شرایط امر به معروف و نهی از منکر

شرايط امر به معروف و نهي از منكر

٢٧٩١ چند چيز شرط است در واجب بودن امر به معروف و نهي از منكر: اول: آنكه كسي كه مي‏خواهد امر و نهي كند، بداند كه آنچه شخص مكلف به جا نمي‏آورد، واجب است بجا آورد، و آنچه بجا مي‏آورد، بايد ترك كند. و بر كسي كه معروف و منكر را نمي‏داند، واجب نيست. دوم: آنكه احتمال بدهد امر و نهي او تاثير مي‏كند. پس اگر بداند اثر نمي‏كند، واجب نيست. سوم: آنكه بداند شخص معصيت كار بنا دارد كه معصيت‏خود را تكرار كند. پس اگر بداند يا گمان كند يا احتمال صحيح بدهد كه تكرار نمي‏كند، واجب نيست. چهارم: آنكه در امر و نهي مفسده‏اي نباشد. پس اگر بداند يا گمان كند كه اگر امر يا نهي كند، ضرر جاني يا عرضي و آبرويي يا مالي قابل توجه به او مي‏رسد، واجب نيست. بلكه اگر احتمال صحيح بدهد كه از آن، ترس ضررهاي مذكور را پيدا كند، واجب نيست. بلكه اگر بترسد كه ضرري متوجه متعلقان او مي‏شود، واجب نيست. بلكه با احتمال وقوع ضرر جاني يا عرضي و آبرويي يا مالي موجب حرج بر بعضي مؤمنين، واجب نمي‏شود. بلكه در بسياري از موارد حرام است.

٢٧٩٢ اگر معروف يا منكر از اموري باشد كه شارع مقدس به آن اهميت زياد مي‏دهد، مثل اصول دين يا مذهب و حفظ قرآن مجيد و حفظ عقايد مسلمانان يا احكام ضروريه، بايد ملاحظه اهميت‏شود، و مجرد ضرر، موجب واجب نبودن نمي‏شود. پس اگر توقف داشته باشد حفظ عقايد مسلمانان يا حفظ احكام ضروريه اسلام بر بذل جان و مال،واجب است بذل آن.

٢٧٩٣ اگر بدعتي در اسلام واقع شود، مثل منكراتي كه دولتها اجرا مي‏كنند به اسم دين مبين اسلام، واجب است‏خصوصا بر علماي اسلام اظهار حق و انكار باطل. و اگر سكوت علماي اعلام موجب هتك مقام علم و موجب اسائه ظن به علماي اسلام شود، واجب است اظهار حق به نحوي كه ممكن است، اگر چه بدانند تاثير نمي‏كند.

٢٧٩٤ اگر احتمال صحيح داده شود كه سكوت موجب آن مي‏شود كه منكري معروف شود يا معروفي منكر شود، واجب است‏خصوصا بر علماي اعلام اظهار حق و اعلام آن، و جايز يست‏سكوت.

٢٧٩٥ اگر سكوت علماي اعلام موجب تقويت ظالم يا موجب تاييد او گردد، يا موجب جرات او شود بر ساير محرمات، واجب است اظهار حق و انكار باطل، اگر چه تاثير فعلي نداشته باشد.

٢٧٩٦ اگر سكوت علماي اعلام باعث‏شود كه مردم به آنها بدگمان شوند و آنها را متهم كنند به سازش با دستگاه ظلم، واجب است اظهار حق و انكار باطل، اگر چه بدانند جلوگيري از محرم نمي‏شود و اظهار آنها اثري براي رفع ظلم ندارد.

٢٧٩٧ اگر ورود بعض علماي اعلام در دستگاه ظلمه موجب شود كه از مفسده‏ها و منكراتي جلوگيري شود، واجب است تصدي آن امر. مگر آنكه مفسده اهمي در آن باشد،مثل آن كه تصدي آنها باعث‏سستي عقايد مردم شود، يا سلب اعتماد آنها به علما گردد، در اين صورت جايز نيست.

٢٧٩٨ جايز نيست براي علما و ائمه‏جماعات تصدي مدارس دينيه از طرف دولت جائر و اداره اوقاف چنان دولتي، چه حقوق خود و طلاب علوم دينيه را از دولت جائريا از مردم يا از موقوفات بگيرند، اگر چه موقوفه خود مدرسه باشد. زيرا دخالت دولت جائر در اين امور و امثال آن مقدمه است براي هدم اساس اسلام به دستور مستعمرين، كه در جميع دول اسلامي اشباه آن اجرا شده يا در شرف اجرا است.

٢٧٩٩ جايز نيست براي طلاب علوم دينيه دخول در مؤسسات دولتي كه به اسم مؤسسات دينيه تاسيس نموده‏اند، مثل مدارس دينيه كه دولتهاي جائر در آنها دخالت مي‏نمايند، و از متوليان گرفته‏اند، و يا متوليان را تحت‏سلطه و نفوذ خود قرار داده‏اند. و آنچه با دست اداره اوقاف يا به تصويب آن، به آنها بدهند، حرام است.

٢٨٠٠ جايز نيست براي طلاب علوم دينيه دخول در مدارس كه بعض معممين و ائمه جماعت از طرف دولت جائر و يا با اشاره دولت تصدي نموده‏اند، چه برنامه تحصيلي از طرف دولت جائر باشد، يا از طرف اين نحو متصديان كه عمال دولت جائر هستند.زيرا در اين امور نقشه محو آثار اسلام و احكام قرآن كريم كشيده شده است.

٢٨٠١ كساني كه با لباس اهل علم، در اين مؤسسات كه به اشاره دولت جائر تاسيس شده است وارد شوند، لازم است مسلمانان و متدينين از آنها اعراض كنند، و با آنها معاشرت نكنند، و آنها محكوم به عدم عدالت هستند، و نماز جماعت با آنها جايز نيست، و طلاق در محضر آنها باطل است، و سهم مبارك امام عليه السلام و سهم سادات عظام را نبايد به آنها بدهند، و اگر دادند از ذمه آنها ساقط نمي‏شود، و اگر اهل منبر هستند لازم است آنها را دعوت براي منبر نكنند، و در مجالسي كه اين قبيل اشخاص از طرف دولت جائر براي ترويج باطل و تشريح برنامه‏هاي خلاف اسلام منبر مي‏روند، شركت نكنند.

٢٨٠٢ در تصدي اين نحو معممين كه عمال ظلمه هستند، مفاسد عظيمه‏اي است كه به تدريج آثار آن ظاهر خواهد شد. و لهذا نبايد مسلمانان به عذرهايي كه آنها براي تصدي مي‏آورند، اعتنا كنند. و علماي اعلام نيز لازم است آنها را از حوزه‏هاي خود اخراج نمايند، و با آنها معاشرت نكنند. و بر كافه علماي اعلام و طلاب علوم دينيه و خطباي محترم و ساير طبقات مطلع از دسايس عمال اجانب، لازم است اين اشخاص فاسق فاسد را به ملت معرفي كنند، و مردم را از شر آنها بر حذر دارند.

٢٨٠٣ اگر به واسطه قرايني ظن حاصل شد كه شخص متصدي، كه به لباس اهل علم است، مؤسسه را از طرف دولت جائر تصدي نموده است، لازم است كه به مفاد مساله با آنها عمل شود، يا آنكه برائت او ثابت‏شود.