بخش 2

رطوبت يكي از آن دو به ديگري برسد . ^{( 1 )}

احكـام مـردار ^{( 2 )}

انسان مرده هر چند تازه از دنيا رفته و بدنش سرد نشده باشد ( بجز اجزاء بي روح او مانند ناخن و مو و دندان ) تمام بدنش نجس مي باشد ، مگر آنكه : ^{( 3 )}

الف : شهيد معركه ^{( 4 )} باشد .

ب : او را غسل داده باشند ( سه غسلش تمام شده باشد ) .

مـردار حيـوان

1 ـ مردار حيواني كه خون جهنده ندارد پاك است ، مانند ماهي .

2 ـ مردار حيواني كه خون جهنده دارد ، اجزاء بي روح آن مانند ؛ مو و شاخ ، پاك و اجزاء روح دارش مانند گوشت و پوست ، نجس است . ^{( 5 )}

1ـ سگ و خوك ، تمام اجزاء آن نجس است .

1ـ خون جهنده دارد 1 . اجزاءروح دار ، نجس است .

مردار حيوان 2 . اجزاء بي روح ، پاك است .

2ـ غيرسگوخوك

2ـ خون جهنده ندارد ، تمام اجزاءآن پاك

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضيح المسائل ـ م 125

2 مردار ، حيواني است كه خود مرده است يا به غير طريق شرعي ذبح شده است .

3 . العروة الوثقي ـ ج 1ص58 . الرابع و ص 61 ، م 12 .

4 شهيدي كه در ميدان نبرد جان داده است .

5 . العروة الوثقي ـ ج 1ص58 ؛ الرابع ـ تحريرالوسيله ج 1ص115 ، الرابع .

است .

در موارد زير حكم به پاكي مي شود :

* ندانيم پاك و نجس به هم برخورد كرده اند يا نه .

* ندانيم چيز پاك و نجس مرطوب بوده اند يا نه .

* ندانيم رطوبت يكي به ديگري سرايت كرده است يا نه . ^{( 1 )}

چند مسأله :

1 ـ اگر انسان نداند چيز پاكي نجس شده يا نه ؟ پاك است و جستجو و وارسي هم لازم نيست ، هر چند بتواند نجس بودن يا پاك بودن آن را بفهمد . ^{( 2 )}

2 ـ خوردن و آشاميدن چيز نجس حرام است . ^{( 3 )}

3 ـ اگر انسان ببيند كسي چيز نجسي را مي خورد ، يا با لباس نجس نماز مي خواند ، لازم نيست به او بگويد . ^{( 4 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضيح المسائل ـ م 126 ؛ و العروة الوثقي ، ج 1 ، ص 79 ، م1 .

2 . توضيح المسائل ـ م 123 .

3 . توضيح المسائل ـ م 141 .

4 . توضيح المسائل ـ م 143 .

مُطهِّـرات ( پاك كننده ها )

چگونه چيز نجس پاك مي شود ؟

همه اشياء نجس پاك مي شود و عمده پاك كننده ها عبارتند از :

1 ـ آب

2 ـ زمين

3 ـ آفتاب

4 ـ اسلام

5 ـ برطرف شدن نجاست ^{( 1 )}

* آب

آب ، بسياري از چيزهاي نجس را پاك مي كند امّا اقسام مختلفي دارد كه شناخت آنها ، ما را براي يادگرفتنِ بهترِ مسائل مربوط به آن ، كمك مي كند .

1 ـ مُضاف

1 ـ آب چاه

اقسام آبها

2 ـ آب جاري

2 ـ مُطلق 3 ـ آب باران

4 ـ آب راكـد كُر

قَليل

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضيح المسائل ـ م 148 .

آب مضاف : آبي است كه يا ازچيزي گرفته باشند ( مانند آب سيب و هندوانه ) و يا با چيزي مخلوط شده باشد ، به قدري كه به آن ، آب نگويند ؛ مانند شربت .

آب مطلق : آبي است كه مضاف نباشد .

احكام آب مضاف

1 ـ چيز نجس را پاك نمي كند ( از مطهرات نمي باشد ) .

2 ـ با برخورد نجاست ، نجس مي شود ، هر چند نجاست كم باشد و بو يا رنگ يا مزه آب عوض نشود .

3 ـ وضو و غسل با آن باطل است . ^{( 1 )}

اقسام آب مطلق

آب يا از زمين مي جوشد .

