بوده طواف را قطع مي‏كند.

آيت الله بهجت: آن‌كه حدث بعد از تجاوز از نصف از روي سهو و غفلت باشد، كه در اين صورت طواف را قطع نموده و طهارت گرفته و طواف را از همان‏جا كه قطع نموده ادامه مي‏دهد و در صورتي كه بعد از تجاوز از نصف و از روي عمد باشد حكم به ادامه طواف بعد از قطع آن مورد تأمل است.

آيت الله تبريزي: اگر حدث قبل از بلوغ نصف ولو از روي عمد نباشد طواف باطل است و در غير اين صورت، احتياط واجب اين است كه آن را اتمام كرده، سپس اعاده نمايد، و مي‏تواند يك طواف كامل به نيت اعم از تمام و اتمام به‏جا آورد.

آيت الله خامنه‏اي: اگر پيش از تمام شدن نصف دور چهارم حدث اصغر عارض شود، واجب است كه قطع كند طواف را و بعد از طهارت آن را اعاده كند و در صورتي‌كه بعد از نصف دور چهارم و قبل از پايان اين دور عارض شود طواف را قطع نموده و پس از تحصيل طهارت اگر موالات عرفيه به هم نخورده طواف را تكميل كند و اگر موالات به هم خورده بنابر احتياط طواف قبلي را به نيت اتمام، كامل كند و يك طواف كامل جديد نيز به جا آورد و مي‏تواند به جاي آن يك طواف كامل به قصد اتمام طواف ناقص گذشته يا طواف مستقل جديد به‌جا آورد كما اين‌كه مي‏تواند طواف قبلي را رها نموده و از نو طواف كند و حكم عروض حدث پس از پايان دور چهارم نيز همين است گر چه احتياط در اين صورت اگر موالات عرفيه به هم خورده باشد، اتمام طواف و اعاده آن است.

آيت الله خويي: اگر حدث بعد از تمامي دور چهارم و بدون اختيار باشد، در اين صورت طواف را قطع نموده و طهارت گرفته و طواف را از همان‏جا كه قطع نموده ادامه مي‏دهد. و اگر حدث بعد از نصف و پيش از تمامي دور چهارم طواف، يا بعد از تمامي دور چهارم و اختياري باشد، احوط در اين دو صورت اين است كه طواف خود را پس از طهارت از جايي كه قطع نموده تمام كرده سپس اعاده‏اش نمايد. و به‌جاي اين احتياط اگر اين كار را بكند كافي است كه پس از قطع طواف و طهارت، يك طواف كامل به‏قصد اعم از تمام كردن طواف پيش و يك طواف كامل جديد به‌جا آورد.

آيت الله سيستاني: اگر بدون اختيار پس از تمام شدن شوط چهارم محدث شود، بايد طوافش را قطع نمايد و بعد از تحصيل طهارت از همان‏جا كه قطع كرده ادامه دهد و به اتمام برساند. و اگر از روي اختيار باشد احتياط واجب اين است كه طوافش را قطع نمايد و بعد از تحصيل طهارت از همان‏جا كه قطع كرده ادامه دهد و به اتمام برساند، و سپس طواف را اعاده نمايد.

آيت الله فاضل: اگر در بين طوافِ واجب، حدث عارض شود مي‏تواند طواف را رها كند و پس از تحصيل طهارت، آن را از سر بگيرد و اگر بخواهد احتياط كند، مسأله چهار صورت دارد:

اوّل: حدث قبل از رسيدن به نصف طواف باشد، در اين صورت طواف باطل مي‏شود كه بايد بعد از تحصيل طهارت، آن را از سر بگيرد؛ خواه محدث شدن اختياري باشد يا بدون اختيار.

دوم: پس از رسيدن به نصف و قبل از تمام شدن دور چهارم باشد، كه در اين صورت پس از وضو طواف را تمام كند و نماز آن را بخواند و دوباره طواف ديگر كند و نماز آن را نيز بخواند، خواه حدث با اختيار باشد يا بدون اختيار.

سوم: بعد از تمام شدن دور چهارم اختياراً خود را محدث كند، كه در اين صورت نيز مثل صورت دوّم عمل كند.

