بخش 1

مقدمه چاپ جدید پیشگفتار بخش اول : اعمال عمره مفرده معنای عمره اقسام عمره اعمال عمره مفرده زمان انجام عمره مفرده مکان اعمال عمره مفرده


1


بسم الله الرحمن الرحيم


3


مناسك مُصَوَّر عُمره مُفردَه

محمدحسين فلاح زاده


5



6


امام خميني ( قدس سره ) :

به زائران بيت الله الحرام ايدهم الله تعالي عرض مي كنم كه اعمال و مناسك را به طور دقيق از روحانيون محترم كه در كاروانها هستند فراگيريد و به هيچ عملي بدون راهنمايي آنان دست نزنيد ، چه بسا باشد كه خداي نخواسته با سهل انگاري ، عملتان باطل شود و جبران آن را تا آخر نتوانيد بكنيد و يا به احرام باقي بمانيد و در برگشت ، موجبات زحمت خود و نزديكان خويش شويد و اين يك تكليف شرعي است كه از آن غفلت نبايد كرد .

صحيفه نور ، ج 20 ، ص 19

16/5/1365 هـ . ش .


7


مقدمه

بسم الله الرحمن الرحيم

« مراتب معنوي حج كه سرمايه حيات جاودانه است و انسان را به افق توحيد و تنزيه نزديك مي نمايد ، حاصل نخواهد شد مگر آنكه دستورات عبادي حج بطور صحيح و شايسته مو به مو عمل شود » .

حضرت امام خميني ( قدس سره )

حجّ نمايشي پرشكوه ، از اوج رهايي انسان موحّد از همه چيز جز او ، و عرصه پيكاري فرا راه توسن نفس ، و جلوه بي مانندي از عشق و ايثار ، و آگاهي و مسؤوليت ، در گستره حيات فردي و اجتماعي است . پس حجّ تبلور تمام عيار حقايق و ارزشهاي مكتب اسلام است .


8


مؤمنان گرچه با اين عبادت الهي ، آشنايي ديرينه دارند ، و هر سال با حضور شورانگيز از سراسر عالم ، زنگار دل ، با زلال زمزم توحيد مي زدايند ، و با حضرت دوست تجديد ميثاق مي كنند ، و گرچه ميراث ادب و فرهنگ ما ، مشحون از آموزه هاي حياتبخش حجّ است ، امّا هنوز ابعاد بي شماري از اين فريضه مهمّ ، ناشناخته و مهجور مانده است .

پيروزي انقلاب اسلامي ، در پرتو انديشه هاي تابناك امام خميني ـ رضوان الله تعالي عليه ـ حجّ را نيز همچون ساير معارف و احكام اسلامي ، در جايگاه واقعي خويش نشاند ، و سيماي راستين و محتواي غني آن را نماياند . امّا هنوز راهي دراز در پيش است ، تا فلسفه و ابعاد و آثار و بركات حجّ ، شناخته و شناسانده شود ، و مؤمن حجّ گزار با آگاهي و شعور ديني ، بر آن مواقف كريمه ، و مشاعر عظيمه ، كه محلّ هبوط ملائكة الله ، و توقّف انبيا و اوليا بود ، گام بگذارد .

در راستاي تحقق اين هدف بزرگ ، بعثه مقام معظّم رهبري با الهام از انديشه هاي والا و ماندگار امام راحل ، احياگر حجّ ابراهيمي ـ قدّس سرّه الشّريف ـ و بهره گيري از رهنمودهاي ارزشمند رهبر عزيز انقلاب اسلامي حضرت آية الله خامنه اي ـ مدّ ظلّه العالي ـ با تأسيس معاونت آموزش و تحقيقات ، تلاش مي كند فصل جديدي فرا راه انديشمندان مسلمان ، و علاقمندان


9


به فرهنگ حجّ ، و زائران و راهيان حرمين شريفين بگشايد . از اين رو در عرصه تحقيق و تأليف و ترجمه ، آثار گوناگون پيرامون حقايق و معارف حجّ ، آشنايي با اماكن مقدسه ، تاريخ و سرگذشت شخصيتهاي بزرگ اسلام ، بررسي رويدادها و عرضه خاطرات و بويژه آموزش مسائل و آداب حجّ تلاشهايي را آغاز كرده است .

