معاملات باطل

معاملات باطل

٢٠٥٥ در چند مورد معامله باطل است: اول: خريد و فروش عين نجس، مثل بول و غائط و مسكرات، بنابر اقوي در بعضي و بنابر احتياط واجب در بعضي. دوم: خريد و فروش مال غصبي، مگر آنكه صاحبش معامله را اجازه كند. سوم: خريد و فروش چيزهايي كه مال نيست. چهارم: معامله چيزي كه منافع معمولي آن حرام باشد، مثل آلات قمار و موسيقي. پنجم: معامله‏اي كه در آن ربا باشد. و حرام است غش در معامله، يعني فروختن جنسي كه با چيز ديگر مخلوط است در صورتي كه آن چيز معلوم نباشد و فروشنده هم به خريدار نگويد، مثل فروختن روغني كه آن را با پيه مخلوط كرده است، و اين عمل را غش مي‏گويند. از پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم منقول است كه فرمودند: از ما نيست كسي كه در معامله با مسلمانان غش كند يا به آنان ضرر بزند يا تقلب و حيله نمايد، و هر كه با برادر مسلمان خود غش كند، خداوند بركت روزي او را مي‏برد و راه معاش او را مي‏بندد و او را به خودش واگذار مي‏كند.

٢٠٥٦ فروختن چيز پاكي كه نجس شده و آب كشيدن آن ممكن است اشكال ندارد ولي اگر مشتري بخواهد آن چيز را بخورد بايد فروشنده نجس بودن آن را به او بگويد.

٢٠٥٧ اگر چيز پاكي مانند روغن و نفت كه آب كشيدن آن ممكن نيست نجس شود ، چنانچه مثلا روغن نجس را براي خوردن به خريدار بدهند معامله باطل و عمل حرام است و اگر براي كاري بخواهد كه شرط آن پاك بودن نيست، مثلا بخواهند نفت نجس را بسوزانند فروش آن اشكال ندارد.

٢٠٥٨ بايد دوايي را كه مثل شراب عين آن نجس است معامله نكنند،ولي معامله دوايي كه عينش نجس نيست، اگر به آن احتياج داشته باشند اشكال ندارد.

٢٠٥٩ خريد و فروش روغن و دواهاي روان و عطرهايي كه از ممالك غير اسلامي مي‏آورند اگر نجس بودن آنها معلوم نباشد اشكال ندارد، ولي روغني را كه از حيوان بعد از جان دادن آن مي‏گيرند چنانچه در شهر كفار از دست كافر بگيرند و از حيواني باشد كه اگر رگ آن را ببرند خون از آن جستن مي‏كند نجس است و معامله آن باطل مي‏باشد، بلكه اگر در شهر مسلمانان هم از دست كافر بگيرند معامله آن باطل است، مگر آنكه بدانند كه آن كافر از مسلمان خريده است.

٢٠٦٠ اگر روباه را به غير دستوري كه در شرع معين شده كشته باشند يا خودش مرده باشد، خريد و فروش پوست آن حرام و معامله آن باطل است.

٢٠٦١ خريد و فروش گوشت و پيه و چرمي كه از ممالك غير اسلامي مي‏آورند يا از دست كافر گرفته مي‏شود باطل است، ولي اگر انسان بداند كه آنها از حيواني است كه به دستور شرع كشته شده خريد و فروش آنها اشكال ندارد.

٢٠٦٢ خريد و فروش گوشت و پيه و چرمي كه از دست مسلمان گرفته شود اشكال ندارد، ولي اگر انسان بداند كه آن مسلمان آن را از دست كافر گرفته و تحقيق نكرده كه از حيواني است كه به دستور شرع كشته شده يا نه، خريدن آن حرام و معامله آن باطل است.

٢٠٦٣ خريد و فروش مسكرات حرام و معامله آنها باطل است.

٢٠٦٤ فروختن مال غصبي باطل است، و فروشنده بايد پولي را كه از خريدار گرفته به او برگرداند.

٢٠٦٥ اگر خريدار قصدش اين باشد كه پول جنس را ندهد معامله اشكال دارد.

٢٠٦٦ اگر خريدار بخواهد پول جنس را بعدا از حرام بدهد و از اول هم قصدش اين باشد معامله اشكال دارد، و اگر از اول قصدش اين نباشد معامله صحيح است، ولي بايد مقداري را كه بدهكار است از مال حلال بدهد.

٢٠٦٧ خريد و فروش آلات لهو مثل تار و ساز حتي سازهاي كوچك حرام است.

٢٠٦٨ اگر چيزي را كه مي‏شود استفاده حلال از آن ببرند به قصد اين بفروشد كه آن را در حرام مصرف كنند، مثلا انگور را به اين قصد بفروشد كه از آن شراب تهيه نمايند، معامله آن حرام و باطل است.

٢٠٦٩ خريد و فروش مجسمه و صابون يا چيزهاي ديگري كه روي آن مجسمه دارد اشكال ندارد.

