بخش 2
پوشانیدن صورت برای زن استفاده از بوی خوش سرمه کشیدن زینت کردن روغن مالیدن گرفتن ناخن زائل کردن مو سایه قرار دادن (برای مردان)
20 |
جايز نيست و اگر بدون توجه يا از روي فراموشي پوشانيد واجب است آن را فوراً بردارد.
مسأله 6: اگر پارچه اي را روي چيزي بيندازد بنحوي كه بالاي سر باشد و سر را زير آن كند، مانعي ندارد و همينطور رفتن در پشه بند.
مسأله 7: اگر سر را شست نبايد با پارچه و حوله آن را خشك كند و بعض سر در حكم همه آن است.(1)
و اگر وقت نماز تنگ باشد و نتواند سر را براي مسح ولو با دست خشك كند احتياط جمع بين وضو با اين حال و تيمم است.(2)
مسأله 8: نبايد محرم(3) سر خود را زير آب فرو برد، حتي بعض سر را(4) بلكه جايز نيست زير مايع ديگري مثل گلاب
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 ـ آيات عظام گلپايگاني، بهجت، خامنه اي، مكارم: خشك كردن به نحوي كه سر پوشانده نشود اشكال ندارد (نظر اين آقايان نسبت به بقيه مسأله همينجا معلوم شد).
2 ـ آية الله سيستاني: در اين فرض مي تواند با كنار حوله به مقدار مسح، سرش را خشك كند.
3 ـ آيات عظام خامنه اي، مكارم: و ظاهر كلام امام خميني: اين حكم مختص مردان است و شامل زنان نمي شود.
4 ـ آيات عظام سيستاني و تبريزي: فرو بردن بعض سر را زير آب جايز است.
21 |
و سركه و غير آن هم فروببرد و لكن زير دوش رفتن مانعي ندارد.
مسأله 9: اگر عمداً و با علم به مسأله سر را بپوشاند بنحوي از انحا; كفاره آن يك گوسفند است اما پوشاندن بعض سر كفاره ندارد.
مسأله 10: اگر سر را پوشانيد و گوسفند را براي كفاره ذبح كرد و دوباره سر را پوشانيد بايد مجدداً كفاره بدهد(1)ولي اگر قبل از كفاره دادن چند بار سر را پوشانيد كفاره متعدد نمي شود.(2)
مسأله 11: اگر محرم سر خود را با چيز دوخته اي كه پوشيدنش موجب كفاره است (مثل كلاه) بپوشاند، بايد دو كفاره بدهد(3) جز در صورت جهل و فراموشي.
مسأله 12: پوشانيدن سر از روي اضطرار ظاهراً كفاره ندارد.(4)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ امام خميني: كفاره مجدد احتياط مطلوبي است گرچه واجب نيست.
آية الله سيستاني: بعيد نيست كفايت يك كفاره.
2 ـ آية الله گلپايگاني: كفاره متعدد مي شود.
3 ـ آيات عظام سيستاني و تبريزي: ظاهراً كفاره متعدد نمي شود.
4 ـ امام خميني، آية الله گلپايگاني: فرض اضطرار را براي عدم لزوم كفاره استثنا نفرمودند.
22 |
پوشانيدن صورت براي زن
مسأله 1: زن نبايد روي خود را با نقاب و پوشيه و مانند اينها، حتي با بادبزن بپوشاند(1) و احتياط واجب آن است كه به چيزهاي غير متعارف مثل گل و دارو نيز نپوشاند.
مسأله 2: بعض صورت در حكم همه آن است بنابراين نبايد آن را بپوشاند اما زير چانه از صورت محسوب نمي شود.(2)
مسأله 3: زن مي تواند كمي از اطراف صورت را مقدمتاً براي پوشش واجب نماز بپوشاند، لكن بعد از فراغ از نماز
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 ـ آية الله بهجت: در غير حال ضرورت; مانند تحفّظ از مگس و مانند آن، در حال خوابيدن، اشكالي ندارد.
2 ـ آية الله خامنه اي: بر زنان حرام است پوشاندن صورت و مانند آن; به آنگونه كه عادتاً براي حفظ حجاب انجام مي دهند. امّا پوشاندن گوشه هايي از بالا يا پايين صورت يا دو طرف آن; به طوري كه پوشاندن صورت صدق نكند مانع ندارد چه در نماز يا غير آن.
آية الله مكارم: پوشيدن بعض صورت; به طوري كه نقاب و برقع به آن نگويند اشكالي ندارد.