آنچه اينك پيش روي خواننده قرار دارد برگ سبزي است از اين دفتر .

بي گمان راهنمايي و همراهي انديشوران ، از نارساييها خواهد كاست ، و در اين راه معاونت آموزش و تحقيقات بعثه مقام معظّم رهبري ، از همكاري همه علاقمندان استقبال كرده ، و دست آنان را به گرمي مي فشارد .

و من الله التوفيق و عليه التكلان

معاونت آموزش و تحقيقات

بعثه مقام معظم رهبري


10


پيشگفتار

بسم الله الرحمن الرحيم

« وَاَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلّهِ . . . »

« حج و عمره را براي خدا به پايان ببريد » . ( 1 )

هر ساله هزاران مسلمان مشتاق از سراسر عالم ، براي زيارت « مَعبد عشق و مَرقد معشوق » ( 2 ) راهي سرزمين حجاز مي شوند ، آنان كه استطاعت ( 3 ) انجام حج را دارند ، در موسمي خاص ، براي شركت در بزرگترين مراسم سياسي عبادي اسلام ، عازم آن ديار مي شوند و كساني كه چنين توانائي را ندارند ، در تمام ايّام سال مي توانند نوعي ديگر از اعمال كه « حج اصغر » نام گرفته ، يعني « عُمره » را بجاي آورند .

« عمره » و « حج » از دستورهاي مهم اسلام و داراي ويژگيهاي خاصي است كه با ساير عبادات تفاوت بسيار دارد ، تنها يك عبادتِ فردي نيست بلكه در اجتماع بزرگ مسلمانان انجام مي شود و تنها يك حركت اجتماعي نيست ، بلكه زيباترين

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ قرآن كريم ـ سوره بقره ، آيه 193 .

2 ـ معبد عشق = كعبه و مرقد معشوق = مزار پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) ، از پيام حضرت امام ( قدس سره ) ( 6/5/1365 )

3 ـ استطاعت = توانايي مالي و بدني .


11


مسائل عبادي كه روح آدمي راپرورش مي دهداز اجزاء آن است . اهميت اين عبادت تا حدّي است كه در نوع لباس انسان و خوردن و آشاميدن ، حتي سخن گفتن و نگريستن او اثر مي گذارد .

دقت وظائف انسان در انجام اين مراسم تا جايي است كه كمترين كوتاهي از آن ، گاه جريمه هاي سنگين را سبب مي شود و پيامد آن ، ممكن است تا آخر عمر باقي بماند ، امّا اگر زاير اين خانه ، احكام و آداب آن را به نيكي بشناسد و بدرستي عمل كند ، نه تنها وظيفه شرعي خود را انجام داده ، بلكه اجر و پاداش بسياري خواهد داشت كه كمتر عبادتي مي تواند با آن همسنگ شود ، ولي بايد دانست كه مراتب و آثار معنوي اين سفر الهي ، حاصل نخواهد شد ، مگر آنكه دستورهاي عبادي آن به طور صحيح و شايسته عمل شود ، و تحقّق ابعاد سياسي اجتماعي آن هم ، بسته به ابعاد معنوي آن است .

پس بر زايران عزيز است كه قبل از سفر ، با مسائل شرعي و مناسك آن آشنا شوند ، تا بتوانند با آگاهي بيشتر ، اعمال خود را به طورصحيح انجام دهندوازميزباني حضرت حق بهره مند گردند .

اين نوشته كه احكام عمره را بيان مي كند و تصاوير گويائي از بايد و نبايدها و اماكن مربوط به آنها را ارائه مي دهد قدمي است در راستاي آن هدف ؛ اميد است كه مورد قبول حضرت حق قرار


12


گيرد و ميهمانان الهي را راهنما باشد .

چند يادآوري

1 ـ اين نوشته ، شامل سه بخش است :

بخش اول ، اعمال عمره را بيان مي كند ، ( بايدها ) .

