بخش 4

76

يا حديبيّه محرم شوند بلكه بايد به يكي از مواقيت مثل جحفه(1) بروند
و از آنجا محرم شوند و اگر از مدينه بروند بايد از مسجد شجره محرم شوند و در اين حكم فرقي بين اينكه قصد عمره تمتع يا مفرده داشته
باشند نيست(2) وحديبيّه ميقات عمره مفرده است براي كساني كه در مكه هستند.(3)   (م222)

83 ـ ميقات در جحفه خصوص مسجد نيست و از هر جاي جحفه مي توانند محرم شوند و همچنين مسجد تنعيم خصوصيّت ندارد(4) و احرام از ادني الحلّ صحيح است(5) هر چند در مسجد نباشد بنابراين در صورت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله بهجت: مثل جحفه يا محاذات آن.

آية الله سيستاني: مي تواند از جدّه با نذر محرم شود زيرا جنوب شرقي آن محاذي با جحفه است.

2 ـ آيات عظام گلپايگاني، فاضل، صافي: در عمره مفرده احرام از ادني الحلّ كفايت مي كند، اگرچه
با عبور از ميقات بدون احرام گناه كرده است.

3 ـ آية الله خويي، آية الله تبريزي: و نيز كسي كه بدون قصد دخول مكه، از ميقات عبور كرده است مي تواند از ادني الحل براي عمره مفرده محرم شود.

آية الله سيستاني: ميقات عمره مفرده براي كسي كه مي خواهد وارد حرم شود همان ميقاتهاي معروف است ولي اگر كسي براي كار ديگري غير از عمره در آن محل بوده و قصد دخول حرم هم نداشته و از ميقات گذشته و سپس تصميم بر انجام عمره گرفته است مي تواند از ادني الحل محرم شود.

آية الله زنجاني: كساني كه در مكه هستند براي محرم شدن لازم نيست به مواقيت معروفه بروند، بلكه از هر نقطه خارج حرم محرم شوند صحيح است و ادني الحلّ و حديبيه و ساير حدود حرم خصوصيتي ندارد.

4 ـ آية الله زنجاني: و احرام از هر نقطه خارج حرم صحيح است.

5 ـ آية الله مكارم: ادني الحل ميقات عمره مفرده است.

77

توسعه مسجد با صدق جحفه در اوّل و ادني الحلّ در ثاني احرام اشكال ندارد.   (س236)

84 ـ بعد از اتمام حجّ تمتّع اگر شخص از مكّه خارج شود و بخواهد مراجعت كند در صورتي كه از وقت احرام(1) عمره تمتع يك ماه نگذشته(2)است لازم نيست محرم شود و مي تواند بدون احرام وارد مكه شود.   (س241)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله زنجاني: اگر از زماني كه آخرين واجب حج را انجام داده است سي روز نگذشته لازم نيست محرم شود.

آية الله فاضل: اگر در ماه قمري بعد وارد شود، عمره تمتع قبلي او باطل شده است و نمي تواند حج تمتع انجام دهد، مگر اين كه مجدداً به يكي از مواقيت خمسه رفته و محرم به احرام عمره تمتع شود و سپس بعد از انجام عمره، حج تمتع به جا آورد.

2 ـ آية الله خويي: در همان ماهي كه عمره تمتّع انجام داده اگر برگردد لازم نيست محرم شود.

آية الله گلپايگاني: اگر قبل از گذشتن يك ماه (سي روز) از مُحل شدن قصد ورود داشته باشد، احرام جديد لازم نيست.

آيات عظام مكارم، تبريزي، صافي، فاضل: در همان ماهي كه محرم شده مراجعت كند لازم نيست محرم شود.

آية الله سيستاني: اگر در همان ماه قمري باشد كه عمره تمتّع را انجام داده است لازم نيست محرم شود.

آية الله بهجت: در اين صورت عدم فاصله اگر ماه خروج با ماه مراجعت تغاير دارد احوط اين است كه با احرام براي عمره وارد مكه شود اگرچه خروج در آخر ماهي و ورود در اوّل ماه ديگر باشد و همچنين است گذشتن سي روز با عدم تغاير ماه

 

79

 

واجبات احرام

 

1 ـ نيّت، 2 ـ تلبيه، 3 ـ پوشيدن دو جامه احرام براي مردان.(1)   (م251)

85 ـ در وقت احرام سه چيز واجب است:

اول ـ نيت،(2) يعني انسان در حالي كه مي خواهد محرم شود به احرام

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله زنجاني: بنابر احتياط مستحب مؤكد، براي احرام غسل كند و انشاء نيت احرام او پس از نماز ـ  واجب يا مستحب  ـ باشد و بسيار شايسته است كه غسل نماز را ترك نكند.

2 ـ آيات عظام خويي، خامنه اي، تبريزي، بهجت: در نيت چند چيز معتبر است:

1 ـ قصد قربت، مانند عبادات ديگر غير از احرام.

آية الله بهجت: قصد قربت (يعني به جهت اطاعت و امتثال فرموده خداوند عالم).

2 ـ همزمان بودن با شروع در احرام.

3 ـ تعيين احرام كه براي عمره است يا براي حج، و تعيين حج كه تمتع است يا قران يا افراد، و تعيين اين كه براي خود است يا براي ديگري، و تعيين اين كه حجش حجة الاسلام است كه براي اولين بار به استطاعت بر او واجب شده يا حج نذري است كه به سبب نذر بر او واجب شده يا حجي است كه به سبب فاسد بودن حج قبل بر او واجب شده يا حج مستحبي است. خلاصه هريك از اينها كه باشد بايد در نيت مشخص شود. پس اگر بدون تعيين نيت، احرام نمود، احرامش باطل خواهد بود.

آية الله خويي، آية الله تبريزي: حجة الاسلام عنوان قصدي نيست و اگر مكلّف مستطيع براي خود حج بجا آورد حجة الاسلام است مگر با علم و عمد قصد حجّ استحبابي نمايد.

آية الله سيستاني: در نيت معتبر است قصد قربت و وقوع آن در ميقات و مانند آن و مشخص نمودن عبادتي كه قصد احرام براي آن دارد، كه آيا حج است و يا عمره و تعيين حج كه تمتّع است يا قِران يا اِفراد، و در صورت نيابت بايد آن را قصد كند و اگر براي خودش باشد كافي است كه قصد انجام آن از غير ننمايد و در عمل نذري كافي است كه آنچه نذر نموده بر عملش منطبق باشد، و لزومي ندارد قصد كند حجي كه انجام مي دهد ـ مثلا ـ حج نذري است، همچنان كه براي اينكه حجي كه انجام مي دهد حجة الاسلام باشد، كفايت مي كند كه حجة الاسلام كه بر او واجب شده بر عملش منطبق باشد و نياز به قصد زايدي نيست.

