بخش 2

اطاعت از احكام خداست كه توسّط مرجع تقليد به دست ما رسيده ، و بالاتر اين كه ، اطاعت از پيامبران نيز اطاعت از شخص نيست ؛ بلكه اطاعت از فرمان خدا و وحي است .

جلسه دوم :

تقليد

1 ـ معناي تقليد

تقليد به معناي پيروي كردن و دنباله روي است و در اين جا پيروي از « فقيه » مي باشد ؛ يعني انسان كارهاي خود را مطابق فتواي مجتهد انجام دهد .

2 ـ وجوب تقليد ؛ براي افراد غير مجتهد و محتاط

* كسي كه مجتهد نيست و نمي تواند احكام و دستورهاي الهي را به دست آورد بايد از مجتهد تقليد كند .

* وظيفه اكثر مردم در احكام دين ، تقليد است چون افراد كمي هستند كه بتوانند در احكام ، اجتهاد كنند .

* به مجتهدي كه ديگران از او تقليد مي كنند « مرجع تقليد » مي گويند .

3 ـ شرايط مرجع تقليد

* مجتهدي كه انسان از او تقليد مي كند بنابر احتياط واجب بايد دانش فقهي او از ساير مجتهدين زمان خود بيشتر باشد .

* شخص عادل در مرتبه اي از تقوا قرار دارد كه در پي انجام واجبات و پرهيز از گناهان است و نشانه عدالت آن است كه گناهان كبيره ^{( 1 )} را انجام نمي دهد و گناه صغيره را تكرار نمي كند .

* كسي كه تازه به سن بلوغ رسيده است ، يا تاكنون تقليد نمي كرده ، بايد مجتهدي را مرجع تقليد خود قرار دهد كه زنده باشد و نمي تواند از مجتهدي كه فوت كرده است تقليد كند .

* كسي كه از مجتهدي تقليد مي كند ، اگر مرجع تقليدش از دنيا برود ، مي تواند با اجازه مجتهد زنده ، بر تقليد وي باقي بماند .

* كسي كه بر تقليد ميت باقي مانده است در مسائلي كه ميت در آنها فتوا ندارد و همچنين مسائل جديد ؛ مانند جنگ و صلح و . . . بايد از مجتهد زنده تقليد كند .

* مجتهدي كه انسان از او تقليد مي كند ، بايد پيرو مذهب جعفري ؛ يعني شيعه دوازده امامي باشد ، پس شيعيان نمي توانند در احكام ، به فتواي علماي غير دوازده امامي عمل كنند .

* اسلام وظيفه زن و مرد را متناسب با طبيعت و چگونگي خلقت وي قرار داده است ، برداشتن مسؤوليت بسيار خطير و سنگين مرجعيت ، از دوش بانوان ، ناديده گرفتن حق آنها نيست ؛ چون در اسلام بانوان نيز مي توانند در علوم اسلامي تا اجتهاد پيش بروند و احكام خدا را از منابع آن ( قرآن و روايات ) استخراج كنند

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . گناه كبيره ، گناه بزرگ است كه بر آن وعده عذاب و آتش داده شده است ؛ مانند : دروغ و تهمت ، غير آن را گناه صغيره گويند .

و از كسي تقليد نكنند .

* اعلم كسي است كه در استخراج احكام ( از قرآن و روايات ) از مجتهدان ديگر استادتر باشد .

4 ـ راه شناخت مرجع تقليد

1 ـ بر مكلف واجب است كه جهت شناختن مجتهد اعلم جستجو كند .

2 ـ انسان در تقليد مستقل است و تابع ديگران نمي باشد ، مثلاً زن در اين مسأله تابع شوهر نيست و هركس را داراي شرايط تشخيص داد از او تقليد مي كند هرچند شوهرش مقلد مجتهد ديگري باشد .

3 ـ انسان مي تواند از يكي از راه هاي زير ، مجتهد و اعلم را تشخيص دهد :

* خود انسان يقين كند ، مثل آن كه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد .

* دو نفر عالم عادل كه مي توانند مجتهد و اعلم را تشخيص دهند ، مجتهد بودن يا اعلم بودن كسي را تصديق كنند .

* عده اي از اهل علم كه مي توانند مجتهد و اعلم را تشخيص دهند و از گفته آنان اطمينان پيدا مي شود ، مجتهد بودن يا اعلم بودن كسي را تصديق كنند .

5 ـ راه هاي دستيابي به فتاواي مرجع تقليد

* شنيدن از خود مجتهد .

* شنيدن از دو نفر يا يك نفر عادل .

* شنيدن از يك نفر مورد اطمينان و راستگو .

* ديدن در رساله مجتهد .

1 ـ اگر مجتهد اعلم در مسأله اي فتوا نداشته باشد ، مقلِّد مي تواند به مجتهد ديگري كه در آن مسأله فتوا دارد رجوع كند و بنابر احتياط واجب بايد مجتهدي كه به فتوايش رجوع مي شود از ديگران اعلم باشد .

2 ـ اگر فتواي مجتهد در مسأله اي عوض شود ، مقلّد بايد به فتواي جديد عمل كند و عمل كردن به فتواي گذشته جايز نيست .

6 ـ بقاء بر تقليد

1 ـ بقاي بر تقليد ميت اشكال ندارد ، يعني كسي كه در زمان حيات مجتهدي به فتاوايش يا بعضي از آنها عمل كرده باشد ، مي تواند بر تقليد او باقي بماند ، حتي در مسائلي كه در زمان حيات آن مجتهد به آنها عمل نكرده نيز مي تواند از وي تقليد كند ؛ مثلاً در زمان حيات او به حج نرفته و اكنون پس از مرگ او به حج مي رود ، مي تواند مناسك حج را مطابق فتواي او عمل كند .

2 ـ بقاي بر تقليد ميت بايد با اجازه مجتهد زنده باشد ؛ يعني چنانچه به فتواي مجتهد زنده بقاي بر تقليد ميت جايز باشد مي تواند همچنان از او تقليد كند .

3 ـ كسي كه بر تقليد ميت باقي مانده است ، در مسائلي كه ميت فتوا نداده و همچنين در مسائل جديد بايد از مجتهد زنده تقليد كند .

7 ـ عدول از مجتهدي به مجتهد ديگر

* عدول از غير اعلم به اعلم بنابر احتياط ، واجب است .

* عدول از مساوي به مساوي هستند ، جايز نيست ، در صورتي كه به فتواي آن مجتهد عمل كرده باشد .

* عدول از اعلم به غير اعلم ، جايز نيست .

* عدول از مجتهدي كه مدتي از او تقليد مي كرده و اكنون معلوم شده است كه اهليت فتوا نداشته ، واجب است .

* عدول از مجتهدي كه يكي از شرايط مرجعيت را از دست داده ، مثلاً ديوانه شده يا فراموشي به او دست داده ، به مجتهد جامع الشرايط ، واجب است .

* عدول از مجتهدي كه تاكنون از او تقليد مي كرده و اكنون از دنيا رفته است به مجتهد زنده جايز بلكه احتياط مستحب است .

* عدول از مجتهد زنده به مجتهد مرده بنابر احتياط واجب ^{( 1 )} جايز نيست . هرچند قبلاً از او تقليد مي كرده و پس از مرگ وي به مجتهد زنده رجوع كرده است .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . برخي از مراجع تقليد ، عدول از مجتهد زنده به مجتهد زنده مساوي را جايز مي دانند .

جلسه سوم :

وضو ( 1 )

1 ـ چگونگي وضو

انسان بايد در وضو ابتدا صورت را بشويد و سپس دست راست و بعد از آن دست چپ را . بعد از شستن اين اعضا ، بايد با رطوبت كف دست ، سر را مسح كند ؛ يعني دست را بر آن بكشد و سپس پاي راست و در آخر پاي چپ را مسح كند .