23 |
بايد آن را فوراً باز كند.(1)
مسأله 4: گذاردن دست بر روي صورت و همچنين گذاشتن صورت بر بالش و پوشاندن صورت هنگام خوابيدن مانعي ندارد.
مسأله 5: خشك كردن صورت با حوله و پارچه اگر تدريجاً و به نحوي باشد كه تمام صورت پوشيده نشود مانعي ندارد.(2)
مسأله 6: زن بايد مواظب باشد كه هنگام پوشيدن و يا درآوردن مقنعه و مانند آن صورتش پوشيده نشود(3). لكن اگر از روي علم و عمد پوشيده نشود مانعي ندارد.
مسأله 7: جايز است براي روي گرفتن از نامحرم چادر يا جامه را كه به سر انداخته پايين بيندازد تا محاذي بيني بلكه چانه و بلكه در صورت احتياج تا گردن، چيزي بر او نيست.(4)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ نظر آيات عظام خامنه اي و مكارم از پاورقي مسأله قبل روشن مي شود.
2 ـ آيات عظام خوئي، تبريزي و فاضل: زن نبايد صورت خود را با حوله خشك كند.
3 ـ آية الله مكارم: اين مقدار پوشيدن مانعي ندارد.
4 ـ آية الله گلپايگاني: متعرض فرع اخير نشده اند.
24 |
مسأله 8: بهتر آن است كه آن چيزي را كه در موقع حاجت از سر پايين مي اندازد با دست يا چيز ديگر از صورت دور نگهدارد تا به صورت نچسبد.(1)
مسأله 9: در پوشاندن صورت، به هر نحو كه باشد، كفاره نيست.(2)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ آية الله گلپايگاني: بايد با دست يا چيز ديگر از صورت دور نگهدارد.
2 ـ آية الله گلپايگاني: بايد يك گوسفند كفاره بدهد.
25 |
استفاده از بوي خوش
مسأله 1: استعمال عطرها مانند مشك، عود، عنبر و زعفران جايز نيست.(1) چه استعمال به بوييدن باشد يا خوردن يا ماليدن به لباس و بدن و همينطور پوشيدن لباسي كه بوي عطر مي دهد، گرچه قبلا عطر به آن ماليده شده باشد.
مسأله 2: اگر در غذا و مانند آن چيز خوش بويي مانند زعفران باشد خوردن آن جايز نيست.
مسأله 3: بوييدن چيزهاي خوش بو حرام است و چنانچه ناچار به پوشيدن لباس يا خوردن غذايي كه بوي خوش مي دهد گردد، بايد بيني خود را بگيرد كه بوي خوش به آن نرسد.
مسأله 4: اجتناب از گلها يا سبزيهايي كه بوي خوش مي دهد لازم است مگر بعضي انواع صحرايي; مانند
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 ـ آية الله تبريزي: در غير از اين چهار چيز و ورس احتياط استحبابي است (از اينجا نظر ايشان در مسائل بعدي روشن مي شود).
26 |
بومادران، درمنه و خزامي كه مي گويند خوش بوترين گلها است.(1)
مسأله 5: اجتناب از ميوه هاي خوش بو; مانند سيب و به، لازم نيست و خوردن و بوييدن آنها مانع ندارد (گرچه احتياط ترك آن است).
مسأله 6: بر محرم لازم نيست از بوي خوشي كه در كعبه است اجتناب كند.
مسأله 7: گرفتن بيني از بوي بد حرام است ولي فرار كردن از آن به تند رفتن مانعي ندارد.
مسأله 8: خريد و فروش عطرها اشكال ندارد ولي نبايد آنها را براي امتحان بو كند يا استعمال نمايد.
مسأله 9: استعمال شامپو و صابون و خمير دندان، اگر صدق بوي خوش كند، جايز نيست(2).
مسأله 10: كفاره خوردن چيزي كه در آن بوي خوش به كار رفته، در صورتي كه از روي علم و عمد باشد، يك گوسفند است(3).
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ آية الله مكارم: البته سبزي هايي مانند ريحان و نعناع اشكالي ندارد.
2 ـ آية الله تبريزي: بلكه جايز است .
3 ـ آية الله خامنه اي: استعمال بوي خوش كفاره ندارد.
27 |
سرمه كشيدن
مسأله 1: سرمه سياه كشيدن اگر براي زينت باشد، حرام است هر چند قصد زينت نكند.
