|
فصل دوم : استطاعت
شرايط استطاعت
1 و 2ـ بلوغ و عقل
3ـ حريّت
4ـ استطاعت از جهت مال و صحّت بدن و توانائي و باز بودن راه و آزادي آن و وسعت وقت و كفايت آن. (م 14).
استطاعت مالي
* آيات عظام: امام خميني، اراكي، گلپايگاني، خوئي(رحمهم الله)، خامنه اي و فاضل: شرط است در وجوب حج، علاوه بر مصارف رفتن و برگشتن، اينكه ضروريات زندگي و آنچه را در معيشت به آن نياز دارد، داشته باشد. مثل خانه مسكوني و اثاث خانه و وسيله سواري و غير آن در حدّي كه مناسب با شأن او باشد و چنانچه عين آن ها را نداشته يا ندارد، پول يا چيزي كه بتواند آن ها را تهيه كند، داشته باشد. (م 16).
* آية الله مكارم: خواه (خانه مسكوني) ملكي باشد يا اجاره اي كه با شئون او سازگار باشد. (همان).
* آية الله بهجت: ضرورت شخصيه يا شأنيه. (همان).
* آية الله صافي و آية الله سيستاني: و نداشتن آن حرجي باشد. (همان).
* آية الله صانعي: و همچنين است در صورت عزم بر عود و مراجعت، سوغات ها و وليمه و پذيرايي در برگشت، اگر به نحوي باشد كه تركش موجب ملامت و خجلت زدگي مي شود. (همان).
تذكر: به مسأله 51 نيز مراجعه شود.
قرض كردن پول حجّ
با قرض كردن پول:
* استطاعت حاصل نمي شود و كفايت از حج نمي كند: (آيات عظام: امام خميني، اراكي(رحمهم الله)، مكارم، نوري و صانعي).
* حج واجب مي شود: (آيات عظام: خوئي، گلپايگاني(رحمهم الله)، فاضل، سيستاني، بهجت، وحيد، تبريزي، زنجاني و صافي).
* آيات عظام: امام خميني، اراكي(رحمهم الله)، نوري، صانعي و مكارم: اگر غير مستطيع، مصارف حج را قرض كند مستطيع نمي شود، هر چند بتواند بعداً به سهولت قرض را اداء كند و اگر با آن حج بجا آورد از حجة الاسلام كفايت نمي كند. (م 20).
* آية الله خامنه اي: با قرض، استطاعت حاصل نمي شود.
(استفتائات ص 9 س 2).
* آية الله تبريزي:... و اگر در وقت قرض كردن مالي داشته باشد كه بتواند با آن قرض خود را ادا كند ولي فعلا نمي تواند آن را بفروشد يا در آن تصرّف كند حج بر او واجب خواهد بود. (م 20).
* آية الله سيستاني: مگر اينكه وقت پرداخت قرض آنقدر دور باشد كه اصلا عقلا به آن توجّه نكنند كه در اين صورت حج بر او واجب خواهد شد.(همان).
* آيات عظام: خويي، گلپايگاني(رحمهم الله)، فاضل و صافي: هر گاه كسي مقداري پول قرض كند كه آن پول به مقدار مخارج حج باشد و قدرت پرداخت آن را بدون مشقت بعد از آن داشته باشد، حج بر او واجب خواهد بود. (همان).
* آية الله وحيد: ولي اگر قرض كرد به اندازه هزينه حج و توانائي بر پرداخت قرض بدون زحمت داشته باشد، حج بر او واجب مي شود.
(ص 20 م 30).
* و نيز آية الله زنجاني: (ص 25 م 33).
* آية الله بهجت: قرض گرفتن براي حج تحصيل استطاعت است و واجب نيست مگر آن كه مالي داشته باشد بالفعل كه مي تواند پس از حج با فروش و استبدال آن اداء دين كند كه در اين صورت قرض گرفتن واجب است با عدم تمكن از فروش آن قبل از حج و اگر مالي كه با آن اداء دين مي نمايد بعد از حج تحصيل مي شود پس در وجوب حج فعلا تأمّل است. (م 20).