چهارم: پس از تمام شدن دور چهارم بي‏اختيار محدث شود، در اين صورت پس از تحصيل طهارت، طواف را از آن‌جايي كه محدث شده تمام كند، و صحيح است و در اين مسأله فرقي بين حدث اصغر و اكبر نيست.

آيت الله گلپايگاني: اگر بعد از گذشتن از 4 شوط محدث شود، پس از تحصيل طهارت از موضعي كه محدث شده آن را ادامه دهد و طوافش صحيح است.

خدا به‌جا آورد.⁽¹⁾

دوم ـ آن است كه طاهر باشد از حدث اكبر مثل جنابت و حيض و نفاس و از حدث اصغر يعني بايد با وضو باشد.⁽²⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. نظر آيات عظام در مسائل مربوط به كيفيت نيت در بحث نيت در احرام گذشت.

آيت الله مكارم: براي عمره تمتع يا حج و غير آن.

2. آيت الله نوري: و اگر وضو ممكن نيست تيمّم كند.

3. آيت الله اراكي: اگر بعد از تجاوز از نصف بوده طواف را قطع مي‏كند.

سوم: بعد از تمام شدن دور چهارم اختياراً خود را محدث كند، كه در اين صورت نيز مثل صورت دوّم عمل كند.

«88[ س ـ اگر زن در عمره تمتع بعد از سه شوط و نيم و قبل از چهار شوط، حايض شد و تا قبل از رفتن به عرفات، پاك نمي‏شود، وظيفه او چيست؟

ج ـ مورد1 عدول به اِفراد است.⁽²⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله خامنه‏اي: اگر قبل از سه شوط و نيم حايض شد مورد عدول به افراد است.

2. آيت الله اراكي: اگر قبل از سه شوط و نيم حايض شد مورد عدول به افراد است.

آيت الله بهجت: مخير است بين اين‌كه اول حج افراد را به‌جا آورده و بعد از فراغت، عمره مفرده به‌جا آورد و بين اين‌كه اعمال عمره تمتع را بدون طواف و نمازش به‌جا آورد بدين معني كه سعي و تقصير نموده و براي حج احرام بسته و به حج رفته و پس از فراغت از حج و بازگشت به مكه، قضاي طواف عمره را پيش از طواف حج به‌جا آورد.

آيت الله تبريزي: طواف را رها نموده، سعي و تقصير مي‏كند و براي حج محرم مي‏شود و بعد از برگشتن از مني، قبل از طواف حج، يك طواف كامل به قصد اعمّ از تمام يا اتمام به‌جا مي‏آورد و نماز آن را مي‏خواند.

آيت الله خويي: مخير است بين عدول به حج افراد و بقا بر حج تمتع، به اين نحو كه سعي و تقصير مي‏كند و بعد از رجوع از مني، قبل از طواف حج، يك طواف به نيت اعم از اتمام و تمام به‌جامي‏آورد.

آيت الله سيستاني: احتياط مستحب اين است كه به حج افراد عدول نمايد، گرچه مي‏تواند در عمره تمتّع خود باقي بماند و اعمال آن را به‌جز طواف و نماز آن انجام دهد و پس از فراغت اعمال مني قبل از طواف حج، طواف عمره و نماز آن را به‌جا آورد.

آيت الله صافي، آيت الله گلپايگاني: طواف را رها نموده، سعي و تقصير را احتياطاً انجام دهد و تروك احرام را ترك نمايد، و رجاءاً محرم به احرام حج تمتع شود و اعمال آن را به قصد مافي الذمّه از تمتع و افراد انجام دهد و پس از پاك شدن، ابتدا طواف ناقص عمره را تكميل نموده، نماز بخواند و بعد بقية طواف‏ها را به‌جا آورد و احتياطاً عمرة مفرده نيز انجام دهد.