بخش دوم ، محرّمات احرام را بازگو مي كند ، ( نبايدها ) .

و در بخش سوم ، مختصري از آداب و مستحبات اين سفر ، آمده است .

2 ـ متن اين نوشته ، مطابق با فتاواي حضرت امام خميني ( قدس سره ) مي باشد ، و بيشتر به مسائل اصلي و ضروري پرداخته شده است ، بنابراين اختلاف فتوا ، كمتر در آن يافت مي شود ، ولي در موارد اندكي كه اختلاف فتوا به حدّي است كه امكان بطلان عمل يا ترك واجبي ، براي مقلِّدين ساير مراجع مي باشد ، فتاواي سه تن از مراجع بزرگ تقليد ، حضرات آيات عظام ، اراكي ، گلپايگاني ( دام ظلّهما ) و خوئي ( رحمه الله ) ، در پايان همان صفحه آورده شده است ، تااين رساله براي مقلّدين اين بزرگواران هم مفيد باشد .

3 ـ چون در اين نوشته ، بنابر فشردگي مطالب بوده است ، تنها به اَهمّ مسائل عمره و برخي از آداب و مستحبات آن اكتفا شده


13


است ، بنابراين ، افرادي كه خواهان تفصيل بيشتر مي باشند و يا مسأله خاصي برايشان پيش آمده كه پاسخ آن را در اين نوشته نمي يابند ، مي توانند به كتاب مناسك مراجعه كرده و يا از روحاني كاروان بپرسند .

4 ـ در تدوين اين متن ، سعي بر آن بوده تا از لغات و اصطلاحات مشكل پرهيز شود ، تا براي تمام مطالعه كنندگان مفيد باشد ، ولي در برخي موارد ، به ناچار لغت يا اصطلاح مشكلي بكار رفته ، امّا توضيح آن در پايين همان صفحه آمده است .

5 ـ در پايان ، از واحد سمعي بصري بعثه مقام معظم رهبري كه در تهيه تصاوير اين نوشته ياريمان فرمودند ، تشكر كرده پذيراي دريافت نظرات و پيشنهادات شما براي كمال بخشيدن به اين جزوه مي باشيم .

رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنّا إنَّكَ اَنْتَ السَّميعُ الْعَليم ( 1 )

محمّد حسين فلاح زاده

زمستان 1387 هـ . ش

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ سوره بقره ، آيه 127 .


14



15



16



18



19


بخش اوّل

اعمال عُمره مُفْرَده

1 . احرام

2 . طواف

3 . نماز طواف

4 . سعي

5 . تقصير يا حلق

6 . طواف نِساء

7 . نماز طواف نساء


21


عُمره مُفْرَده

معناي عمره

« عمره » در لغت به معناي زيارت است و در اصطلاحِ فقه ، زيارت خانه خداست ، با آداب ويژه آن .

اقسام عُمره

1 ـ عمره بر دو قسم است ، « تمتّع » ( 1 ) و « مُفرده » ( 2 ) و هر كدام از آنها ، يا « واجب » است و يا « مستحب » .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ تمتّع : لذت بردن ، بهره مند شدن . نام نوعي از عمره و حج است ، و بدان جهت اين نوع از عمره و حج را « تمتع » ناميده اند كه در مدتي كه انسان از احرام عمره خارج مي شود تا زماني كه بار ديگر براي حج محرم مي شود ، لذتهايي كه زن از شوهر خود و مرد از همسر خود مي برد جايز مي باشد . اين نوع از عمره و حج وظيفه كساني است كه از فاصله بيش از 16 فرسخي مكّه براي انجام اعمال به آنجا مي روند .

2 ـ مُفرده : تك ، يگانه ، نوعي از عمره است كه به تنهايي و جداي از حج انجام مي شود .


22


2 ـ كساني كه از مكّه دور هستند ( شانزده فرسخ شرعي و بيشتر از آن ) كه وظيفه آنان « حج تمتّع » است ، عمره اي كه بر آنان واجب مي شود ، همراه با حج است و « عُمره تمتع » نام دارد .