داشتن خانه گران قيمت
* آيات عظام: امام خميني، اراكي، گلپايگاني(رحمهم الله)، فاضل، خامنه اي، صافي، نوري، مكارم، تبريزي و صانعي: اگر كسي منزل گران قيمتي
دارد و در صورتي كه آن را بفروشد و منزل ارزان تر بخرد و با تفاوت آن بتواند به حج برود چنانچه آن منزل زائد بر شؤون او نباشد، لازم نيست آن را بفروشد و با اين فرض مستطيع نيست. و اگر زائد بر شؤون او باشد با وجود ساير شرايط مستطيع است(م 49).
* آية الله بهجت: اگر استبدال ضرري يا حرجي باشد لازم نيست(همان).
* آية الله خويي(رحمه الله) و آية الله سيستاني: اگر فروش خانه سبب حرج و مشقت نباشد، حج بر او واجب است(همان).
تذكر: در مورد داشتن ماشين، باغ، زمين و... نيز حكم همين است.
فاقد منزل مسكوني
* امام خميني(رحمه الله): اگر كسي زمين يا چيز ديگري را بفروشد كه منزل مسكوني تهيه كند در صورت نياز به منزل مسكوني مستطيع نمي شود هر چند پولي كه بدست آورده براي مخارج حج كافي باشد(م 51)
آية الله مكارم: و قصد تهيه آن را داشته باشد.(همان)
* آيات عظام خويي(رحمه الله)، بهجت و سيستاني: در صورتي كه صرف آن پول در راه حج سبب ناراحتي و مشقت در زندگي وي شود، حج بر او واجب نمي شود، و چنانچه سبب ناراحتي نشود واجب مي شود.(همان)
آية الله خامنه اي: اگر در نزد عرف داشتن خانه ملكي از شؤون عرفي او باشد يا سكونت در غير خانه ملكي براي او باعث مشقت و ناراحتي
شود و يا موجب تحقير او گردد، مستطيع نمي شود.(همان)
* س ـ كسي كه فاقد مسكن ملكي است و زندگي او از طريق درآمد و حقوق تأمين مي شود و هزينه حج را نيز دارا مي باشد، آيا مستطيع است؟
* آيات عظام: امام خميني، گلپايگاني، اراكي(رحمهم الله)، مكارم، سيستاني، صافي، نوري، فاضل، خامنه اي و صانعي: اگر لوازم زندگي به مقدار شأن خويش دارا شد و بعد از مراجعت با درآمد كسب بتواند زندگي خود و عائله را اداره كند، مستطيع است(م 77).
* آيات عظام: خويي(رحمه الله)، تبريزي و بهجت: اگر از جهت صرف هزينه در ناراحتي و مشقت (دچار) نشوند واجب است حج برود. (همان).
استطاعت و پول قرباني
* س ـ شخصي به جز پول قرباني استطاعت را دارد، آيا حج بر او واجب است؟
* آيات عظام: امام خميني(رحمه الله)، اراكي(رحمه الله)، بهجت، تبريزي، سيستاني، صانعي، مكارم و نوري: بلي، مستطيع است و پول هدي جزء استطاعت نيست(م 89).
* آيات عظام: خوئي(رحمه الله)، گلپايگاني(رحمه الله)، صافي و فاضل: چنين شخصي مستطيع نيست و پول هدي، جزء استطاعت است(همان).
* آية الله مكارم و آية الله سيستاني:... استطاعت حاصل است و به جاي هدي روزه بگيرد(همان).
* آية الله تبريزي: مستطيع است، در صورتي كه بتواند بدون حرج و مشقت بدل هدي روزه بگيرد(همان).