آية الله زنجاني: در نيت احرام ـ مانند هر امر عبادي ـ سه امر معتبر است الف: قصد عمل، ب: تعيين نوع احرام، پس بايد در نيت احرام معين كند كه احرام عمره است يا حج، تمتع است يا افراد، واجب است يا مستحب و اگر نيابي است قصد نيابت و تعيين منوب عنه نيز لازم است. ج: قصد قربت و خلوص. در نيت احرام رعايت چند امر ديگر نيز لازم است: 1  ـ  وجود ارتكازي نيت كافي نيست بلكه لازم است چنين معنايي را از قلب خود بگذراند كه «خود را محرم مي كنم ـ مثلا ـ به عمره تمتع». 2 ـ در نيت عمره تمتع لازم است قصد انجام مجموع عمره و حج تمتع را داشته و عمره تمتع را به عنوان بخش اول اين مجموعه بجا آورد. 3 ـ در احرام عمره مفرده بايد هنگام احرام تصميم داشته باشد ـ ولو اجمالاً ـ كه از ارتكاب عمل حرامي كه باعث فساد عمره مفرده مي شود (= جماع قبل از تمام شدن سعي) پرهيز كند.

80

عمره تمتع، نيت كند عمره تمتع را و لازم نيست(1) قصد كند ترك محرماتي را كه بر محرم پس از احرام، حرام مي شود،(2) بلكه كسي كه بقصد عمره تمتع يا حج تمتع لبيك هاي واجب را گفت، محرم مي شود چه قصد بكند احرام را يا نكند و چه قصد بكند ترك محرمات را يا نكند. پس كسي كه مي داند بعضي از محرمات را مرتكب مي شود مثل زير سايه رفتن در حال سفر، احرام او صحيح(3) است. ولي احتياط آن است كه قصد كند ترك

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آيات عظام گلپايگاني، بهجت، صافي: لازم است قصد كند ترك كارهايي كه بر محرم حرام است.

آية الله مكارم: نيت احرام اين است كه قصد مي كند تروك احرام را بر خود حرام كند و قصد اجمالي كافي است.

2 ـ آية الله خامنه اي: لكن بايد قصد انجام چيزي كه احرام را باطل مي كند نداشته باشد.

3 ـ آية الله مكارم: احرام او خالي از اشكال نيست مگر در حال ضرورت.

81

محرمات  را.   (ص133 ـ 132)

86 ـ عمره و حج و اجزاء(1) آنها از عبادات است و بايد با نيت خالص براي طاعت(2) خداوند تعالي بجا آورد.(3)   (م253)

87 ـ دوّم ـ تلبيه; يعني لبيك گفتن، و صورت آن بنابر اصحّ آن است كه بگويد:

«لَبَّيْك ، اَللَّهُمَّ لَبَّيْك ، لَبَّيْكَ لا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْك».(4)

 

و به اين مقدار اگر اكتفا كند محرم شده و احرامش صحيح است، و احتياط مستحب(5) آن است كه پس از آن كه چهار « لبيك » را بصورتي كه گفته شد گفت بگويد:

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله نوري: و همچنين احرام.

2 ـ آية الله سيستاني: بلكه براي تذلل در پيشگاه خداوند.

3 ـ آية الله نوري: و بايد نيّت آن را داشته باشد كه بعد از عمره تمتّع حج تمتّع را انجام بدهد.

4 ـ آية الله زنجاني: و نبايد به اين مقدار اكتفا كند بلكه بايد پس از آن بگويد «ان الحمد والنعمة لك والملك، لاشريك لك» و گفتن لبيك پنجم واجب نيست و با گفتن تلبيه واجب محرم مي شود و پس از آن بايد از محرمات احرام اجتناب كند و همچنين واجب است حج يا عمره اي را كه براي آن محرم شده به پايان برساند. پس اگر احرام عمره تمتع بسته بايد آن را تكميل كرده، پس از آن حج تمتع را به جا آورد.

5 ـ آية الله بهجت : احتياط واجب اين است .

آية الله گلپايگاني ، آية الله صافي : صورت تلبيه واجب كه بوسيله آن احرام واقع مي شود اين است : « لَبَّيْكَ اللّهُمَّ لَبَّيكَ لَبَّيكَ لا شَريكَ لَكَ لَبَّيكَ » احتياط در اين است اين جمله اضافه شود : « اِنَّ الْحَمدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلكَ لا شَريكَ لَك »  و بهتر است بعد از آن بگويند: لَبَّيْكَ.

آية الله مكارم : احتياط واجب است كه بگويد : . . . . امّا لبّيك پنجم را نگويد .

آية الله سيستاني : لبيك پنجم جايز است ولي جزء اين احتياط استحبابي نيست .

82

« اِنَّ(1) الْحَمْدَ وَ النّـِعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْك ، لا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْك».

 

و اگر بخواهد احتياط(2) بيشتر بكند پس از گفتن آنچه ذكر شد، بگويد:

 

« لَبَّيْكَ اللّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ اِنَّ الْحَمْدَ و النِّعْمَةَ لَكَ وَالْمُلْكَ لا شَرِيْكَ لَكَ لَبَّيْكَ ».

 

و مستحب است بعد از آن بگويد:

«لَبَّيْكَ ذَا الْمَعارِجِ لَبَّيْك ، لَبَّيْكَ داعِياً إِلي دارِ السَّلامِ لَبَّيْك ، لَبَّيْكَ غَفّارَ الذُّنُوبِ لَبَّيْك ، لَبَّيْكَ أَهْلَ التَّلْبِيَةِ لَبَّيْك ، لَبَّيْكَ ذَا الْجَلالِ وَ الاِْكْرامِ لَبَّيْك ، لَبَّيْكَ تُبْدِئُ وَ الْمَعادُ إِلَيْك ، لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ ، تَسْتَغْنِي وَ يُفْتَقَرُ إِلَيْكَ لَبَّيْك ، لَبَّيْكَ مَرْهُوباً وَ مَرْغُوباً إِلَيْكَ لَبَّيْك ، لَبَّيْكَ إِلهَ الْحَقّـِ لَبَّيْك ، لَبَّيْكَ ذَا النَّعْماءِ وَ الْفَضْلِ الْحَسَنِ الْجَمِيلِ لَبَّيْك ، لَبَّيْكَ كَشّافَ الْكُرَبِ الْعِظامِ لَبَّيْك ، لَبَّيْكَ عَبْدُكَ وَ ابْنُ عَبْدَيْكَ لَبَّيْك ، لَبَّيْكَ يا كَرِيم».

 

و اين جملات را نيز بگويد خوب است:

«لَبَّيْكَ أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد لَبَّيْك ، لَبَّيْكَ بِحَجَّة وَ عُمْرَة مَعاً لَبَّيْك ، لَبَّيْكَ هَذِهِ عُمْرَةُ مُتْعَة إِلي الْحَجّـِ لَبَّيْك ، لَبَّيْكَ أَهْلَ التَّلْبِيَةِ لَبَّيْك ، لَبَّيْكَ تَلْبِيَةً تَمامُها وَ بَلاغُها عَلَيْك».