و يا از آسمان مي بارد .

و يا نه مي جوشد و نه مي بارد .

به آبي كه از آسمان ببارد « باران » گويند .

و به آبي كه از زمين مي جوشد ، اگر جريان داشته باشد « آب جاري » گويند و اگر بدون جريان باشد ، « آب چاه » گويند .

آبي كه از زمين نمي جوشد و از آسمان نمي بارد ، « آب راكد »

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضيح المسائل ، م 47 ـ 48 .

است .

« آب راكد » اگرمقدارش زيادباشد ، « كر » واگر كم باشد « قليل » است .

حجم : 875/42وجب ، مقدار آبي كه اگر در ظرفي كه درازا وپهناوگودي آن هريك حداقل5/3وجب باشد مــقدار كُــر : ^{( 1 )} بريزند پر شود ، به مقدار كر است . ^{( 2 )}

وزن : 419/377 كيلوگرم .

مقدار آب قليل : آبي كه از كر كمتر باشد قليل است .

تنها آب مطلق ، آلودگيها را پاك مي كند . گرچه ممكن است آب مضاف چيز كثيفي را تميز كند ولي هرگز نجس را پاك نمي كند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . تحريرالوسيله ـ ج 1ص14 ، م 14 ؛ توضيح المسائل ـ م 16 .

2 ( خوئي ) اگر طول و عرض و ارتفاع آن سه وجب باشد ، كُر است . ( مسأله 16 )

احكـام آبـها

آب قليــل :

1 ـ آب قليل با برخورد نجاست نجس مي شود ( روي چيز نجس ريخته شود يا چيز نجس به آن برسد ) . ^{( 1 )}

2 ـ اگر آب كر يا جاري به آب قليلِ نجس ، متصل و با آن مخلوط شود پاك مي گردد . ( مثلاً ظرف آب قليلي كه نجس شده زير شير آبي كه به منبع كر متصل مي باشد گذاشتـه و آب را بر آن باز كرده و با آن مخلوط شود ^{( 2 )} ) . ^{( 3 )}

آب كـر ـ جـاري ـ چـاه :

1 ـ تمام اقسام آبهاي مطلق بجز آب قليل تا زماني كه بو يا رنگ يا

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضيح المسائل ـ م 26 .

2 در تطهير آب شرط است كه بو يا رنگ يا مزه نجاست نداشته باشد . و چنانچه بو يا رنگ يا مزه نجاست گرفته است ، بايد به قدري با آب كر يا جاري مخلوط شود كه بو و رنگ و مزه نجاست از بين برود .

3 . تحريرالوسيله ـ ج 1ص14 ، م 11 .

مزه نجاست نگرفته باشد پاك است و هرگاه بر اثر برخورد با نجاست ، بو يا رنگ يا مزه نجاست بگيرد نجس مي شود ( بنابراين ، آب جاري ، چاه ، كر و حتّي باران در اين حكم مشتركند ) . ^{( 1 )}

2 ـ آب لوله هاي عمارات كه متصل به منبع كر مي باشد در حكم آب كر است . ^{( 2 )}

برخـي از خصوصيات آب باران :

1 ـ اگر بر چيز نجسي كه عينِ نجس ^{( 3 )} در آن نيست يكبار ببارد پاك مي شود .

2 ـ اگر بر فرش و لباس نجس ببارد پاك مي شود و فشار لازم ندارد . ^{( 4 )}

3 ـ اگر بر زمين نجس ببارد پاك مي شود .

4 ـ هرگاه باران در جائي جمع شود ، اگر چه كمتر ازكرباشد ، چنانچه تا موقعي كه باران مي بارد چيز نجسي را در آن بشويند ، تا زماني كه بو يا رنگ يا مزه نجاست نگرفته ، پاك است . ^{( 5 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . تحريرالوسيله ـ ج 1ص13 ، م 4 .

2 . توضيح المسائل ـ م 35 .

3 عين نجس چيزي است كه خودبخود نجس است مانند بول و خون .

4 در صفحه 38 خواهد آمد ، كه در شستن فرش و لباس و مانند آن بعد از هر مرتبه شستن بايد آن را فشار داد تا آبهاي داخل آن بيرون آيد .

5 . توضيح المسائل ـ م 37 ، 40 ، 41 ، 42 .