مهريه زن
* آيات عظام: امام خميني، اراكي(رحمهم الله)، خامنه اي، فاضل، صافي، نوري و صانعي: زني كه مهريه اش وافي براي مخارج حج هست و آن را از شوهر خود طلبكار است، اگر شوهرش تمكّن از اداي آن را ندارد، زن حقّ مطالبه ندارد و مستطيع نيست، و اگر تمكّن دارد و مطالبه آن براي زن مفسده اي ندارد، با فرض اينكه شوهر نفقه و مخارج زندگي زن را مي دهد لازم است زن مهريه را مطالبه كند و به حج برود و چنانچه براي او مفسده دارد، مثل اينكه ممكن است مطالبه به نزاع و طلاق منجر شود كه براي زن مفسده دارد، مستطيع نشده است.
(م 47).
* آية الله گلپايگاني(رحمه الله): مجرد طلاق باعث عدم وجوب حج نيست بلي اگر صرف مهريه در حج باعث شود كه زندگي او مختلّ گردد، حج بر او واجب نيست. (همان).
* آية الله سيستاني: (... به نزاع)، اگر به حدّي باشد كه براي زن تحمّلش مشكل باشد. (همان).
* آية الله تبريزي: اگر مطالبه مهريه موجب ناراحتي هايي شود كه زن در زندگي اش به حرج و مشقّت بيافتد حج بر او واجب نيست.
(همان).
* آية الله خويي(رحمه الله): يعني مطالبه بر او حرجي يا در آن خوف ضرر باشد حج بر او واجب نيست. (همان).
* آية الله مكارم: حتي اگر منجرّ به طلاق نشود ولي مشكلات مهمّي در زندگي او حاصل گردد، حج لازم نيست. (همان).
* آية الله زنجاني: اگر شوهر تمكّن از پرداخت مهريه به مقدار مخارج حج دارد و مطالبه مهريه، مستلزم حرج و هتك حيثيّت نباشد، با وجود ساير شرايط استطاعت، حج بر او واجب است. (ص 11
س 35).
* آية الله بهجت: در صورتيكه مطالبه مهر از شوهر، ناراحتي و يا مشكلاتي در زندگي ايجاد نكند، وي مستطيع است و مطالبه مهر منعي ندارد بلكه لازم است. ولي اگر موجب دردسر و ناراحتي براي وي شود و يا مراجعه به حاكم باعث منقصت شأن او گردد مطالبه لازم نيست. (م 47).
استطاعت مالي و عدم استطاعت بدني يا باز نبودن راه
* مي تواند در مال تصرّف كند: (آيات عظام: امام خميني، اراكي(رحمهم الله)، بهجت، مكارم، فاضل، صانعي و نوري)
* واجب است نايب بگيرد: (آيات عظام: گلپايگاني، خوئي(رحمهم الله)، صافي، سيستاني و زنجاني)
* بنابر احتياط نايب بگيرد. (آية الله تبريزي)
* نايب گرفتن موافق احتياط است: (آية الله وحيد)
* آيات عظام: امام خميني(رحمه الله)، فاضل، مكارم، نوري، بهجت و صانعي: كسي كه از جهت مالي مستطيع است و از جهت صحّت بدن يا باز بودن راه مستطيع نيست مي تواند در مال تصرّف كند و خود را از استطاعت مالي خارج كند. (م 23).
* آية الله گلپايگاني(رحمه الله)، آية الله صافي: اگر از جهت مالي قدرت دارد و از جهت صحّت بدن استطاعت ندارد و اميد خوب شدن ندارد، واجب است نايب بگيرد، بلكه احوط نايب گرفتن است براي كسي كه اميد خوب شدن دارد. پس اگر رفع عذر شد، خودش نيز به حج برود، مگر اينكه پس از رفع عذر، استطاعت مالي نداشته باشد. (همان)
* آية الله گلپايگاني(رحمه الله): اگر علم داشته اشد كه در آن سال متمكن از رفتن به حج است، جواز مصرف كردن وجه در غير حج(خصوصاً در اوان خروج مردم براي حج) مشكل است، و اگر استطاعت مالي بعد از استطاعت طريقي حاصل شده باشد تصرف در آن مال در زماني كه مردم آماده براي حج مي شوند، جايز نيست(همان).
