بخش 1

7

 

 مناسك حج محرمات احرام

سيد مرتضي موسوي شاهرودي

 

 

 

بسمه تعالي

مقدمه

مناسك و احكام حج، در مقايسه با احكام ساير واجبات، ويژگي هايي دارد; از آن جمله، كثرت مسائل و پيدايش مسائل جديد آن است. ويژگي ديگرش آن است كه بر هر انسان مكلّفي، تنها يك مرتبه در طول عمر واجب مي شود و اين خود به حساسيت اين فريضه مي افزايد. و از اين رو است كه معمولاً انگيزه و جوش و خروش زيادي براي فراگيري آن، در زمان نزديك شدن حج، براي همه محسوس است.

بنابراين، حساس بودن خودِ مناسك حج و شرايط جنبي آن از سويي و اختلاف فتاوي از سوي ديگر و متعدد بودن مراجع تقليد از ديگر سوي، به مشكلات كار مي افزود و بايد اعتراف كرد كه پاسخگويي مسائل به زائران توسط روحانيون محترم، بسيار مشكل بود; زيرا به دست آوردن فتاواي مراجع به جهت اختلاف آراء آنها، كاري دشوار مي نمود، ليكن چاره اي جز اين نبود و بايد آن را تحمّل

8

مي كردند. اين آرزوي همه عزيزان روحاني بود كه اين اشكالات به گونه اي رفع شود تا بهتر بتوانند پاسخگوي مردم باشند و آنان را، از سردرگمي كه عمدتاً به خاطر نقل اختلاف فتاوي بود، برهانند. گرچه تهيه و تنظيم مناسك محشّاي مراجع بزرگوار تقليد، منتشر شده توسط بعثه مقام معظم رهبري، گامي بزرگ در جهت آگاهي و آموزش فتاواي مراجع بزرگوار محسوب مي گردد و لازم است در اينجا از همه آن عزيزان تقدير و تشكر نماييم، ليكن با اين همه، خود شاهد پاورقي هاي فراوان آن هستيد!

به هر حال، حل اين مشكل آرزويي بود كه سالها در ذهن خود مي پروراندم تا اينكه راههاي مختلفي به ذهنم رسيد كه شايد بيشتر يا همه آن راه ها به ذهن همه عزيزان روحاني نيز رسيده باشد ولي پيداست كه بايد چاره اي انديشيده مي شد كه از نظر فتاواي مراجع نيز به مشكل برخورد نكند.

با مطالعه دقيق مناسك حج سرانجام به اين نتيجه رسيديم كه اگر بتوانيم احتياطات را از مناسك جدا كنيم و تنها فتاوي را در اختيار قرار دهيم، كه با اين كار شايد بيش از نيمي از راه را پيموده باشيم. فلذا اين شيوه را با بعضي از بزرگواران آشنا به مسائل و اهل فن، مطرح نموديم كه آنها

9

نيز معتقد بودند از نظر عملي كار مشكلي است و پيگيري لازم دارد، ولي اگر به نتيجه برسد، بسياري از مشكلات حل مي شود.

با استعانت از خداوند، چند نفر از فضلا را دعوت به همكاري كرديم، آنها نيز با داشتن مشاغل زياد درسي، بذل محبّت كرده، آماده همكاري شدند كه بدين وسيله با ذكر نام آنها از همه اين عزيزان تقدير و تشكر مي نمايم:

حجج اسلام آقايان مسيح الله آصفي، قدير علي شمس، محمد عسكري و رضا محققيان.

جزوه حاضر كه با تلاش فراوان اين عزيزان به انجام رسيد، داراي ويژگي هاي زير است. اميدوارم مورد توجّه و عنايت شما قرار گيرد:

1 ـ مطابق است با فتاواي نُه نفر از مراجع بزرگوار تقليد كه عبارتند از: مرحوم امام خميني(قدس سره)، مرحوم حضرت آية الله العظمي خوئي و مرحوم آية الله العظمي گلپايگاني (قدس الله اسرارهم) و حضرات آيات عظام بهجت، تبريزي، سيستاني، فاضل لنكراني، خامنه اي و مكارم شيرازي (متع الله المسلمين بطول بقائهم الشريف).

