مواردی که انسان می‌تواند معامله را بهم بزند

مواردي كه انسان مي‏تواند معامله را به هم بزند

٢١٢٤ حق به هم زدن معامله را خيار مي‏گويند و خريدار و فروشنده در يازده صورت مي‏توانند معامله را به هم بزنند: اول: آنكه از مجلس معامله متفرق نشده باشند، و اين خيار را خيار مجلس مي‏گويند. دوم: آنكه مغبون شده باشند خيار غبن. سوم: در معامله قرارداد كنند كه تا مدت معيني هر دو يا يكي از آنان بتوانند معامله را به هم بزنند خيار شرط. چهارم: فروشنده يا خريدار مال خود را بهتر از آنچه هست نشان دهد و طوري كند كه قيمت مال در نظر مردم زياد شودخيار تدليس. پنجم: فروشنده يا خريدار شرط كند كه كاري انجام دهد يا شرط كند مالي را كه مي‏دهد طور مخصوصي باشد و به آن شرط عمل نكند، كه در اين صورت ديگري مي‏تواند معامله را به هم بزند خيار تخلف شرط. ششم: در جنس يا عوض آن عيبي باشد خيار عيب. هفتم: معلوم شود مقداري از جنسي را كه فروخته‏اند مال ديگري است‏كه اگر صاحب آن به معامله راضي نشود خريدار مي‏تواند معامله را به هم بزند يا پول آن مقدار را از فروشنده بگيرد، و نيز اگر معلوم شود مقداري از چيزي را كه خريدار عوض قرار داده، مال ديگري است و صاحب آن راضي نشود، فروشنده مي‏تواند معامله را به هم بزند يا عوض آن مقدار را از خردار بگيرد خيار شركت. هشتم: فروشنده خصوصيات جنس معيني را كه مشتري نديده به او بگويد، بعد معلوم شود طوري كه گفته، نبوده است، كه در اين صورت مشتري مي‏تواند معامله را به هم بزند، و نيز اگر مشتري خصوصيات عوض معيني را كه مي‏دهد بگويد، بعد معلوم شود طوري كه گفته، نبوده است، فروشنده مي‏تواند معامله را به‏هم بزند خيار رؤيت. نهم: مشتري پول جنسي را كه نقدا خريده تا سه روز ندهد و فروشنده هم جنس را تحويل ندهد، كه اگر مشتري شرط نكرده باشد كه دادن پول را تاخير بيندازد و شرط تاخير جنس هم نشده باشد، فروشنده مي‏تواند معامله را به هم بزند. ولي اگر جنسي را كه خريده مثل بعضي از ميوه‏ها باشد كه اگر يك روز بماند ضايع مي‏شود، چنانچه تا شب پول آن را ندهد و شرط نكرده باشد كه دادن پول را تاخير بيندازد و شرط تاخير جنس هم نشده باشد، فروشنده مي‏تواند معامله را به‏هم بزند خيار تاخير. دهم: حيواني را خريده باشد كه خريدار تا سه روز مي‏تواند معامله را به‏هم بزند خيار حيوان. يازدهم: فروشند نتواند جنسي را كه فروخته تحويل دهد، مثلا اسبي را كه فروخته فرار نمايد، كه در اين صورت مشتري مي‏تواند معامله را به هم بزند خيار تعذر تسلم. و احكام اينها در مسايل آينده گفته خواهد شد.

٢١٢٥ اگر خريدار قيمت جنس را نداند يا در موقع معامله غلفت كند و جنس را گرانتر از قيمت معمولي آن بخرد، چنانچه بقدري گران خريده كه مردم او را مغبون مي‏دانند و به كمي و زيادي آن اهميت مي‏دهند مي‏تواند معامله را به هم بزند، و نيز اگر فروشنده قيمت جنس را نداند يا موقع معامله غلفت كند و جنس را ارزانتر از قيمت آن بفروشد، در صورتي كه مردم به مقداري كه ارزان فروخته اهميت بدهند و او را مغبون بدانند، مي‏تواند معامله را به هم بزند.

٢١٢٦ در معامله بيع شرط، كه مثلا خانه هزار توماني را به دويست تومان مي‏فروشند و قرار مي‏گذارند كه اگر فروشنده سر مدت پول را بدهد بتواند معامله را به هم بزند، در صورتي كه خريدار و فروشنده قصد خريد و فروش داشته باشند،معامله صحيح است.