* آية الله اراكي(رحمه الله): و مأيوس است از تمكّن از مسير و صحّت بدن.
(همان).
* آية الله خوئي(رحمه الله): اگر دارا و ثروتمند است و توانايي مباشرت اعمال حج را ندارد يا دشوار و با مشقّت است، بايد نايب بگيرد. و وجوب نايب گرفتن، مانند وجوب حج فوري است. (همان).
* آية الله سيستاني: كسي كه تمكن مالي دارد ولي توانائي مباشرت حج را ندارد و اميد اين كه بتواند در آينده انجام دهد ندارد، واجب است نائب بگيرد، و اگر مباشرت براي او حرج و مشقّت داشته باشد، مي تواند نائب بگيرد، گرچه مباشرت افضل است و به هر حال همچنانكه وجوب مباشرت فوري است وجوب استنابه نيز فوري است. (همان).
* آية الله زنجاني: كسي كه از جهت مالي مستطيع است و فعلا از جهات ديگر استطاعت ندارد، اگر از استطاعت پيدا كردن مأيوس است، واجب است در اوّلين سال ممكن، كسي را به نيابت خود به حج بفرستد و اگر در آينده توانايي رفتن به حج پيدا كرد، بايد دوباره براي خود حج بجا آورد. (ص 16 م 51).
* آية الله تبريزي: اگر مي داند در همان سال ساير شرائط استطاعت حاصل مي شود حفظ استطاعت مالي لازم است وگرنه لزوم ندارد و اگر اطمينان به زوال عذر تا آخر عمر ندارد بنا بر احتياط در همان سال نايب بگيرد و چنانچه عذرش زايل شد و استطاعت مالي باقي بود بنا بر احتياط دوباره خودش حج بجا آورد. (همان).
* آية الله بهجت: در صورتي كه موضوع وجوب استنابه كه يأس از
رفع مانع است محقق نشده باشد(همان).
* آية الله وحيد: در صورت تمكّن مالي و عدم استطاعت بدني يا حرجي بودن، وجوب نايب گرفتن محلّ اشكال است، اگر چه موافق با احتياط است. (ص 29 م 60).
رجوع به كفايت
* شرط است و وجوه شرعيه كفايت نمي كند: (آيات عظام: امام خميني، اراكي(رحمهم الله) و نوري).
* شرط نيست و وجوه شرعيه كفايت مي كند: (آيات عظام: خوئي، گلپايگاني(رحمهم الله)، سيستاني، بهجت، صانعي، تبريزي، وحيد، فاضل، خامنه اي، مكارم و زنجاني).
* احتياط ترك نشود: (آية الله صافي).
* آيات عظام: امام خميني، اراكي(رحمهم الله) و نوري: شرط است در استطاعت رجوع به كفايت، يعني بعد از برگشت از حج، تجارت يا زراعت يا صنعت يا منفعت ملك مثل باغ و دكّان داشته باشد. بطوري كه براي زندگاني به شدّت و حرج نيفتد و اگر قدرت بر كسب لايق به حالش هم داشته باشد كافي است و اگر بعد از مراجعت نياز به مثل زكات و خمس و ساير وجوه شرعيه داشته باشد كفايت نمي كند. بنابر اين بر طلاب و اهل علمي كه در بازگشت از حج، نياز به شهريه حوزه هاي علميه دارند حج واجب نيست. (م 40).
