بخش 6

126

اگرچه بعيد نيست جواز تأخير تا آخرِ ايام تشريق.

«189[ م ـ اگر كسي سر نتراشيد و تقصير نكرد در مني و از آن‌جا كوچ كرد بايد مراجعت كند و عمل را انجام دهد و فرقي نيست در اين حكم بين كسي كه عمداً ترك كرده يا نسياناً1 و سهواً يا بواسطه مسأله ندانستن.

«190[ م ـ اگر براي اين شخص ممكن نشود برگشتن به مني، هرجا كه هست سر بتراشد يا تقصير كند و موي خود را بفرستد2 به مني، در صورت امكان، و مستحب است كه مو را در مني دفن كند در محل خيمه خود.⁽³⁾

«191[ م ـ اگر قبل از سر تراشيدن يا تقصير، طواف و سعي كند از روي سهو يا جهل به حكم، بايد برگردد و سر بتراشد يا تقصير كند و پس از آن طواف و نماز آن و سعي را به‌جا آورد4 و اگر

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله بهجت: اگر پس از اعمال حج تدارك نمايد، اعاده طواف واجب است و در صورت تعمّد بنابر احوط گوسفندي كفاره دارد.

آيت الله سيستاني: ناسي بنابر احتياط واجب ملحق به عامد است.

2. آيت الله صافي، آيت الله گلپايگاني: مستحب است موي خود را بفرستد.

آيت الله مكارم: بنابر احتياط واجب.

3. آيت الله مكارم: يا غير خيمه خود.

4. آيت الله اراكي: بنابر احتياط پس از آن طواف و نماز آن و....

آيت الله تبريزي، آيت الله خويي: اعاده طواف و سعي لزوم ندارد، بلكه احتياط استحبابي دارد.

آيت الله تبريزي: بلي اگر قبل از خروج از مكه متذكر شود، احتياط در خصوص اعاده طواف نبايد ترك شود.

آيت الله سيستاني: اعاده طواف و سعي لازم نيست گرچه احوط است ولي اگر تقديم طواف براي عذري غير از جهل و نسيان بوده اعاده لازم است.

آيت الله فاضل، آيت الله مكارم: بنابر احتياط واجب پس از آن سعي و....

127

نمي‏تواند به مني برگردد هرجا هست سر بتراشد و تقصير كند و اعاده كند طواف و نماز و سعي را.

«192[ م ـ به احتياط واجب1 بايد در مني اول رمي جمره كند و بعد از آن ذبح كند و بعد تقصير يا حلق.

«193[ م ـ اگر برخلاف اين ترتيب عمل كند، پس اگر از روي غفلت و سهو بوده، اعاده لازم نيست و اگر از روي جهل به مسأله بوده بعيد نيست كه اعاده نخواهد و احتياط به اعاده است و اگر از روي علم و عمد بوده2 در صورت امكان احتياط را

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله اراكي: علي الأشهر الاحوط لازم است اول رمي و بعد....

آيت الله تبريزي، آيت الله خويي: واجب است كه ذبح پس از رمي جمره عقبه باشد و بنابر احتياط حلق و تقصير بايد پس از آن دو باشد.

آيت الله خامنه‏اي، آيت الله مكارم: ترتيب مزبور واجب است و اگر رعايت نكند گناه كرده و امّا عملش صحيح است.

آيت الله سيستاني: مي‏تواند قبل از ذبح حلق يا تقصير كند در صورتي كه قرباني را در جايي كه ذبح در آن مكان جايز است تهيه كرده باشد.

آيت الله گلپايگاني: علي الاحوط اول رمي جمره عقبه كند و بعد....

2. آيت الله خامنه‏اي: اگر خلاف ترتيب مقرر عمل كند معصيت كرده است لكن علي‏الظاهر تكرار اعمال غير مترتبه لازم نيست گرچه موافق احتياط است.

128

ترك نكند.⁽¹⁾

«194[ م ـ تأخير حلق، تا آخر ايام تشريق مانع ندارد، هرچند عمدي باشد و حلق در شب هم صحيح است و كفايت مي‏كند.⁽²⁾

«195[ م ـ كسي كه بخواهد ديگري را حلق نمايد، نمي‏تواند قبل از اين‌كه خودش حلق يا تقصير كند سر او را بتراشد ولي مي‏تواند ناخن ديگري را براي تقصير بگيرد و ازاله موي ديگري

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله بهجت: اگر از روي فراموشي و جهل باشد اعاده آن لازم نيست و همين‌طور در صورت تعمّد بنابر مشهور كه اظهر تماميت آن است.

آيت الله تبريزي، آيت الله خويي: اگر از روي جهل يا نسيان بوده اعاده لازم نيست.

آيت الله گلپايگاني: در صورت علم و عمد و امكان بايد اعاده كند.

آيت الله مكارم: اين احتياط مستحب است.

2. آيت الله اراكي: تقصير و حلق را در شب انجام ندهند و تأخير حلق از روز عيد جايز نيست.

آيت الله بهجت: حلق در روز عيد است و در صورت تأخير شب هم مجزي است.

آيت الله تبريزي: احتياط واجب در عدم تأخير عمدي است. چنان‌كه گذشت بنابر احتياط حلق بايد در روز باشد. پس اگر در روز عيد انجام نگرفت بايد در روز بعد انجام گيرد.

آيت الله خامنه‏اي: بنابر احتياط واجب حلق يا تقصير بايد در روز عيد باشد و اگر تأخير انداخت انجام آن در شب يازدهم يا بعد از آن كافي است.

آيت الله خويي: احتياط واجب اين است كه در روز انجام شود، و متعرض تأخير عمدي تا آخر ايام تشريق نشده‏اند.

آيت الله سيستاني: حلق در شب عيد جايز نيست مگر براي خائف و به احتياط مستحب از روز عيد تأخير نشود ولي بعد از عيد در شب هم كافي است.

آيت الله صافي، آيت الله گلپايگاني: حلق در شب خلاف احتياط است و اگر در روز عيد ترك نمود، روز يازدهم بايد حلق كند و تأخير عمدي علي الاحوط جايز نيست.

آيت الله مكارم: احتياط در ترك حلق در شب است.

129

نيز قبل از خارج شدن از احرام جايز نيست ولو براي تقصير.⁽¹⁾

«196[ س ـ اگر در موردي كه حاجي بايد حلق كند، بجاي حلق تقصير كرده است وظيفه‏اش چيست، آيا كفاره دارد يا نه؟

ج ـ اگر جاهل به مسأله بوده كفاره ندارد و در فرض علم احوط است و در فرض مسأله بنابر احتياط بايد حلق را انجام دهد و چنانچه اعمال مكه را به‌جا آورده اعاده كند.⁽²⁾

«197[ س ـ اگر كسي قرباني را از روي عمد تأخير بيندازد، آيا مي‏تواند حلق و يا تقصير نمايد و يا بايد حتماً بعد از قرباني باشد؟

ج ـ بايد حلق را بعد از قرباني3 انجام دهد، علي الاحوط.⁽⁴⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله بهجت: و بعيد نيست تقصير واقع و موجب احلال شود، هر چند با فعلي كه بر غير حرام است انجام گيرد.

