قرائت و احکام آن

   احكام نماز

قرائت و احكام آن‏ 

 س 458: نمازي كه قرائت آن بلند خوانده نشده باشد، چه حكمي دارد؟

 ج: بر مردان واجب است كه حمد و سوره را در نمازهاي صبح و مغرب و عشاء بلند بخوانند. اگر سهوا يا جهلا آهسته بخوانند نماز صحيح است، ولي اگر از روي عمد باشد، نماز باطل است.

 س 459: آيا اگر قصد خواندن قضاي نماز صبح را داشته باشيم بايد آن را بلند بخوانيم يا آهسته؟

 ج: واجب است كه قرائت حمد و سوره در نمازهاي صبح و مغرب و عشاء چه اداء باشد و چه قضاء در هر حالي بلند باشد، حتي اگر قضاي آنها در روز خوانده شود، و اگر عمداً بلند خوانده نشود، نماز باطل است.

 س 460: مي‏دانيم كه يك ركعت از نماز متشكل از نيت، تكبيرةالاحرام، حمد، سوره، ركوع و سجده است، و از طرف ديگر در نماز ظهر و عصر و ركعت سوم نماز مغرب و ركعت سوم و چهارم نماز عشاء آهسته خواندن واجب است. ولي در نماز جماعتي كه از راديو و تلويزيون مستقيما پخش مي‏كنند، مشاهده مي‏شود كه امام جماعت ذكر ركوع و سجده ركعت سوم را بلند مي‏خواند، با توجه به اينكه آن ركوع وسجده دو جزء ركعتي هستند كه آهسته خواندن در آن واجب است. اين مسأله چه حكمي دارد؟

 ج: وجوبِ بلند خواندن در نمازهاي مغرب و عشاء و صبح و وجوبِ آهسته خواندن در نماز ظهر و عصر، مختص به قرائت حمد و سوره است. همانگونه كه وجوب آهسته خواندن در غير از دو ركعت اول نماز مغرب و عشا، فقط مخصوص قرائت حمد يا تسبيحات در ركعت سوم و چهارم است. ولي در ذكر ركوع و سجده و تشهد و سلام و ديگر ذكرهاي واجب در نمازهاي پنجگانه، مكلّف بين آهسته يا بلند خواندن مخيّر است.

 س 461: اگر شخص بخواهد علاوه بر هفده ركعت نماز واجب روزانه، هفده ركعت نماز قضاء احتياطي هم بخواند، آيا قرائت دو ركعت اول و دوم نمازهاي صبح و مغرب و عشاء را بايد بلند بخواند يا آهسته؟

 ج: در وجوب جهر و اخفات در نمازهاي واجب فرقي بين نماز اداء و قضا وجود ندارد، هر چند نماز قضا احتياطي باشد.

 س 462: مي‏دانيم كه كلمه «صلاة» به حرف «تاء» ختم مي‏شود ولي در اذان «حي علي الصلاه» با «هاء» گفته مي‏شود، آيا اين صحيح است؟

 ج: ختم لفظ صلوة به هاء، هنگام وقف اشكال ندارد، بلكه متعيّن است.

 س 463: با توجه به نظر حضرت امام «قدس سره» در تفسير سوره مباركه حمد مبني بر راجح بودن لفظ «ملك» بر «مالك»، آيا هنگام قرائت اين سوره مباركه، احتياط در قرائت به هر دو صورت در نمازهاي واجب و غير واجب، صحيح است؟

 ج: احتياط در اين مورد اشكال ندارد.

 س 464: آيا صحيح است كه نمازگزار هنگام خواندن «غير المغضوب عليهم» آن را بدون عطف فوري، با وقف بخواند و سپس «ولا الضالين» را قرائت نمايد؟ آيا در تشهد وقف بر «محمد» «صلي الله عليه و آله» در جمله «اللهّم صلّ علي محمد» و سپس قرائت عبارت «آل محمد» صحيح است؟

 ج: وقف و فاصله تا مقداري كه به وحدت جمله ضرر نزند، اشكال ندارد.

 س 465: استفتاء زير از حضرت امام «قدس سره» شده است:

 با توجه به تعدد اقوال در تلفظ «الضاد» در علم تجويد، شما به كدام قول عمل مي‏كنيد؟

 امام «قدس سره» در پاسخ نوشته‏اند: شناخت مخارج حروف بر اساس نظرات علماي تجويد، واجب نيست، بلكه بايد تلفظ هر حرفي به صورتي باشد كه نزد عُرف عرب صدق كند كه آن حرف را ادا كرده است.