* آية الله فاضل: و همچنين اگر از طريق زكات يا خمس و يا استعطاء، امور خود را اداره كند كافي است و همچنين كسي كه آنچه دارد در راه حج خرج كند زندگي او قبل و بعد از حج تفاوتي نكند. حج بر او واجب مي شود و نيز بر طلاب كه با شهريه اداره مي شوند چنانچه هزينه حج و مخارج خانواده خود را داشته باشند يا به عنوان روحاني مشرّف شوند حج واجب است و از حجة الاسلام كفايت مي كند. (همان).
* آية الله خامنه اي: اگر بعد از مراجعت، زندگي آن ها با شهريه اداره مي شود كفايت مي كند و حج واجب است. (همان).
* آيات عظام: خوئي(رحمه الله)، سيستاني و تبريزي: كسي كه از وجوه شرعيه مانند خمس و زكات و امثال اين ها، زندگي خود را اداره مي كند و بر حسب عادت مخارجش بدون مشقّت، مضمون و حتمي باشد در صورتي كه داراي مقداري پول گردد كه وافي به هزينه حج و مخارج عيالش باشد بعيد نيست حج بر او واجب باشد و همچنين است كسي كه شخص ديگري در تمام مدّت زندگي او مخارجش را متكفل باشد و همچنين كسي كه اگر آنچه دارد در راه حج صرف كند زندگي بعد از حجش با قبل از آن تفاوتي نكند. (همان)
* همچنين آية الله بهجت: ولي معظم له فرموده اند: به جاي بعيد نيست حج بر او واجب مي شود. (مناسك، ص 12 م 25). همچنين آية الله وحيد(ص 18، م 25).
* آية الله گلپايگاني(رحمه الله): افرادي كه از وجوه خاصي مثل: سهم سادات و وجوهات شرعيه و نذورات استفاده مي كنند، مانند: طلاب و سادات و اشخاص ديگري كه مورد توجه مردم هستند در صورتي كه هزينه حج و مخارج عيالات را تا بازگشت داشته باشند، بعيد نيست كه حج بر آنان واجب باشد. (همان از آداب و احكام حج م 68)
* آية الله مكارم: براي طلّاب و مانند آن ها حج واجب مي شود.
(همان)
* آية الله زنجاني: اگر مخارج حج از وجوه شرعي تأمين شده باشد آيا شخص مستطيع است؟ جواب: مستطيع مي باشد. (ص 6 س 16)
* آية الله صافي: ... حج واجب نيست ولي رعايت احتياط باينكه به نحوي خود را واجد شرايط استطاعت نمايد، ترك نشود. (همان)
* آية الله صانعي: ظاهر وجوب حج است براي طلابي كه با مثل شهريه اداره مي شوند و در صدق عرفي استطاعت بين مثل شهريه و بين اخماس و زكوات كه به عنوان فقر و استحقاق داده مي شود و اطمينان به اداء آن هم غالباً وجود ندارد فرق است(همان)
نياز به ازدواج
* امام خميني(رحمه الله) و آية الله صانعي: كسي كه نياز به ازدواج دارد و براي آن پول لازم دارد، در صورتي مستطيع مي شود كه علاوه بر مخارج حج، مصارف ازدواج را هم داشته باشد(م 18).
* آية الله خامنه اي: و از ترك ازدواج، به حرج يا مرض و يا حرام دچار مي گردد. و يا ترك ازدواج موجب وهن او شود.(همان)
* آية الله اراكي(رحمه الله): و از ترك ازدواج، به حرج يا مرض و يا حرام دچار مي گردد.(همان)
* آية الله فاضل: بطوري كه ترك ازدواج، موجب مشقت يا ضرر باشد. (همان)
* آية الله گلپايگاني(رحمه الله) و آية الله صافي: اگر ترك تزويج، مستلزم حرج باشد به نحوي كه عرفاً بگويند: مستطيع نيست، واجب نمي شود والاّ حج بر او واجب و مقدّم است(همان).