چگونگي تطهير اشياء نجس با آب :

آب ، مايه زندگي و پاك كننده بيشترين نجاسات است و از جمله مطهراتي است كه همه روزه تمام افراد با آن سروكار دارند . اينك چگونگي تطهير چيزهاي نجس را فرا مي گيريم .

1 ـ با آب كر : يك مرتبه

1ـ ظــرف

2 ـ باآب قليل : سه مرتبه

1 . باآب كر : يك مرتبه ^{( 1 )}

تطهيراشياءنجس ^{( 2 )} 1 ـ به بول نجس شده

2 . باآب قليل : دومرتبه

2ـ غيرظرف

1 . باآب كر : يك مرتبه

2 ـ به غيربول نجس شده

2 . باآب قليل : يك مرتبه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ( خويي ) اگر لباس و مانند آن به بول نجس شده باشد در كُر نيز دو مرتبه شستن لازم است . ( مسأله 160 )

2 . توضيح المسائل ، م 150 ـ 159 ـ 160 .

توضيح :

الف : براي تطهير اشياء نجس ، ابتدا بايد عين نجس را برطرف كرده سپس به همان تعداد كه در نمودار آمده است آن را آبكشيد ؛ مثلاً ظرف نجس را بعد از برطرف كردن آلودگي ، اگر يك مرتبه در آب كر بشويند كافي است .

ب : فرش و لباس و چيزهايي مانند فرش و لباس كه آب را به خود مي گيرد و قابل فشردن است ، چنانچه با آب قليل تطهير مي كنند ، بايد بعد از هر بار شستن ، آن را فشرد تا آبهاي داخل آن بيرون آيد و يا بگونه اي ديگر آبِ آن گرفته شود و در آب كر و جاري هم احتياط واجب آن است كه آب داخل آن گرفته شود . ^{( 1 )}

ج : آب جاري و چاه در احكامي كه براي تطهير اشياء نجس بيان شد ، مانند آب كر است .

مسأله :

ظرف نجس را مي توان اين گونه آب كشيد :

با آب كر : يك بار آن را در آب برده و بيرون آورند .

با آب قليل : آن را سه مرتبه پر از آب كرده و خالي كنند ، يا سه مرتبه قدري آب در آن ريخته و هر مرتبه آب را بطوري در آن بگردانند كه به جاهاي نجس برسد و بيرون بريزند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ( خوئي ) فشردن آن لازم است . ( اراكي ، گلپايگاني ) در آب كُر فشار لازم نيست . ( مسأله 161 )

* زمـيـن

1 ـ اگر كف پا يا كف كفش ، هنگام راه رفتن ، نجس شود ، و به سبب تماس با زمين ، آلودگي ها برطرف گردد ، پاك مي شود . پس زمين ، فقط پاك كننده كف پا و كف كفش است ، آنهم با اين شرايط :

* پاك باشد .

* خشك باشد ، ( ترنباشد ) .

* خاك ، شن ، سنگ ، آجر فرش و مانند اينها باشد . ^{( 1 )}

مسأله : اگر بر اثر تماسِ ته كفش يا كف پا با زمين ، نجاست برطرف شود پاك مي گردد ، ولي بهتر است حداقل پانزده قدم راه برود . ^{( 2 )}

* آفـتــاب

آفتاب هم با شرايطي كه خواهد آمد ، اين اشياء را پاك مي كند .

* زمين .

* ساختمان و چيزهايي كه در آن بكار رفته است ، مانند در و پنجره .

* درخت و گياه . ^{( 3 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضيح المسائل ، مسأله 183 ، 192 .

2 . العروة الوثقي ، ج 1 ، ص 125 .

3 . العروة الوثقي ، ج 1 ، ص 129 ، و تحريرالوسيله ، ج 1 ، ص 130 .

شرايط مُطهِّر بودن آفتاب

* چيز نجس تر باشد به قدري كه اگر چيزي به آن برسد تر شود .

* با تابش آفتاب خشك شود ، اگر مرطوب بماند ، پاك نشده است .

* چيزي مانند ابر يا پرده ، مانع تابش آفتاب نباشد ، مگر آنكه رقيق و نازك باشد و از تابش آفتاب جلوگيري نكند .

* آفتاب ، به تنهائي آن را خشك كند ، مثلاً به كمك باد خشك نشود .

* هنگام تابش آفتاب ، عين نجاست ^{( 1 )} در آن نباشد ، پس اگر عين نجاست هست ، پيش از تابش آفتاب برطرف كنند .