آيت الله سيستاني: و مجزي نيز نمي‏باشد.

2. به مسأله 137 مراجعه شود.

آيت الله بهجت: به ذيل مسأله 120 مناسك محشي مراجعه شود.

آيت الله سيستاني: در فرض جهل، اعاده واجب نيست گرچه احوط است.

آيت الله فاضل: به سؤال 137 و حاشيه مسأله 1148 مناسك محشي مراجعه شود.

آيت الله مكارم: چنانچه گذشت حلق واجب نيست.

3. آيت الله اراكي، آيت الله نوري: بنابر احتياط از روز عيد تأخير نيندازد.

آيت الله سيستاني: بعد از تحصيل قرباني در مني علي الاحوط.

4. مراجعه شود به مسأله 134.

آيت الله بهجت: مراجعه به مسأله 1139 و 1140 مناسك محشي مفيد است.

130

واجبات بعد از اعمال منا

«198[ م ـ جايز است بلكه مستحب است روز عيد كه از اعمال مني فارغ شد بيايد به مكه براي بقيه اعمال حج و جايز است1 تأخير بيندازد تا2 روز يازدهم و بعيد نيست كه جايز باشد تأخير تا آخر ذي‌حجه؛ به اين معني كه روز آخر ذي‌حجه هم اگر آمد و اعمال را به‌جا آورد مانع ندارد.⁽³⁾

«199[ م ـ اعمالي كه در مكه واجب است به‌جا بياورد:

اول - طواف حج است كه آن را طواف زيارت مي‏گويند.

دوم ـ نماز طواف است.

سوم ـ سعي بين صفا و مروه است.

چهارم ـ طواف نساء است.

پنجم ـ نماز طواف نساء است.

«200[ م ـ چند طايفه‏اند كه براي آنها جايز است4 طواف حج و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله سيستاني: و بنابر احتياط مستحب از روز يازدهم تأخير نيفتد.

2. آيت الله بهجت: در جواز تأخير از روز يازدهم خلاف است، احوط عدم تأخير است، اگرچه جواز تأخير تا بعد از ايّام تشريق بلكه تا تمام ذي‌حجه بعيد نيست، و محل خلاف جواز تكليفي است نه وضعي.

3. آيت الله صافي، آيت الله گلپايگاني: اگر چه احوط آن است كه تأخير نيندازد.

4. آيت الله بهجت: اظهر جواز تقديم براي صاحب عذر است و احوط آن است كه تقديم كند و بعد از آن اگر ممكن شود اعاده آن در ايّام تشريق كند والاّ در باقي ماه ذي‌حجه اعاده نمايد و اگر ممكن نشد استنابه نمايد علي الاحوط و اگر مي‏داند (مورد چهارم) كه در تمام ماه ممكن نمي‏شود، پس بي‏اشكال تقديم واجب است و احوط جمع بين تقديم و استنابه است.

131

نماز و سعي و طواف1 نساء و نماز آن را، بعد از آن‌كه محرم به احرام حج شدند قبل از رفتن به عرفات، به‌جاآورند2 و عمل آنها مجزي است:

اول ـ زناني كه ترس آن دارند كه در برگشتن حايض يا نفساء شوند و پاك نشوند و نتوانند بمانند تا پاك شوند.

دوم ـ پيرمردان يا پير زناني كه عاجز باشند از طواف در موقع

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله بهجت : ... طواف نساء و نماز آن علي المشهور الأظهر....

آيت الله تبريزي : كسي كه از رفتن به مكه يا از مباشرت به اعمال بعد از رجوع از مني بر جان خود مي‏ترسد، او فقط مي‏تواند طواف نساء و نمازش را نيز مقدّم بدارد و بقيه طوايف معذورين، طواف حج و نماز آن را مقدّم مي‏كنند و بنابر احتياط مستحبّ، سعي را هم مقدّم كنند و بعد در وقت خودش اعاده كنند و چنانچه سعي را مقدّم كردند، احتياط واجب آن است كه در وقتش اعاده كنند.

آيت الله خويي : تقديم طواف حج و نماز و سعي بر وقوفين در حج تمتع جايز نيست مگر براي پيرمردان يا زني كه بيم حيض شدن دارد، كه اين دو مي‏توانند طواف حج و نمازش را قبل از وقوفين به جا آورده و سعي را در وقت خودش بنمايند و احوط اين است كه سعي را نيز مقدم داشته و در وقتش هم اعاده نمايند و اولي و بهتر نيز در صورت امكان، اعاده طواف و نماز است در ايام تشريق يا بعد از آن تا آخر ماه ذي‏حجه و كسي كه از رفتن به مكه بر جان خود مي‏ترسد مي‏تواند طواف حج و نماز و سعي را بر وقوفين مقدم بدارد بلكه مقدم داشتن طواف نساء نيز عيبي ندارد و بعد از اعمال مني هر جا دلش بخواهد برود.

آيت الله گلپايگاني : احوط براي اين چند طايفه تقديم طواف نساء و نماز آن است رجاءاً. سپس اعاده بعد از مناسك مني در صورت تمكّن و الاّ بايد نايب بگيرد. (آراء).

2. آيت الله مكارم: بنابر احتياط واجب.

132

مراجعت، براي زيادي جمعيت،⁽¹⁾ يا عاجز از برگشتن به مكه باشند.⁽²⁾

سوم ـ اشخاص مريضي كه بترسند در وقت ازدحام طواف كنند يا عاجز باشند از آن.⁽³⁾

چهارم ـ كساني كه مي‏دانند4 تا آخر ماه ذي‌حجه، به جهتي براي آنها ممكن نمي‏شود طواف و سعي.⁽⁵⁾

«201[ م ـ سه طايفه اول، اعمالي را كه جلو انداختند، كافي است اگرچه بعد خلاف آن ظاهر شود، مثلاً زن حايض نشود و مريض خوب شود و ازدحام چندان نباشد كه موجب مزاحمت شود، پس بر اينها لازم نيست اعاده اعمال گرچه احوط6 است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله فاضل: و نتواند صبر كند تا ازدحام تمام شود يا صبر كردن مستلزم عسر و حرج باشد.