* آية الله بهجت(رحمه الله): اگر در ترك نكاح، مشقت غير قابل تحمّل بحسب عادت بود يا خوف مرض يا خوف وقوع در حرام بود، اظهر جواز صرف در نكاح است و همچنين اگر قبل از رسيدن وقت سير كاروان حج، صرف در نكاح كند. اما بعد از رسيدن وقت سير، نمي تواند صرف در نكاح نمايد; به نحوي كه متمكّن از حج در آن سال نمي شود، نه در صورت تمكّن از جمع بين آن دو(همان).
* آيات عظام خويي(رحمه الله)، تبريزي و سيستاني: در صورتي كه صرف آن پول در راه حج، سبب ناراحتي و مشقت در زندگي وي شود، حج بر او واجب نمي شود، و چنانچه سبب ناراحتي نشود واجب مي شود. آية الله خويي اضافه فرمودند: بلي اگر بنابر صرف نكردن آن مال در نياز خود داشت، حج بر او واجب است(همان).
* آية الله مكارم: منظور از نياز اين نيست كه به خاطر ترك آن به عسر و حرج بيفتد، بلكه همين اندازه كه ازدواج از شؤون زندگي او باشد كافي است.(همان)
* آية الله نوري: به طوري كه اگر متأهل نشود به زحمت مي افتد يا به حرام مي افتد، در صورتي...(همان).
حج بذلي
* در مواردي، قبول واجب است: (امام خميني(رحمه الله) و ساير آيات عظام)
* قبول واجب نيست: (آية الله بهجت)
* آيات عظام: امام خميني، اراكي(رحمهم الله)، صانعي و فاضل: اگر مالي كه براي حج كفايت مي كند را به او ببخشند براي اينكه حج بجا آورد، بايد قبول كند و حج بجا آورد و همچنين اگر واهب بگويد: مخيّري بين اينكه حج بجا آوري يا نه. ولي اگر اسم حج را نياورد و فقط مال را به او ببخشد قبول واجب نيست. (م 34).
* آية الله نوري: مگر اين كه در قبول، ذلّت و مهانت براي او باشد كه در اين صورت قبول واجب نيست. (همان)
* آيات عظام: خوئي(رحمه الله)، سيستاني، تبريزي: در اين فرض (اگر واهب بگويد: مخيّري كه به حج بروي يا به حج نروي يا مالي را ببخشد و نامي از حج نبرد) قبول واجب نيست. (همان)
* آية الله مكارم: (و در فرض اخير نيز) قبول واجب است به شرط اينكه به هنگام بازگشت، زندگي او تأمين باشد. (همان)
* آية الله بهجت: در هيچ كدام از سه صورت، قبول واجب
نيست، و در صورت قبول، استطاعت بذليّه (در صورت
اوّل) و استطاعت ماليّه (در دو صورت بعد) محقّق مي شود
(همان)
* آية الله وحيد: در صورت اوّل قبول واجب است و در صورت دوّم، بنابر احتياط واجب است و در صورت سوّم قبول واجب نيست.