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله بهجت: وجوب كسر همزه انّ متّجه است.

2 ـ آيات عظام خويي، تبريزي و سيستاني: اين احتياط در مناسك ايشان نيست.

آية الله فاضل: احتياط مستحب آن است كه به جاي صورت اوّل بگويد.

83

88 ـ معني تلبيه چنين است: ترجمه «لبَّيْكَ ، اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ ، لَبَّيْكَ لا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ » چنين است:(1) اجابت مي كنم دعوت تو را خدايا اجابت مي كنم دعوت تو را، اجابت مي كنم دعوت تو را، شريكي نيست مر تو را، اجابت مي كنم دعوت تو را. و اگر كلمه دعوت را هم نگويد كفايت مي كند در مواردي كه بايد ترجمه را بگويد.

89 ـ اگر تلبيه را بقدر واجب كه ذكر شد، نداند(2) بايد آن را ياد بگيرد يا كسي او را در وقت گفتن تلقين كند، يعني كلمه كلمه آن شخص بگويد و شخصي كه مي خواهد احرام ببندد دنبال او بطور صحيح بگويد.   (م259)

90 ـ اگر نتواند ياد بگيرد يا وقت ياد گرفتن نباشد و با تلقين هم نتواندبگويد احتياط آن است كه به هر نحو كه مي تواند بگويد،(3) و ترجمه اش را هم بگويد، و بهتر آن است كه علاوه بر آن نايب(4) هم بگيرد.   (م262)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله نوري: با كمال ميل و شوق اجابت مي كنم دعوت تو را خدايا، با كمال ميل و شوق اجابت مي كنم، اجابت مي كنم دعوت تو را با كمال ميل و شوق، شريكي نيست مرتو را، با كمال ميل و شوق اجابت مي كنم، اجابت مي كنم تو را.

2 ـ آية الله زنجاني: چنانچه وقت احرام وسعت دارد و مي تواند آن را ياد بگيرد بايد احرام را تا تنگي وقت به تأخير بيندازد تا آن را ياد بگيرد يا لااقل با تلقين تلبيه را به طور صحيح ادا كند و اگر نتواند ياد بگيرد يا وقت ياد گرفتن نباشد و با تلقين هم نتواند بگويد بايد براي گفتن تلبيه نايب بگيرد و بنابر احتياط مستحب خود نيز به بهترين شكلي كه مي تواند ـ ولو با تلقين ديگري ـ تلبيه بگويد. و از اينجا حكم مسأله بعد نيز روشن مي شود.

3 ـ آية الله فاضل: و ظاهراً همين مقدار كافي است و احتياط مستحب آن است كه ترجمه را بگويد و نايب نيز بگيرد.

4 ـ آية الله بهجت: مي تواند احتياط كند به جمع بين اين و استنابه اگرچه جواز اكتفاء به همان مقداريكه مي تواند با ضمّ ترجمه عبارت صحيحه خالي از وجه نيست مثل اكتفا به ترجمه در صورت عدم توانائي به هيچ مقدار و نيز اكتفاء به استنابه عدم قدرت بر ترجمه هم، كما اينكه لال اكتفاء به تحريك لسان و اشاره به انگشت با عقد قلب مي نمايد و اگر ممكن نباشد استنابه مي كند.

آيات عظام تبريزي، مكارم: احوط اين است نايب هم بگيرد.

آية الله خامنه اي: بايد به هر نحو كه مي تواند بگويد و بنابر احتياط نايب هم بگيرد.

آية الله خويي: اگر كسي قدرت بر تصحيح تلبيه ولو با تلقين نداشته باشد مي تواند به ملحون اكتفا كند گرچه احوط جمع بين ترجمه و استنابه نيز هست. و نيز اخرس (گنگ ولال) كافي است با اشاره تلبيه بگويد گرچه احوط استنابه نيز هست.

آية الله سيستاني: كافي است به نحوي كه مي تواند بگويد، اگر عرفاً صدق تلبيه كند و اگر صدق نكند به احتياط واجب هم مرادف عربي و هم ترجمه آن را بگويد و نيز نايب بگيرد.

آية الله نوري: نايب گرفتن لازم نيست.

آية الله گلپايگاني، آية الله صافي: اگر تلقين ممكن نشد به هر طوري كه مي تواند بخواند و ترجمه اش را به فارسي يا زبان ديگر بگويد و نايب هم بگيرد رجاءاً كه از طرف او بطور صحيح بخواند.

84

91 ـ واجب در لبيك بيش از يك مرتبه نيست، ولي مستحب است تكرار آن و زياد گفتن آن هرچه مي تواند، و براي هفتاد مرتبه گفتن ثواب زيادي ذكر شده است، و لازم نيست آنچه را در حال احرام بستن گفته است تكرار كند، بلكه كافي(1) است بگويد « لبيك اللهم لبيك » يا تكرار كند « لبيك » را فقط.   (م267)

92 ـ احتياطواجب(2) آن است كه كسي كه براي عمره تمتع محرم شد

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله مكارم: بقصد رجاء.

2 ـ آيات عظام خويي، تبريزي، فاضل، مكارم: واجب است.

آية الله خامنه اي: قطع تلبيه عمره تمتع در هنگام پيدا شدن خانه هاي مكه وقطع تلبيه حج از زوال روز عرفه واجب است.

آية الله زنجاني: در عمره تمتع بعد از مشاهده خانه هاي مكه ديگر تكرار تلبيه مستحب نيست و مراد از مكه در اين مسأله، محدوده مكه زمان پيامبر(صلي الله عليه وآله) مي باشد و در احرام حج بعد از رسيدن ظهر روز عرفه ديگر تكرار تلبيه مستحب نيست.

85

دروقتي كه خانه هاي مكه پيدا مي شودلبيك راترك كند و ديگر لبيك نگويد، و مراد از خانه هاي مكه(1) خانه هايي است كه در زماني كه عمره بجا مي آورد جزء مكه باشد هرچند مكه بزرگ شود،(2) و احتياط واجب(3) براي كسي كه احرام حج بسته آن است كه لبيك را تا ظهر روز عرفه بيشتر نگويد.   (م268)

93 ـ سوّم ـ پوشيدن دو جامه احرام براي مردان(4) كه يكي « لنگ » است و ديگري « رداء » كه بايد آن را به دوش بيندازند. و احتياط واجب(5)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله خامنه اي: بنابر احتياط واجب.

2 ـ آيات عظام خويي، تبريزي، سيستاني، بهجت: بلكه مراد خانه هاي قديمي مكه است.

3 ـ آيات عظام خويي، خامنه اي، تبريزي، بهجت، فاضل: بايد قطع نمايد.

آية الله گلپايگاني، متعرض اين مسأله نشده اند.

