بخش 2

كه اگر از آنجا بگذرد، ميقات متمايل به پشت سر او شود. (م213)

 

احرام قبل از ميقات

]16[محرم شدن (يعني نيّت و گفتن لبيك ها) قبل از ميقات صحيح نيست، ولي اگر نذر كند كه پيش از ميقات محرم شود، جايز است و بايد از همانجا محرم شود، مثلا نذر كند از مدينه منوّره محرم شود. (م217)

]17[نذر احرام براي زني كه عمره را به نيابت از ديگري انجام مي دهد، اشكال ندارد. (م247)

]18[در نذر بايد صيغه خوانده شود و لازم نيست به عربي بخواند، پس اگر بگويد: «براي خداست بر من كه از مدينه براي عمره محرم شوم» صحيح است. (توضيح المسائل، م2641)

اجازه شوهر براي نذر

]19[زن شوهردار بايد براي نذر از شوهرش اجازه بگيرد(1)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آيات عظام مكارم، سيستاني، بهجت، تبريزي: نذر زن اگر منافات با حقّ شوهر نداشته باشد، بدون اجازه او هم صحيح است.

آية الله خامنه اي: نذر زن براي احرام بستن قبل از ميقات در غياب شوهرش موقوف بر اذن او نيست ولي در صورت حضور شوهرش احتياط آن است كه بدون اذن او نذر نكند، پس اگر در اين صورت نذر كند منعقد نمي شود.

ولي اگر بعد از تمام شدن اعمال عمره بفهمد كه بدون اجازه شوهر، با نذر محرم شده، وقابل جبران نباشد عملش صحيح است.

(تحريرالوسيله، ج1، ص388، م2 و مناسك م232 و 346)

تأخير احرام از ميقات

]20[تأخير احرام از ميقات، بدون عذر جايز نيست. (م218)

]21[اگر بدون احرام از ميقات بگذرد، پس اگر:

* ميقات ديگري بعد از آن ميقات وجود ندارد، واجب است برگردد و از همان ميقات محرم شود.

* ميقات ديگري بعد از آن وجود دارد; مثلا از مسجد شجره گذشته است ولي ميقات جُحفه در پيش است، باز هم بنابر احتياط واجب(1) بايد برگردد به همان ميقات و از آنجا محرم شود. (م219)

]22[ وظيفه زن مُستحاضَه نسبت به احرام در مسجد شجره:

زن مستحاضه هم بايد داخل مسجد شجره محرم شود و رفتن او به مسجد اشكال ندارد ولي اگر مستحاضه متوسطه يا كثيره

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية اللهسيستاني: كسي كه بدون عذر از ذوالحليفه (مسجد شجره) گذشته و به جحفه رسيده باشد، احرام از جحفه براي او كافي است، اگرچه گناهكار است.

آيات عظام خامنه اي، تبريزي، بهجت، صافي: در صورت امكان بايد برگردد.

آية اللهمكارم: اين احتياط واجب نيست.

است، احتياط مستحب است براي رفتن به مسجد غسل كند. (العروة الوثقي، ج1، ص253، م18)

احرام در ميقات هاي ديگر

]23[بجز مسجد شجره، در ساير ميقات ها لازم نيست در مسجد محرم شود; مثلا كسي كه براي عمره مفرده به جُحفه مي رود مي تواند در تمام جاهايي كه جُحفه ناميده مي شود محرم شود و كسي كه از مكّه به تنعيم مي رود لازم نيست داخل مسجدمُحرم شود بلكه احرام در خارج حرم، هرچند بيرون مسجد، صحيح است. (س236)

 

كيفيّت احرام

]24[مسائل احرام را به چهار دسته تقسيم مي كنيم:

1 ـ واجبات 2 ـ مستحبات 3 ـ مكروهات 4 ـ محرّمات

 

واجبات احرام

]25[واجبات احرام براي بانوان دو چيز است.

1ـ نيّت         2ـ تَلْبِيَه (گفتن لَبّيك) (م251)

 

نيّت احرام

]26[انسان، هنگام احرام بايد به قصد انجام عمره مفرده،

اعمال را شروع كند و به همين نيّت، لبيك بگويد. (م251)

]27[لازم نيست، نيّت را به زبان آورد، بلكه همين مقدار كه بنا دارد اعمال عمره مفرده را آغاز كند و با همين قصد لبّيك بگويد
كافي است و به عبارت ديگر، نيّت در عبادات و كارهاي ديگر، در اين جهت فرق ندارد، پس همان طور كه انسان با قصد آب مي خورد و راه مي رود، اگر عبادت را همان طور بجا آورد، با نيّت بجا آورده است. (م539)