مسأله 2: سرمه غير سياه كشيدن، اگر زينت حساب شود حرام است هرچند قصد زينت نكند.(1)
مسأله 3: اگر سرمه بكشد به چيزي كه بوي خوش داشته باشد داخل در مسأله استعمال بوي خوش مي شود كه حكم آن گذشت.
مسأله 4: در حرمت سرمه كشيدن، تفاوتي ميان زن و مرد نيست.
مسأله 5: سرمه كشيدن به چيزي كه در آن بوي خوش(2)نباشد كفاره ندارد.
مسأله 6: سرمه كشيدن در صورتي كه ناچار باشد اشكال ندارد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ آيات عظام خوئي، تبريزي، بهجت: اگر قصد زينت نكند جايز است.
2 ـ آية الله فاضل: يا بوي خوش آن هنگام سرمه كشيدن قابل استشمام نباشد.
28 |
زينت كردن
مسأله 1: محرم بايد از هر چيزي كه زينت
حساب مي شود اجتناب كند، هر چند قصد(1) او زينت
نباشد.
مسأله 2: انگشتر به دست كردن به جهت زينت جايز نيست اما براي استحباب يا غرض ديگر مانعي ندارد.(2)
مسأله 3: حنا بستن در حال احرام، اگر زينت حساب شود، جايز نيست(3) ولو قصد زينت نداشته باشد و در غير اين صورت مانعي ندارد و همينطور حنا بستن قبل از احرام مانع ندارد هر چند به قصد زينت باشد و اثرش تا زمان احرام باقي بماند.
مسأله 4: پوشيدن زيور براي زن به جهت زينت حرام است بلكه اگر زينت باشد حرمت آن بدون قصد زينت نيز
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 ـ آية الله فاضل: اگر قصد زينت آنها را نداشته باشد مانعي ندارد.
2 ـ آية الله مكارم: انگشتر زينتي به هر قصد باشد حرام است.
3 ـ آية الله بهجت: اشكال ندارد هر چند براي زينت باشد.
29 |
خالي از قوت نيست.(1)
مسأله 5: زيورهايي را كه زن عادت به پوشيدن آن قبل از احرام داشته، لازم نيست براي احرام بيرون بياورد(2). ولي(3) نبايد آنها را به مرد(4) نشان دهد حتي به شوهر خود.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ آية الله فاضل: بدون قصد زينت احتياط مستحب در ترك است.
آية الله سيستاني: خالي از اشكال نيست.
2 ـ آية الله فاضل: اگر قصد زينت آنها را نداشته باشد.
3 ـ آية الله مكارم: بايد آنها را بپوشاند.
4 ـ آية الله سيستاني: بنابر احتياط مستحب آنها را براي مَحرَم خود هم ظاهر نسازد.
30 |
روغن ماليدن
مسأله 1: ماليدن روغن و پماد چرب(1) حرام است، اگر چه بوي خوش نداشته باشد.
مسأله 2: اگر در روغن بوي خوش باشد، چنانچه بوي خوش آن تا وقت احرام باقي بماند قبل از احرام نيز نبايد استعمال كند.
مسأله 3: روغن ماليدن به جهت ضرورت و احتياج عيبي ندارد.(2)
مسأله 4: خوردن روغني كه در آن بوي خوش مثل زعفران نباشد مانعي ندارد.
مسأله 5: اگر در روغن بوي خوش نباشد ماليدن آن
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 ـ آية الله مكارم: بلكه مطلقاً حرام است ولو چرب نباشد.
2 ـ آية الله سيستاني: محرم مي تواند روغني كه بوي خوش ندارد براي مداوا استعمال كند و جايز است در حال ضرورت استعمال روغني كه خوش بو است يا بوي خوش در آن است.
31 |
كفاره ندارد و اگر در آن بوي خوش باشد(1) كفاره اش يك گوسفند است هر چند از روي اضطرار باشد.(2)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ آية الله خامنه اي: اگر روغن را معطّر كرده باشند مانند كرمهاي معطر و امثال آن بعيد نيست كه كفاره نداشته باشد.
2 ـ آية الله فاضل: در حال اضطرار كفاره ثابت نيست.
32 |
گرفتن ناخن
مسأله 1: جايز نيست محرم ناخن دست يا پاي خود را بگيرد حتي بعض آن را و فرقي نيست با ناخن گير باشد يا هر وسيله ديگر بلكه زائل كردن ناخن با دندان يا سوهان نيز جايز نيست.