* قسمت بيرون و درون ديوار يا زمين را يكباره خشك كند ، پس اگر روي آن امروز خشك شود و درون آن فردا ، تنها روي آن پاك مي شود .

مسأله : اگر زمين و مانند آن نجس باشد ، ولي رطوبتي نداشته باشد ، مي توان مقداري آب ، يا چيز ديگري كه سبب مرطوب شدن آن بشود ، بر آن ريخته و سپس آفتاب بتابد و آن را پاك كند . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 آنچه خودبخود نجس است مانند خون « عين نجاست » است .

2 . العروة الوثقي ، ج 1 ، ص 129 تا 131 و تحريرالوسيله ، ج 1 ، ص 130 .

* اســـلام

اگر كافر ، شهادتين را بگويد ، مسلمان مي شود و با اسلام ، تمام بدن او پاك مي گردد ؛ يعني بگويد :

« اَشْهَدُ اَنْ لااِله اِلاّ الله ، وَاَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ الله » . ^{( 1 )}

* برطرف شدن عين نجاست

در دو مورد ، با برطرف شدن آلودگي ، چيز نجس پاك مي شود و نيازي به آب كشيدن ندارد .

الف : بدن حيوان ؛ مثلاً منقار مرغي كه غذاي نجس خورده است ، هنگامي كه نجاست برطرف شود پاك است .

ب : باطن بدن انسان ، مانند داخل دهان و بيني و گوش ؛ مثلاً اگر هنگام مسواك كردن ، از لثه ها خون بيايد ، وقتي كه آب دهان رنگ خون نداشته باشد ، پاك است و آب كشيدن داخل دهان لازم نيست . ^{( 2 )}

احكام توالت رفتن ( تخلي )

1 ـ انسان در هنگام تخلّي نبايد رو به قبله يا پشت به قبله باشد . ^{( 3 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . تحريرالوسيله ، ج 1 ، ص 131 و توضيح المسائل ، م 207 .

2 . توضيح المسائل ، م 216 ، 217 .

3 . توضيح المسائل ، م 59 .

2 ـ پس از برطرف شدن بول ، يكبار شستن مخرج بول براي مردان كافي است ^{( 1 )} ولي زنها بنابر احتياط واجب ، بايد دو بار بشويند . ^{( 2 ) ( 3 )}

3 ـ در تطهير مخرج غائط ، اگر در دفعه اوّل طوري شسته شود كه ذره اي غائط باقي نماند ، دوباره شستن لازم نيست . ^{( 4 )}

راهنمايي

در برخي از اماكن مكّه و مدينه ، بر اثر ازدحام جمعيّت ، ممكن است نظافت آن اماكن به خوبي مراعات نشود ، ولي تميز نبودن ، دليل بر نجس بودن نيست ، و تا يقين به نجس شدن چيزي حاصل نشود ، آن چيز پاك است و حجاج عزيز هرگز نبايد به خود وسوسه راه دهند ، كه سبب غفلت از مراتب معنوي اعمال عمره و حج است . همچنان كه امام خميني ـ قدس سره ـ مي فرمايند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ( اراكي ) مخرج بول با غير آب پاك نمي شود و بايد با آب دو مرتبه شسته شود . ( مسأله 66 )

2 . توضيح المسائل ، م 66 .

3 ( گلپايگاني ـ خوئي ) ولي با آب قليل بايد دو مرتبه شسته شود و بهتر است سه بار بشويند .

4 . توضيح المسائل ، م 67 .

وضــو

نمازگزار بايد قبل از انجام نماز ، وضو گرفته و خود را براي انجام اين عبادت بزرگ آماده كند .

در برخي از موارد هم بايد « غُسل » كند ؛ يعني تمام بدن را بشويد و هرگاه نتواند وضو بگيرد يا غسل كند ، بايد به جاي آن عملِ ديگري به نام « تيمّم » انجام دهد كه در اين قسمت با احكام هريك آشنا خواهيد شد .

چگونگي وضو

انسان بايد در وضو ابتدا صورت را بشويد و سپس دست راست و بعد از آن دست چپ را ، بعد از شستن اين اعضا بايد با رطوبتي كه از شستن دست بر كف آن است ، سر را مسح كند ؛ يعني دست را بر آن بكشد و سپس پاي راسـت و در آخر پاي چپ را مسح كند ، اكنون براي آشنايي بيشتر با اعمال وضو ، به نمودار صفحه بعد توجه كنيد :

از جائي كه موي سر روييده تا 1ـ صورت آخر چانه ( طول ) . و ازپهنا فاصله بين شست و انگشت ميانه كه بر صورت قرار گيرد ( عرض ) .