2. آيت الله خويي: كلمه مريض در مناسكي كه متن معتمدالعروه است ذكر شده و در معتمد العروه، ج5، ص344 آمده است: "انما يجوز تقديم الطواف للعاجز، كالشيخ الكبير والمريض والمرأة التي تخاف الحيض".

آيت الله سيستاني: مناط عسر است نه عجز.

3. آيت الله سيستاني: مريض يا معلول و هر كسي كه بازگشت به مكه براي او مشكل باشد، يا طواف مشكل باشد در اثر ازدحام و مانند آن.

آيت الله فاضل: و نتوانند تا رفع ازدحام در مكه بمانند يا با عسر و حرج مواجه مي‏شوند.

4. آيت الله سيستاني: كساني كه مي‏ترسند براي آنها بازگشت به مكه ميسر نشود.

5. آيت الله اراكي: بر اين اشخاص تقديم واجب است و احوط استنابه نيز مي‏باشد.

آيت الله خويي، متعرض اين فرع نشده‏اند.

6. آيت الله بهجت، آيت الله خويي: به ذيل مسأله قبل مراجعه شود.

آيت الله صافي، آيت الله گلپايگاني: احتياط آن است كه بعد از برگشتن از مني، اگر ممكن شود در ايّام تشريق و گرنه تا آخر ذي‏حجه طواف و سعي را دوباره به‌جا آورند.

آيت الله مكارم: احتياط به اعاده در صورت امكان ترك نشود.

133

«202[ م ـ طايفه چهارم كه عقيده داشت نمي‏تواند اعمال را بجاآورد،⁽¹⁾ اگر از جهت مرض2 و پيري و عليلي بود مجزي است، و اما اگر از جهت ديگر بود؛ مثل آن‌كه اعتقاد داشت سيل مانع مي‏شود و بعد خلافش ظاهر شد بايد اعاده كند اعمال را، بعد از رجوع.⁽³⁾

«203[ م ـ شخص محرم كه بواسطه احرام حج چيزهايي بر او حرام شد كه در سابق به‌تفصيل ذكر شد در سه موقع و بعد از سه عمل به تدريج آنها بر او حلال مي‏شود:

اول ـ بعد از تقصيركردن يا سر تراشيدن در مني كه به آن همه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله خويي: فتواي معظّم له در اين مسأله به دست نيامد.

2. آيت الله صافي: احوط آن است كه پس از مراجعت از مني نايب بگيرند كه اعمال آنها را انجام دهد و اگر بعد از مراجعت خلاف يقيني كه داشت ظاهر شد اعاده لازم است بدون تفاوت بين صور مذكوره.

آيت الله فاضل: و اگر احتمال حدوث مرض را مي‏داد و بعداً مرض حادث نشد، مجزي نيست.

3. آيت الله بهجت، آيت الله سيستاني: در همه موارد اعاده را موافق احتياط استحبابي بيان كرده‏اند.

آيت الله گلپايگاني: اعاده مستحب است.

آيت الله مكارم: مانند مسأله سابق است.

134

چيز حلال مي‏شود مگر بوي خوش و زن چنانچه پيش ذكر شد1، و گفته شد كه صيد از جهت احرام نيز حلال مي‏شود نه از جهت حرم2.

دوم ـ بعد از به‌جا آوردن طواف زيارت و نماز آن و سعي بين صفا و مروه، به تفصيلي كه گذشت، حلال مي‏شود بر او بوي خوش،⁽³⁾ ولي زن بر او حرام است.⁽⁴⁾

سوم ـ بعد از به‌جا آوردن طواف نساء و نماز آن، كه در كيفيّت مثل طواف و نماز عمره است كه گذشت، حلال مي‏شود بر او زن نيز، پس بعد از اين سه عمل، همه چيز كه به احرام حرام شده بود حلال مي‏شود و اما صيدكردن 5 در حرم حرام است براي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله سيستاني: در حاشيه مسأله 1141 گذشت كه عقد و شهادت بر آن با حلق يا تقصير جايز مي‏شود.

آيت الله مكارم: احتياط در ترك صيد است هر چند در خارج حرم باشد.

2. مراجعه شود به مسأله 1141.

3. آيت الله بهجت: و اين احوط است امّا اقوي بودن آن در قبال قول به حليّت بعد از نماز طواف (و قبل از سعي) محتاج به تأمل است.

4. آيت الله صافي، آيت الله گلپايگاني: صيد و زن بر او حرام است و احوط در حج تمتّع آن است كه پيش از طواف نساء و نماز آن از بوي خوش نيز اجتناب نمايد.

5. آيت الله بهجت: امّا كندن گياه و درخت حرم و شكار در حرم گفته شد كه حرمتش اختصاص به محرم ندارد و شامل غير محرم نيز هست و در مسأله 412 مناسك آمده است ولي حليّت صيد احرامي، به مجرّد تماميّت مناسك مني، بي وجه نيست.

آيات عظام تبريزي، خويي، سيستاني: فقط چيزي كه از حرام‏ها باقي مي‏ماند شكار است كه تا ظهر روز سيزدهم حرام است، بنابر احتياط واجب.

135

همه كس؛ چه مُحْرم و چه مُحِلّ.

«204[ م ـ كساني‌كه بواسطه عذر مثل پيري و خوف حيض، طواف زيارت و طواف نساء را مقدّم داشتند، بوي خوش و زن برآنها حلال نمي‏شود، و تمام محرمات بعد از تقصير يا حلق حلال خواهد شد.

«205[ س ـ آيا نايب هم، اگر خوف حيض يا مرض داشته باشد، مي‏تواند اعمال حج را بر وقوفين و اعمال مني مقدم بدارد يا نه؟

ج ـ مانع ندارد.⁽¹⁾

«206[ س ـ كساني كه اعمال حج را قبل از اعمال مني انجام مي‏دهند، آيا مي‏توانند سعي را بعد از برگشتن از مني انجام دهند و باقي اعمال را قبل؟

ج ـ محل اشكال است.⁽²⁾

«207[ س ـ آيا بعد از انجام اعمال مني، قبل از انجام اعمال مكه، مي‏توان از مكه خارج شد يا خير؟

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله خويي، فتواي ايشان در اين مورد در دست نيست، بلي حكم نايب معذور به عذر طاري، قبلاً در بحث نيابت گذشت.

2. مراجعه شود به مسأله 145.

آيت الله بهجت: بعد از طواف سعي است.

آيت الله سيستاني: جايز نيست.

آيت الله مكارم: همه را قبلاً انجام مي‏دهند.

136

ج ـ مانع ندارد.⁽¹⁾

«208[ م ـ اگر شخص، چندين عمره مفرده بجاي آورده باشد و در هيچ‏كدام طواف نساء نكرده باشد، يك طواف نساء براي تمام آنها كفايت مي‏كند.⁽²⁾

بيتوته به منا

«209[ م ـ چند طايفه بايد در شب سيزدهم نيز تا نصف شب بمانند:

اول ـ كسي‌كه صيدكرده است در احرام3، و احتياط واجب4

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله بهجت: خلاف احتياط است.