2 ـ در اين جزوه احتياط واجب با توجّه به اينكه قابل رجوع به فتواي فالأعلم است، جمع آوري شده و فتواي

10

مشهور بين اين نُه مرجع ذكر شده است; زيرا يا فتوا در مسأله دارند يا احتياطي كه قابل رجوع به فتوي است. بنابراين، مقلدين مراجع فوق مي توانند به متن اين جزوه با ملاحظه پاروقي عمل نمايند يا از جهت اينكه فتواي مرجع تقليد آنان است يا فتوايي كه عمل به آن جايز است.

3 ـ عبارت متن مطابق است با فتواي اكثر مراجع فوق و چنانچه هركدام از اين بزرگواران فتوا به خلاف داشته باشند در پاورقي آمده است.

4 ـ در مواردي اندك، احتياط در مسأله ذكر شده و اين به خاطر آن است كه فتوا در مسأله نبوده و همه احتياط فرموده اند.

5 ـ اگر در مسأله اي دو فتواي مختلف بوده و بعضي نيز احتياط كرده اند، فتواي اكثر با ارجاع احتياط به آن در متن و تنها فتواي ديگر در پاورقي آورده شده، جز آنكه اختلاف ميان اقليّت و اكثريت كم باشد، كه در اين صورت فتواي مطابق احتياط در متن آورده شده است.

6 ـ مسائلي كه در بخش مسائل متفرقه و استفتاءات مناسك منتشر شده، از سوي بعثه مقام معظم رهبري آمده، در اينجا به جاي مناسب خود، در هر قسمتي منتقل شده است.

11

7 ـ در مواردي كه بعضي از مراجع عظام متعرّض فرعي شده اند و ديگران متعرّض نبوده اند، آن فرع از ديگران نيز استفتا شده و نظر آنان هم منعكس گرديده كه اين خود باعث تكميل جزوه و تقليل بعضي پاورقي ها شده است.

8 ـ در فهرست و ترتيب محرمات احرام تغييراتي داده شده; مثلاً مسائل صيد كه كمتر مورد ابتلا است، در آخر و مسائل مربوط به روابط زن و مرد، به جهت برخي ملاحظات، در ابتداي محرمات آورده نشده است.

در پايان از سروراني كه با راهنمايي هاي خود، در هرچه بهتر شدن اين مجموعه ما را ياري مي دهند كمال تشكر و قدرداني را داريم و اميدواريم بخشي از مشكلات، با مراجعه به اين جزوه حل گردد.

و السلام عليكم و رحمة الله وبركاته

سيّد مرتضي موسوي شاهرودي

 

14

نگاه كردن در آينه

مسأله 1: نگاه كردن در آينه، به جهت زينت، حرام است و به غير اين جهت اشكال ندارد.(1) و در اين حكم تفاوتي ميان زن و مرد نيست.

مسأله 2: نگاه كردن به آب صاف و اجسام صيقلي كه خاصيت آينه را دارد، اشكال ندارد.(2)

مسأله 3: نگاه به اشيا از پشت شيشه اتاق يا عينك(3) و مانند آن مانعي ندارد و همچنين است نگاه در دوربين، حتي اگر در آن آينه باشد.

مسأله 4: بودن در مكاني كه در آن آينه هست و مي داند كه گاهي سهواً نگاهش به آن مي افتد اشكال ندارد، گرچه احتياط مستحب است كه آن را بردارد يا چيزي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله گلپايگاني: نظر در آينه مطلقاً جايز نيست چه به قصد زينت باشد و چه نباشد.

2 ـ آيات عظام خامنه اي، سيستاني، مكارم: حكم نگاه در آئينه را دارد.

3 ـ حكم عينك زدن، در مسائل مربوط به حرمتِ زينت خواهد آمد.

15

رويش بيندازد.

مسأله 5: نگاه كردن در آينه(1) كفاره ندارد ولي مستحب است بعد از نگاه، لبيك بگويد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله گلپايگاني: كفاره اش استغفار است.