1 ـ شستن 2ـ دست راست

از آرنج تا نوك انگشتان .

3ـ دست چپ

كارهايوضو ^{( 1 )}

1ـ ســــر قسمت جلوي آن ، كه بالاي پيشاني است

2ـ پاي راست

2 ـ مسـح روي پاازنوك انگشت تا برآمدگي . ^{( 2 )}

3ـ پاي چپ

توضيح اعمال وضو

* شـستـن

1 ـ مقدار واجب در شستن صورت و دستها ، همان است كه گذشت ، ولي براي آنكه يقين كند مقدار واجب را شسته ، بايد كمي اطراف

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . تحريرالوسيله ـ ج 1ص21 ، م 1 .

2 ( ساير مراجع ) احتياط واجب آن است كه تا مفصل را هم مسح كند . ( مسأله 258 )

آن را هم بشويد . ^{( 1 )}

2 ـ بنا بر احتياط واجب ، ^{( 2 )} بايد صورت و دستها را از بالا به پائين شست و اگر از پائين به بالا بشويد وضو باطل است . ^{( 3 )}

مــسح

* مسـح سر

1 ـ جاي مسح : يك قسمت از چهار قسمت سر ، كه بالاي پيشاني است ( بالاي ســر ) .

2 ـ مقدار واجب مسح : هر قدر باشد كافي است ( به مقداري كه اگر كسي ببيند بگويد مسح كرد ) .

3 ـ مقدار مستحب آن : به پهناي سه انگشت بسته و طول يك انگشت .

4 ـ لازم نيست مسح برپوست سرباشد ، بلكه بر موي جلوي سرهم صحيح است ، مگر موي سربه قدري بلند باشد كه هنگام شانه زدن ، به صورتش بريزد ، كه بايد ، پوست سر يا قسمت پائين ( بيخ ) مو را مسح نمايد .

* مسـح پا

1 ـ جاي مسح : روي پا است .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . تحريرالوسيله ـ ج 1ص21 ، م 1 و 2 .

2 ( ساير مراجع ) بايد از بالا به پائين بشويد . ( مسأله 249 )

3 . توضيح المسائل ـ م 243 .

2 ـ مقدار واجب مسح : طول ؛ از سرانگشت تا بر آمدگي روي پا ، ^{( 1 )} عرض ؛ هر اندازه باشد كافي است هر چند به قدر يك انگشت باشد .

3 ـ مقدار مستحب مسح : همه روي پا .

4 ـ پاي راست را بايد قبل از پاي چپ مسح كند ، ^{( 2 )} ولي لازم نيست پاي راست را با دست راست و پاي چپ را با دست چپ مسح كند . ^{( 3 )}

مسائل مشترك مسح سر و پا

1 ـ در مسح بايد دست را بر سر و پاها بكشد و اگر دست را نگه دارد ، و سر يا پا را به آن بكشد وضو باطل است ، ولي اگر موقعي كه دست را مي كشد ، سر يا پا مختصري حركت كند اشكال ندارد . ^{( 4 )}

2 ـ اگر براي مسح ، رطوبتي در كف دست نمانده باشد ، نمي تواند دست را با آب خارج تر كند ، بلكه بايد از اعضاي ديگرِ وضو ، رطوبت بگيرد و با آن مسح كند . ^{( 5 )}

3 ـ رطوبت دست بايد بقدري باشد كه بر سر و پا اثر بگذارد . ^{( 6 )}

4 ـ محل مسح ( سر و روي پاها ) بايد خشك باشد ، بنابراين اگر

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ( ساير مراجع ) احتياط واجب آن است كه تا مفصل را هم مسح كند . ( مسأله 249 )

2 ( گلپايگاني ـ اراكي ) بايد پاي چپ را پيش از پاي راست مسح نكند ؛ ( خوئي ) بنابر احتياط واجب پاي چپ را بعد از پاي راست مسح كند ( شرايط وضو ، شراط نهم ) .

3 . توضيح المسائل ـ م 252 و 253 و العروة الوثقي ـ ج 1ص209 .

4 . توضيح المسائل . م 255 .

5 . توضيح المسائل ـ م 257 .

6 . العروة الوثقي ـ ج 1ص212 ، م 26 .