آيت الله تبريزي: احتياط واجب اين است كه تا اعمال حج تمام نشده، از مكه خارج نشود.

آيت الله خويي: جايز نيست. (المسائل الشرعيه، ج1، ص313)

آيت الله فاضل: احتياط واجب اين است كه تا اعمال حج تمام نشده از مكّه خارج نشود، مگر اين‌كه اطمينان داشته باشد كه براي اتمام اعمال برمي‏گردد.

2. آيت الله بهجت، آيت الله فاضل: بنابر احتياط، براي هر كدام يك طواف نساء انجام دهد.

آيت الله تبريزي: هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد ولي احتياط اين است تا طواف عمره مفرده را انجام نداده، محرم به احرام جديد نشود.

آيت الله خامنه‏اي: علي‏الظاهر واجب است براي هر عمرة مفردة جداگانه طواف نساء به‌جا آورد، اگرچه تحلّل با طواف نساء واحد بعيد نيست.

آيت الله خويي، آيت الله صافي: هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد. (استفتائات)

آيت الله سيستاني: هر احرام، طواف نساء مستقل لازم دارد بنابر احتياط واجب.

3. آيت الله بهجت: از اينجا تا آخر اين فرع را متعرض نشده‏اند.

4. آيت الله سيستاني، آيت الله بهجت: متعرض اين مسأله نشده‏اند.

آيت الله خويي: كسي كه در حال احرام از شكار خودداري نكرده واجب است شب سيزدهم را نيز در مني بماند.

137

آن است كه اگر صيد را گرفته باشد و نكشته باشد شب سيزدهم را بماند، لكن غير از صيد كردن چيزهاي ديگر كه از صيد بر محرم حرام است مثل خوردن گوشت صيد و نشان دادن صيد به صياد و غير آن را اگر اجتناب نكرده واجب نيست بيتوتة شب سيزدهم.

دوم ـ كسي كه نزديكي1 با زن كرده در احرام چه در قُبُل و چه در دُبُر و چه با زن خود يا اجنبيه. ولي غير از جماع كارهاي ديگر مثل بوسيدن و لمس و غير آن را اگر اجتناب نكرده واجب نمي‏شود بيتوتة شب سيزدهم.

سوم ـ كسي كه در روز دوازدهم كوچ نكرد از مني و غروب شب سيزدهم را درك كرد2.

«210[ م ـ واجب است بر حاج كه شب يازدهم ذي‌حجه و شب دوازدهم را در مني بيتوته كند؛ يعني در آن‌جا بماند از

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله گلپايگاني، آيت الله صافي: كسي كه از تمتّع از زن‌ها اجتناب نكرده (آداب و احكام حج، مسأله 924)

آيات عظام خويي، سيستاني، تبريزي: بنابر احتياط كسي كه با زن نزديكي كرده بايد شب سيزدهم را در مني بماند.

2. آيت الله سيستاني: كه در اين صورت بايد تا طلوع فجر در مني باشد.

138

غروب آفتاب1 تا نصف شب.⁽²⁾

«211[ م ـ مقدار شب كه واجب است در اين سه شب بيتوته كرد، از اول شب است تا نصف آن،⁽³⁾ پس كسي كه از غروب بيتوته كرد در مني تا نيمه شب مانع ندارد بعد از آن بيرون برود، و احتياط مستحب آن است كه پيش از طلوع صبح وارد مكه نشود.

«212[ م ـ نيمه شب را بايد از اول غروب4 تا طلوع آفتاب حساب كنند، بنابر احتياط5 واجب، و احتياط آن است كه از

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله اراكي، آيت الله نوري: از غروب شرعي.

2. آيت الله بهجت: تا مابعد نصف شب.

آيات عظام تبريزي، خامنه‏اي، خويي، سيستاني، مكارم: مي‏تواند از سر شب تا بعد از نيمه شب و يا از قبل از نيمه شب تا طلوع فجر در آن‌جا بماند.

آيت الله فاضل: و بعيد نيست كه بتوان به نيمه دوم شب اكتفا كرد.

3. آيت الله فاضل: و اكتفا كردن به نيمه دوم شب هم بعيد به نظر نمي‏رسد.

نظريه ساير آيات عظام در ذيل مسأله قبل گذشت.

4. آيت الله اراكي: بايد از اول غروب شرعي حساب شود.

5. آيت الله بهجت، آيت الله مكارم: نيمه شب از اول غروب آفتاب تا طلوع صبح حساب مي‏شود .

آيت الله تبريزي: نصف شب در مسأله مبيت در مني، نصف از غروب تا طلوع فجر است، گرچه احتياط براي كسي كه نصف اول شب را بيتوته مي‏كند آن است كه نصف از غروب تا طلوع آفتاب را در مني بماند .

آيت الله سيستاني: نيمه شب در مني از غروب آفتاب تا طلوع فجر حساب مي‏شود .

آيت الله صافي، آيت الله گلپايگاني: از مغرب تا طلوع فجر حساب كنند.

آيت الله فاضل: نيمه شب در مني از غروب آفتاب تا طلوع فجر حساب مي‏شود، بلي اگر بخواهد نيمه دوّم شب را بيتوته كند اولي اين است كه آن را تا طلوع آفتاب حساب كند.

139

مغرب شرعي حساب كنند.⁽¹⁾

«213[ م ـ اگر قسمتي از اول شب كه بايد در مني بيتوته كرد، درك نشود يا زودتر از نصف شب از مني خارج شوند،⁽²⁾ احتياط واجب3 آن است كه يك گوسفند قرباني كنند4 و فرقي بين صورت عذر و عدم عذر نيست.

«214[ م ـ كساني كه جايز است براي آنها كوچ كردن در روز

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله خويي: معيار در بيتوته، از غروب آفتاب تا طلوع فجر است و نيمه شب، ما بين غروب آفتاب و طلوع فجر مي‏باشد.

2. آيت الله فاضل: چنآن‌كه بيتوته در مني را در نيمه دوم شب هم ترك كند.

3. آيت الله خامنه‏اي: مگر آن‌كه نيمه دوم شب را كاملاً در مني باشد.

آيت الله صافي، آيت الله گلپايگاني: كسي كه براي انجام اعمال به مكه آمده و نتوانسته خود را تا گذشت قسمتي از شب به مني برساند، بر او كفاره واجب نيست، اگرچه بعد از نيمه شب به مني رسيده باشد. (آداب و احكام حج، مسأله 930) و در مسأله 938 آداب حج مي‏فرمايند: در صورت عذر كفاره واجب نيست.