4 ـ آية الله گلپايگاني: پوشيدن دو جامه احرام اختصاص به مردان ندارد و واجب است كه زنها نيز دو جامه را بپوشند اگرچه كندن لباس دوخته بر آنها واجب نيست و جايز است بعد از احرام دو جامه احرام را بيرون بياورند و با همان لباس خودشان باشند وبهتر آن است كه درحال سعي وطواف دو جامه احرام را دربرداشته باشند.

آية الله فاضل: دو جامه اي كه بايد محرم بپوشد، مخصوص مرد است. ولي زن قبل از نيت و تلبيه به احتياط واجب نيت كند. همان لباسي كه پوشيده لباس احرامش باشد، ولي احتياط مستحب آن است كه فقط در حال نيّت و تلبيه دو لباس احرام را بپوشد.

آية الله صافي: احتياط مستحب آنست كه زنها نيز دو جامه احرام را در وقت محرم شدن بپوشند و در طواف و سعي نيز همراه داشته باشند.

آية الله زنجاني: پوشيدن لباس احرام شرط صحت احرام نيست، ولي از آن جا كه پوشيدن لباس هاي معمولي بر محرم حرام است، لذا چنان چه كسي در لباس هاي معمولي نيت احرام كرده، تلبيه بگويد، محرم مي شود، ولي در صورت عدم عذر گناهكار است و بايد يك گوسفند قرباني كند.

5 ـ آية الله بهجت: واجب است پوشيدن دو جامه در حال احرام، و محل پوشيدن، از باب مقدّمه قبل از نيّت و تلبيه است و احتياط در صورت تاخير پوشيدن در اعاده نيّت و تلبيه است.

آية الله گلپايگاني، آية الله صافي: مي بايست قبل از نيت و تلبيه دو جامه را بپوشند.

86

آن است كه(1) اين دو جامه را قبل از نيّت احرام و لبيك گفتن بپوشد و اگر بعد از لبيك پوشيد احتياط(2) آن است كه لبيك را دوباره بگويد.   (م269)

94 ـ در پوشيدن جامه احرام احتياط واجب(3) آن است كه نيت كند و قصد امر الهي و اطاعت او كند(4) و احتياط مستحب آن است كه در كندن جامه دوخته هم نيت و قصد اطاعت كند.   (م273)

95 ـ شرط است(5) در اين دو جامه كه نماز در آنها صحيح باشد، پس كفايت نمي كند جامه حرير و غير مأكول(6) و جامه اي كه نجس باشد به نجاستي كه در نماز عفو از آن نشده باشد.   (م274)

96 ـ دو جامه اي كه ذكر شد كه بايد محرم بپوشد مخصوص به مرد

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله نوري: لباسهاي دوخته را بكند، و اين دو جامه را.

2 ـ آية الله خامنه اي، آية الله فاضل: احتياط مستحب است.

آية الله سيستاني: احتياط مستحب اعاده نيت و تلبيه است.

3 ـ آية الله زنجاني: رعايت اين احتياط مستحب است.

آية الله فاضل: براي مردان كه لباس احرام مي پوشند واجب است كه آن را با قصد قربت بپوشند و زنان نيز لازم است نيت كنند لباسي را كه پوشيده اند لباس احرام آن ها باشد و در اين نيت قصد قربت داشته باشند.

4 ـ آية الله بهجت: در پوشيدن لباس احرام قصد قربت لازم است.(متذكرنيت كندن لباس مخيط نشده اند)

آية الله خامنه اي: پوشيدن دو جامه احرام، واجب تعبّدي است.

آيات عظام خويي، تبريزي و سيستاني: بعيد نيست اعتبار قصد قربت در پوشيدن لباس احرام.

5 ـ آية الله بهجت: بنابر احتياط. در مجموع موانع نماز خواندن در لباس.

آية الله زنجاني: پوشيدن لباس احرام بر محرم واجب نيست لكن لباسي كه محرم مي پوشد بايد شرايط لباس نماز گزار را داشته باشد، خواه مرد باشد يا زن و از اينجا حكم مسأله بعد نيز روشن مي شود.

6 ـ آية الله سيستاني: بنابر احتياط واجب در غير درندگان.

87

است،(1) ولي زن مي تواند در لباس خودش به هر نحو هست محرم شود چه دوخته باشد يانباشد(2) ولي حرير محض نباشد(3) چنانچه گذشت.   (م277)

97 ـ احتياط واجب(4) آن است كه هر وقت در بين اعمال يا غير آن در احوال احرام اين دو جامه(5) نجس شود تطهير يا تبديل نمايد، و احوط(6)مبادرت به تطهير بدن است در حال احرام اگر نجس شود.   (م278)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ نظر آيات عظام گلپايگاني، فاضل و صافي در سوّم از واجبات احرام ( پوشيدن لباس ) گذشت.

2 ـ آية الله مكارم: و به هر رنگ باشد.

3 ـ آية الله بهجت: امّا زنان بنابر اقوي جايز است در جامه حرير احرام ببندند گرچه احتياط در ترك آن است و همچنين است جواز پوشيدن آن در جميع احوال احرام.

آية الله تبريزي، آية الله سيستاني: زنان مي توانند در لباسهاي عادي خود در صورتي كه داراي شرايط ذكر شده در لباس احرام باشد احرام ببندند.

4 ـ آية الله گلپايگاني : از مناسك فارسي، مطابق متن احتياط وجوبي استفاده مي شود ولكن در مناسك عربي احتياط استحبابي فرموده اند.

آية الله صافي: اگر لباس احرام در بعض حالات احرام نجس شود، احتياط مستحبّ آن است كه آن را عوض كند و يا تطهير نمايد، بلكه احوط و اولي آن است كه اگر محرم بدنش نجس شود نجاست را از آن زايل كند.

آية الله مكارم: اين حكم واجب است.

آية الله سيستاني: به احتياط واجب بايد مبادرت كند به تبديل يا تطهير.

آية الله زنجاني: بدن يا لباس محرم نبايد نجس شود و اگر نجس شد بايد بدون تأخير تطهير يا تبديل شود.

5 ـ آية الله فاضل: يا لباسي كه زن محرم پوشيده.

6 ـ آية الله بهجت: و چنانچه بدن نجس شود تطهير آن از جهت محرم بودن واجب نيست بنابر اظهر.

آية الله فاضل: احتياط استحبابي است.

آية الله سيستاني: وجوب مبادرت به تطهير بدن ثابت نيست.

آية الله خويي، آية الله تبريزي: اين احتياط لازم نيست.

88

98 ـ شخص محرم مي تواند از دو جامه احرام بيشتر بپوشد، مثل دو سه رداء و دو سه لنگ براي حفظ از سرما يا غرض ديگر.(1)   (م285)

99 ـ گره زدن لباس احرام اشكال ندارد(2) ولـي احتـيـاط واجب(3) آن است كه آن را كه لنگ قرار داده بگردن گره نزند، و اگر از روي جهل يا نسيان گره زد احتياط آن است كه فوراً باز كند، ولي به احرامش ضرر نمي رساند و چيزي هم بر او نيست، و سنگ در جامه احرام گذاشتن و با نخ بستن نيز جايز(4) است.   (م287)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله فاضل: لكن همه آنها بايد شرايط لباس احرام را داشته باشند.