]28[تمام اعمال عمره ـ حتّي احرام ـ از عبادات است و
بايد با نيّت خالص براي خداوند و بدون هرگونه ريا و خودنمايي انجام شود، ودر اين جهت، عبادات با ساير كارها فرق
دارد. (م253)

]29[لازم نيست، هنگام نيت، قصد ترك مُحرّمات را نيز داشته باشد; يعني لازم نيست كه بنا داشته باشد محرّمات احرام را انجام ندهد(1)، بجز محرّماتي كه عمره را باطل مي كند كه اين گونه محرّمات، اگر قصد ترك آنها را نداشته باشد، احرام باطل است، بلكه غير ممكن است. (م251)

]30[اگر به واسطه ندانستن مسأله يا به جهتي ديگر به جاي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية اللهبهجت، آية اللهصافي: لازم است قصد كند ترك كارهايي را كه بر محرم حرام است.

آية اللهمكارم: نيّت احرام اين است كه قصد مي كند تروك احرام را بر خود حرام كند و قصد اجمالي كافي است.

نيت عمره، حج را قصد كند ولي در نظرش اين باشد كه همين كاري كه همه به جا مي آورند او هم بجا آورد، ولي گمان كرده كه نامش حج است، احرامش صحيح است. (م257)

 

تَـلْـبِـيَـهْ

]31[تلبيه; يعني گفتن لبيك، و مقدار واجب آن، اين جملات است:

«لَبَّيْكَ، اَللّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ، لا شَريكَ لَكَ لَبَّيْكَ»

]32[احتياط مستحب(1) است پس از آن بگويد:

«اِنَّ الْحَمْدَ وَالنِّعْمَةَ لَكَ وَالْمُلْكَ، لا شَريكَ لَكَ لَبَّيْكَ». (م259)

]33[مقدار واجب لبيك بايد به عربي صحيح گفته شود. (م260)

]34[اگر صحيح گفتن لبيك را نداند، بايد سعي كند تا ياد بگيرد، يا هنگام احرام، شخص ديگري كلمه كلمه بگويد و او نيز به دنبال او به طور صحيح بگويد. (م261)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية اللهبهجت: بنا بر احتياط واجب جمله دوّم را نيز بگويد.

آية اللهصافي: احتياط آن است جمله دوم را نيز بگويد.

آية اللهمكارم: احتياط واجب آن است كه جمله دوم را نيز بگويد، امّا در جمله دوم لبيك پنجم را نگويد. البته گفتن آن به قصد احتياط مانعي ندارد و در هر حال ضرري به صحت لبيك وارد نمي كند.

]35[اگر بدون گفتن لبيك از ميقات بگذرد، بايد به دستوري كه در مسأله 21 گذشت، عمل كند. (م266)

 

قطع تلبيه

]36[كسي كه براي عمره مفرده از ميقات محرم شده است، وقتي كه وارد منطقه حرم شد، ديگر نبايد لبّيك بگويد.

(العروة الوثقي، ج2، كتاب الحجّ، في كيفيّة الاحرام، م21)

]37[كسي كه از داخل مكّه به بيرون حرم رفته و از آنجا محرم شده است وقتي كه خانه كعبه را ديد، نبايد لبّيك بگويد. (همان)

 

لباس احرام

]38[بانوان مي توانند در همان لباسي كه بر تن دارند ـ در صورتي كه داراي شرايط باشد ـ محرم شوند و بيرون آوردن لباسهاي دوخته و پوشيدن دو تكه پارچه اي كه مردانِ مُحرم مي پوشند، واجب نيست. (م269، 277)

]39[لباس احرام بايد شرايط لباس نمازگزار را داشته باشد و شرايط لباس بانوان در نماز، بدين شرح است:

* پاك باشد (نجس نباشد).

* مباح باشد (غصبي نباشد).

* از اجزاي حيوان حرام گوشت نباشد; مثلا از پوست پلنگ يا موي روباه تهيه نشده باشد.

* از اجزاي مردار نباشد; يعني از پوست يا پشم يا موي حيوان مرده اي كه به دستور اسلام ذبح نشده، تهيه نشده باشد.

(مناسك، م274 و توضيح المسائل، م798)

]40[احتياط واجب(1) آن است كه لباسِ احرامِ بانوان، از حرير
خالص نباشد، بلكه احتياط آن است كه تا آخر احرام، حرير
نپوشند. (م276)

]41[اگر در حال احرام، بدن يا لباس محرم، نجس شود، بنا بر احتياط واجب(2) بايد بدن را تطهير و لباس را تطهير يا تعويض كند. (م278)

]42[اگر بدن يا لباس را تطهير نكند، كفّاره ندارد و احرام او هم باطل نمي شود. (م279)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آيات عظامخامنه اي، تبريزي، صافي، نبايد از حرير خالص باشد.