2 ـ اعمال وضو

ي

¼

¼

¯

¼

¼

¼

î

ي

¼

¯

¼

¼

î

ي

¯

¼

î

ي

¯

¼

î

و

¦

و

¦

1 . شستن 1 . صورت از جايي كه موي سر روييده تا آخر چانه ( طول ) . و از پهنا فاصله بين شست و انگشت كارهاي وضو ميانه كه بر صورت قرار گيرد ( عرض ) .

2 . دست راست از آرنج تا نوك انگشتان

3 . دست چپ

2 . مسح 1 . سر ر قسمت جلوي آن ، كه بالاي پيشاني است .

2 . پاي راست روي پا از نوك انگشت تا برآمدگي . ^{( 1 )}

3 . پاي چپ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . برخي از مراجع تقليد ، مسح روي پا تا آخر آن را لازم مي دانند .

3 ـ شرايط آب وضو

1 ـ وضو با آب نجس و مضاف باطل است ، خواه انسان بداند آن آب نجس يا مضاف است يا نداند ، يا فراموش كرده باشد .

2 ـ آب وضو بايد مباح باشد ، بنابراين در موارد زير وضو باطل است :

* وضو گرفتن با آبي كه صاحب آن راضي نيست ( راضي نبودن او معلوم است )

* آبي كه معلوم نيست صاحب آن راضي است يا نه .

* آبي كه وقف افراد خاصي است ، مانند حوض برخي از مدارس و وضوخانه بعضي از هتل ها و مسافرخانه ها و . . .

3 ـ وضو گرفتن از نهرهاي بزرگ ، گرچه انسان نداند صاحبان آنها راضي هستند يا نه اشكال ندارد ، اما اگر صاحبان آن از وضو گرفتن جلوگيري كنند ، احتياط واجب آن است كه وضو نگيرند .

4 ـ اگر آب وضو در ظرف غصبي باشد و با آن وضو بگيرد باطل است .

5 ـ وضو گرفتن از آب هاي داخل مسجد الحرام و مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) كه مخصوص نوشيدن است جايز نيست .

4 ـ شرايط اعضاي وضو

1 ـ اعضاي وضو در موقع شستن و مسح بايد پاك باشد .

2 ـ اگر چيزي بر اعضاي وضو باشد ( اعضاي شستن ) كه از رسيدن آب به آن جلوگيري كند ، يا بر اعضاي مسح است ، هرچند از رسيدن آب جلوگيري نكند ، براي وضو بايد برطرف شود .

3 ـ خطوط قلم خودكار و لكه هاي رنگ و چربي و كِرِمْ در صورتي كه رنگ

بدون جِرم باشد ، مانع وضو نيست ، ولي اگر جِرم داشته باشد ( روي پوست را گرفته ) بايد برطرف شود .

5 ـ شرايط وضوگيرنده

1 ـ كسي كه مي داند اگر وضو بگيرد مريض مي شود و يا مي ترسد كه مريض شود ، بايد تيمم كند و اگر وضو بگيرد باطل است . ولي اگر نداند كه آب براي او ضرر دارد و وضو بگيرد و بعد بفهمد كه ضرر داشته ، وضويش صحيح است .

2 ـ وضو ، بايد به قصد قربت انجام شود ، يعني براي انجام فرمان خداوند عالم وضو بگيرد .

3 ـ لازم نيست نيت را به زبان آورد ، يا از قلب خود بگذراند ، بلكه همين مقدار كه مي داند وضو مي گيرد كافي است ، به طوري كه اگر از او بپرسند ، چه مي كني ؟ بگويد وضو مي گيرم .

6 ـ رعايت ترتيب و موالات در وضو

ترتيب

كارهاي وضو بدين ترتيب بايد انجام شود :

* شستن صورت

* شستن دست راست

* شستن دست چپ

* مسح سر

* مسح پاي راست

* مسح پاي چپ

اگر ترتيب اعمال وضو به هم بخورد وضو باطل است ، حتي اگر پاي چپ و راست را همزمان ^{( 1 )} مسح كند .