آيت الله فاضل: اگر قبل از سه شوط و نيم حايض شده، مورد عدول به افراد است و اگر بعد از آن و قبل از تمام شدن دور چهارم حايض شده، طواف را رها كند و سعي و تقصير را احتياطاً و رجاءاً انجام دهد و احتياطاً محرمات احرام را رعايت كند و وقت رفتن به عرفات احتياطاً و رجاءاً محرم به احرام حجّ تمتّع شود و اعمال آن را به قصد مافي‏الذمّه ـ ‌اعمّ از تمتّع و افراد‌ـ انجام دهد. و پس از پاك شدن، بنابر احتياط ابتدا طواف و نماز عمره را تكميل كند و احتياطاً سعي و تقصير را نيز اعاده كند و بقيّه اعمال حج را به‌جا آورد و اگر حجّ تمتّع بوده احتياطاً عمرة مفرده را انجام دهد.

آيت الله نوري: و بعد از انجام حجّ، عمره حجّ افراد را به‌جابياورد.

«89[ س ـ اگر زني بعد از شوط چهارم1 در طواف عمرة تمتع حايض شد و تا وقت وقوف به عرفه پاك نشد وظيفه‏اش چيست؟

ج ـ بايد سعي و تقصير عمره تمتع را انجام دهد و محرم شود براي حج تمتع و در وقت انجام حج، قبل يا بعد از آن، بقيه طواف عمرة تمتع و نماز آن را هم به‌جا آورد.

«90[ س ـ آيا مستحاضة كثيره، بايد براي طواف يك غسل و براي نمازِ طواف غسلي ديگر بكند يا يك غسل براي هر دو كافي است؟

ج ـ براي هر يك، غسل لازم است مگر آن‌كه از وقت غسل براي طواف تا آخر نماز، خون قطع باشد.⁽²⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله خامنه‏اي: بعد از سه شوط و نيم.

2. آيت الله تبريزي: بنابر احتياط براي طواف و نماز آن يك غسل كند و براي هر يك از آن‏دو، يك وضو بگيرد.

آيت الله خويي: و اما كثيره غسل كند براي هر كدام و محتاج به وضو نيست، مگر اين كه محدث به حدث اصغر باشد، كه در اين صورت احوط ضم وضو است به غسل.

آيت الله سيستاني: اگر خون مستمر باشد كه بيرون آمدن خون از پنبه منقطع نشود يك غسل كافي است، اگرچه احتياط مستحب براي هر كدام يك غسل است و اگر چنين نباشد و به نحوي باشد كه بتواند پس از طواف با غسلي ديگر نماز را انجام دهد در حالي كه خون بيرون نزده باشد در اين صورت اگر پس از غسل و انجام طواف، خون بيرون نيامده بود مي‏تواند با همان غسل نماز را بخواند و اگر بيرون آمده بود به احتياط واجب براي نماز دوباره غسل كند.

آيت الله صافي، آيت الله گلپايگاني: اگر بعد از غسل براي نماز يوميه خون نبيند تجديد غسل لازم نيست و اگر خون ببيند براي هركدام از طواف و نماز طواف يك غسل احتياطاً به‌جا آورد و اگر فاصله بين غسل و طواف زياد مي‏شود، مثل اين‌كه در نزديك مسجد الحرام نتواند غسل كند، احتياطاً در موقع ورود به مسجدالحرام تيمم بدل از غسل هم بنمايد.

آيت الله فاضل: احتياط واجب آن است كه مستحاضه كثيره علاوه بر اغسال يوميه، يك غسل براي طواف و نماز آن انجام دهد و براي طواف يك وضو و براي نماز طواف هم يك وضو بگيرد. و متوسطه بنابر احتياط واجب يك غسل براي طواف و نماز طواف و براي هر كدام يك وضو بگيرد.

آيت الله مكارم: مستحاضه كثيره هنگامي كه غسل‏هاي نماز خود را به موقع به‌جا آورد، غسل ديگري براي طواف بر او واجب نيست، تنها وضو بگيرد بنابر احتياط.

«91[ س ـ زني در حال طواف، مستحاضة قليله مي‏شود، وظيفه او چيست؟

ج ـ اگر بعد از تمام شدن دور چهارم بوده پس از تجديد وضو و تطهير بدن و لباس، طواف را تمام كند و اگر قبلاً بوده، به احتياط واجب پس از تجديد وضو و تطهير، آن را اتمام و سپس اعاده نمايد.⁽¹⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. به مسأله 54 مراجعه شود.