آية اللهبهجت: احتياط مستحب است در جامه حرير محرم نشوند.

2 ـ آية اللهبهجت: اگر بدن محرم نجس شود، از اين جهت احرام اشكال ندارد و تطهير آن از اين جهت واجب نيست.

آية اللهصافي: بنا بر احتياط مستحب.

آية اللهمكارم: واجب است.

آية الله سيستاني: تطهير بدن واجب نيست.

آية الله فاضل: تطهير بدن احتياط مستحب است.

 

مستحبّات احرام

 

* قبل از احرام

]43[ پيش از محرم شدن، اين كارها مستحب است:

1 ـ بدن خود را پاكيزه و موهاي زايد را برطرف كند و ناخن خود را بگيرد.

2 ـ در ميقات غسل كند، و اين غسل از زن حائض، نفساء و مُستحاضه نيز صحيح است، و اگر خوف آن دارد كه در ميقات نتواند غسل كند، قبل از ميقات; مثلا در مدينه يا جدّه مي تواند غسل كند و اين غسل به نيّت غسل احرام انجام مي شود.

اگر بعد از اين غسل و پيش از احرام، يكي از مبطلات وضو از انسان سرزند، مستحب است دوباره غسل كند.

 

* هنگام احرام

]44[هنگام احرام اين كارها مستحب است:

1 ـ در صورت امكان، پس از نماز ظهر مُحرم شود و اگر برايش امكان نداشت، پس از نماز واجب ديگر، و اگر آن هم ممكن نشد، پس از شش(1) يا دو ركعت نماز مستحبّي.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ اين نمازها، دو ركعتي و به نيّت نماز قبل از احرام خوانده مي شود.

2 ـ مستحب است در ركعت اول اين نماز، پس از حمد، سوره توحيد (قل هو الله احد) و در ركعت دوم سوره جَحْد (قل يا ايّها الكافرون) بخواند و خواندن شش ركعت افضل است.

3 ـ پس از نماز، حمد و ثناي الهي را بجا آورد و بر پيغمبر و آل او صلوات بفرستد. (م302)

 

مستحبّات تلبيه

]45[پس از گفتن مقدار واجب تلبيه و آنچه احتياط است، مستحب است بگويد:

 

« لَبَّيْكَ ذَا الْمَعارِجِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ داعِياً إلي دارِ السَّلامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ غَفّارَ الذُّنُوبِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ أهْلَ التَّلْبِيَةِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ ذَا الْجَلالِ وَ الاِْكْرامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ تُبْدِئُ وَ الْمَعادُ إلَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ تَسْتَغْنِي و يُفْتَقَرُ إلَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ مَرْهُوباً وَ مَرْغُوباً إلَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ إلهَ الْحَقِّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ ذَا النَّعْماءِ وَ الْفَضْلِ الْحَسَنِ الْجَمِيلِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ كَشَّافَ الْكُرَبِ الْعِظامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ عَبْدُكَ وَابْنُ عَبْدَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ يا كَرِيمُ لَبَّيْكَ ».

 

4 ـ مستحب است تلبيه را در حال احرام تكرار كند، و براي هفت مرتبه گفتن لبيك، ثواب زيادي ذكر شده است. و لازم نيست آنچه را در حال احرام بستن گفته است تكرار كند، بلكه كافي است

بگويد «لَبَّيْكَ اللّهُمّ لَبَّيْكَ» يا تنها كلمه «لبَّيْكَ» را تكرار كند. (م267)

]46[تكرار لبيك، در اين موارد بيشتر سفارش شده است:

* وقت برخاستن از خواب.

* بعد از هر نماز واجب يا مستحب.

* وقت رسيدن به شخص سواره.

* هنگام بالا رفتن از بلندي (تل) يا سرازير شدن از آن.

* وقت سوار شدن يا پياده شدن.

* آخر شب.

* هنگام سحر. (م302)

]47[تكرار تلبيه بر زن حائض و نفساء نيز مستحب است. (م302)

 

مكروهات احرام

 

]48[براي احرام و بر شخص مُحرم اين كارها مكروه است:

1 ـ حنا بستن(1) پيش از احرام، چنانچه اثرش تا وقت احرام

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية اللهصافي، آية اللهمكارم; اگر به قصد آرايش و زينت باشد بنا بر احتياط واجب جايز نيست.