آية الله زنجاني: لكن همه آنها بايد شرايط لباس نماز گزار را داشته باشد.

2 ـ آية الله گلپايگاني، آية الله صافي: سنجاق زدن و گره زدن حوله احرام، و سنگ گذاشتن بين دو طرف حوله، به نحوي كه حوله به صورت يقه پيراهن درآيد جايز نيست، و نيز نبايد پارچه احرام را چاك داده و مانند پيراهن بپوشد، بلي قرار دادن سنگ كوچك، در جامه احرام براي آنكه آن را سنگين كرده، و ردا را حفظ نمايد مانعي ندارد.

آيات عظام خويي، تبريزي، بهجت، سيستاني: احوط اين است كه ازار ( لنگ ) خويش را به گردن خود بلكه مطلقا گره نزند، ولو بعض آن را به بعض ديگر. و با چيزي مانند سنجاق نيز آن را به هم وصل نكند. و احوط اين است كه ردا نيز گره زده نشود، ولي فرو كردن سوزن يا سنجاق در آن عيبي ندارد.

آية الله زنجاني: گره زدن لباس احرام و بستن آن با دكمه و كش و سنجاق و مانند آن جايز نيست مگر در صورت لزوم و در هر حال به احرام او ضرر نمي زند.

3 ـ آية الله خامنه اي: بستن لنگ به گردن جايز نيست، ولي گره زدن لباس احرام يا گذاشتن سنگ يا چيز ديگر در ميان آن و بستن با نخ (چنان چه براي بستن جلوي رداء معمول است) اشكال ندارد و همچنين بستن با سنجاق مادامي كه از صدق مسمّاي رداء خارج نشود.

4 ـ آية الله گلپايگاني، آية الله صافي: اگر بدون گِره باشد مانعي ندارد، بشرط آنكه دو طرف رداء را روي يكديگر نگذارد كه مثل گريبان شود.

آية الله نوري: چنانكه جايز است بعضي از لباس احرام را به بعضي ديگر با سوزن و غير وصل كند.

89

 

بعضي از مستحبات احرام

100 ـ اوّل: آنكه قبلا بدن خود را پاكيزه نموده و ناخن و شارب خود را بگيرد و موي زير بغل و عانه را با نوره ازاله نمايد.

دوّم: آنكه پيش از احرام در ميقات غسل احرام بنمايد و اين غسل از زن حائض و نفساء نيز صحيح است(1) و تقديم اين غسل بخصوص در صورتي كه خوف آن باشد كه در ميقات آب يافت نشود جايز است و در صورت تقديم اگر در ميقات آب يافت شد مستحب است غسل را اعاده بنمايد و بعد از اين غسل اگر مكلف لباسي را پوشيد يا چيزي را خورد كه بر محرم حرام است باز هم اعاده مستحب است و اگر مكلف در روز غسل نمود از غسل تا آخر شب آينده كفايت مي كند و همچنين اگر غسل در شب نمود تا آخر روز آينده كافي است ولي اگر بعد از غسل و پيش از احرام به حدث أصغر محدث شد غسل را اعاده نمايد.(2)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله گلپايگاني، آية الله صافي: و كسي كه به خاطر عذر تمكّن از غسل ندارد رجاءً بدل از غسل تيمّم نمايد.

2 ـ آيات عظام خويي، سيستاني، تبريزي: در صورت تقديم اگر در ميقات آب يافت نشد، غسل را اعاده مي كند و بعد از اين غسل اگر مكلف لباسي پوشيد يا چيزي را خورد كه بر محرم حرام است غسل را اعاده مي كند.

آية الله بهجت: در انتقاض غسل سابق بغير نوم، تأمّل است و اظهر در نوم، عدم انتقاض است، و آنكه اعاده، شبيه به مستحب در مستحب است.

آية الله گلپايگاني، آية الله صافي: اگر محدّث به حدث اصغر غير از خواب بشود بهتر است رجاءً غسل را اعاده كند و غسل روز براي شب و غسل شب براي روز كفايت مي كند، خصوصاً اگر غسل شب در آخر شب و غسل روز در آخر روز باشد.

90

سوّم: آنكه احرام را به ترتيب ذيل ببندد در صورت تمكن بعد از فريضه ظهر، و در صورت عدم تمكن بعد از فريضه ديگر،(1) و در صورت عدم تمكن از آن بعد از شش يا دو ركعت نماز نافله، در ركعت أول پس از حمد سوره توحيد، و در ركعت دوم سوره جحد را بخواند، و شش ركعت أفضل است، و بعد از نماز حمد و ثناي الهي را بجا آورد و بر پيغمبر و آل او صلوات بفرستد آنگاه بگويد:

عَبْدُكَ وَ فِي قَبْضَتِكَ ، لا أُوقي إِلاّ ما وَقَيْتَ ، وَ لا آخُذُ إِلاّ ما أَعْطَيْتَ ، وَ قَدْ ذَكَرْتَ الْحَجَّ ، فَأَسْأَ لُكَ أَنْ تَعْزِمَ لِي عَلَيْهِ عَلي كِتابِكَ وَ سُنَّةِ نَبِيّـِكَ صَلَّي اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ ، وَ تُقَوّـِيَنِي عَلي ما ضَعُفْتُ عَنْهُ ، وَ تَسَلَّمَ مِنّـِي مَناسِكِي فِي يُسْر مِنْكَ وَ عافِيَة ، وَ  اجْعَلْنِي مِنْ وَفْدِكَ الَّذِينَ رَضِيتَ وَ ارْتَضَيْتَ وَ سَمَّيْتَ وَ كَتَبْتَ ، اَللَّهُمَّ إِ نّـِي خَرَجْتُ مِنْ شُقَّة بَعِيدَة ، وَ أَنْفَقْتُ مالِي ابْتِغاءَ مَرْضاتِكَ ، اَللَّهُمَّ فَتَمّـِمْ لِي حَجّـِي وَ عُمْرَتِي ، اَللَّهُمَّ إِ نّـِي أُرِيدُ التَّمَتُّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلي الْحَجّـِ عَلي كِتابِكَ وَ سُنَّةِ نَبِيّـِكَ صَلَّي اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه ، فَإِنْ عَرَضَ لِي عَارِضٌ يَحْبِسُنِي ، فَحُلَّنِي حَيْثُ حَبَسْتَنِي لِقَدَرِكَ الَّذِي قَدَّرْتَ عَلَيّ ، اَللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَكُنْ حَجَّةً فَعُمْرَةً ، أَحْرَمَ لَكَ شَعْرِي وَ بَشَرِي وَ لَحْمِي وَ دَمِي وَ عِظامِي وَ مُخّـِي وَ عَصَبِي مِنَ النّـِساءِ وَ الثّـِيابِ وَ الطّـِيبِ ، أَبْتَغِي بِذَلِكَ وَجْهَكَ وَ الدّارَ الاْخِرَة».