نظريه ساير آيات عظام نسبت به حكم اين مسأله، از مسأله 153 به دست مي‏آيد كه درك نيمه دوم بيتوته هم كافي است و كفاره ندارد.

4. آيت الله بهجت: اگر حاجي ساعتي از اوايل شب بيتوته در مني را درك نكند كفاره ندارد و احتياطاً قسمت دوم را در مني بماند.

آيت الله سيستاني: ترك نيمه اول؛ چه با عذر باشد چه بي‏عذر، بيتوته نيمه دوم را بايد درك كند.

آيت الله صافي، آيت الله گلپايگاني: واجب است برگردد و در صورتي كه بدون عذر قسمتي از اول شب را در مني نبوده احتياط در پرداخت كفاره ترك نشود.

آيت الله فاضل: واجب است.

آيت الله مكارم: كافي است نصف اول يا نصف دوم شب را بماند.

140

دوازدهم، بايد بعد از ظهر كوچ كنند و جايز نيست قبل از ظهر،⁽¹⁾ و كساني كه در روز سيزدهم كوچ مي‏كنند مختارند هر وقت را بخواهند كوچ كنند.

«215[ م ـ اگر حاجي صبح دوازدهم به مكه بيايد واجب نيست2 براي نَفْر، بعد از ظهر به مني برگردد گرچه رفتن او به مكه قبل از ظهر جايز نيست.⁽³⁾

«216[ م ـ چند طايفه‌اندكه واجب نيست در شب‌هاي يازده و دوازده و سيزدهم در مني بمانند:

اول ـ بيماران و پرستاران‏آنها، و ديگر كساني كه براي آنها

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله سيستاني: ولي در مواردي جايز است خارج شوند كه در حاشيه مسأله بعد خواهد آمد.

2. آيات عظام اراكي، بهجت، مكارم: بنابر احتياط برگردد.

آيت الله تبريزي، آيت الله گلپايگاني: بايد برگردد براي تحقّق نفر بعد از ظهر.

آيت الله خويي: اگر مي‏تواند قبل از ظهر به مني بيايد تا بعد از ظهر برگردد واجب است وگرنه بر او چيزي نيست.

آيت الله فاضل: بنابر احتياط واجب بايد براي نفر....

3. آيت الله سيستاني: اگر در مني متعلقاتي از قبيل رحل و اثاث به‌جاگذارد كه مستلزم برگشتن باشد، مي‏تواند پس از رمي و پيش از ظهر از مني بيرون رود و در اين صورت بايد به مني برگردد؛ چه پيش از ظهر و چه بعد از ظهر و قبل از غروب يا روز بعد كوچ كند و اگر متعلقاتي ندارد بنابر احتياط جايز نيست پيش از ظهر خارج شود گرچه نيت برگشتن داشته باشد و اگر خارج شد به احتياط واجب بايد براي نفر باز گردد چه پيش از ظهر چه بعد از آن.

141

مشقت داشته باشد ماندن به هر عذري كه باشد1.

دوم ـ كساني كه ترس آن دارندكه اگر شب را بمانند مال آنها در مكه از بين مي‏رود به‌شرطي كه مال مُعْتَدٌ به باشد2.

سوم ـ شبان‌هايي كه احتياج دارد3 حيوانات آنها به چرانيدن در شب.

چهارم ـ كساني كه متكفل آب دادن به حجاج هستند در مكه4.

پنجم ـ كساني كه شب را در مكه بيدار5 باشند و به عبادت مشغول

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله گلپايگاني، آيت الله صافي: و احتياط آن است كه اگر از روي فراموشي يا ندانستن مسأله و عذر ديگر مثل بيماري و پرستار بودن ترك كرد يك گوسفند ذبح نمايد هر چند گناه نكرده (مناسك فارسي، مسأله 214)

2. آيت الله سيستاني: كسي كه در صورت بيتوته نمودن در مني بر جان يا مال يا آبروي خود بترسد.

3. آيت الله خامنه‏اي: طائفه سوم و چهارم، خصوص چوپاني و سقايت را متعرض نشده‏اند.

آيت الله مكارم: به‌طوري كه ترك آن موجب ضرر يا زحمت شديد باشد.

آيت الله خويي: طائفه سوم و چهارم استثناء نشده‏اند. (معتمد، ج 5، ص 395)

آيت الله سيستاني: متعرض اين قسم نشده‏اند.

4. آيت الله مكارم: يا متكفل ساير كارهاي لازم براي حجاج هستند.

آيت الله تبريزي: در استثناء اين طايفه تأمّل است.

آيت الله خويي: متعرض اين قسم نشده‏اند.

5. آيت الله سيستاني: كسي كه از مني اول شب يا پيش از آن بيرون رفته و در مكه در تمام مدت نيمه دوم شب تا طلوع فجر به‌جز اندك زماني كه براي حوائج ضروري مانند خوردن و آشاميدن و امثال آن لازم است، مشغول به عبادت شده و اشتغال به آن او را از برگشتن به مني بازداشته است.

آيت الله خويي، آيت الله تبريزي: كسي كه در مكه تمام شب و يا باقيمانده از شب اگر بعد از دخول در شب از مني خارج شده و مشغول به عبادت بوده به‌جز حاجت ضروري مانند خوردن و آشاميدن و تطهير و امثال آنها كار ديگري نداشته.

آيت الله بهجت: به نسك حج از قبيل طواف و سعي علي الاحوط و الاّ رجوع به مني نمايد و مشغول به ساير عبادات نشود مگر در صورت خروج از مني بعد از نصف شب علي الاحوط، و از امور ضروريه مذكوره نوم غالب است. (مناسك شيخ، ص 83)

142

باشند تا صبح و كار ديگر جز آن نكنند مگر كارهاي ضرري از قبيل خوردن و آشاميدن به‌قدر احتياج و تجديد وضو1.

«217[ س ـ مقدار شب براي كسي كه در مكه بجاي بيتوته در مني به عبادت مشغول مي‏شود، چقدر است؟ از مغرب تا طلوع فجر است يا تا طلوع آفتاب؟

ج ـ تا طلوع فجر حساب مي‏شود.⁽²⁾

رمي جمرات سه‌گانه

«218[ م ـ شب‌هايي كه واجب است در مني بيتوته كند بايد در

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله خويي، آيت الله تبريزي: اين طايفه را نيز از وجوب بيتوته استثناء كرده‏اند و آن اين است: كسي كه طواف خانه خدا را نموده و به عبادت خود باقي مانده و سپس از مكه خارج شده و از عقبه مدنيين گذشته باشد، چنين شخصي مي‏تواند در راه بيتوته كند و به مني نيايد.