جاي مسح تر باشد ، بايد آن را خشك كرد ولي اگر رطوبت آن بقدري كم باشد كـه مانع از تأثير رطوبت دست ، بـر آن نبـاشد مـانـع نـدارد . ^{( 1 )}

5 ـ بين دست و سر يا پاها بايد چيزي مانند چادر و كلاه ، يا جوراب و كفش فاصله نباشد . هر چند بسيار رقيق و نازك باشد و رطوبت به پوست برسد ( مگر در حال ناچاري ) . ^{( 2 )}

6 ـ محل مسح بايد پاك باشد ، پس اگر نجس است و نمي تواند آن را آب بكشد بايد تيمم كند . ^{( 3 )}

شرايط وضو

با شرايطي كه خواهد آمد ، وضو صحيح است ، و با از بين رفتن هر يك از آنها وضو باطل مي شود .

* شرايط آب وضو

1 ـ پاك باشد .

2 ـ مباح باشد ( غصبي نباشد ) . ^{( 4 )}

3 ـ مطلق باشد ( مضاف نباشد ) .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . العروة الوثقي ـ ج 1ص212 ، م 26 .

2 . العروة الوثقي ـ ج 1ص212 ، م 27 .

3 . توضيح المسائل ـ م 260 .

4 . ( ساير مراجع ) آب وضو و فضايي كه در آن وضو مي گيرد نيز مباح باشد . ( بعد از مسأله 272 ، شرط سوّم ) .

* شرايط ظرف آب وضو

1 ـ مباح باشد .

2 ـ طلا و نقره نباشد .

* شرايط اعضاي وضو

1 ـ پاك باشد .

2 ـ مانعي از رسيدن آب در آن نباشد .

* شرايط وضو گيرنده

1 ـ استعمال آب براي او مانعي نداشته باشد .

2 ـ با قصد قربت وضو بگيرد ( ريا نكند ) .

* ساير شرايط وضو

1 ـ رعايت ترتيب ( همانگونه كه در اعمال وضو گذشت ) .

2 ـ رعايت موالات ( بين اعمال وضو فاصله نيفتد ) .

3 ـ شخصاً وضو بگيرد ( از ديگري كمك نگيرد ) .

توضيح :

شرايط آب وضو و ظرف آن

1 ـ وضو با آب نجس و مضاف باطل است ، خواه بداند آن آب نجس يا مضاف است يا نداند ، يا فراموش كرده باشد . ^{( 1 )}

2 ـ آب وضو بايد مباح باشد ، بنابر اين در موارد زير وضو باطل است :

* وضو گرفتن با آبي كه صاحب آن راضي نيست ( راضي نبودن او معلوم است ) .

* آبي كه معلوم نيست صاحب آن راضي است يا نه .

* آبي كه وقف افراد خاصي است ، مانند حوض برخي از مدارس و وضوخانه بعضي از هتلها و مسافرخانه ها و . . . ^{( 2 )}

3 ـ وضو گرفتن از نهرهاي بزرگ ، گرچه انسان نداند صاحبان آنها راضي هستند يا نه اشكال ندارد ، امّا اگر صاحبان آن از وضو گرفتن جلوگيري كنند ، احتياط واجب آن است كه وضو نگيرند . ^{( 3 )}

4 ـ اگر آب وضو در ظرف غصبي باشد و با آن وضو بگيرد باطل است . ^{( 4 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضيح المسائل ـ 265 .

2 . العروة الوثقي ـ ج 1ص225 ، م 6 ، 7 ، 8 و توضيح المسائل ـ م 267 تا 272 .

3 . توضيح المسائل ، مسأله 271 .

4 . توضيح المسائل ـ شرايط وضو ـ شرط چهارم .

شرايط اعضاي وضو

1 ـ اعضاي وضو در موقع شستن و مسح بايد پاك باشد . ^{( 1 )}

2 ـ اگر چيزي بر اعضاي وضو باشد ( اعضاي شستن ) كه از رسيدن آب به آن جلوگيري كند ، يا بر اعضاي مسح است ، هر چند از رسيدن آب جلوگيري نكند ، براي وضو بايد برطرف شود . ^{( 2 )}

3 ـ خطوط قلم خودكار و لكه هاي رنگ و چربي و كِرِمْ در صورتي كه رنگ بدون جِرم باشد ، مانع وضو نيست ، ولي اگر جِرم داشته باشد ( روي پوست را گرفته ) بايد بر طرف شود . ^{( 3 )}