3 ـ كسي كه مي خواهد به شهر مكّه برود ، واجب است با احرام وارد شود و براي احرام هم بايد نيّت « عُمره » يا « حج » داشته باشد ، و اگر وقت حج نيست ، واجب است براي « عُمره مُفرده » محرم شود وبقيه اعمال آن را بجا آورد ( 1 ) .

اعمال عمره مفرده

اعمال عُمره مُفرده عبارت است از :

* احرام

* طواف

* نماز طواف

* سعي

* حَلق يا تقصير

* طواف نساء

* نماز طواف نساء

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كساني كه شغلشان اقتضاي آن را دارد كه زياد به مكه مي روند ، مانند رانندگان ، از اين حكم بيرونند .


23


زمان انجام عمره مفرده

عمره مفرده زمان معيني ندارد و در تمام سال مي توان بجا آورد ، ولي اگر فاصله دو عمره كمتر از يك ماه باشد ، احتياط آن است كه عُمره دوّم را به قصد رَجاء ( به اميد ثواب ) بجا آورد . ( 1 )

مكانِ اعمالِ عمره مفرده

* احرام : « اَدْنَي الْحِل » يا يكي از ميقاتهاي حج ( 2 ) ؛

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله اراكي : بين دو عمره مفرده رعايت ده روز فاصله لازم است و احوط آن است كه در كمتر از ده روز به قصد رجاء آورده شود . ولي بين عمره تمتّع و عمره مفرده رعايت فاصله لازم نيست .

آيات عظام گلپايگاني ، صانعي ، زنجاني : بين دو عمره فاصله معتبر نيست و هر روز مي تواند عمره بجا آورد .

آية الله خامنه اي : فاصله معيني بين دو عمره شرط نيست ، ولي بنابر احتياط در هر ماه فقط يك عمره براي خود مي تواند بجا آورد ، ولي آوردن عمره براي غير خود ، هر نفر يك عمره جايز است .

آيات عظام خوئي ، فاضل ، صافي ، تبريزي ، سيستاني ، مكارم : اگر دو عمره در دو ماه باشد مانع ندارد ، اگر چه يكي در آخر ماه و ديگري در اوَل ماه بعدي ، ولي اگر بخواهد در يك ماه دو عمره بجا آورد و هر دو براي خودش باشد ، عمره دوم را رجاءاً بجا آورد ، ولي اگر آن دو عمره يا يكي از آنها براي شخص ديگري باشد ، ( آية الله صافي : اگرآن دو عمره براي دو نفر باشد ) در يك ماه هم مانع ندارد .

آية الله بهجت : افضل ، بلكه احوط آن است كه عمره دوّم در ماه ديگري غير از ماهي باشد كه عمره اوّل را بجا آورده است يا فاصله بين آنها ده روز باشد ، ولي اگر بخواهد يك عمره براي خود و يك عمره براي ديگري بجا آورد ، فاصله يك ماه لازم نيست . و همچنين اگر هر دو عمره براي ديگري باشد .

2 ـ تفصيل اين مسأله در ص 29 خواهد آمد .


24


* طواف : در مسجد الحرام ، به دور كعبه ؛

* نماز طواف : در مسجد الحرام ، پشت مقام ابراهيم ( عليه السلام ) ؛

* سعي : در فاصله بين « صفا » و « مَروَه » كه امروزه به صورت سالني ساخته شده است ؛

* حَلْقْ يا تقصير : مكان معين ندارد ؛

* طواف نساء : مسجد الحرام ، به دور كعبه ؛

* نماز طواف نساء : مسجد الحرام ، پشت مقام ابراهيم .

سير اعــمال عمره مفرده

ميقات حج يا ادنــي الحل   -->   مسجدالحرام   -->   مَسْــــــــعي   -->   مسجدالحرام    

      احرام                   |       طواف         |                 سعي         |     طواف نساء    

        ...                   |       نمازطواف     |       تقصير( 1 )       |     نمازطواف نســـــــاء

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 تقصير مكان معيني ندارد، گرچه اكنون متعارف است كه بعد از سعي در كنار مروه تقصير مي كنند


| شناسه مطلب: 75406