آيت الله سيستاني: طايفه ديگر كسي است كه از مكه به قصد مني خارج شده و از عقبه مدنيين گذشته باشد كه در اين‌صورت مي‏تواند در راه پيش از رسيدن به مني بخوابد، ولي اگر منزل او بعد از عقبه مدنيين باشد نمي‏تواند در منزلش بخوابد.

2. آيت الله سيستاني: از غروب آفتاب است تا طلوع فجر.

143

روز آنها رمي جمرات سه‏گانه كند، يعني سنگريزه بزند به سه محل كه يكي را جمره اولي و يكي را جمره وُسطي و يكي را جمره عقبه گويند، ولي اگر عمداً همه آن را ترك كند به حج او ضرر نمي‏رساند1 و صحيح است گرچه در صورت عمد معصيت كار است.

«219[ م ـ وقت انداختن سنگ از اول طلوع آفتاب تا غروب آفتاب روزي است كه شب آن روز را بيتوته كرده است، و در شب جايز نيست به‌جا آورد.

«220[ م ـ اگر كسي عذري داشته باشد از اين‌كه روز به‌جا آورد مثل شبان و مريض و عليل و كسي كه ترس داشته باشد از چيزي مثل تزاحم جمعيت، جايز است شب آن روز يا شب بعد2

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله بهجت: علي الاشهر الاقوي.

آيت الله تبريزي: با ترك رمي اگرچه عمدي باشد، حج باطل نمي‏شود، و بنابر احتياط بايد قضاي آن را در سال آينده خود يا نايبش انجام دهد.

2. آيت الله گلپايگاني: براي آنان جايز است رمي هر روزي را در شب آن روز انجام دهند، و اگر اين را هم نتوانند، جايز است رمي همه روزها را در يك شب جمع كنند.

آيت الله خويي، آيت الله تبريزي: براي چنين كساني جايز است رمي را شب آن‌روز انجام دهند، و اين بر نيابت مقدم است.

آيت الله بهجت: صاحب عذر در شب رمي مي‏كند يعني شب مقدّم با علم به عدم تمكّن از رمي در روز، و اما شب مؤخّر با علم به تمكّن از رمي قضايي در روز مؤخّر پس احوط تأخير قضاء است تا طلوع آفتاب. (مناسك شيخ، ص 85)

آيت الله سيستاني: واجب است رمي جمرات در روز باشد، و از اين حكم چوپانان، و هر كسي كه از ماندن روز در مني معذور است به علت ترس يا مرض يا چيز ديگري، استثناء مي‏شود، كه براي آنان جايز است رمي هر روزي را در شب آن روز انجام دهند. و اگر اين را هم نتوانند، جايز است رمي همه روزها را در يك شب جمع كنند. و امّا زنان، ضعفا، مريض‌ها و مثل آنان كه در روز به خاطر كثرت جمعيت يا چيز ديگر نمي‏توانند رمي كنند، بايد براي رمي در روز نايب بگيرند.

144

انجام دهد.

«221[ م ـ اگر كسي فراموش كند رمي جمرات سه‏گانه را و خارج شود از مني و به مكه بيايد، پس اگر در ايام تشريق يادش آمد،⁽¹⁾ بايد برگردد و به‌جا آورد و اگر متمكن نيست بايد نايب بگيرد و اگر بعد از ايام تشريق يادش بيايد يا عمداً تعويق بيندازد تا بعد، احتياط واجب آن است كه خودش يا نايبش از مكه برگردد و به‌جا آورد2 و در سال ديگر هم در ايامي كه فوت شده است خودش يا نايبش قضا كند.⁽³⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله مكارم: يعني تا روز سيزدهم.

2. آيت الله مكارم: اگر از سيزدهم بگذرد به سال بعد مي‏افتد.

3. آيت الله بهجت: كسي كه فراموش كند رمي را، بر مي‏گردد از مكه به جهت آنها، و اگر متذكّر نشد تا بعد از خروج، قضا مي‏كند در سال آينده در ايّام تشريق، خودش يا نايبش در صورت عدم امكان مباشرت علي الاحوط.

آيت الله تبريزي، آيت الله خويي: كسي كه رمي را در مني فراموش نموده و پس از كوچ به مكه يادش آمد، واجب است به مني برگشته و رمي نمايد. و چنانچه فراموش شده رمي دو روز يا سه روز باشد، احتياط اين است كه بين وظيفه هر روز و روز ديگر يك ساعت فاصله بگذارد و چنانچه پس از خروج از مكه يادش آمد كه رمي نكرده، واجب نيست به مني برگردد بلكه بنابر احتياط در سال بعد خود يا نايبش آن را قضا نمايد.

آيت الله سيستاني: كسي كه رمي جمرات را به علت فراموشي و يا جهل به مسأله ترك نمايد و در مكه يادش بيايد يا حكمش را بداند واجب است به مني بيايد و رمي نمايد و اگر رمي در دو روز ترك شده باشد يا سه روز، بنابر احتياط بايد به ترتيب روزها قضا نمايد و بين قضاي هر روز و روز بعد مقداري وقت فاصله بيندازد. و چنانچه پس از بيرون رفتن از مكه يادش بيايد يا حكمش را بداند، واجب نيست جهت تدارك آن برگردد و احتياط مستحب اين است كه خودش شخصاً آن را در سال آينده قضا نمايد، در صورتي كه به حج برود و يا توسط نايبش، در صورتي كه به حج نرود.

آيت الله صافي، آيت الله گلپايگاني: اگر كسي رمي جمرات سه‏گانه را جهلاً يا سهواً يا عمداً ترك كرد، بايد اگر به مكه يا خارج مكه هم رفته باشد تا ايّام تشريق نگذشته برگردد به مني و رمي را به‌جا آورد و اگر متمكّن نيست نايب بگيرد و اگر تا ايّام تشريق خودش يا نايبش به‌جانياورد بايد در سال بعد خودش يا نايبش رمي را قضا نمايد در ايّام تشريق.

145

«222[ م ـ زنان و مراقبين آنها و افراد ضعيفي كه مجازند بعد از نصف شب از مشعرالحرام به مني وارد شوند، اگر از رمي در روز معذورند مي‏توانند شب رمي كنند بلكه زنان مطلقاً مجازند1 همان شب رمي نمايند.

«223[ م ـ اگر كسي عذري داشته باشد از اين‌كه روز به‌جا آورد؛ مثل شبان و مريض و عليل و كسي كه ترس داشته باشد از چيزي مثل تزاحم جمعيت، جايز است شب آن روز يا شب بعد2 انجام دهد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت الله بهجت: زنان و كساني كه كوچ از مشعر در شب برايشان جايز است مي‏توانند شب عيد رمي جمره نمايند بنابر اظهر. و نيز به ذيل مسأله 1018 مناسك محشي مراجعه شود.