٢١٢٧ در معامله بيع شرط، اگرچه فروشنده اطمينان داشته باشد كه هرگاه سر مدت پول را ندهد خريدار ملك را به او مي‏دهد معامله صحيح است، ولي اگر سر مدت پول را ندهد حق ندارد ملك را از خريدار مطالبه كند، و اگر خريدار بميرد نمي‏تواند ملك را از ورثه او مطالبه نمايد.

٢١٢٨ اگر چاي اعلا را با چاي پست مخلوط كند و به اسم چاي اعلا بفروشد، مشتري مي‏تواند معامله را به هم بزند.

٢١٢٩ اگر خريدار بفهمد مالي را كه گرفته عيبي دارد، مثلا حيواني را بخرد و بفهمد كه يك چشم آن كور است، چنانچه آن عيب پيش از معامله در مال بوده و او نمي‏دانسته، مي‏تواند معامله را به هم بزند يا فرق قيمت‏سالم و معيوب آن را معين كند و به نسبت تفاوت يمت‏سالم و معيوب از پولي كه به فروشنده داده پس بگيرد، مثلا مالي را كه به چهار تومان خريده اگر بفهمد معيوب است، در صورتي كه قيمت‏سالم آن هشت تومان و قيمت معيوب آن شش تومان باشد چون فرق قيمت‏سالم و معيوب يك چهارم مي‏باشد مي‏تواند يك چهارم پولي را كه داده يعني يك تومان از فروشنده بگيرد.

٢١٣٠ اگر فروشنده بفهمد در عوضي كه گرفته عيبي هست، چنانچه آن عيب پيش از معامله در عوض بوده و او نمي‏دانسته، مي‏تواند معامله را به هم بزند يا تفاوت قيمت‏سالم و معيوب را به دستوري كه در مساله پيش گفته شد بگيرد.

٢١٣١ اگر بعد از معامله و پيش از تحويل گرفتن مال عيبي در آن پيدا شود خريدار مي‏تواند معامله را به هم بزند، و نيز اگر در عوض مال، بعد از معامله و پيش از تحويل گرفتن عيبي پيدا شود فروشنده مي‏تواند معامله را به هم بزند، ولي اگر بخواهند تفاوت قيمت بگيرند اشكال دارد.

٢١٣٢ اگر بعد از معامله عيب مال را بفهمد و فورا معامله را به هم نزند ديگر حق به هم زدن معامله را ندارد.

٢١٣٣ هرگاه بعد از خريدن جنس عيب آن را بفهمد، اگرچه فروشنده حاضر نباشد،مي‏تواند معامله را به هم بزند.

٢١٣٤ در چهار صورت اگر خريدار بفهمد مال عيبي دارد نمي‏تواند معامله را به هم بزند يا تفاوت قيمت بگيرد: اول: آنكه موقع خريدن عيب مال را بداند. دوم: به عيب مال راضي شود. سوم: در وقت معامله بگويد اگر مال عيبي داشته باشد پس نمي‏دهم و تفاوت قيمت هم نمي‏گيرم. چهارم: فروشنده در وقت معامله بگويد اين مال را با هر عيبي كه دارد مي‏فروشم، ولي اگر عيبي را معين كند و بگويد مال را با اين عيب مي‏فروشم و معلوم شود عيب ديگري هم دارد، خريدار مي‏تواند براي عيبي كه فروشنده معين نكرده مال را پس دهد يا تفاوت بگيرد.

٢١٣٥ در سه صورت اگر خريدار بفهمد مال عيبي دارد نمي‏تواند معامله را به‏هم بزند، ولي مي‏تواند تفاوت قيمت بگيرد: اول: آنكه بعد از معامله تغييري در مال بدهد كه مردم بگويند بطوري كه خريداري و تحويل داده شده باقي نمانده است. دوم: بعد از معامله بفهمد مال عيب دارد و فقط حق برگرداندن آن را ساقط كند. سوم: بعد از تحويل گرفتن مال عيب ديگري در آن پيدا كند، ولي اگر حيوان معيوبي را بخرد و پيش از گذشتن سه روز عيب ديگري پيدا كند، اگر چه آن را تحويل گرفته باشد باز هم مي‏تواند آن را پس دهد، و نيز اگر فقط خريدار تا مدتي حق به هم زدن معامله را داشته باشد و در آن مدت مال عيب ديگري پيدا كند، اگرچه آن را تحويل گرفته باشد مي‏تواند معامله را به هم بزند.

٢١٣٦ اگر انسان مالي داشته باشد كه خودش آن را نديده و ديگري خصوصيات آن را براي او گفته باشد، چنانچه او همان خصوصيات را به مشتري بگويد و آن را بفروشد و بعد از فروش بفهمد كه بهتر از آن بوده، مي‏تواند معامله را به هم بزند.