رؤیت هلال

   احكام روزه

رؤيت هلال 

 س 834: همانطوركه‏مي‏دانيد، وضعيت هلال‏در آخر يااول‏ماه به‏يكي از حالت‏هاي‏زير است:

 1 - غروب هلال قبل از غروب خورشيد باشد.

 2 - غروب هلال مقارن با غروب خورشيد باشد.

 3 - غروب هلال بعد از غروب خورشيد باشد.

 اميدواريم بيان فرمائيد كه كداميك از حالات سه گانه فوق را مي‏توان به وسيله برنامه‏هاي محاسبه كننده الكترونيكي دقيق براي دورترين نقاط عالم محاسبه كرد؟ آيا استفاده از اين محاسبات براي تعيين اول ماه قبل از حلول آن امكان دارد يا اينكه حتما بايد ماه با چشم رؤيت شود؟

 ج: معيارِ اول ماه، هلالي است كه بعد از غروب خورشيد غروب كند و رؤيت آن ، قبل از غروب ممكن باشد، و محاسبات علمي اگر موجب يقين براي مكلف نشود، اعتبار ندارد.

 س 835: آيارؤيت تصوير هلال ماه با استفاده از دوربين CCD و انعكاس نور و بازخواني اطلاعات ضبط شده توسط رايانه، براي اثبات اول ماه كفايت مي‏كند؟

 ج: رؤيت با وسيله، فرقي با رؤيت به طريق عادي ندارد و معتبر است. ملاك آن است كه عنوان رؤيت محفوظ باشد. پس رؤيت با چشم و با عينك و با تلسكوپ محكوم به حكم واحدند. اما در مورد انعكاس به رايانه كه درآن صدق عنوان رؤيت معلوم نيست محل اشكال است.

 س 836: اگر هلال ماه شوال در يك شهر ديده نشود، ولي تلويزيون و راديو از حلول آن خبر دهند، آيا كافي است يا تحقيق بيشتري واجب است؟

 ج: اگر مفيد اطمينان به ثبوت هلال گردد يا صدور حكم به هلال از طرف ولي فقيه باشد، كافي است و نيازي به تحقيق نيست.

 س 837: اگر تعيين اول ماه رمضان و عيد سعيد فطر به علت عدم امكان رؤيت هلال اول ماه به سبب وجود ابر در آسمان يا اسباب ديگر، ممكن نباشد و سي روز ماه شعبان يا ماه رمضان كامل نشده باشد، آيا براي ما كه در ژاپن زندگي مي‏كنيم، جايز است كه به افق ايران عمل كرده و يا به تقويم اعتماد كنيم؟ وظيفه ما چيست؟

 ج: اگر اول ماه از طريق رؤيت هلال حتي در افق شهرهاي مجاوري كه يك افق دارند، و يا از طريق شهادت دو فرد عادل و يا از طريق حكم حاكم ثابت نشود، بايد احتياط كرد تا اول ماه ثابت شود، و رؤيت هلال در ايران كه در غرب ژاپن واقع است، براي كساني كه مقيم ژاپن هستند، اعتبار ندارد.

 س 838: آيا اتحاد افق در رؤيت هلال شرط است يا خير؟

 ج: رؤيت هلال در شهرهائي كه در افق متحد و يا نزديك به هم هستند و يا در شهرهائي كه در شرق واقع شده‏اند، كافي است.

 س 839: مقصود از اتحاد افق چيست؟

 ج: منظور از آن، شهرهائي است كه در طول خط واحدي واقع شده‏اند. بنابراين اگر دو شهر در يك خط طولي باشند (مراد از طول، طول در اصطلاح علم هيئت است)، گفته مي‏شود كه آنها در افق متحد هستند.

 س 840: اگر روز بيست و نهم ماه در تهران و خراسان عيد باشد، آيا براي افرادي هم كه در شهري مانند بوشهر مقيم هستند، جايز است افطار كنند؟ با توجه به اينكه افق تهران و خراسان با افق بوشهر يكي نيست.

 ج:  به طور كلّي اگر اختلاف بين افق دو شهر به مقداري باشد كه با فرض رؤيت هلال در يكي، هلال در ديگري قابل رؤيت نباشد، رؤيت آن در شهرهاي غربي براي مردم شهرهاي شرقي كه خورشيد در آنها قبل از شهرهاي غربي غروب مي‏كند، كافي نيست، بر خلاف عكس آن.

 س 841: اگر بين علماي يك شهر راجع به ثبوت هلال يا عدم آن اختلاف رخ دهد و عدالت آنها هم نزد مكلّف ثابت بوده و به دقت همه آنها در استدلال خود مطمئن باشد، وظيفه واجب مكلّف چيست؟

 ج: اگر اختلاف دو بيّنه به صورت نفي و اثبات باشد، يعني يكي مدعي ثبوت هلال و ديگري مدعي عدم ثبوت آن باشد، اين اختلاف موجب تعارض دو بينه و تساقط هر دو است، و وظيفه مكلّف اين است كه هر دو نظر را كنار گذاشته و درباره افطار كردن يا روزه گرفتن به آنچه كه مقتضاي اصل است، عمل نمايد. ولي اگر بين ثبوت هلال و عدم علم به ثبوت آن اختلاف داشته باشند، به اين صورت كه بعضي از آنها مدعي رؤيت هلال باشند و بعضي ديگر مدعي عدم مشاهده آن، قول كساني كه مدعي رؤيت هلال هستند، در صورت عادل بودن، حجت شرعي براي مكلّف است و بايد از آن متابعت كند، و همچنين اگر حاكم شرعي حكم به ثبوت هلال نمايد، حكم وي حجت شرعي براي همه مكلفين است و بايد از آن پيروي كنند.