(ص 24 م 43)
* آية الله گلپايگاني(رحمه الله) و آية الله صافي: (.. بايد قبول كند و
حج به جاي آورد) چنانچه مال كافي براي مؤنه حج باشد
و يا بمقداري است كه به ضميمه اموال خود شخص،
استطاعت حاصل مي شود، حج بر او واجب و كافي از حجة الاسلام است. (م 34)
* آية الله زنجاني: (در هر سه صورت) اگر در قبول كردن هبه و تحويل گرفتن مال موهوب، مشقّتي نباشد، حج بر او واجب مي شود. بلكه اگر در قبول كردن آن يا تحويل گرفتنش مشقّت كمتر از حرج باشد، بنابر احتياط واجب حج واجب مي شود. ولي اگر حرجي باشد حجّ واجب نمي گردد. (ص 12،13 م 43)
استطاعت خدمه و روحاني كاروان
* س ـ خدمه كاروان ها و پزشكان و امدادگران و افراد ديگري كه با مأموريت به ميقات آمده اند آيا مستطيع هستند و بايد حجة الاسلام بجا آورند يا نه؟
* امام خميني(رحمه الله): خدمه كاروان ها كه وارد جده مي شوند، اگر ساير شرايط استطاعت را دارند، از قبيل داشتن وسايل زندگي بالفعل يا بالقوه و رجوع به كفايت، مثلا كار و صنعت و غير آن كه با آن ها مي توانند پس از مراجعت ادامه زندگي مناسب خود را بدهند مستطيع هستند و بايد حجة الاسلام بجا آورند، و كفايت از حج واجب آنان مي كند و چنانچه ساير شرايط را ندارند، به مجرد امكان حج، استطاعت حاصل نشده است و حج آنان استحبابي است و چنانچه بعداً استطاعت پيدا كردند بايد حج واجب را بجا آورند و حكم روحاني كاروان نيز همين است، ليكن اگر بعد از مراجعت از مكه نياز به شهريه حوزه دارند، مستطيع نمي شوند(م 58)
* آية الله خوئي(رحمه الله): (چنانچه ساير شرايط را ندارند) اگر حج موجب تفاوت در زندگي آنان نباشد، وجوب آن بعيد نيست(همان).
* آية الله مكارم: چنانچه زندگي خانواده آن ها در همان مدت تأمين باشد، مستطيع هستند و حجشان حجة الاسلام مي باشد و تأمين زندگي آنها در بازگشت شرط نيست(همان)
* ... نياز به شهريه نظر مراجع عظام در ذيل مسأله 40 گذشت. همچنين به مسأله 59 مراجعه شود.
استطاعت عمره مفرده
* واجب نيست (آيات عظام: امام خميني(رحمه الله) و ساير آيات عظام)
* احتياط واجب است (آيات عظام: مكارم، زنجاني و صانعي).
* امام خميني(رحمه الله) و ساير آيات عظام: كسي كه وظيفه اش جمع تمتع است... اگر استطاعت براي عمره داشته باشند و براي حج نداشته باشند، عمره مفرده بر آنها واجب نيست. مثل اشخاصي كه به نيابت حج مي كنند. گر چه احتياط آن است كه به جا آورد(م 179).
* آية الله زنجاني: بر كسي كه استطاعت انجام عمره مفرده را از وطن خود دارد و استطاعت حج را ندارد، واجب است عمره مفرده بجا آورد هر چند از اهالي مكّه و حوالي آن نباشد، ولي اگر تنها استطاعت عمره مفرده را از ميقات داشته باشد مانند: اكثر كساني كه براي انجام حج نيابي به ميقات آمده اند و استطاعت بلدي ندارند، عمره مفرده لازم نيست بلكه مطابق احتياط استحبابي است.
(استفتائات ويژه حج، ص 51، س 4)
* آية الله مكارم: بنابر احتياط واجب اگر براي عمره، مستطيع باشد، عمره مفرده بر او واجب است(مناسك م 355).
* آية الله صانعي: وجوبش خالي از قوت نيست. (همان)
* آية الله نوري: عمره مفرده واجب نيست. (م 171)
تذكر: نيز به مسأله 179 رجوع شود.
حج كودك
* آيات عظام: امام خميني(رحمه الله)، خوئي(رحمه الله)، مكارم، نوري و صانعي: رفتن بچّه مميّز به مكّه، مستحب است و حج او صحيح مي باشد اگر چه وليّ او اذن ندهد... ليكن حجِّ زمان كودكي از حجة الاسلام كافي نيست. (م 7)
* آية الله اراكي(رحمه الله): در صورتيكه ولي او اذن بدهد بنابر احتياط.