مسأله 2: گرفتن ناخن ديگري عيبي ندارد گر چه ديگري نيز محرم باشد بنابراين محرم مي تواند ناخن محرم ديگري را براي تقصير بگيرد.
مسأله 3: اگر بقاي ناخن موجب اذيت و آزار باشد مثل اينكه بعض آن جدا شده و بعض ديگر مانده و موجب ناراحتي مي شود گرفتن آن جايز است لكن بايد(1) كفاره بدهد.
مسأله 4: براي هر ناخن دست تا به ده نرسيده بايد يك مد طعام بدهد و همينطور است در ناخن هاي پا.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ آية الله فاضل: مي تواند براي هر ناخن يك كف طعام بدهد.
33 |
مسأله 5: اگر تمام ناخن هاي دست ها و پاها را در يك مجلس بگيرد بايد يك گوسفند كفاره بدهد.
مسأله 6: اگر تمام ناخن هاي دست را در يك يا چند مجلس بگيرد و در مجلس ديگر يا چند مجلس ديگر(1)تمام ناخن پاها را بگيرد بايد دو گوسفند كفاره بدهد.
مسأله 7: اگر تمام ناخن دستها را بگيرد و ناخن پاها را كمتر از ده تا بگيرد يك گوسفند براي ناخن دستها و براي هر يك از ناخن هاي پا يك مد طعام بدهد و همچنين است اگر تمام ناخن پاها را بگيرد و ناخن دست ها را كمتر از ده ناخن بگيرد(2).
مسأله 8: اگر كسي كمتر از ده ناخن داشت و همه آنها را گرفت براي هر ناخن يك مد طعام بدهد.(3)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ آية الله بهجت: چنانچه ناخن دستها در يك مجلس و ناخن پاها را در مجلس ديگر بگيرد كفاره آن دو گوسفند است با تخلل كفاره.
2 ـ آية الله فاضل: در هر دو فرض غير از گوسفند كفاره اي ثابت نيست.
3 ـ آية الله فاضل: براي مجموع ناخن ها يك گوسفند كفاره بدهد.
34 |
زائل كردن مو
مسأله 1: بر محرم حرام است زائل كردن موي خود يا ديگري هر چند ديگري محرم نباشد و در اين حكم فرقي نيست ميان موي كم و زياد بلكه(1) زايل كردن بعض از يك مو نيز حرام است.
مسأله 2: در ازاله مو، فرقي ميان تراشيدن يا كندن يا قيچي كردن يا استفاده از موبر نيست، همانطور كه فرقي ميان اعضاي بدن نيست.
مسأله 3: ازاله مو اگر از روي ضرورت باشد جايز است مثل مويي كه چشم را اذيت مي كند.
مسأله 4: اگر در وقت غسل يا وضو يا تطهير، مويي بدون قصد كنده شود اشكال ندارد.
مسأله 5: كفاره زايل كردن موي سر، به جهت
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 ـ آية الله مكارم: اين مقدار حرام نيست.
35 |
ضرورت، دوازده(1) مد طعام است كه بايد به شش مسكين بدهد يا سه روز روزه بگيرد يا يك گوسفند قرباني كند و يك مد تقريباً ده سير است.
مسأله 6: كفاره زايل كردن موي سر، بدون ضرورت، يك گوسفند است.(2)
مسأله 7: كفاره ازاله موي زير هر دو بغل يا يك بغل يك گوسفند است.(3)
مسأله 8: ازاله مو از ديگري، محرم باشد يا غير محرم، حرام است لكن كفاره ندارد.(4)
مسأله 9: اگر عمداً به سر يا ريش خود دست كشيد و يك مو يا بيشتر افتاد، بايد يك كف طعام صدقه بدهد.(5) هر چند التفات به افتادن مو نداشته باشد بلي مويي كه در حال وضو و غسل و تطهير مي افتد، كفاره ندارد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ آية الله بهجت: اطعام ده مسكين به هر كدام يك مد داده شود.
2 ـ آية الله بهجت: حكم آن مانند مسأله قبل است.
3 ـ آية الله بهجت: كفاره ازاله موي يك بغل آن است كه سه مسكين را اطعام دهد.
4 ـ امام خميني: ظاهر كلام ايشان اين است كه فرقي ميان ازاله مو از خود يا ديگري، در لزوم كفاره نيست.
5 ـ آية الله خامنه اي: اين كفاره گر چه مطابق احتياط است و لكن وجوبش معلوم نيست.