آيات عظام تبريزي، صافي، گلپايگاني: زنان مي‏توانند رمي روز دهم را در شب آن انجام دهند، هر چند متمكن از رمي در روز دهم باشند، ولي در رمي روز يازدهم و دوازدهم، چنانچه از رمي در روز معذور باشند مي‏توانند رمي هر روز را در شب آن انجام دهند و چنانچه معذور نباشند بايد در روز رمي كنند.

آيت الله خويي: بيماران و پيرها و ضعيف‏ها و كساني كه از دشمن مي‏ترسند هم، مي‏توانند در شب عيد رمي كنند.

آيت الله سيستاني: اين حكم اختصاص به رمي روز عيد دارد.

2. آيت الله بهجت: صاحب عذر در شب رمي مي‏كند؛ يعني شب مقدّم، با علم به عدم تمكّن از رمي در روز، و اما شب مؤخّر با علم به تمكّن از رمي قضايي در روز مؤخّر پس احوط تأخير قضا است تا طلوع آفتاب.

آيت الله تبريزي، آيت الله خويي: براي چنين كساني جايز است رمي را شب آن روز انجام دهند و اين بر نيابت مقدم است.

آيت الله سيستاني: واجب است رمي جمرات در روز باشد و از اين حكم چوپانان و هر كسي كه از ماندن روز در مني معذور است، به علت ترس يا مرض يا چيز ديگري، استثنا مي‏شود، كه براي آنان جايز است رمي هر روزي را در شب آن روز انجام دهند و اگر اين را هم نتوانند، جايز است رمي همه روزها را در يك شب جمع كنند. و امّا زنان، ضعفا، مريض‏ها و مثل آنان كه در روز به خاطر كثرت جمعيت يا چيز ديگر نمي‏توانند رمي كنند، بايد براي رمي در روز نايب بگيرند.

آيت الله گلپايگاني: براي آنان جايز است رمي هر روزي را در شب آن روز انجام دهند و اگر اين را هم نتوانند، جايز است رمي همه روزها را در يك شب جمع كنند.

146

«224[ س ـ كساني كه با عذر از رمي در روز مي‏توانند شب رمي كنند آيا لازم است شب رمي كنند يا مي‏توانند همان روز نايب بگيرند؟

ج ـ مي‏توانند نايب بگيرند.⁽¹⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيات عظام اراكي، بهجت، تبريزي، صافي، گلپايگاني: بايد شب رمي نمايد.

آيت الله خامنه‏اي: اگر از قبيل عذرهايي است كه مجوز رمي در شب قبل است؛ مانند خوف و شغل و امثال آن موردي براي استنابه نيست ولي اگر از عذرهايي است كه در روز حادث شده است مي‏تواند نايب بگيرد ولي اگر در شب بعد رفع شد احتياط واجب آن است كه عمل را اعاده كند.

آيت الله سيستاني: چنآن‌كه گذشت كسي كه معذور از رمي در روز است بايد نايب بگيرد و نمي‏تواند در شب رمي نمايد، مگر چوپانان و كساني كه از ماندن روز در مني معذور باشند.

آيت الله فاضل: احتياط واجب آن است كه شب رمي كنند.

آيت الله مكارم: تا در شب بتواند رمي كند نايب گرفتن مشكل است.

147

«225[ س ـ اگر مردي كه مي‏تواند در روز رمي نمايد، براي رمي زني نايب شود آيا مي‏تواند رمي زن را در شب انجام دهد؟

ج ـ نمي‏تواند و بايد رمي را در روز انجام دهد.

مصدود1

«226[ م ـ «مصدود» به كسي گفته مي‌شود كه دشمن، او را از انجام عمره يا حج ـ به تفصيلي كه مي‌آيد ـ منع كند. كسي كه به واسطه مرض2 از انجام عمره يا حج ممنوع شود، «محصور» ناميده مي‌شود.

بقاي بر احرام بدون اعمال

«227[ م ـ شخصي كه به احرام عمره يا حج، محرم شد، واجب است عمره و حج را تمام كند؛ وگرنه در احرام باقي مي‌ماند.⁽³⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت‌الله خامنه‌اي، احكام محصور و مصدود را متعرض نشده‌اند.

2. آيت‌الله سيستاني: مصدود كسي است كه دشمن و مانند او از رسيدن او به اماكن مقدسه براي انجام اعمال عمره يا حج پس از احرام منع كند و محصور كسي است كه بيماري و مانند آن مانع رسيدن او به اماكن مقدسه براي انجام اعمال حج يا عمره پس از احرام شود.

آيت‌الله مكارم: يا شكستگي اعضا يا مجروح شدن و مانند آن.

3. آيت‌الله تبريزي: بقاي احرام در بعضي از صور محل اشكال است.

آيت‌الله خويي: بقاي احرام در بعض صور محلّ منع است.

آيت‌الله سيستاني: در بعضي از موارد احرام بدون انجام اعمال باطل مي‌شود.

148

وظيفه مصدودِ از ورود به مكه

«228[ م ـ اگر كسي بعد از احرام عمره، توسط دشمن يا ديگري ـ از قبيل عمّال دولت و... ـ از رفتن مكه منع شود و راه ديگري براي رفتن نباشد، يا اگر باشد، مؤونه آن را نداشته باشد، مي‌تواند در همان محل كه منع شده، يك شتر، يا يك گاو، يا يك گوسفند، قرباني كند1 و از احرام خارج شود.

اين قرباني بنابر احتياط واجب، به نيت تحليل انجام2 و به احتياط واجب،⁽³⁾ قدري از مو يا ناخن خود را بگيرد؛⁽⁴⁾ و در اين صورت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت‌الله سيستاني: به احتياط واجب، بدون آن مُحل نمي‌شود و اگر نتواند قرباني تهيّه كند به احتياط واجب ده روز روزه بگيرد.

آيت‌الله مكارم: ... اگر قرباني ميسّر نشد نيّت خروج از احرام مي‌كند و احتياطاً بجاي قرباني 10 روز روزه مي‌گيرد مطابق آنچه در قرباني در مناسك آورده‌ايم عمل كند.

2. آيات عظام تبريزي، خويي، سيستاني: قيد تحليل لازم نيست.

3. آيت‌الله صافي، آيت‌الله گلپايگاني: و احتياط آن است كه شخص مصدود علاوه بر قرباني حلق نيز بنمايد و بهتر آن است كه جمع كند بين حلق و تقصير و احتياط آن است كه هنگام ذبح يا نحر قرباني قبل از تقصير نيّت تحليل از احرام كند. (آداب و احكام حج، مسأله 984).

4. آيت‌الله بهجت: و احتياج به حلق يا تقصير بعد از هدي موافق احتياط است (مناسك شيخ، ص97).