مُوالات

1 ـ موالات يعني ؛ پشت سر هم انجام دادن و فاصله نينداختن بين اعمال وضو .

2 ـ اگر بين كارهاي وضو به قدري فاصله شود كه وقتي مي خواهد جايي را بشويد يا مسح كند رطوبت جاهايي كه پيش از آن شسته يا مسح كرده ، خشك شده باشد ، وضو باطل است .

7 ـ وضوي جَبيره اي

تعريف جبيره : دوايي كه بر زخم مي زنند و چيزي كه با آن زخم را مي بندند ، « جَبيره » نام دارد .

1 ـ شخصي كه بر اعضاي وضويش ، زخم يا شكستگي است ؛ اگر بتواند به طور معمول وضو بگيرد ، بايد به طور معمول وضو بگيرد . مثلاً ؛

الف : روي زخم باز است و آب براي آن ضرر ندارد .

ب : روي زخم بسته است ولي باز كردن آن امكان دارد و آب ضرر ندارد .

2 ـ چنان چه زخم بر صورت يا دستهاست و روي آن باز است و آب ريختن روي آن ضرر دارد ، اگر اطراف آن را بشويد كافي است .

3 ـ اگر زخم يا شكستگي در جلوي سر يا روي پاها است ( محل مسح ) و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . به فتواي برخي از مراجع تقليد مسح همزمان پاها اشكال ندارد .

روي آن باز است ، چنان چه نتواند آن را مسح كند ، بايد پارچه پاكي روي آن بگذارد و روي پارچه را با تري آب وضو كه در دست مانده ، مسح كند .

كيفيت انجام وضوي جبيره اي

در وضوي جبيره اي ، بايد جاهايي كه شستن يا مسح آن امكان دارد به طور معمول بشويد يا مسح كند ، و مواردي كه امكان ندارد ، دست تر بر جبيره بكشد .

جلسه چهارم :

وضو ( 2 )

1 ـ چيزهايي كه بايد براي آنها وضو گرفت مانند

ي

¼

¼

¼

¼

¼

¯

¼

¼

¼

¼

¼

¼

î

ي

¯

¼

î

ي

¼

¯

¼

î

1 ـ شرط صحت عمل ، يعني اگر 1 ـ نماز ( به جز نماز ميت )

آن عمل بدون وضو انجام شود 2 ـ اجزاء فراموش شده نماز ( سجده وتشهد )

صحيح نيست 3 ـ طواف

1 ـ مس نوشته قرآن

وضو 2 ـ شرط جواز عمل وحرام نبودن ، 2 ـ مس اسم خداوند و صفات خاص او

يعني اگر آن عمل بدون وضو 3 ـ به احتياط واجب مس اسم انبياء و ائمه ( عليهم السلام )

انجام گيرد حرام است و ملائكه

3 ـ شرط كمالِ عمل ؛ يعني براي درك ثواب يا ثواب بيشتر مانند قرائت قرآن

4 ـ رفع كراهت عمل ، مانند غذاخوردن در حال جنابت كه با وضو كراهت آن رفع مي شود .

2 ـ مبطلات وضو

1 ـ خارج شدن ادرار يا مدفوع از انسان .

2 ـ خارج شدن باد معده و روده از مخرج غائط .

3 ـ خواب ، چنان چه گوش نشنود و چشم نبيند .

4 ـ چيزهايي كه عقل را از بين مي برد ؛ مانند ديوانگي ، مستي ، بيهوشي .

5 ـ استحاضه زنان .

6 ـ آن چه سبب غسل شود ؛ مانند جنابت و مسّ ميّت .

3 ـ مواردي كه وضو گرفتن مستحب است

* براي نماز ميت .

* رفتن به مسجد و حرم امامان .

* خواندن قرآن .

* همراه داشتن قرآن .

* خوابيدن .