آية اللهمكارم: اگر قصد زينت داشته باشد اشكال دارد و فرقي بين حنا و رنگهاي امروزي نيست.

آية الله بهجت: حنا بستن پيش از احرام جايز است، هرچند اثر آن تا حال احرام باقي بماند.

باقي مي ماند.

2 ـ احرام در لباس سياه،(1) و بهتر آن است كه لباس احرام سفيد باشد.

3 ـ احرام، در لباس چركين.

4 ـ احرام در لباس راه راه.

5 ـ لبيك گفتن(2) در جواب كسي كه او را صدا مي كند.

6 ـ حمام رفتن(3) در حال احرام و بهتر آن است كه با كيسه و مانند آن بدن خود را نسايد.

7 ـ خوابيدن بر رخت وبالش زرد رنگ در حال احرام. (م303)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية اللهسيستاني، آية اللهتبريزي: بلكه احوط ترك آن است.

2 ـ آية اللهسيستاني، آية اللهتبريزي: بلكه احوط ترك آن است.

3 ـ آية اللهمكارم: كراهت حمام رفتن ثابت نيست ولي بدن خود را با كيسه و مانند آن نسايد.

آية الله تبريزي: اولي و احوط آن است كه مُحرم، بدن خود را با كيسه و مثل آن نسايد.

مُحرَّمات احرام

مُحرَّمات احرام

 

]49[بانوان، پس از نيّت و گفتن لبّيك، محرم هستند و در مدت احرام بايد از كارهايي كه بر آنها حرام است پرهيز كنند.

]50[مجموع محرّمات احرام براي بانوان، بيست تاست كه فهرست آنها را در ذيل مي آوريم و در بخش دوّم كتاب به شرح و توضيح و بيان احكام آن دسته از محرّماتي كه بيشتر مورد ابتلا است مي پردازيم.(1)

]51[ آنچه بر بانوان در حال احرام حرام است، فهرستوار عبارتند از:

1 ـ استعمال عطريات.

2 ـ نگاه كردن در آينه.

3 ـ انگشتر به دست كردن و پوشيدن زيور براي زينت.

4 ـ حنا بستن.

5 ـ روغن ماليدن به بدن.

6 ـ زدودن مو از بدن.

7 ـ سرمه كشيدن.

8 ـ ناخن گرفتن.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 براي آشنايي با احكام محرمات احرام به بخش دوّم ص113 به بعد مراجعه فرماييد.

9 ـ پوشاندن صورت.

10 ـ بيرون آوردن خون از بدن.

11 ـ كشيدن دندان.

12 ـ فسوق (دروغ، فحش، فخرفروشي).

13 ـ جدال (گفتن «لاوالله» و «بَلي والله»).

14 ـ كشتن جانوراني كه در بدن ساكن مي شوند; مانند شپش و كنه.

15 ـ كندن درخت و گياه حرم.

16 ـ سلاح همراه داشتن.

17 ـ شكار حيوان صحرايي.

18 ـ آميزش، يا هرگونه استفاده شهواني ديگر; مانند لمس، بوسه و نگاه از روي شهوت.

19 ـ عقد كردن.

20 ـ استمنا.(1)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 استمنا; كاري است كه سبب بيرون آمدن مَني از انسان مي شود.

 

حركت به سوي مكّه

حركت به سوي مكّه

 

زائران، پس از آنكه در ميقات مُحرم شدند، براي انجام بقيه اعمال عمره، روانه، مكّه مي شوند. نزديك شهر مكّه، ابتدا به منطقه حرم مي رسند.(1) براي وارد شدن به حرم و شهر مكّه و مسجدالحرام ادعيه و آداب بسياري در كتاب هاي مناسك و دعا وارد شده است كه در اينجا برخي از آنها را كه به طور غالب انجام آنها براي زائران ممكن است، مي آوريم و كساني كه علاقه مند به آشنايي و عمل به تمام مستحبّات مي باشند، به كتاب هاي مفصل مراجعه فرمايند.

* دعاي وارد شدن به منطقه حرم

]52[در ابتداي ورود به منطقه حَرَم، خواندن اين دعا مستحب است:

 

« اَللّهُمَّ إنَّكَ قُلْتَ فِي كِتابِكَ وَقَوْلُكَ الْحَقُّ : }وَأَذِّنْ فِي النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَعَلي كُلِّ ضامِر يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 يكي از حدود حرم، تنعيم است و اكنون شهر مكه از طرف تنعيم، توسعه بيشتري يافته و از حرم بيرون شده است.