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله فاضل وآية الله بهجت: در صورت عدم تمكن از فريضه اداء، بعد از فريضه قضا محرم شود.

91

 

چهارم: آنكه تلبيه ها را در حال احرام تكرار كند خصوصاً در موارد  آينده:

الف ـ وقت برخاستن از خواب.

ب ـ بعد از هر نماز واجب و مستحب.

ج ـ وقت رسيدن به سواره.

د ـ هنگام بالا رفتن از تلّ يا سرازير شدن از آن.

هـ ـ وقت سوار شدن يا پياده شدن.

و ـ آخر شب.(1)

ز ـ اوقات سحر.

زن حائض و نفساء(2) نيز اين تلبيه ها را بگويند.

و شخص متمتع تلبيه گفتن او در عمره مستمر خواهد بود تا آنكه خانه هاي مكه راببيند. و اما تلبيه حج تا ظهر روز عرفه مستمر است.(3)   (م302)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله بهجت: آخر شب در مناسك ايشان نيامده است.

2 ـ آيات عظام فاضل، بهجت: زن حائض و نفساء و جنب.

3 ـ آية الله بهجت: و همچنين بر مردان مستحب است تلبيه را بلند بگويند.

92

 

بعضي از مكروهات احرام

 

1 ـ احرام بستن در جامه چركين و اگر جامه در حال احرام چرك شود بهتر آن است كه مكلف مادامي كه در حال احرام است آن را نشويد.(1)

2 ـ احرام بستن در جامه راه راه.(2)

3 ـ استعمال حنا(3) پيش از احرام در صورتي كه اثر آن تا حال احرام باقي بماند.

4 ـ لبيك گفتن محرم در جواب كسي كه او را صدا نمايد.(4)   (م303)

 

محرّمات احرام به طور اجمال چنين است(5):

1 ـ استعمال عطريّات، 2 ـ نگاه كردن در آيينه، 3  ـ  انگشتر به دست كردن، 4 ـ پوشيدن چيز دوخته، 5  ـ  پوشيدن چيزي كه تمام روي پا را

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله مكارم: ولي مي تواند آنها را تبديل به احرامي تمييز كند.

2 ـ آية الله سيستاني: احرام بستن در جامه نقشه دار و مانند آن.

آية الله بهجت: اين مورد در مناسك ايشان نيامده است.

3 ـ آية الله مكارم: اگر قصد زينت داشته باشد اشكال دارد و فرقي ميان حنا و رنگهاي امروز نيست.

آية الله گلپايگاني، آية الله صافي: با قصد زينت خلاف احتياط است.

آية الله بهجت: اظهر جواز استعمال حنا است قبل از احرام هرگاه اثر آن باقي بماند تا حال احرام.

4 ـ آية الله خويي، آية الله سيستاني، آية الله تبريزي: بلكه احتياط مستحب ترك آن است.

آية الله فاضل: و همچنين ساييدن صورت، چنانچه نداند موجب بيرون آمدن خون مي شود و همچنين كشتي گرفتن.

5 ـ در مناسك مراجع عظام تفاوت هايي در صورت محرمات احرام ديده مي شود كه تفصيل آن در طي محرمات احرام خواهد آمد.

93

بگيرد براي مردان، 6 ـ پوشانيدن مرد سرخود، 7 ـ سايه قرار دادن بالاي سر خود براي مردان. 8 ـ پوشيدن زيرو براي زنان. 9 ـ پوشانيدن زن صورت خود را. 10 ـ روغن ماليدن به بدن. 11 ـ ازاله مو از بدن. 12 ـ سرمه كشيدن. 13 ـ ناخن گرفتن. 14 ـ بيرون آوردن خون از بدن خود. 15 ـ كندن دندان. 16 ـ فسوق. 17 ـ جدال. 18 ـ كشتن جانوران ساكن در بدن. 19 ـ كندن درخت و گياه حرم. 20 ـ شكار حيوان صحرايي. 22 ـ آميزش و استفاده شهواني. 23 ـ عقد كردن. 24 ـ استمنا.

94

احكام محرّمات احرام

 

آنچه از محرّمات احرام گفته شد برخي فقط بر مردان محرم حرام است وبرخي بر بانوان محرم حرام است وبخشي ديگربر هر دو گروه حرام مي باشد، كه در ابتدا احكام محرّمات مشترك بيان مي شود و سپس احكام محرّمات مخصوص مردان و در پايان احكام محرّمات مخصوص بانوان.

 

محرّمات مشترك بين مردان و زنان:

* استعمال عطريات است از قبيل مشك و زعفران و كافور و عنبر بلكه مطلق(1) عطر هر قسم كه باشد.   (م334)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله خويي، آية الله بهجت: احوط اجتناب از هر بوي خوشي غير از اينهاست.

آية الله تبريزي: اين حكم در غيرزعفران وعودوعنبر ومشك وورس، مبني براحتياط مستحب است.

آية الله سيستاني: بر محرم حرام است استعمال هر ماده اي كه براي خوشبو كردن بدن يا لباس يا خوراك يا غير آنها مورد استفاده واقع مي شود چه استعمال به بوييدن باشد يا خوردن يا ماليدن يا رنگ كردن يا بخور دادن و احتياط واجب آن است كه از شامپو و صابون و سيگاري كه بوي خوشي دارد نيز اجتناب كند.

آية الله خامنه اي: و نيز استفاده محرم از صابون عطري و شامپوي معطر بنابر احتياط جايز نيست.

آية الله زنجاني: بوييدن مطلق اشياء خوشبو خواه از عطريات باشد يا گلها و سبزيجات خوشبو بلكه بوييدن ميوه جات خوشبو بر محرم جايز نيست، لكن حرمت انواع ديگر استعمال عطريات مانند خوردن آنها مخصوص زعفران و مشك و عود و عنبر و ورس و عطرهايي است كه در اين سطح يا قوي تر از آنهاست و لذا هر گونه استفاده از عطرهايي كه امروزه متداول است بر محرم حرام است.

95

101 ـ ماليدن عطر بر بدن و لباس جايز نيست و همينطور پوشيدن لباسي كه بوي عطر مي دهداگرچه قبلا به آن عطر ماليده شده باشد.(1)   (م335)

102 ـ خوردن چيزي كه در آن چيزي است كه بوي خوش مي دهد مثل زعفران(2) جايز نيست.   (م336)

103 ـ احتياط(3) آن است كه از « دارچين » و « زنجبيل » و « هل » و امثال آنها اجتناب كند اگرچه اقوي حرام نبودن آنها است.(4)   (م339)

104 ـ از ميوه هاي خوشبو از قبيل سيب و به، اجتناب لازم نيست، و خوردن آنها(5) و بوئيدن آنها مانع ندارد، لكن احتياط(6) آن است كه بوئيدن را ترك كند.   (م340)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله مكارم: يا پراكندن در فضا بوسيله اسپري و مانند آن.