شرايط وضو گيرنده :

1 ـ كسي كه مي داند اگر وضو بگيرد مريض مي شود و يا مي ترسد كه مريض شود ، بايد تيمم كند و اگر وضو بگيرد باطل است . ولي اگر نداند كه آب براي او ضرر دارد و وضو بگيرد و بعد بفهمد كه ضرر داشته ، وضويش صحيح است . ^{( 4 ) ( 5 )}

2 ـ وضو ، بايد به قصد قربت انجام شود ، يعني براي انجام فرمان

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضيح المسائل ـ ص 35 ، شرط ششم .

2 . توضيح المسائل ـ ص 37 ، شرط سيزدهم و مسأله 259 .

3 . استفتاآت ـ ج 1ص36 و 37 ، س 40 تا 45 .

4 . العروة الوثقي ـ م ج1ص232 ـ توضيح المسائل ـ م 288 و 672 .

5 ( خوئي ) اگر بعد از وضو بفهمد ضرر داشته و ضرر به حدي كه شرعاً حرام است نبوده ، وضويش صحيح است ؛ ( گلپايگاني ) اگر بعد از وضو بفهمد ضرر داشته ، احتياط واجب آن است كه علاوه بر وضو ، تيمم نيز بنمايد . ( مسأله 294 )

خداوند عالم وضو بگيرد . ^{( 1 )}

3 ـ لازم نيست نيّت رابه زبان آورد ، يا از قلب خود بگذراند ، بلكه همين مقدار كه مي داند وضو مي گيرد كافي است ، بطوري كه اگر از او بپرسند ، چه مي كني ؟ بگويد وضو مي گيرم . ^{( 2 )}

ساير شرايط وضو

* ترتيب ^{( 3 )}

كارهاي وضو بدين ترتيب بايد انجام شود :

* شستن صورت

* شستن دست راست

* شستن دست چپ

* مسح سر

* مسح پاي راست

* مسح پاي چپ

اگر ترتيب اعمال وضو بهم بخورد وضو باطل است ، حتي اگر پاي چپ و راست را همزمان مسح كند . ^{( 4 )}

* مُوالات

1 ـ موالات يعني ؛ پشت سر هم انجام دادن و فاصله نينداختن بين

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضيح المسائل ، ص 31 ، شرط هشتم .

2 . توضيح المسائل ، م 282 .

3 . تحريرالوسيله ـ ج 1ص28 .

4 پاورقي ص را نگاه كنيد .

اعمال وضو .

2 ـ اگر بين كارهاي وضو به قدري فاصله شود كه وقتي مي خواهد جايي را بشويد يا مسح كند رطوبت جاهايي كه پيش از آن شسته يا مسح كرده ، خشك شده باشد ، وضو باطل است . ^{( 1 )}

* از ديگران كمك نگيرد

1 ـ كسي كه مي تواند اعمال وضو را انجام دهد ، نبايد از ديگري كمك بگيرد ، پس اگر شخص ديگري صورت و دست او را بشويد و يا مسح او را انجام دهد وضو باطل است . ^{( 2 )}

2 ـ كسي كه نمي تواند وضو بگيرد ، بايد نائب بگيرد كه او را وضو دهد و چنانچه مزد هم بخواهد ، در صورتي كه بتواند بايد بدهد ، ولي خود او بايد نيّت وضو كند . ^{( 3 )}

مسأله :

اگر وقت نماز به قدري تنگ است كه اگر وضو بگيرد ، تمام نماز يا قسمتي از آن ، بعد از وقت خوانده مي شود ، بايد تيمم كند . ^{( 4 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . تحريرالوسيله ـ ج 1ص28 ، م15 و توضيح المسائل ـ م 283 .

2 . العروة الوثقي ـ ج 1ص234 .

3 . توضيح المسائل ـ م 286 .

4 . توضيح المسائل ، م 280 .

راهنمايي

زائران عزيز توجه داشته باشند ، كه در مساجد مكه و مدينه و ساير اماكن ، ظرف هاي آب سردي كه براي نوشيدن قرار مي دهند ، چون ممكن است وضو گرفتن از آنها ممنوع باشد ، احتياط كرده و از آن وضو نگيرند ، تا ساير اعمال آنها دچار اشكال نشود .