آيت الله مكارم: وظيفه او فقط اعاده است بعد از طهارت و احتياط لازم نيست.

«92[ م ـ اگر در فرض سابق پيش از تمام شدن دور چهارم1، حدث عارض شود احتياط واجب2 آن است كه تمام كند طواف را و اعاده كند، و اين حكم در حدث اصغر است.⁽³⁾

«93[ م ـ اگر در اثناء طواف حدث اكبر مثل جنابت4 يا حيض عارض شود بايد فوراً از مسجدالحرام بيرون رود، پس اگر پيش

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله اراكي، آيت الله بهجت: اگر پيش از تمام شدن نصف طواف حدث عارض شود طواف را قطع كند، پس از تحصيل طهارت آن را اعاده كند.

آيت الله گلپايگاني، آيت الله صافي: پس اگر به سه شوط و نيم نرسيده طواف او باطل است و بايد بعد از وضو يا غسل يا بعد از رفع عذر طواف را از سر بگيرد. و اگر از سه شوط و نيم گذشته و به 4 شوط نرسيده احتياط به اتمام و اعاده طواف با نمازهاي آن ترك نشود.

آيت الله خويي، آيت الله تبريزي: اگر حدث پيش از رسيدن به نصف طواف باشد، در اين صورت طواف باطل و لازم است پس از طهارت اعاده شود. (ص 118)

آيت الله خامنه‏اي: اگر پيش از تمام شدن نصف دور چهارم حدث اصغر عارض شود واجب است كه قطع كند طواف را و بعد از طهارت آن را اعاده كند و در صورتي كه بعد از نصف دور چهارم و قبل از پايان اين دور عارض شود باز هم بايد طواف را قطع و بعد از طهارت اعاده كند لكن به نيت ما في الذمّه.

آيت الله سيستاني: اگر قبل از تمام شدن شوط چهارم باشد، طوافش باطل است و بايد پس از تحصيل طهارت آن را دوباره انجام دهد. (مناسك، مسأله 285)

2. آيت الله مكارم: وظيفه او فقط اعاده است و اتمام طواف سابق لازم نيست.

3. نظري كه از آيت الله سيستاني در اين دو مسأله نقل شد اختصاص به حدث اصغر ندارد.

4. نظر آيات عظام در دو مسأله قبل گذشت كه فرقي بين حدث اصغر و جنابت نگذاشته‏اند.

از تمامي دور چهارم1 بود پس از غسل طواف را اعاده كند.⁽²⁾

«94[ م ـ اگر عذر داشته باشد از وضو و غسل3، واجب است تيمم كند بدل از وضو يا بدل از غسل.⁽⁴⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله خويي، آيت الله تبريزي: احوط در هر دو صورت (قبل و بعد از شوط چهارم) اين است كه بعد از پاكي يك طواف كامل به نيّت اعم از تمام و اتمام به‌جا آورد.

آيت الله سيستاني: اگر زن در حال احرام حين انجام طواف حائض شود، پس از قبل از تمام شدن شوط چهارم باشد، طوافش باطل است پس اگر وقت وسعت داشته باشد بايد صبر كند تا پاك شود و طواف و اعمال بعدي را انجام دهد و اگر وقت تنگ باشد مي‏تواند بر عمرة تمتع خود باقي بماند، و اعمال آن را به‌جز طواف و نماز آن انجام دهد، يعني اين‌كه سعي و تقصير نمايد، و بعد از آن احرام حج ببندد، و پس از فارغ شدن از اعمال مني و بازگشتن به مكّه، قبل از اين‌كه طواف حج را انجام دهد طواف عمره و نماز آن را انجام دهد و احتياط مستحب اين است كه به حج افراد عدول نمايد و اگر بعد از تمام شدن شوط چهارم باشد، مقداري كه انجام داده صحيح است و باقي آن را بايد بعد از پاك شدن از حيض و انجام غسل به‌جا آورد، و اگر وقت تنگ باشد سعي و تقصير را انجام دهد و براي حج محرم شود و پس از فارغ شدن از اعمال منا و بازگشتن به مكه، قبل از طواف حج، آنچه از طوافش باقي مانده است و نماز آن را انجام دهد. (مناسك، مسأله 290 و 291)

آيت الله فاضل: اگر در بين طواف حدث اكبر مثل جنابت يا حيض عارض شود بايد فوراً از مسجدالحرام خارج شود و طبق تفصيلي كه در حاشية مسأله 549 گذشت عمل شود.