عَمِيق{ . اَللّهُمَّ إنّي اَرْجُو اَنْ اَكُونَ مِمَّنْ اَجابَ دَعْوَتَكَ ، وَقَدْ جِئْتُ مِنْ شُقَّة بَعِيدَة وَفَجٍّ عَمِيق سامِعاً لِنِدائِكَ وَمُستَجِيباً لَكَ مُطِيعاً لاَِمْرِكَ وَكُلُّ ذلِكَ بِفَضْلِكَ عَلَيَّ وَاِحْسانِكَ إلَيَّ فَلَكَ الْحَمْدُ عَلي ما وَفَّقْتَنِي لَهُ أَبْتَغِيْ بِذلِكَ الزُّلْفَةَ عِنْدَكَ وَالْقُرْبَةَ إلَيْكَ وَالْمَنْزِلَةَ لَدَيْكَ وَالْمَغْفِرَةَ لِذُنُوبِي وَالتَّوْبَةَ عَلَيَّ مِنْها بِمَنِّكَ . أَللّهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَحَرِّمْ بَدَنِي عَلَي النَّارِ وَآمِنِّي مِنْ عَذابِكَ وَعِقَابِكَ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ » .

مستحبات مسجدالحرام

]53[براي وارد شدن به مسجدالحرام، اين كارها مستحب است:

1ـ براي رفتن به مسجدالحرام غسل كند.

2ـ پابرهنه و با آرامش و وقار وارد مسجد شود.

3ـ بر در مسجد بايستد و بگويد:

 

« اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أ يُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ ، بِسْم اللهِ وَبِاللهِ وَما شاءَ اللهُ ، اَلسَّلامُ عَلي أَ نْبِياءِ اللهِ وَرُسُلِهِ ، اَلسَّلامُ عَلي رَسُولِ اللهِ، السَّلامُ عَلي إبْراهِيمَ خَلِيلِ اللهِ ، وَالْحَمْدُ للهِِ رَبِّ الْعالَمِيْنَ » .

4ـ پس از ورود به مسجدالحرام، رو به كعبه كرده، دست ها را

بلند كند و بگويد:

 

« أللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَ لُكَ فِي مَقامِي هذا وَفِي أوَّلِ مَناسِكِي أَنْ تَقْبَلَ تَوْبَتِي وَأَنْ تَتَجاوَزَ عَنْ خَطِيئَتي وَأَنْ تَضَعَ عَنِّي وِزْرِي ، أَلْحَمْدُ للهِِ الَّذِي بَلَّغَنِي بَيْتَهُ الْحَرامَ أللَّهُمَّ إنِّي أشْهَدُ أنَّ هذا بَيْتُكَ الْحَرامُ الَّذِي جَعَلْتَهُ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَأمْناً مُبارَكاً وَهُديً لِلْعالَمِينَ أللَّهُمَّ إِنِّي عَبْدُكَ وَالْبَلَدَ بَلَدُكَ وَالْبَيْتَ بَيْتُكَ، جِئْتُ أَطْلُبُ رَحْمَتَكَ وَأَؤُمُّ طاعَتَكَ مُطِيعاً لاَِمْرِكَ راضِياً بِقَدَرِكَ أَسْأَ لُكَ مَسْأَ لَةَ الْفَقِيرِ إِلَيْكَ الْخائِفِ لِعُقُوبَتِكَ أَللَّهُمَّ افْتَحْ لِي أَبْوابَ رَحْمَتِكَ واسْتَعْمِلْنِي بِطاعَتِكَ وَمَرْضاتِكَ » .

 

5 ـ وقتي كه نزديك حجرالاسود رسيد، دست هاي خود را بلند كند و حمد و ثناي الهي را به جاي آورد و بر پيامبر صلوات بفرستد، و از خداوند قبولي اعمال خود را طلب كند.

6 ـ به حجرالاسود اشاره كند و بگويد:

 

« أَللَّهُمَّ أَمانَتِي أَدَّيْتُها وَمِيثاقِي تَعاهَدْتُهُ لِتَشْهَدَ لِي بِالْمُؤافاةِ أَللَّهُمَّ تَصْدِيقاً بِكِتابِكَ وَعَلي سُنَّةِ نَبِيِّكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَآلِهِ أَشْهَدُ أنْ لا إلهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ وَأَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ آمَنْتُ بِاللهِ وَكَفَرْتُ بِالْجِبْتِ وَالطاغُوتِ وَاللاَّتِ وَالْعُزّي وَعِبادَةِ الشَّيْطانِ وَعِبادَةِ كُلِّ نِدٍّ يُدْعي مِنْ دُونِ اللهِ » .