 سؤال ما اين است كه اولا: عبارت «نزد عرف عرب صدق كند كه آن حرف را ادا كرده است» به چه معني است؟

 ثانيا: آيا قواعد علم تجويد هم همانند قواعد علم صرف و نحو از عرف و كلام عرب استخراج نشده است؟ در اين صورت چگونه مي‏توان قائل به جدائي آن دو از ريشه خود شد؟

 ثالثا: اگر براي كسي از طريق معتبر يقين حاصل شود كه حروف را هنگام قرائت از مخارج صحيح خود ادا نمي‏كند و يا به طور كلي حروف و كلمات را صحيح تلفظ نمي‏نمايد و زمينه مناسبي براي يادگيري از جميع جهات دارد، مثل اين كه استعداد خوبي و يا فرصت مناسبي براي فراگيري اين علم دارد، آيا واجب است در حد استعداد سعي در آموختن قرائت صحيح نمايد؟

 ج: ملاك در صحت قرائت، موافقت آن با نحوه قرائت اهل لغتي است كه قواعد تجويد از آنها گرفته شده است. بنابراين اگر اختلاف نظرات علماي تجويد در كيفيت تلفظ يكي از حروف ناشي از اختلاف آنان در فهم نحوه تلفظ اهل لغت باشد، مرجع حل اختلاف، خود عرف اهل لغت است. ولي اگر اختلاف نظرات آنان ناشي از اختلاف خود آنان در كيفيت تلفظ باشد، مكلّف در انتخاب هر يك از آن اقوال مخيّر است. كسي كه قرائت خود را صحيح نمي‏داند، بايد در صورت تمكن براي يادگيري قرائت صحيح اقدام نمايد.

 س 466: كسي كه از ابتدا و يا بر حسب عادت قصد خواندن سوره فاتحه و اخلاص را داشت و بسم الله الرحمن الرحيم را گفت ولي سهوا سوره را تعيين نكرد، آيا بايد از اول، سوره معيني را قصد نمايد و بعد بسم الله الرحمن الرحيم را قرائت كند؟

 ج: اعاده بسم الله الرحمن الرحيم واجب نيست، بلكه مي‏تواند براي خواندن هر سوره‏اي به آن اكتفا كند.

 س 467: آيا اداء كامل الفاظ عربي در نماز واجب است؟ آيا اگر كلمات به صورت عربي صحيح و كامل تلفظ نشود، نماز محكوم به صحت است؟

 ج: واجب است كه همه ذكرهاي واجب نماز از قبيل قرائت حمد و سوره و غير آنها به طور صحيح قرائت شود و اگر نمازگزار كيفيت صحيح تلفظ كلمات عربي را نمي‏داند، واجب است كه ياد بگيرد و اگر قادر به يادگيري نيست، معذور است.

 س 468: آيا بر قرائت قلبي در نماز يعني گذراندن كلمات در قلب بدون تلفظ آنها، قرائت صدق مي‏كند يا خير؟

 ج: عنوان قرائت بر آن صدق نمي‏كند و در نماز واجب است كه كلمات تلفظ شوند، به طوري كه قرائت بر آن صدق كند.

 س 469: بنا بر نظر بعضي از مفسرين، تعدادي از سوره‏هاي قرآن كريم مثل سوره فيل، قريش، انشراح، وضحي يك سوره كامل محسوب نمي‏شوند. آنان مي‏گويند: كسي كه يكي از آن دو سوره مثل سوره فيل را در نماز قرائت كند، حتما بايد بعد از آن، سوره قريش را هم بخواند و همچنين دو سوره انشراح وضحي بايد با هم قرائت شوند. بنابراين اگر كسي بر اثر جهل به مسأله، سوره فيل يا انشراح را به تنهائي در نماز بخواند، وظيفه او چيست؟

 ج: اگر در يادگيري مسأله كوتاهي نكرده باشد، نمازهاي گذشته او محكوم به صحت است.

 س 470: اگر شخصي هنگام نماز بر اثر غفلت در ركعت سوم يا چهارم نماز ظهر، حمد و سوره بخواند و بعد از نماز متوجه شود، آيا اعاده نماز بر او واجب است، و اگر متوجه نشود، آيا نماز وي صحيح است؟

 ج: در فرض سؤال، نمازش صحيح است.

 س 471: آيا بانوان مي‏توانند، حمد و سوره نمازهاي صبح و مغرب و عشاء را بلند بخوانند؟

 ج: مي‏توانند بلند يا آهسته بخوانند ولي اگر نامحرم صدايشان را مي‏شنود، بهتر است آهسته بخوانند.