2. آيت الله خامنه‏اي: اگر پيش از اتمام نصف دور چهارم بود پس از غسل طواف را اعاده كند و اگر بعد از آن بود باز هم اعاده بعد از غسل لازم است لكن به نيت ما في الذمّه.

3. آيت الله مكارم: اگر عذر داشته باشد و نتواند صبر كند تا عذر برطرف شود.

4. آيت الله گلپايگاني، آيت الله صافي: در غسل غير جنابت علاوه بر تيمم بدل از غسل در صورت تمكن بايد وضو هم بگيرد وگرنه بايد يك تيمم ديگر بجاي وضو به‌جا آورد. و جنب متيمّم بنابر احتياط مستحب نايب هم بگيرد. (آداب‌ و احكام حج، مسأله 476)

آيت الله تبريزي: در صورت معذور بودن از غسل و مأيوس شدن از توانايي بر غسل، واجب است با تيمم طواف كند، و احوط اولي اين است كه نايب نيز بگيرند.

آيت الله اراكي، آيت الله فاضل: و وقت طواف تنگ شود... .

«95[ س ـ اگر كسي بعد از تقصير در عمره تمتع متوجه شود كه وضوي او باطل بوده يا وضو نداشته و با اين حال طواف كرده و نماز طواف خوانده است، وظيفة او چيست؟

ج ـ طواف و نماز را اعاده كند و عمره او صحيح است.⁽¹⁾

«96[ س ـ كسي كه وظيفه او وضوي جبيره‏اي و تيمم است، اما از روي جهل، بدون تيمم، اعمال عمره را انجام داده است، وظيفه او چيست؟

ج ـ طواف و نماز آن، بايد اعاده شود.⁽²⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيات عظام اراكي، بهجت، تبريزي: و بنابر احتياط، بعد از آن سعي و تقصير را نيز اعاده كند و تا تقصير نكرده احكام مُحرم را مراعات كند.

و آيت الله بهجت اضافه مي‏فرمايد: و در صورتي كه بطلان از جهت جهل به حكم نبوده، تقصير قبلي كفاره ندارد.

آيت الله خويي: بايد لباس دوخته را بيرون بياورد و سعي و تقصير را نيز اعاده كند و در فرض گذشت زمان تدارك، حجش باطل است.

آيت الله سيستاني: اگر قبل از گذشتن وقت يادش آمد بايد آن را جبران كند و بعد از آن سعي و تقصير را نيز اعاده كند و تا اعمال را انجام نداده است از محرّمات احرام اجتناب نمايد و اگر بعد از گذشتن وقت تدارك متوجّه شود، در صورت سهو و نسيان، اعاده طواف كافي است و در صورت جهل حجش باطل است و به احتياط واجب بايد يك شتر قرباني بدهد.

آيت الله صافي، آيت الله گلپايگاني: در مفروض سؤال (كه بعد از تقصير و قبل از شروع اعمال حج فهميده) بايد پس از وضو، طواف و نماز و سعي و تقصير را اعاده كند.

آيت الله مكارم: احتياطاً سعي و تقصير را نيز اعاده كند.

2. به سؤال قبل مراجعه شود.

آيات عظام تبريزي، خويي، فاضل: سعي و تقصير را هم بايد اعاده كند.

آيت الله سيستاني: اگر وقت تدارك باقي است بايد طواف و سعي و تقصير را اعاده كند و اگر وقت تدارك گذشته است حجش محكوم به بطلان است مگر اين‌كه در كفايت وضو، به غير رجوع كند، با رعايت الأعلم فالأعلم، اگر از موارد رجوع باشد.

مقصد:
تصویر امنیتی:

ارسال ایمیل