آيت‌الله تبريزي، آيت‌الله خويي: احتياط اين است كه حلق يا تقصير را به آن (قرباني) ضميمه نمايد، بلكه احتياط اين است كه حلق را اختيار نمايد در صورتي كه قرباني را با خود آورده باشد در عمره مفرده. (مناسك، مسأله 444).

آيت‌الله سيستاني: گرفتن ناخن بنابر احتياط واجب كافي نيست و جايز است حلق به جاي تقصير.

آيت‌الله فاضل: ... و يا بجاي تقصير حلق كند مخصوصاً كسي كه سوق هدي نموده باشد.

آيت‌الله مكارم: ناخن به تنهايي كفايت نمي‌كند.

149

همه چيز حتي زن، بر او حلال مي‌شود.⁽¹⁾

وظيفه مصدود واردِ در مكه

«229[ م ـ اگر به احرام عمره، وارد مكه شود و دشمن يا كسي ديگر، او را از بجا آوردن اعمال عمره منع كنند، حكم مسأله قبل را دارد؛⁽²⁾ بلكه اگر او را از طواف يا سعي نيز منع كنند، بعيد نيست3 همين حكم را داشته باشد.

فرض تعدّد راه

«230[ م ـ اگر از راهي مصدود شود و راه ديگري وجود داشته باشد و مخارج رفتن از آن راه را دارا باشد، بايد در احرام باقي بماند و از آن راه برود؛ و اگر از آن راه رفت و حج از او فوت شد، بايد عمره مفرده بجا آورد و از احرام خارج شود.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت‌الله سيستاني: حكم مذكور در مورد عمره مفرده است و همچنين عمره تمتع اگر از اعمال حج نيز منع شود ولي اگر فقط از آمدن به مكه قبل از وقوفين منع شود وظيفه او به حج افراد تبديل مي‌شود.

2. آيت‌الله بهجت: معتمر به عمره تمتّع مصدود مي‌شود به منع از دخول مكّه يا از انجام افعال بعد از دخول و متحلّل به هدي مي‌شود در صورت عدم امكان استنابه در همان سال، اگرچه بعد از طواف مصدود از سعي بشود و همچنين اگر ممنوع شد در عمره مفرده از خصوص طواف نساء بعد از اتيان به ساير اعمال و تقصير. (مناسك شيخ، ص102 و103)

3. آيت‌الله گلپايگاني: قسمت آخر مسأله را متعرض نشده‌اند.

آيت‌الله مكارم: محلّ تأمل است.

150

محصور

حصر در احرام عمره

«231[ م ـ اگر كسي به جهت مريضي، نتواند بعد از احرام عمره1 به مكه برود، اگر بخواهد مُحلّ شود، بايد هدي كند، و به احتياط واجب2 هدي يا پول آن را به وسيله شخص اميني به مكه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. آيت‌الله صافي، آيت‌الله گلپايگاني: شخص محصور اگر حج تمتّع و يا حج افراد بجا مي‌آورد، در صورتي كه موقع احرام با خداوند قرار گذاشته كه اگر محصور شد خداوند او را محلّ گرداند، بدون فرستادن قرباني به مني، خود به خود محلّ مي‌شود ـ حتي نسبت به زن ـ و شخص محصوري كه حج قِران بجا مي‌آورد به مجرّد فرستادن قرباني به مني محلّ مي‌شود و نيازي به صبر كردن تا زماني كه قرباني به مني برسد نيست. (آداب و احكام حج، مسأله 988). اگر مريض شده يا دشمن او را منع كرده و نمي‌تواند اعمال عمره را تمام كند، نايب بگيرد. (آداب و احكام حج، مسأله 996)

2. آيت‌الله بهجت: اگر در عمره مفرده محصور شده، بنابر احتياط بايد قرباني بفرستد كه در وقت معيني قرباني نمايند... و بعد از اين كار، تمامي محرّمات احرام بر او، بجز زن حلال مي‌شود و اگر محصور در عمره تمتع باشد، حكمش حكم سابق است با اين تفاوت كه زن هم بر او حلال مي‌شود. (مناسك، مسأله 454).

آيت‌الله تبريزي: اگر در عمره مفرده محصور شد وظيفه‌اش اين است كه يك قرباني بفرستد و با دوستان خود وقت بگذارد كه در آن وقت معين قرباني نمايند و خود در آن وقت معين با تقصير از احرام خارج مي‌شود و براي چنين شخصي؛ به خصوص جايز است در جاي خود قرباني نموده و از احرام بيرون بيايد و بر چنين شخصي بعد از اين كار تمام محرّمات احرام حلال مي‌شود بجز زن و زن بر او حلال نمي‌شود مگر بعد از آن كه خوب شد و عمره مفرده را بجا آورد و اين در صورتي است كه محصور در مكان خودش ذبح يا نحر نمايد و اما اگر هدي را بفرستد، پس براي خروجش از احرام وجهي هست هنگامي كه هدي به محلش برسد و كسي كه در عمره تمتع محصور شده حكمش حكم سابق است با اين فرق كه فرستادن قرباني بر او تعيّن دارد و چنانچه آنچه گفته شد عمل كند، زن هم بر اين شخص حلال مي‌شود. (مناسك، مسأله 453).

آيت‌الله خويي: وظيفه چنين كسي اين است كه مخير است بين فرستادن قرباني و يا قيمت آن، توسط فردي به مكه و از احرام بيرون بيايد. (و در عمره مفرده به خصوص مخيّر است بين فرستادن هدي و يا ذبح هدي در مكان خودش و محل شدن) با اين فرق كه اگر اين شخص كه محصور از عمره مفرده بوده، با قرباني كردن تمامي محرّمات احرام بجز زن بر او حلال خواهد شد و اگر محصور در عمره تمتع باشد، زن هم بر او حلال خواهد شد. (مناسك، مسأله 453)

آيت‌الله سيستاني: اگر در عمره تمتّع يا عمره مفرده محصور شود و بخواهد از احرام خارج شود بايد قرباني يا قيمت آن را به مكه بفرستد كه در روز معيني آن را ذبح كنند و پس از آن حلق يا تقصير كند تا از احرام بيرون آيد و اگر نتواند قرباني يا قيمت آن را بفرستد جايز است در جاي خود قرباني كند و از احرام بيرون آيد و اگر اين را هم نتواند ده روز روزه بگيرد و در اين دو مورد همه چيز بر او حلال مي‌شود جز زن. (مناسك، مسأله 446 و 452).

آيت‌الله فاضل: اما در عمره مفرده مخير است بين ارسال هدي به مكّه و يا ذبح هدي در محلّ حصر، و درعمره تمتع به احتياط واجب....