 س 842: اگر شخصي هلال ماه را ببيند و بداند كه رؤيت هلال براي حاكم شرع شهر او به هر علتي ممكن نيست، آيا او مكلّف است كه رؤيت هلال را به حاكم اطلاع دهد؟

 ج: اعلام بر او واجب نيست مگر آنكه ترك آن مفسده داشته باشد.

 س 843: همانگونه كه مي‏دانيد اكثر فقهاي بزرگوار پنج راه براي ثبوت اول ماه شوال در رساله‏هاي عمليه خود بيان كرده‏اند كه ثبوت نزد حاكم شرع در ضمن آنها نيست، بنابراين چگونه بيشتر مؤمنين به مجرد ثبوت اول ماه شوال نزد مراجع، روزه خود را افطار مي‏كنند؟ شخصي كه از اين راه اطمينان به ثبوت هلال پيدا نمي‏كند، چه تكليفي دارد؟

 ج: تا حاكم حكم به رؤيت هلال نكرده، مجرد ثبوت هلال نزد او، براي تبعيّت ديگران از وي كافي نيست، مگر آنكه اطمينان به ثبوت هلال حاصل نمايند.

 س 844: اگر ولي امر مسلمين حكم نمايد كه فردا عيد است و راديو و تلويزيون اعلام كنند كه هلال در چند شهر ديده شده است، آيا عيد براي تمامي نواحي كشور ثابت مي‏شود يا فقط براي شهرهايي كه ماه در آنها ديده شده و شهرهاي هم افق با آنها، ثابت مي‏گردد؟

 ج: اگر حكم حاكم شامل همه كشور باشد، حكم او شرعا براي همه شهرها معتبر است.

 س 845: آيا كوچكي هلال و باريك بودن و اتصاف آن به خصوصيات هلال شب اول، دليل بر اين محسوب مي‏شود كه شب قبل شب اول ماه نبوده، بلكه شب سي‏ام ماه قبلي بوده است؟ اگر عيد براي شخصي ثابت شود و از اين راه يقين پيدا كند كه روز قبل عيد نبوده، آيا قضاي روزه روز سي‏ام ماه رمضان را بايد به جا آورد؟

 ج: مجرد كوچكي‏و پائين بودن‏هلال يا بزرگي‏و بالا بودن‏و يا پهن‏يا باريك‏بودن آن‏دليل شرعي شب‏اول يا دوم بودن‏نيست، ولي‏اگر مكلّف‏از آن‏علم به چيزي‏پيدا كند بايد به مقتضاي علم خود در اين زمينه عمل نمايد.

 س 846: آيا استناد به شبي كه در آن ماه به صورت قرص كامل است (شب چهاردهم) و اعتبار آن به عنوان دليل براي محاسبه اول ماه جايز است تا از اين راه وضعيت يوم الشك معلوم شود كه مثلا روز سي ام ماه رمضان است و احكام روز ماه رمضان بر آن مترتب شود، مثلا بر كسي كه اين روز را بر اساس بيّنه روزه نگرفته، حكم به وجوب قضاي روزه شود و كسي هم كه به دليل استصحاب بقاي ماه رمضان روزه گرفته، بري‏ء الذمّه باشد؟

 ج: امر مذكور حجت شرعي بر آنچه ذكر شد، نيست، ولي اگر مفيد علم به چيزي براي مكلّف باشد، واجب است كه طبق آن عمل نمايد.

 س 847: آيا استهلال در اول هر ماه واجب كفائي است يا احتياط واجب؟

 ج: استهلال في نفسه واجب شرعي نيست.

 س 848: آيا اول ماه مبارك رمضان و آخر آن با رؤيت هلال ثابت مي‏شود يا با تقويم، هر چند ماه شعبان سي روز نباشد؟

 ج: اول يا آخر ماه رمضان با رؤيت شخص مكلّف يا با شهادت دو فرد عادل يا با شهرتي كه مفيد علم است يا با گذشت سي روز و يا بوسيله حكم حاكم ثابت مي‏شود.

 س 849: اگر تبعيت از اعلام رؤيت هلال توسط يك دولت جايز شد، و آن اعلام معياري علمي براي ثبوت هلال سرزمين‏هاي ديگر را تشكيل دهد، آيا اسلامي بودن آن حكومت شرط است، يا اينكه عمل به آن حتي اگر حكومت ظالم و فاجر هم باشد، ممكن است؟

 ج: ملاك‏در اين‏مورد، حصول‏اطمينان به‏رؤيت در منطقه‏اي‏است كه نسبت‏به مكلّف كافي محسوب‏مي‏شود.

 س 850: خواهشمند است نظر مبارك خود را در خصوص اعتكاف در مساجد (جامع و غير جامع) بيان فرمائيد.

 ج: در مسجد جامع صحيح است و در مسجد غير جامع رجاءا اشكال ندارد. و تعريف مسجد جامع در مباحث نماز گذشت.