 

 

 

 

 

طواف

 

]54[كسي كه براي انجام عمره محرم شده و وارد مكه مي شود، بايد به نيّت طواف، هفت مرتبه به دور خانه كعبه، كه در مسجدالحرام است، بگردد. (مناسك، ص216 و م531)

 

واجبات طواف

 

]55[براي طواف، واجباتي را برشمرده اند كه برخي از آنها از شرايط طواف كننده و برخي جزو حقيقت و كيفيت طواف است و اما شرايط طواف كننده بدين شرح است:

* نيّت (طواف را بايد با قصد خالص براي خدا به جاي آورد).

* طهارت از حدث (با وضو باشد و غسلي بر عهده او نباشد).

* بدن و لباسش پاك باشد.

* بدن را با لباسِ داراي شرايط بپوشاند.

و آنچه جزو حقيقت و كيفيت طواف است كه در واقع شرايط طواف مي باشد اينهاست:

* شروع طواف از حجرالاسود و ختم آن به حجرالاسود.

* حفظ موالات بين دورهاي طواف.

* در طرف چپ بودن كعبه به هنگام طواف.

* وارد نشدن به حجر اسماعيل در حال طواف.

* طواف كردن در فاصله مقام ابراهيم و كعبه.

* بيرون بودن از كعبه.

* هفت دور طواف كردن. (مناسك، ص218، واجبات طواف)

 

احكام واجبات طواف

 

*نيّت

]56[طواف از عبادات است و بايد براي اطاعت خداوند انجام شود و از هرگونه ريا و خودنمايي به دور باشد.

(م، اول از واجبات طواف و مسأله 540)

]57[همانگونه كه در نيّت احرام گفته شد، به زبان آوردن نيّت لازم نيست. بلكه، همينكه بنا دارد براي اطاعت خداوند طواف عمره بجا آورد، كفايت مي كند. (م539)

 

* طهارت از حدث

]58[براي آشنايي با احكام اين شرط، لازم است اقسام طواف شناخته شود.

طواف بر دو نوع است: واجب و مستحب.

1 ـ طواف واجب; جزئي از اعمال عمره يا حج است ـ هرچند عمره يا حج مستحبي باشد. و آن چهار تا است:

* طواف عمره تمتّع

* طواف عمره مفرده

* طواف حج (طواف زيارت)

* طواف نساء

2 ـ طواف مستحب; جداي از اعمال عمره و حج انجام مي شود، يعني هفت دور گشتن به دور كعبه، قربةً الي الله، كه يكي از كارهاي مستحب در مكه است و هرچه انسان بتواند طواف كند خوب است. (م547)

]59[كسي كه طواف واجب انجام مي دهد، بايد از حدث اكبر; مثل حيضونفاس(1)وجنابت پاك باشد و با وضو طواف كند. (م545)

]60[كسي كه عمره مستحبي بجا مي آورد، چون با شروع اين اعمال، اِتمام آن واجب مي شود، بايد با طهارت طواف كند. (همان)

]61[در طواف مستحبي، طهارت شرط نيست، پس كسي كه جنب، حائض يا نفساء(2) است، جايز نيست به مسجدالحرام برود،

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ايّام عادت ماهانه (قاعدگي) ايام حيض بانوان است، و ايّامي كه پس از زايمان خوني مي بينند، ايّام نفاس است.

2 به زني كه در ايّام حيض است حائض و زني كه پس از زايمان خون مي بيند، نَفْساء گفته مي شود و احكام حيض در ص48 خواهد آمد.

پس، از اين جهت نمي تواند، طواف بجا آورد. (م546)

]62[اگر انسان بدون طهارت، طواف واجب انجام دهد، باطل است; چه از روي عمد باشد، يا از روي غفلت و فراموشي و يا به جهت ندانستن مسأله. (م548 و 632)

]63[در بين اعمال عمره، تنها طواف و نماز طواف است كه نياز به طهارت دارد. در ساير اعمال، اگر انسان با طهارت باشد بهتر است.

]64[زن حائض يا نفساء، بعد از پاك شدن از حيض يا نفاس بايد براي انجام طواف و نماز غسل كند و وضو هم بگيرد(1) و اگر نتواند غسل(2) كند، بايد به جاي آن تيمم كند و وضو هم بگيرد(3) و اگر نتواند وضو بگيرد بايد به جاي آن نيز تيمّم كند.(4)

(تحريرالوسيله، ج1، ص54 و 62 و مناسك، م552)

 

شك در طهارت

]65[كسي كه در طهارت شك كند، اگر:

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آيات عظام تبريزي، سيستاني، مكارم: لازم نيست وضو بگيرد.

2 ـ آية اللهمكارم، اگر عذر داشته باشد و نتواند صبر كند تا عذر برطرف شود.