2 ـ آية الله زنجاني: همچنان كه گذشت فقط خوردن عطرهايي كه در سطح زعفران يا قوي تر از آن است جايز نيست بنابراين خوردن گل ها وسبزيجات و ميوه جات خوشبو مانعي ندارد لكن بايد از رسيدن بوي خوش آنها به مشام ولو با گرفتن بيني جلوگيري كند و از اينجا حكم مسأله بعد نيز روشن مي شود.

3 ـ آية الله گلپايگاني، آية الله صافي: لازم است.

4 ـ آية الله سيستاني: حرمت شامل آنها نيز مي شود.

نظر آيات عظام در مسأله قبل گذشت.

5 ـ آية الله زنجاني: مانع ندارد لكن به هر نحو كه مي تواند ـ ولو با گرفتن بيني ـ بايد از رسيدن بوي آن به بيني اجتناب كند.

6 ـ آية الله خامنه اي: بنابر احتياط واجب از بوييدن آنها اجتناب كند.

آية الله بهجت: متعرض اين احتياط نشده است.

آية الله خويي، آية الله سيستاني: بنابر احتياط از بوئيدن آنها هنگام خوردن بايد خودداري شود.

آية الله تبريزي: اولي اين است كه از بوئيدن آنها هنگام خوردن خودداري شود.

96

105 ـ اقوي(1) حرمت گرفتن دماغ است از بوي بد، لكن فرار كردن از بوي بد به تند رفتن عيب ندارد.   (م341)

106 ـ كفاره استعمال بوي خوش يك گوسفند است(2) بنابر احتياط واجب.(3)   (م343)

107 ـ اگر بوي خوش را مكرر(4) استعمال كرد در وقت واحد بعيـد

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله تبريزي: بنابر احتياط واجب.

آية الله بهجت: بنابر احوط بلكه اقوي.

آية الله فاضل: و اگر گرفت معصيت كرده ولي كفاره ندارد.

2 ـ آية الله زنجاني: كفاره خوردن غذاي معطر يك گوسفند است و در ساير انواع استفاده از عطريات كفاره واجب نيست.

3 ـ آية الله خامنه اي: در صورت عمد، يك گوسفند است.

آية الله خويي و آية الله تبريزي: كفاره اش بنابر مشهور يك گوسفند است، ولي ثبوت كفاره در غير خوردن، محل اشكال است هرچند احوط كفاره دادن است.

آية الله سيستاني: هرگاه محرم عمداً مقداري از چيزهاي خوشبو را بخورد، و يا چيزي را بپوشد كه اثر بوي خوش از سابق در آن مانده باشد، بنابر احتياط واجب بايد يك گوسفند كفاره بدهد، ولي در غير اين دو مورد در استفاده از بوي خوش كفاره واجب نيست، هرچند احوط كفاره دادن است.

آية الله فاضل: در صورت علم و عمد.

آيات عظام: گلپايگاني، مكارم، صافي، بهجت: در صورت عمد...

4 ـ آية الله گلپايگاني، آية الله صافي: در صورت تكرار كفاره هم تكرار شود.

آية الله خامنه اي: تكرّر استعمال طيب در يك زمان تا حدي كه عرفاً آن را يكبار استعمال كردن بدانند كفاره را متعدد نمي كند و در غير آن علي الظاهر بايد كفاره را به تعداد استعمال تكرار كند و عدم تخلل كفاره تأثيري ندارد.

آية الله بهجت: با تخلل تكفير كفّاره دارد و بدون آن احتياط است.

آية الله تبريزي: چنانچه گذشت كفاره در غير خوردن مبني بر احتياط وجوبي است و در صورت تكرار احتياط در تعدّد كفاره است.

97

نيست يك گوسفند كفايت كند، لكن احتياط در تعدد است، و اگر در اوقات متعدده استعمال كرد احتياط(1) ترك نشود، و اگر بعد از استعمال كفاره داد و باز استعمال كرد واجب است كه باز كفاره بدهد.(2)   (م345)

108 ـ صابون و بعضي شامپوها كه بويي دارد اگر صدق بوي خوش مي كند(3) در حال احرام از آن اجتناب كنند(4) و در غير اين صورت استعمال آن مانع ندارد.(5)   (س495)

109 ـ اگر محرم به علّتي مثل عرق سوز شدن بدن احتياج به ماليدن پماد پيدا كند نمي تواند(6) پمادي كه چربي دارد به بدن بمالد مگر در موارد

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله فاضل: بنابر اقوي كفاره را بايد متعدد بدهد.

آية الله زنجاني: اگر در احرام واحد بود يك كفاره كافي است مگر در خوردن غذاي معطر كه چنان چه بعد از كفاره دادن، دوباره غذاي معطر بخورد بايد دوباره كفاره بدهد.

2 ـ آية الله خويي: متعرض اين مسأله نشده اند.

آية الله سيستاني: به حاشيه مسأله 106 مراجعه شود.

3 ـ آية الله زنجاني: اگر بوي خوش آن به مشامشان مي رسد بايد از آن اجتناب كنند.

4 ـ آية الله بهجت، آية الله خويي: بنابر احتياط.

آية الله خامنه اي: استفاده محرم از صابون عطري و شامپوي معطر بنابر احتياط جايز نيست.

آية الله سيستاني: احتياط واجب اجتناب از استعمال آنهاست در صورتي كه بوي خوش داشته باشند.

5 ـ آية الله مكارم: اگر مشكوك هم باشد مانعي ندارد.

6 ـ آية الله سيستاني: اگر بوي خوش نداشته باشد براي معالجه اشكال ندارد واگر داشته باشد در صورت ضرورت جايز است.

آية الله مكارم: ماليدن انواع پمادها در ضرورت و معالجه مانعي ندارد.

آية الله خويي، آية الله تبريزي: كفاره روغن مالي از روي علم و عمد يك گوسفند و از روي جهل اطعام يك فقير است بنا بر احتياط در هر دو مورد.

98

ضرورت(1) ولي كفّاره ندارد ولو در غير موارد ضرورت(2) مگر آنكه بوي خوش داشته باشد، كه كفاره آن يك گوسفند است، اگرچه از روي اضطرار باشد(3) و حتّي در صورتي كه چربي نداشته باشد.(4)   (س500)

* نگاه كردن در آينه.(5)

110 ـ نگاه كردن به اجسام صاف صيقل داده شده كه عكس در آن پيداست و نگاه كردن در آب صاف اشكال(6) ندارد.   (م364)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله زنجاني: و اگر مشكل او با استفاده از پمادهاي غير معطر برطرف مي شود، پماد معطر نمالد و در هر حال، كفاره روغن مالي ـ هر چند معطر نباشد ـ از روي علم و عمد يك گوسفند و از روي جهل اطعام يك فقير است و چنانچه از روي غفلت باشد كفاره ندارد و در ثبوت كفاره بين ضرورت و غير آن فرقي نيست.