(همان)
* آية الله مكارم: ولي اگر تصرّف در مال خود مي كند، بايد به اذن وليّ باشد. (همان)
* آية الله سيستاني: بعيد نيست كه در صحّت آن، اذن وليّ معتبر باشد. (همان)
* آية الله گلپايگاني(رحمه الله) و آية الله صافي: در مواردي كه حج او موجب تصرّف در اموالش مي شود براي تصرّف، اذن وليّ لازم است.(همان)
* آية الله بهجت: بنابر احتياط اجازه ولي لازم است در صورتيكه موجب تصرّف در مال باشد. (همان)
* آيات عظام: امام خميني، اراكي(رحمهم الله)، خامنه اي، مكارم، نوري، صافي و صانعي: همچنين مستحب است وليِّ طفل غير مميّز، او را مُحرم كند و نيّت كند كه: «اين طفل را مُحرم مي كنم براي حج» يا «اين طفل را مُعتمر مي كنم به عمره تمتع» و اگر مي شود تلبيه را تلقين كند به
او، والاّ خودش به عوض او بگويد، و پس از احرام، وليّ بايد او را از محرمات باز دارد، و بايد وليّ، طفل را وا دارد كه تمام اعمال حج و عمره را انجام دهد و اگر نمي تواند، خود به نيابت از طفل انجام دهد.
(م 8، 10 و 13)
* آية الله فاضل: و در اعمالي كه نياز به وضو دارد احتياطاً طفل را وضو هم بدهد و خودش هم وضو بگيرد(همان).
* آيات عظام: خوئي(رحمه الله)، تبريزي، سيستاني و بهجت: (بازداشتن طفل از محرّمات) مربوط به حجّ صبّي غيرمميّز است(م 10)
* آية الله تبريزي: و در وقتي كه مي خواهد او را (طفل مميّز) طواف دهد واجب است طفل را وضو دهد اگر چه به صورت وضو باشد(م 13). همچنين آية الله وحيد (ص 10 م 7)
* آية الله بهجت: و در صورت تمكّن، احوط آن است كه در حال طواف هر دو (وليّ و طفل) طاهر باشند و نماز طواف را هر دو بخوانند، و سنگ ريزه را در دست طفل بگذارد و وليّ با آن كيفيت رمي و نيّت نمايد و در تمام افعال (طفل)، آن چه مي تواند انجام دهد و وليّ متصدي نيّت مي شود (همان، م 13).
* س ـ كفاره محرّمات احرام كودك بر عهده كيست؟
* امام خميني(رحمه الله):بعد از محرم شدن طفل، اگر وي محرمات احرام به جاي آورد يا ولي، او را از آنها باز نداشت، كفّاره بر ولي طفل است. نه بر مال طفل. بنابر اقوي در صيد و بنابر احتياط واجب در غير آن(م 11).
* آية الله گلپايگاني(رحمه الله) و آية الله صافي كفاره صيد بر ولي طفل است. و اما در وجوب ساير كفارات بر ولي اشكال است. اگر چه احوط اين است كه بر عهده ولي است(همان).
* آيات عظام، خامنه اي، خوئي(رحمه الله) و تبريزي: ظاهراً كفارات ديگر در غير صيد، نه بر ولي واجب است و نه در مال طفل. اما كفاره صيد بر ولي واجب است(همان).
* آية الله بهجت: كفاره صيد بر ولي واجب است و كفاره موجب هدي در چيزهايي كه عمد و خطاي آن كفّاره دارد نيز بر ولي است، بلكه در آن چه فقط عمد آن كفاره دارد و صبّي عمداً مرتكب شده، ثبوت كفاره بر ولي خالي از وجه نيست(همان).
* آية الله صانعي: كفاره طفل مميّز، اگر خود اراده حج نموده بنابر اظهر بر عهده خود اوست(همان).
* آية الله مكارم: بنابر احتياط مستحب در غير صيد(همان).
* آية الله سيستاني: كفاره صيد غيرمميز بر ولي اوست و در غير آن بر نابالغ كفّاره نيست، نه در مال او و نه در مال وليش(همان).
|