* رساندن جايي از بدن به جلد يا حاشيه قرآن .

* زيارت اهل قبور .

جلسه پنجم :

غُسل

در غسل بايد تمام بدن و سر و گردن شسته شود ، خواه غسل واجب باشد مانند جنابت ، و يا مستحب ، مانند غسل جمعه ، به عبارت ديگر تمام غسل ها در انجام فرقي ندارند مگر در نيت .

1 ـ انواع غسل ( به لحاظ انجام دادن )

غسل را به دوصورت مي توان انجام داد : « ترتيبي » و « ارتماسي » .

در غسل ترتيبي ، ابتدا سر و گردن شسته مي شود ، سپس نيمه راست بدن و بعد از آن نيمه چپ .

در غسل ارتماسي ، تمام بدن يك باره در آب قرار مي گيرد . پس در غسل ارتماسي بايد آب به قدري باشد كه انسان بتواند تمام بدن را زير آب ببرد .

ي

¼

¼

¼

¯

¼

¼

¼

¼

î

ي

¼

¯

¼

î

ي

¼

¼

¼

¯

¼

¼

¼

¼

î

* اول سر و گردن

1 ـ ترتيبي * و سپس نيمه راست بدن

* و بعد از آن نيمه چپ بدن را بشويد

نحوه انجام غسل

* با نيت غسل يك باره زير آب مي رود به طوري

كه تمام بدن در آب قرار گيرد

2 ـ ارتماسي * يا به تدريج زير آب مي رود كه در نهايت

تمام بدن در آب قرار گيرد

* و يا زير آب رفته و در آب به نيت غسل بدن را تكان مي دهد

2 ـ غسل هاي واجب ( جنابت ـ مسّ ميت )

غسل جنابت

چگونه انسان جنب مي شود ؟

ي

¼

¼

¼

¯

¼

¼

¼

¼

î

ي

¼

¯

¼

î

ي

¼

¯

¼

î

كم باشد يا زياد

1 ـ بيرون آمدن مني

در خواب باشد يا بيداري

عوامل جنابت

با حلال باشد يا با حرام

2 ـ جماع ( آميزش )

مني بيرون بيايد يا نيايد

غسل مسّ ميت

1 ـ اگر كسي جايي از بدن خود را به بدن انسان مرده اي كه سرد شده و غسلش نداده اند برساند ، بايد غسل مسّ ميت كند .

2 ـ در اين موارد مسّ بدن انسان مرده سبب غسل نمي باشد :

* انساني كه در ميدان نبرد به شهادت رسيده است ، در صورتي كه در ميدان جان دهد .

* مرده اي كه بدنش گرم است و هنوز سرد نشده است .

* مرده اي كه غسلش داده اند .

3 ـ غسل مس ميت را بايد مانند غسل جنابت انجام دهند ، ولي كسي كه غسل مسّ ميت كرده ، اگر بخواهد نماز بخواند ، بايد وضو هم بگيرد . ^{( 1 )}

4 ـ اگر چند ميت را مسّ كند يا يك ميّت را چند بار مسّ نمايد ، يك غسل كافي است .

5 ـ براي كسي كه بعد از مسّ ميّت غسل نكرده است ، توقف در مساجد و خواندن سوره هايي كه سجده واجب دارد مانعي ندارد ، ولي براي نماز و مانند آن بايد غسل كند و وضو بگيرد .

3 ـ شرايط صحيح بودن غسل

1 ـ تمام شرط هايي كه براي صحيح بودن وضو گفته شد ، در صحيح بودن غسل هم شرط است ، به جز موالات و همچنين لازم نيست بدن رااز بالا به پايين بشويد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . به فتواي برخي از مراجع معظّم تقليد با غسل واجب ، مثل غسل مسّ ميّت نيز مي توان نماز خواند و وضو لازم نيست .

2 ـ كسي كه چند غسل بر او واجب است ، مي تواند به نيت همه آنها يك غسل به جا آورد .