36 |
سايه قرار دادن (براي مردان)
مسأله 1: سايه قرار دادن بر سر، براي مردان جايز نيست ولي براي زنان و كودكان اشكالي ندارد.
مسأله 2: حرمت سايه قرار دادن بالاي سر، مختص به زمان طي مسافت است. پس در حاليكه در محلي منزل كرده در منا باشد يا غير آن، زير سايه رفتن و با چتر و مانند آن سايه بر سر قرار دادن مانع ندارد اگر چه در حال راه رفتن باشد. بنابراين، مانعي ندارد در منا از چادر تا محلي كه ذبح يا رمي جمرات را انجام مي دهد با چتر برود و نيز جايز است. بعد از آنكه محرم به منزل رسيد ولو در محله هاي جديد مكه براي رفت و آمد به مسجد الحرام در ماشين هاي سقف دار سوار شود يا زير سايه برود.
مسأله 3: قرار گرفتن در سايه چيزي كه بالاي سر نباشد; مانند ديواره اتومبيل، مانعي ندارد.(1)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ آية الله خوئي: اظهر حرمت است.
37 |
مسأله 4: در حرمت زير سقف رفتن، تفاوتي ميان سواره و پياده نيست.
مسأله 5: حكم مزبور اختصاص دارد به سايه متحركي كه با انسان حركت مي كند; مثل چتر و سقف ماشين و مانند آن و شامل سايه هاي ثابت مانند پلها(1) و تونلها و پمپ بنزين نمي شود لذا عبور از زير آنها اشكال ندارد.
مسأله 6: نشستن در زير سقف، در حال طي منزل در شب و بين الطلوعين(2) اشكال ندارد. بنابراين جايز است نشستن محرم در ماشيني كه سقف دارد و شب حركت مي كند.
مسأله 7: نظر به اين كه مسجد تنعيم جزو مكه شده و مكه منزل است، كسي كه از مسجد تنعيم براي عمره محرم
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 ـ امام خميني: زير سايه ثابت رفتن هم جايز نيست ولي اگر ماشين از زير پل يا تونل عبور كند و بناچار محرمين از زير پلها عبور كنند. و يا درمحل پمپ بنزين متوقف شوند اشكال ندارد.
2 ـ آية الله مكارم: مگر در شب هاي باراني كه بايد كفاره بدهد.
آية الله خوئي: مراد از استظلال تحفظ از آفتاب و سرما و گرما و باران و باد است پس اگر هيچ يك از آنها نباشد به طوري كه وجود و عدم سايبان يكسان باشد اشكال ندارد و در اين حكم فرقي بين شب و روز نيست.
آية الله سيستاني: در شبهاي باراني بايد كفاره بدهد.
38 |
شده است. مي تواند سوار ماشين سقف دار شود يا زير سايه
ديگري برود.
مسأله 8: كساني كه در مسجدالحرام براي حج محرم مي شوند تا عرفاً در منزل و مكه هستند و در حال سير براي خارج شدن از مكه نيستند مي توانند استظلال كنند.(1)
مسأله 9: سايه قرار دادن به غير سر، مانند شانه و ديگر اعضاي بدن مانعي ندارد.
مسأله 10: محرم به محض رسيدن به مكه مي تواند استظلال نمايد هر چند هنوز به محل سكونت نرسيده باشد.
مسأله 11: سايه قرار دادن براي عذري مثل شدت گرما يا شدت سرما يا بارندگي اشكالي ندارد ولي كفاره ساقط نمي شود.
مسأله 12: اقوي كفايت يك گوسفند است در احرام عمره هر چند بيش از يك مرتبه سايه قرار داده باشد و يك گوسفند است در احرام حج هر چند بيش از يك مرتبه استظلال كرده باشد.
مسأله 13: كفاره سايه قرار دادن در حالِ طي منزل،
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 ـ آية الله مكارم: در مكه مانعي ندارد هر چند در حال حركت به سوي عرفات باشند.
39 |
يك گوسفند است; چه با عذر سايه قرار داده يا بدون عذر .
مسأله 14: اگر در اثر فراموشي يا ندانستن مسأله، سوار اتومبيل سقف دار شد و بعد از توقف اتومبيل و پياده شدن متوجه شد كفاره ندارد ولي اگر در حال حركت متوجه شد براي مقداري كه تا زمان ايستادن اتومبيل بناچار زير سقف قرار دارد بايد كفاره بدهد.(1)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ آية الله مكارم: در اين صورت هم كفاره ندارد.