٢٠٧٠ خريدن چيزي كه از قمار يا دزدي يا از معامله باطل تهيه شده باطل و تصرف در آن مال حرام است و اگر كسي آن را بخرد بايد به صاحب اصليش برگرداند.

٢٠٧١ اگر روغني را كه با پيه مخلوط است بفروشد، چنانچه آن را معين كند، مثلا بگويد اين يك من روغن را مي‏فروشم، مشتري مي‏تواند معامله را به هم بزند، ولي اگر آن را معين نكند بلكه يك من روغن بفروشد، بعد روغني كه پيه دارد بدهد، مشتري مي‏تواند آن روغن را پس بدهد و روغن خالص مطالبه نمايد.

٢٠٧٢ اگر مقداري از جنسي را كه با وزن يا پيمانه مي‏فروشند به زيادتر از همان جنس بفروشد، مثلا يك من گندم را به يك من و نيم گندم بفروشد ربا و حرام است، و گناه يك درهم ربا بزرگتر از آن است كه انسان هفتاد مرتبه با محرم خود زنا كند، بلكه اگر يكي از دو جنس سالم و ديگري معيوب، يا جنس يكي خوب و جنس ديگري بد باشد يا با يكديگر تفاوت قيمت داشته باشند، چنانچه بيشتر از مقداري كه مي‏دهد بگيرد باز هم ربا و حرام است، پس اگر مس درست را بدهد و بيشتر ازآن مس شكسته بگيرد، يا برنج صدري را بدهد و بيشتر از آن برنج گرده بگيرد، يا طلاي ساخته را بدهد و بيشتر از آن طلاي نساخته بگيرد ربا و حرام مي‏باشد.

٢٠٧٣ اگر چيزي را كه اضافه مي‏گيرند غير از جنسي باشد كه مي‏فروشد، مثلا يك من گندم به يك من گندم و ده تومان پول بفروشد باز هم ربا و حرام است، بلكه اگرچيزي زيادتر نگيرد ولي شرط كند كه خريدار عملي براي او انجام دهد، ربا و حرام مي‏باشد.

٢٠٧٤ اگر كسي كه مقدار كمتر را مي‏دهد چيزي علاوه كند، مثلا يك من گندم و يك دستمال را به يك من و نيم گندم بفروشد، اگر مقدار كمتر در قيمت مساوي با مقدار بيشتر همجنس آن باشد و كسي كه مقدار كمتر را مي‏دهد براي خلاصي از فروش آن به زيادتر از همجنس، چيزي علاوه كند، مثلا يك من گندم اعلا و يك دستمال را به‏يك من و نيم گندم متوسط بفروشد اشكال ندارد، و همچنين است اگر از هر دو طرف چيزي زياد كنند، مثلا يك من گندم و يك دستمال را به يك من و نيم گندم و يك دستمال بفروشد، ولي اگر چيز علاوه براي فرار از ربا باشد، مثلا يك من گندم خوب را به يك من و نيم گندم خوب مثل آن بخواهد نسيه بفروشد و براي فرار از ربا چيزي بر يك من گندم علاوه كند جايز نيست.

٢٠٧٥ اگر چيزي را كه مثل پارچه با متر و ذرع مي‏فروشند يا چيزي را كه مثل گردو و تخم مرغ با شماره معامله مي‏كنند بفروشد و زيادتر بگيرد، مثلا ده تا تخم مرغ بدهد و يازده تا بگيرد اشكال ندارد.

٢٠٧٦ جنسي را كه در بعضي از شهرها به وزن يا پيمانه مي‏فروشند و در بعضي‏از شهرها با شماره معامله مي‏كنند، اگر در شهري كه آن را با وزن يا پيمانه مي‏فروشند زيادتر بگيرد ربا و حرام است و در شهر ديگر ربا نيست.

٢٠٧٧ اگر چيزي را كه مي‏فروشد و عوضي را كه مي‏گيرد از يك جنس نباشد زيادي گرفتن اشكال ندارد، پس اگر يك من برنج بفروشد و دو من گندم بگيرد معامله صحيح است.

٢٠٧٨ اگر جنسي را كه مي‏فروشد و عوضي را كه مي‏گيرد از يك چيز عمل آمده باشد بايد در معامله زيادي نگيرد، پس اگر يك من روغن بفروشد و در عوض آن يك من و نيم پنير بگيرد ربا و حرام است، و احتياط واجب آن است كه اگر ميوه رسيده را با ميوه نارس معامله كند زيادي نگيرد.

٢٠٧٩ جو و گندم در ربا يك جنس حساب مي‏شود، پس اگر يك من گندم بدهد و يك من و پنج‏سير جو بگيرد ربا و حرام است، و نيز اگر مثلا ده من جو بخرد كه سر خرمن ده من گندم بدهد، چون جو را نقد گرفته و بعد از مدتي گندم را مي‏دهد مثل آن است كه زيادي گرفته و حرام مي‏باشد.

٢٠٨٠ اگر مسلمان از كافري كه در پناه اسلام نيست ربا بگيرد اشكال ندارد،و نيز پدر و فرزند و زن و شوهر مي‏توانند از يكديگر ربا بگيرند.