3 ـ كسي كه غسل جنابت كرده ، نبايد براي نماز وضو بگيرد ، ولي با غسل هاي ديگر نمي شود نماز خواند و بايد وضو هم بگيرد . ^{( 1 )}

4 ـ در غسل ارتماسي بايد تمام بدن پاك باشد ، ولي در غسل ترتيبي پاك بودن تمام بدن لازم نيست و اگر هر قسمتي را پيش از غسل دادن همان قسمت ، تطهير كند كافي است .

5 ـ غسل جبيره اي مثل وضوي جبيره اي است ، ولي بنابر احتياط واجب بايد آن را ترتيبي به جا آورد .

6 ـ كسي كه روزه واجب گرفته ، نمي تواند در حال روزه غسل ارتماسي انجام دهد ، چون روزه دار نبايد تمام سر را در آب فرو برد ، ولي اگر از روي فراموشي غسل ارتماسي كند صحيح است .

7 ـ در غسل لازم نيست تمام بدن با دست شسته شود ، و چنانچه با نيت غسل ، آب به تمام بدن برسد كافي است .

4 ـ كارهايي كه بر فرد جنب حرام است

* رساندن جايي از بدن به خط قرآن ، اسم خداوند و بنابر احتياط واجب اسامي پيامبران و ائمه و حضرت زهرا ( عليهم السلام ) .

* رفتن به مسجدالحرام و مسجدالنبي ( صلّي الله عليه وآله ) هرچند از يك در داخل شود و از در ديگر بيرون رود .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . به فتواي برخي از مراجع تقليد با غسل هاي واجب و برخي از غسل هاي مستحب نيز مي توان نماز خواند و نياز به وضو نيست .

* توقف در مساجد .

* گذاشتن چيزي در مسجد هرچند از بيرون مسجد باشد .

* خواندن سوره هايي از قرآن كه سجده واجب دارد ، حتي يك حرف از آن .

* توقف در حرم امامان ( عليهم السلام ) بنابر احتياط واجب .

سوره هاي سجده دار قرآن :

ـ سوره شماره 32 ( سوره سجده )

ـ سوره شماره 41 ( سوره فصّلت )

ـ سوره شماره 53 ( سوره نجم )

ـ سوره شماره 96 ( عَلَق )

* اگر جنب از يك درِ مسجد وارد شود و از در ديگر خارج شود ( عبور بدون توقف ) مانع ندارد ، به جز مسجدالحرام و مسجدالنبي كه عبور هم جايز نيست .

* اگر شخصي در خانه اش مكاني را براي نماز قرار دهد و همچنين نمازخانه مؤسسه ها و ادارات ، حكم مسجد ندارد .

جلسه ششم :

تيمّم

1 ـ مواردي كه به جاي وضو و غسل بايد تيمم كرد

1 ـ اگر آب نباشد ؛

2 ـ دست رسي به آب نباشد ؛

3 ـ آب براي بدن ضرر داشته باشد ؛

4 ـ وقت كافي براي غسل يا وضو نباشد .

2 ـ چگونگي تيمّم

1 ـ زدن كف دودست با هم بر چيزي كه تيمم بر آن صحيح است .

2 ـ كشيدن هردودست بر تمام پيشاني و دو طرف آن ، از جايي كه موي سر روييده است ، تا روي ابروها و بالاي بيني .

3 ـ كشيدن كف دست چپ بر تمام پشت دست راست .

4 ـ كشيدن كف دست راست بر تمام پشت دست چپ . ^{( 1 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . به فتواي برخي از فقها در تيمم بدل از غسل ، يك بار بايد دست بر زمين بزند و بر پيشاني بكشد و بار ديگر بر زمين بزند و بر دستها بكشد .

يادآوري : تمام كارهاي تيمم بايد با قصد تيمم و براي اطاعت از دستور الهي انجام شود ، و همچنين بايد معلوم كند كه تيمم به جاي وضو است يا غسل .