3 ـ آية الله سيستاني، آية الله مكارم: لازم نيست وضو بگيرد.

4 ـ آية الله تبريزي: در صورتي كه نتواند غسل كند و مأيوس شود از توانايي بر غسل، واجب است با تيمم طواف كند و احتياط مستحب است، نايب نيز بگيرد.

* شك كند وضو گرفته يا نه، ر بايد وضو بگيرد.

* شك كند غسل كرده يا نه ر بايد غسل كند.

* با وضو بود و شك كند وضويش باطل شده يا نه ر لازم نيست وضو بگيرد.

* قبلا پاك بوده ولي شك دارد حدث اكبر حاصل شده يا نه; مثلا نمي داند حائض شده يا نه ر لازم نيست غسل كند.

* پس از طواف شك كند، طواف را با طهارت انجام داده يا نه(1)ر طوافش صحيح است ولي براي اعمال بعدي كه نياز به طهارت دارد، بايد طهارت تحصيل كند.

* در بين طواف، شك كند حدثي از او سر زده يا نه; مثلا شك كند وضويش باطل شده يا نه، يا شك كند حائض شده يا نه ر به شك خوداعتنانكند و بنا بر طهارت بگذارد.

* در بين طواف شك كند وضو داشته يا نه(2) ر اگر پس از

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله تبريزي: اگر بعد از حدث اصغر (مُبطل وضو) شك كند در اين كه قبل از طواف غسل كرده يا نه، بايد غسل كرده و طواف را اعاده كند و براي اعمال بعدي وضو بگيرد.

2 ـ آية الله صافي: در اين صورت بايد وضو بگيرد و بعد طواف را از سر بگيرد، چه قبل از تمام شدن دور چهارم باشد يا بعد از آن.

آية الله خامنه اي، آية الله تبريزي: اگر سابقه طهارت داشته، به شك خود اعتنا نكند و الاّ بهتر است طواف را با طهارت از سر بگيرد.

آية اللهبهجت: حكم شك در طهارت در اثناي نماز را دارد.

آية اللهسيستاني: و سابقه طهارت نداشته باشد، ]يعني مي داند قبل از طواف وضو نداشته ولي شك دارد براي طواف وضو گرفته يا نه[

آية اللهمكارم: و حالت سابقه خود را از وضو و حدث نداند، ]يعني نداند قبل از طواف وضو داشته يا نه[

آية اللهفاضل: اگر در بين طواف شك كند كه وضو داشته يا خير، مسأله سه صورت دارد، اوّل: حالت سابق خود را بداند كه طاهر بوده در اين فرض جايز است طواف را تمام كند. و براي اتمام آن وضو واجب نيست و اعاده طواف نيز لازم نيست و در اين صورت فرقي نيست كه شك بعد از دور چهارم عارض شده باشد يا قبل از آن. دوّم: حالت سابق خود را بداند كه محدث بوده، در اين فرض ظاهراً هر مقدار طوافي كه انجام داده محكوم به بطلان است چه شك بعد از دور چهارم عارض شده باشد يا قبل از آن، و بايد بعد از وضو از نو طواف كند. سوم: حالت سابق خود را نداند، كه در اين صورت به احتياط واجب پس از وضو طواف را تمام كند و نماز آن را بخواند و پس از آن طواف و نماز آن را اعاده كند و در اين صورت فرقي نيست كه شك بعد از دور چهارم يا قبل از آن عارض شده باشد.

كامل شدن دور چهارم; مثلا در دور ششم شك كند، بايد
طواف را رها كند و وضو بگيرد و طواف را از همانجا ادامه دهد و به پايان ببرد.(1) و اگر قبل از تمام شدن دور چهارم شك كند،(2) بنابراحتياط واجب پس از وضو، آن طواف را تكميل كند(3) و دوباره انجام دهد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية اللهمكارم: و سپس اعاده كند.

2 ـ آية اللهمكارم: طواف او باطل است.

3 ـ آية اللهسيستاني: اتمام لازم نيست، بلكه اعاده كند.