 س 472: طبق نظر امام خميني «قدس سره» ملاك آهسته خواندن قرائت در نماز ظهر و عصر، عدم جهر است و ما مي‏دانيم كه به استثناي ده حرف، بقيه حروف با صدا هستند، بنابراين اگر نماز ظهر و عصر را آهسته و بدون صدا بخوانيم، هجده حرف صدادار درست تلفظ نخواهند شد، خواهشمند است اين مسأله را توضيح فرمائيد.

 ج: ملاك اخفات (آهسته خواندن) عدم وجود جوهر صدا نيست، بلكه ملاك آشكار نكردن آن است و در مقابل، ملاك جهر (بلند خواندن) آشكار كردن جوهر صدا است.

 س 473: افراد خارجي اعم از زن و مرد كه مسلمان مي‏شوند و شناختي نسبت به كلمات عربي ندارند، چگونه مي‏توانند واجبات ديني خود اعم از نماز و غيره را انجام دهند؟ و اصولا نيازي به فراگيري عربي براي اين كار وجود دارد؟

 ج: يادگيري تكبيرة الاحرام، حمد، سوره، تشهد و سلام نماز و هر چيزي كه عربي بودن در آن شرط است، واجب است.

 س 474: آيا دليلي بر اين كه نافله‏هاي شب يا نافله نمازهائي كه بلند خواندن قرائت در آنها واجب است، بايد بلند خوانده شوند و نافله نمازهائي كه آهسته خواندن آن واجب است، بايد آهسته خوانده شوند، وجود دارد؟ اگر جواب مثبت باشد آيا اگر نافله‏هاي نمازهاي جهري آهسته خوانده شوند و همچنين برعكس، مجزي است؟

 ج: قرائت در نافله‏هاي نمازهاي جهري مستحب است كه بلند باشد و در نمازهاي اخفاتي مستحب است كه آهسته باشد و اگر بر عكس هم انجام شود، مجزي است.

 س 475: آيا بعد از قرائت سوره حمد در نماز واجب است كه يك سوره كامل خوانده شود يا تلاوت مقداري از قرآن كريم هم كافي است؟ و در صورت اول آيا بعد از قرائت سوره، خواندن بعضي از آيات قرآني جايز است؟

 ج: در نمازهاي واجب يوميه، قرائت آياتي از قرآن كريم به جاي سوره كامل، مجزي نيست. ولي قرائت بعضي از آيات به قصد قرآن بعد از قرائت يك سوره كامل، اشكال ندارد.

 س 476: اگر بر اثر سهل انگاري و يا لهجه‏اي كه انسان به آن تكلم مي‏كند، اشتباهي در قرائت حمد و سوره و يا در اعراب و حركات كلمات نماز رخ دهد مثلا كلمه يولَد به جاي فتح لام، به كسر لام خوانده شود، نماز چه حكمي دارد؟

 ج: اگر عامد يا جاهل مقصر (قادر بر يادگيري) باشد، نماز باطل است، والاّ نماز صحيح است. البته اگر نمازهاي گذشته را با اعتقاد به صحت، به صورت مذكور خوانده باشد، در هر صورت قضاي آنها واجب نيست.

 س 477: شخصي است كه حدود 35 يا 40 سال سن دارد و پدر و مادرش در دوران كودكي به او نماز ياد نداده‏اند و سواد هم ندارد، اما سعي كرده است كه نماز را به صورت صحيح ياد بگيرد، ولي قادر بر اداي صحيح كلمات و ذكرهاي نماز نيست و بعضي از كلمات را اصلا نمي‏تواند تلفظ كند، آيا نماز او صحيح است؟

 ج: اگر آنچه را كه قادر بر تلفظ آن است، انجام دهد، نمازش محكوم به صحت است.

 س 478: من كلمات نماز را همانگونه كه از پدر و مادرم آموخته‏ام و در دبيرستان آموزش داده‏اند، تلفظ مي‏كردم. بعدا متوجه شدم كه كلمات را اشتباه ادا مي‏كرده‏ام. آيا طبق فتواي امام «قدس سره» اعاده نماز بر من واجب است يا آنكه همه نمازهائي را كه به آن صورت خوانده‏ام، صحيح هستند؟

 ج: در فرض سؤال، تمامي نمازهاي گذشته محكوم به صحت است و اعاده و قضاء ندارد.

 س 479: كسي كه بر اثر ابتلاء به بيماري لالي قادر بر تكلم نيست، ولي حواس سالمي دارد، اگر نمازش را با اشاره بخواند، آيا صحيح است؟

 ج: نماز او در فرض مزبور صحيح و مجزي است.