3 ـ چيزهايي كه تيمم بر آنها صحيح است

* خاك

* ريگ

* اقسام سنگ ها مانند : سنگ سياه ، سنگ مرمر ، سنگ گچ ( قبل از پخته شدن ) ، سنگ آهك ( قبل از پخته شدن )

* گل پخته مانند : آجر ، كوزه .

4 ـ شرايط صحيح بودن تيمم

* اعضاي تيمم ، يعني پيشاني و دست ها پاك باشد .

* پيشاني و پشت دست ها را از بالا به پايين مسح كند .

* چيزي كه بر آن تيمم مي كند پاك و مباح باشد .

* ترتيب را رعايت كند .

* موالات را رعايت كند .

* چيزي بين دست و پيشاني و همچنين كف دست و پشت دست در هنگام مسح فاصله نباشد .

5 ـ احكام تيمم :

1 ـ تيمّمي كه به جاي وضو است با تيمّمي كه به جاي غسل است فرقي ندارد مگر در نيت .

2 ـ كسي كه به جاي وضو تيمم كرده است ، اگر يكي از چيزهايي كه وضو را باطل مي كند از او سر بزند تيممش باطل مي شود .

3 ـ كسي كه به جاي غسل تيمم كرده است هرگاه يكي از اسباب غسل ، مثل جنابت يا مسّ ميت پيش آيد تيممش باطل مي شود .

4 ـ تيمم در صورتي صحيح است كه نتواند وضو بگيرد ، يا غسل كند ، بنابراين اگر بدون عذر تيمم كند ، صحيح نيست و اگر عذر داشته باشد و برطرف شود ، مثلاً آب نداشته و آب پيدا كند ، تيمم او باطل مي شود .

5 ـ اگر به جاي غسل جنابت تيمم كند ، لازم نيست براي نماز وضو بگيرد ، ولي اگر به جاي غسل هاي ديگر تيمم كند ، با آن تيمم نمي تواند نماز بخواند و بايد براي نماز وضو بگيرد و اگر نتواند وضو بگيرد ، بايد تيمم ديگري به جاي وضو انجام دهد .

جلسه هفتم :

نماز ( 1 )

1 ـ اهميت نماز

نماز ، بهترين حالت بندگي خداست و در ميان اعمال واجب ، داراي اهميت ويژه اي است . نماز ، دستور خداوند بزرگ براي انسان هاي پاك ووارسته است و نمازخواندن ، اطاعت فرمان اوست .

نماز ، بهترين شيوه ارتباط با خالق يكتا و جلوه اي از عبادت انسان در پيشگاه اوست .

نماز ، مانند نهر آبي است كه نمازگزار ، روزي پنج مرتبه خود را در آن شست و شو مي دهد .

و نمازگزار ، بنده خالص خداست كه با نماز ، ارتباطي خالصانه با پروردگار خويش برقرار مي كند و نماز به او آرامش روح مي بخشد تا در جريان هاي زندگي ، با اميد به فردايي روشن ، به تلاش بپردازد .

2 ـ مقدمات نماز

براي نماز خواندن آمادگي لازم است . مسائلي كه به عنوان آمادگي براي نماز پيش از نماز بايد مراعات شود ، « مقدمات نماز » نام دارد . مسائل مربوط به نماز را به سه دسته تقسيم كرده اند : الف ) مقدمات ؛ ب ) مقارنات ؛ ج ) خلل و احكام متفرقه .

3 ـ پوشش در نماز ( آقايان و بانوان )

1 ـ مردان بايد عورت را بپوشانند و بهتر است از ناف تا زانو را بپوشانند .

2 ـ زنان بايد تمام بدن را بپوشانند به جز :

* دست ها تا مچ ؛

* پاها تا مچ ؛

* صورت به مقداري كه در وضو بايد شسته شود .

3 ـ بر زنان پوشاندن دست ها و پاها و صورت به مقداري كه در مسأله پيش گفته شد در نماز واجب نيست ، گرچه پوشاندن آن هم مانع ندارد ولي از نگاه نامحرم پاها را بايد بپوشانند .