* در بين طواف، شك كند كه غسل كرده يا نه; مثلا قبلا
حائض بوده و از خون پاك شده است و نمي داند غسل كرده است يا نه ر بايد فوراً از مسجد خارج شود،(1) پس اگر دور چهارم طواف را تمام كرده بود، پس از غسل، بقيه آن را بجاآورد(2) و صحيح است، هر چند احتياط مستحب است، طواف راازسربگيرد واگر قبل از تمام شدن دور چهارم، شك كرده است بعدازغسل، طواف رااز سربگيرد. (م555 تا 558)

]66[در تمام مواردي كه گفته شد، بنا بر طهارت بگذارد، يا طواف صحيح است، بهتر است تجديد وضو كند و رجاءاً غسل بجا آورد، چون ممكن است، بعداً معلوم شود وضو يا غسل نداشته و اشكال پيدا شود. (م559)

 

وظيفه حائض

]67[يكي از خونهايي كه زن از خود مي بيند، خون

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آيات عظامصافي، خامنه اي، تبريزي، بهجت: در هر صورت بايد پس از غسل، طواف را از سر بگيرد.

آية اللهسيستاني: براي خارج شدن از مسجد، اگر تيمم كردن كمتر از بيرون رفتن وقت مي گيرد بايد فوراً تيمم كند و بيرون رود و چنانچه تيمم كردن بيشتر از بيرون رفتن وقت مي گيرد، بايد فوراً بيرون رود و بقيه كارها را مطابق متن انجام دهد.

2 ـ آية اللهفاضل: و به احتياط واجب طواف را اعاده كند.

قاعدگي (حيض) است و زن را در مدّتي كه خون مي بيند
«حائض» مي گويند. (توضيح المسائل، ص55)

احكام حيض، به طور مفصّل در رساله هاي توضيح المسائل آمده است ولي از آنجا كه ممكن است، بانوان در ايامي كه در مكّه هستند دسترسي به توضيح المسائل نداشته باشند، به طور مختصر به نشانه ها و برخي از احكام آن اشاره مي كنيم و سپس به بيان وظيفه بانوان حائض نسبت به طواف و نماز مي پردازيم.

]68[ نشانه هاي خون حيض بدين شرح است:

* قبل از بلوغ ديده نمي شود و اگر دختري قبل از بلوغ خوني ببيند حكم حيض ندارد.(1)

* زنهاي سيّده پس از 60 سالگي و زنهاي غير سيّده پس از 50 سالگي، خون حيض نمي بينند و چنانچه پس از آن سنين خوني ببينند حكم حيض ندارد.(2)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ممكن است دختري بالغ باشد ولي خونريزي قاعدگي نداشته باشد چون وراثت و تغذيه و آب و هوا نيز در اين مسأله تأثير دارد.

2 ـ آية الله تبريزي: واجب است بر زنهاي غير سيده و زنهاي سيّده بعد از تمام شدن 50 سال تا تمام شدن 60 سال چنانچه با نشانه هاي حيض يا در روزهاي عادت خون ببيند احتياط كنند.

آية الله سيستاني: خوني كه زنها پس از تمام شدن 60 سال مي بينند حكم حيض را ندارد و احتياط مستحب آن است كه زنهايي كه قرشيه ]سيّده [نيستند بعد از تمام شدن 50 سال تا تمام شدن 60 سال چنانچه خون را طوري ببينند كه اگر پيش از 50 سال مي ديدند قطعاً حكم حيض را داشت ميان كارهاي مستحاضه و تروك حائض جمع نمايند.

* دوره قاعدگي كمتر از سه روز نيست، پس اگر جريان خون قبل از سه روز قطع شود حكم حيض ندارد.

* دوره قاعدگي بيش از ده روز طول نمي كشد و چنانچه خونريزي بيش از ده روز طول بكشد، پس از ده روز حكم حيض ندارد.

* خونريزي در سه روز اوّل به طور مستمر مي باشد(1) ـ هر چند در داخل، خون باشد و بيرون نيايد ـ پس اگر مثلا دو روز خون ببيند سپس به طور كامل قطع شود و يك روز ديگر دوباره خون ببيند،(2) از آغاز حيض نبوده است.

* * فاصله دو حيض حداقل ده روز مي باشد،(3) پس اگر بعد از تمام شدن دوره قاعدگي قبل از آن كه ده روز فاصله شود خون ببيند، خون دوّم حكم حيض را ندارد.(4)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله بهجت: قيد «هر چند در داخل خون باشد و بيرون نيايد» را ندارد.

2 ـ آية الله صافي: بنابر احتياط لازم در روزهايي كه خون مي بيند بايد جمع كند ميان كارهاي مستحاضه و تروك حائض و در روزهايي كه خون نمي بيند، هم كارهايي كه بر حائض حرام است ترك كند و هم عبادتهاي خود را بجا آورد.

3 ـ نظر آية الله بهجت يافت نشد.

4 مگر آنكه ابتدا سه روز يا بيشتر خون ببيند و پاك شود و دوباره چند روزي خون ببيند و مجموع خونريزي اوّل و دوّم و پاكي در وسط بيش از ده روز نباشد.