16

پوشيدن لباس دوخته براي مرد

مسأله 1: جايز نيست پوشيدن لباسهاي دوخته; مثل پيراهن و زيرجامه و شبيه به دوخته مانند لباس هاي بافتني و نمدي.

مسأله 2: استفاده از فتق بند و كمربند و بند ساعت و دمپايي دوخته مانعي ندارد و همينطور است همياني كه در آن پول مي گذارند.

مسأله 3: اگر به لباس دوخته و مانند آن احتياج پيدا كرد، جايز است بپوشد ولي بايد يك گوسفند كفاره بدهد.

مسأله 4: گره زدن لباس احرام و وصل كردن قسمتي از آن به قسمت ديگر با سوزن و سنجاق و سنگ گذاشتن و نخ بستن مانعي ندارد، مگر آن كه ردا صدق نكند و همچنين نبايد آنچه را لنگ قرار داده به گردن گره بزند

مسأله 5: پوشيدن انواع لباس دوخته براي زنان، مانعي ندارد، جز دستكش كه جايز نيست.

مسأله 6: جايز است محرم هنگام خوابيدن با لحاف و

17

پتو و مانند آن از چيزهاي دوخته تن خود را، جز سر بپوشاند.

مسأله 7: اگر با علم و عمد لباس دوخته و مانند آن بپوشد بايد يك گوسفند كفاره بدهد.

مسأله 8: اگر چند لباس از يك نوع بپوشد، مانند چند پيراهن(1) يا يك لباس را چند بار بپوشد كفاره متعدّد مي گردد.

مسأله 9: اگر از روي اضطرار لباسهاي متعدد بپوشد كفاره ساقط نمي شود.(2)

مسأله 10: اگر محرم چند قسم لباس دوخته بپوشد; مثل پيراهن و كت، بايد براي هر كدام يك كفاره بدهد حتي اگر آنها را داخل در هم كرده باشد و يكدفعه بپوشد.(3)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله فاضل: چنانچه چند لباس از يك نوع را يك دفعه (يعني پشت سر هم و بدون فاصله بپوشد يك كفاره كافي است).

آية الله گلپايگاني: براي پوشيدن جنس دوخته در احرام عمره يك كفاره و در احرام حج يك كفاره كافي است.

2 ـ آية الله مكارم: مگر اينكه موجب عسر و حرج شود.   

3 ـ آية الله گلپايگاني: نظر ايشان در پاورقي قبل گذشت.

18

پوشاندن تمام روي پا براي مردان

مسأله 1: پوشيدن كفش و جوراب و مانند آن، كه تمام روي پا را بپوشاند براي مرد جايز نيست اما پوشيدن دمپايي و مانند آن، كه تمام روي پا را نمي پوشاند اشكال ندارد.

مسأله 2: انداختن حوله احرام يا پتو روي پا; به طوري كه پوشيدن آن به حساب نيايد اشكال ندارد.

مسأله 3: اگر مرد از روي ناچاري چيزي بپوشد كه تمام روي پا را مي پوشاند، مي تواند آن را بپوشد و شكاف دادن آن لازم نيست.

مسأله 4: پوشيدن آنچه روي پا را مي گيرد كفاره ندارد.

19

پوشانيدن سر براي مرد

مسأله 1: جايز نيست مرد سر خود را با چيزي بپوشاند حتي با مثل حنا و گل و غير اينها ولي پوشانيدن با بعض بدن خود; مثل دست ها، جايز است.

مسأله 2: احتياط واجب آن است كه چيزي بر سر نگذارد كه سر به وسيله آن پوشيده شود; مثل بار براي حمل.

مسأله 3: در حكم سر است بعض سر، پس نبايد بعض سر را نيز بپوشاند. گوشها هم از سر محسوب مي شود اما صورت از سر نيست و پوشاندن آن عيبي ندارد.

مسأله 4: محرم مي تواند براي سردرد، دستمال به سرببندد و كفاره هم ندارد.(1)

مسأله 5: گذاشتن سر روي بالش و مانند آن براي خوابيدن مانعي ندارد. ولي پوشاندن سر موقع خوابيدن

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آيات عظام گلپايگاني، بهجت: كفاره دارد.