2 ـ آية الله مكارم: در غير مورد ضرورت كفاره آن احتياطاً يك گوسفند است.

3 ـ آية الله خامنه اي: اگر بوي خوش داشته باشد بنابر احتياط مستحب كفّاره آن گوسفند است.

4 ـ آية الله مكارم: در صورت چربي داشتن و بوي خوش در غير موارد ضرورت احتياط دو گوسفند است.

5 ـ آية الله خامنه اي: نگاه كردن در آينه بدون قصد زينت مانند راننده و امثال آن اشكال ندارد.

آية الله مكارم: در صورتي كه براي تزيين خود و اصلاح سر و وضع خود باشد.

آية الله سيستاني، آية الله تبريزي: نگاه كردن در آينه جهت زينت بر محرم حرام است.

آية الله بهجت: در صورتي كه براي عذري از قبيل مرض نباشد كه صدق تزيّن نمي كند. (مناسك شيخ ص21)

آية الله زنجاني: نگاه كردن در آينه و همچنين در ديگر اجسامي كه عكس انسان در آنها پيداست در صورتي كه همراه با قصد زينت يا در معرض تزيين محرم باشد جايز نيست لكن نگاه كردني كه هيچ ارتباطي با زينت ندارد مانعي ندارد.

6 ـ آية الله خامنه اي: نگاه كردن به آب زلال يا اجسام صيقل داده شده كه تصوير در آن پيدا است، در حكم نگاه كردن به آينه است و اگر براي زينت و آرايش باشد، حرام است.

آية الله سيستاني: اجسام صيقلي ديگري كه خاصيت آينه را داشته باشند حكم آينه را دارند.

آية الله مكارم: هرگاه براي تزيين و اصلاح خود باشد اشكال دارد.

99

111 ـ عينك زدن اگر(1) زينت نباشد اشكال ندارد، ولي اگر زينت محسوب شود(2) جايز نيست.(3)   (م365)

112 ـ اگر در اطاقي كه ساكن است(4) آينه باشد و بداند كه گاهي چشم او سهواً به آينه مي افتد اشكال ندارد، لكن احتياط آن است كه آن را بردارد يا چيزي روي آن بيندازد.   (م367)

113 ـ  نگاه كردن در دوربين عكاسي براي عكس گرفتن(5) اگر معلوم نيست(6) كه در آينه نظر مي شود اشكال ندارد.(7)   (س498)

114 ـ احوط اجتناب(8) از نگاه كردن محرم است در آينه حتّي در مواردي كه نخواهد خود را ببيند بلكه براي ديدن ماشين و غيره يا مثلا

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله بهجت: اگر بقصد زينت نباشد بنا بر اقوي عيبي ندارد.

2 ـ آية الله فاضل : و به قصد زينت استفاده كند .

3 ـ آية الله خامنه اي: احتياط واجب اجتناب از هر چيزي است كه عرفاً زينت محسوب مي شود.

آية الله سيستاني: در صورتي كه عينك زدن عرفاً زينت باشد، احوط پرهيز از آن است.

4 ـ آية الله فاضل: يا در ماشيني كه نشسته است.

5 ـ آية الله زنجاني: اشكال ندارد.

6 ـ آية الله مكارم: اشكال ندارد.

آية الله فاضل: نظر در آينه صدق نمي كند و اشكال ندارد.

آيات عظام سيستاني، خويي، تبريزي: بر فرض آينه بودن، و نظر كردن به آن چون غرض غير زينت است، مانعي ندارد.

آية الله خامنه اي: در حال احرام تصويربرداري با دوربين عكاسي يا فيلم برداري اشكال ندارد.

7 ـ آية الله بهجت: چون براي تزيين نيست اشكال ندارد.

8 ـ آية الله خامنه اي: نگاه كردن محرم در آينه اگر براي زينت باشد حرام است وگرنه حرام نيست.

آية الله مكارم: تنها درموردي اشكال دارد كه براي تزيينواصلاح سر و وضع خودش در آينه نگاه كند.

آية الله بهجت: نگاه كردن محرم در آيينه اگر براي زينت باشد حرام است و گرنه حرام نيست.

100

علاج دردي در آن نظر مي كند.(1)   (س497)

* انگشتر به دست كردن.

115 ـ انگشتر به دست كردن به جهت زينت جايز نيست، و اگر براي استحباب باشد مانع ندارد.(2)   (ص186)

116 ـ احتياط واجب(3) آن است كه محرم « حنا » براي زينت
نبندد(4) بلكه اگر زينت باشد ولو قصد نكند احتياط در ترك است بلكه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله نوري: در صورتي كه ضرورتي نباشد.

آية الله گلپايگاني، آية الله صافي: نظردر آينه مطلقاً جايز نيست چه به قصد زينت باشد و چه نباشد.

آية الله فاضل: آن چه از محرمات احرام است آن است كه انسان خود را در آينه ببيند، اما اگر بخواهد از طريق آينه اشياء يا افراد ديگر را ببيند اشكال ندارد.

آية الله زنجاني: نگاه كردن در آينه در اين موارد اشكال ندارد.

2 ـ آية الله خامنه اي: بنابر احتياط واجب، محرم بايد از به دست كردن انگشتر و به كار بردن حنا اجتناب كند اگر اينها زينت محسوب شوند گر چه قصد زينت نكند بلكه بايد از هر كاري كه زينت حساب شود اجتناب كند.

آية الله سيستاني: انگشتر به دست كردن براي زينت به احتياط واجب جايز نيست ولي براي امر ديگري مانند استحباب و يا نگهداري آن اشكال ندارد.

آية الله مكارم: انگشتر زينتي به هر قصد باشد حرام است.

3 ـ آيات عظام خويي، تبريزي، مكارم: حنا بستن در صورتي كه زينت گفته شود بر محرم حرام است.

آية الله خامنه اي: مراجعه شود به حاشيه مسأله قبل.

آية الله سيستاني: احتياط واجب براي زن و مرد محرم ترك هر چيزي است كه عرفاً زينت شمرده شود چه قصد زينت كردن داشته باشد چه نداشته باشد و از اين قبيل است حنا ماليدن به روش معمول ولي استعمال آن به نحوي كه زينت نباشد در موارد علاج و مانند آن اشكال ندارد.

آية الله بهجت: حنا بستن اگرچه براي زينت باشد عيبي ندارد.

4 ـ آية الله زنجاني: استفاده از لوازم آرايشي ـ حنا يا غير آن ـ بر محرم جايز نيست هرچند قصد زينت نداشته باشد البته در سرمه كشيدن تفصيلي است كه در حاشيه مسأله 122 خواهد آمد.