4 ـ مكان نمازگزار

مكاني كه انسان در آن نماز مي خواند بايد داراي شرايط زير باشد :

* مباح باشد ( غصبي نباشد ) .

* ثابت باشد ( مانند اتومبيل در حال حركت نباشد ) .

* تنگ و سقف آن كوتاه نباشد تا بتواند قيام و ركوع و سجود را به طور صحيح انجام دهد .

* جايي كه پيشاني را مي گذارد ( در حال سجده ) پاك باشد .

* مكان نمازگزار اگر نجس است طوري تر نباشد كه به بدن يا لباس وي سرايت كند .

* جايي كه پيشاني را مي گذارد ( در حال سجده ) از جاي زانوها و بنابر احتياط واجب از جاي انگشتان پا ، بيش از چهار انگشت بسته ، پست تر يا بلندتر نباشد .

احكام مكان نمازگزار

1 ـ نماز خواندن در مكان غصبي ( مثلاً در خانه اي كه بدون اجازه صاحب خانه وارد شده است ) باطل است .

2 ـ در حال ناچاري نماز خواندن بر چيزي كه حركت مي كند ؛ مانند قطار و هواپيما و در جايي كه سقف آن كوتاه است و يا جايش تنگ است ؛ مانند سنگر و بر مكان ناهموار اشكال ندارد .

3 ـ انسان بايد رعايت ادب را بكند و جلوتر از قبر پيغمبر ( صلّي الله عليه وآله ) و امام ( عليه السلام ) نماز نخواند .

4 ـ مستحب است ، انسان نماز را در مسجد بخواند ، و در اسلام بر اين مسأله سفارش بسيار شده است .

5 ـ قبله

1 ـ خانه كعبه ، كه در شهر مكّه و در مسجدالحرام قرار دارد ، « قبله » است و نمازگزار بايد رو به آن نماز بخواند .

2 ـ كسي كه بيرون شهر مكه و دور از آن است اگر طوري بايستد كه بگويند رو به قبله نماز مي خواند كافي است .

6 ـ نماز در مسجدالحرام

در برخي روايات ، آمده است كه ثواب يك ركعت نماز در مسجدالحرام ، معادل صد هزار ركعت و در مسجدالنبي معادل ده هزار ركعت نماز در جاي ديگر است . چه به جا و مناسب است كه زائران محترم از اين فرصت به خوبي استفاده كنند و نمازهاي واجب بلكه مستحب را در اين مكان هاي شريف بجاي آورند و از پاداش بسيار زياد آن بهره مند گردند .

7 ـ لباس نمازگزار

لباس نمازگزار بايد اين شرايط را دارا باشد :

* پاك باشد ( نجس نباشد ) .

* مباح باشد ( غصبي نباشد ) .

* از اجزاء مردار نباشد ؛ مثلاً از پوست حيواني كه مطابق دستور اسلام كشته نشده است تهيه نشده باشد ، حتي كمربند و كلاه .

* از حيوان حرام گوشت نباشد ؛ مثلاً از پوست پلنگ يا خوك تهيه نشده باشد .

* اگر نمازگزار مرد است ، لباس او طلاباف يا ابريشم خالص نباشد و نيز نماز خواندن با انگشتر و حلقه طلا باطل است .

از شرايط بالا آن چه ممكن است براي هركس پيش آيد شرط اول است ، چون كمتر كسي است كه با لباس غصبي يا با لباسي كه از اجزاء مردار تهيه شده نماز بخواند ، بنابراين به توضيح شرط اول مي پردازيم .

يادآوري : علاوه بر لباس ، بدن نمازگزار نيز بايد پاك باشد .

در اين موارد نماز خواندن با بدن يا لباس نجس باطل است :

* عمداً با بدن يا لباس نجس نماز بخواند ؛ يعني با اين كه مي داند بدن يا