وضوي جَبيره اي

تعريف جبيره : دوايي كه بر زخم مي زنند و چيزي كه با آن زخم را مي بندند ، « جَبيره » نام دارد .

1 ـ شخصي كه بر اعضاي وضويش ، زخم يا شكستگي است ؛ اگر بتواند بطور معمول وضو بگيرد ، بايد بطور معمول وضو بگيرد . ^{( 1 )}

مثلاً ؛

الف : روي زخم باز است و آب براي آن ضرر ندارد .

ب : روي زخم بسته است ولي باز كردن آن امكان دارد و آب ضرر ندارد .

2 ـ چنانچه زخم بر صورت يا دستهاست و روي آن باز است و آب ريختن روي آن ضرر دارد ، ^{( 2 )} اگر اطراف آن را بشويد كافي است . ^{( 3 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضيح المسائل ـ م 324 ـ 325 .

2 ( اراكي ) چنانچه كشيدن دست تر بر آن ضرر ندارد ، دست تر بر آن بكشد و اگر ممكن نيست ، پارچه پاكي روي آن بگذارد و دست تر بر پارچه بكشد ، و اگر اين مقدار هم ضرر دارد و يا زخم نجس است و نمي شود آب كشيد ، بايد اطراف زخم را از بالا به پائين بشويد و بنابر احتياط واجب بايدتيمم هم بنمايد ؛

( گلپايگاني ) بايد دست تر روي آن بكشد و اگر اين هم ضرر دارد يا زخم نجس است و نمي شود آب كشيد بايد اطراف زخم را از بالا به پائين بشويد و كافي است . ( مسأله 331 )

3 . توضيح المسائل ـ م 324 ـ 325 .

3 ـ اگر زخم يا شكستگي در جلوي سر يا روي پاها است ( محل مسح ) و روي آن باز است ، چنانچه نتواند آن را مسح كند ، بايد پارچه پاكي روي آن بگذارد و روي پارچه را با تري آب وضو كه در دست مانده ، مسح كند . ^{( 1 ) ( 2 )}

كيفيت انجام وضوي جبيره اي

در وضوي جبيره اي ، بايد جاهايي كه شستن يا مسح آن امكان دارد بطور معمول بشويد يا مسح كند ، و مواردي كه امكان ندارد ، دست تر بر جبيره بكشد .

چند مسئله :

1 ـ اگر جبيره بيش از حد معمول ، اطراف زخم را پوشانده باشد ، و برداشتن آن ممكن نيست ، بايد ^{( 3 )} وضوي جبيره اي گرفته و بنابر احتياط

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضيح المسائل ـ م 326 .

2 ( گلپايگاني ) و بنابر احتياط لازم تيمم هم بنمايد ؛

( خوئي ) بايد تيمم كند و بنابر احتياط وضوي جبيره اي هم بگيرد . ( مسأله 332 )

3 ( خوئي ) بايد تيمم كند ، مگر آنكه جبيره در مواضع تيمم باشد كه در اين صورت لازم است هم وضو بگيرد و هم تيمم كند . ( مسأله 341 )

واجب تيمم هم انجام دهد . ^{( 1 )}

2 ـ كسي كه نمي داند وظيفه اش وضوي جبيره اي است يا تيمم ، بنا بر احتياط واجب بايد هر دو را انجام دهد . ^{( 2 )}

3 ـ اگر در صورت و دستها چند جبيره باشد ، بايد بين آنها را بشويد و اگر جبيره ها در سر يا روي پاها باشد بايد بين آنها را مسح كند و در جاهايي كه جبيره است بايد به دستور جبيره عمل كند . ^{( 3 )}

چيزهايي كه بايد براي آنها وضو گرفت

1 ـ براي انجام نماز ( بجز نماز ميت ) .

2 ـ براي انجام طواف كعبه .

3 ـ براي رساندن جايي از بدن به نوشته قرآن و اسم خداوند . ^{( 4 ) ( 5 )}

چند مسأله :

1 ـ اگر نماز يا طواف بدون وضو انجام شود باطل است .

2 ـ كسي كه وضو ندارد نبايد جائي از بدن خود را به اين نوشته ها برساند :

* خط قرآن ، ولي ترجمه آن اشكال ندارد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضيح المسائل ـ م 335 .

2 . توضيح المسائل ـ م 343 .

3 . توضيح المسائل ـ م 334 .

4 . توضيح المسائل ـ م 316 .

5 تفصيل اين مسأله در درس 44 خواهد آمد .