بخش 5

86

مستحبات ديگر مكه

مسأله 197 : آداب و مستحبات ديگر در مكه معظمه از اين قرار است :

1 ـ زياد ذكر خدا كردن ، و
خواندن قرآن .

2 ـ ختم كردن قرآن .

3 ـ خوردن ازآب زمزم ، و
بعد از خوردن اين دعا را بخواند :

« اَللَّهُمَّ اجْعَلْهُ عِلْماً
نَافِعاً ، وَرِزْقاً وَاسِعاً ، وَشِفَاءً مِنْ كُلِّ دَاء وَسُقْم » .

و
نيز بگويد :

« بسْمِ اللهِ وَبِاللهِ وَالشُّكْرُ
لِلّهِ » .

4 ـ نظر كردن به كعبه ، و بسيار تكرار كردن آن .

5 ـ در
هر شبانه روز ده مرتبه طواف كردن ؛ در اول شب سه طواف ، و در آخر شب سه طواف ، و پس از
دخول صبح دو طواف ، و بعد از ظهر دو طواف .

87

طواف

مسأله 198 : طواف يعني هفت مرتبه دور خانه
خدا ( كعبه ) گشتن ، به گونه اي كه شرحش مي آيد . و هر دور را به عربي « شوط »
مي گويند .

مسأله 199 : طواف بايد قبل از سعي انجام
شود . و اگر اين ترتيب به هر دليل حتي از روي فراموشي مراعات نشود مجزي نبوده و به
احتياط واجب بايد سعي و تقصير را بعد از طواف و نماز آن اعاده كند .

مسأله 200 : شخص مي تواند قبل از اينكه طواف واجب خود را
بجاآورد طواف نيابي انجام دهد و صحيح است .

مسأله 201 : اگر
كسي طواف را به هر جهت باطل انجام

88

داده و بدون توجه به بطلان آن و با اعتقاد به صحت اعمال بعد از آن را انجام داده
و بعد از تقصير متوجه شده ، بايد طواف و نماز آن را اعاده كند ، و به احتياط مستحب
سعي و تقصير را نيز اعاده كند .

مسأله 202 : اگر بعد از
طواف شك كند كه شرايط صحت طواف را مراعات كرده يا خير ، طواف او صحيح است . و همين
طور اگر در اثناي طواف نسبت به دورهاي انجام شده چنين شكي كند طواف صحيح
است .

مسأله 203 : كسي كه به خاطر بيماري يا پيري قدرت بر
انجام طواف نداشته باشد طواف او به ترتيب ذيل انجام مي شود :

1 ـ او را بر
دوش گرفته طواف دهند و بهتر است به گونه اي باشد كه در صورت امكان پاهاي او به
زمين كشيده شود .

2 ـ او را با تخت روان ( طبق ) طواف دهند .

89

3 ـ اگر دو صورت فوق ممكن نباشد نايب بگيرد .

مسأله 204 : بيمار يا ناتوان را كه طواف مي دهند بايد شرايط صحت طواف را تا جايي
كه ممكن است مراعات كنند .

مسأله 205 : كسي كه مقداري از
طواف را مي تواند بجا آورد ولي از انجام تمام آن معذور است بايد طبق فرض سابق
عمل كند ، و در صورت نيابت بايد براي كل طواف نايب بگيرد نه بعضي از
دورهاي آن .

مسأله 206 : در مواردي كه حكم به تكميل و
اعاده طواف شده است به احتياط واجب بايد ابتدا طواف سابق تكميل شود و بعد نماز آن
خوانده شود ، بعد طواف و نماز آن اعاده شود . و همينطور مي توان طواف قبلي را
قطع نمود و از ابتداء يك طواف و نماز طواف به جا آورد .

مسأله 207 : در فرض مسأله قبل چنانچه با اعتقاد به

90

صحت و اطمينان به درستي طواف خود اعمال بعد را انجام داده است محكوم به صحت است
و از احرام خارج شده است و لازم نيست سعي و تقصير را اعاده نمايد هر چند مستحب است
و الاّ بايد سعي و تقصير را اعاده نمايد .

شرايط صحت
طواف

درصحت طواف رعايت اين موارد لازم است :

1 ـ
نيت .

2 ـ طهارت .

3 ـ ستر
عورت .

4 ـ مختون بودن .

5 ـ انجام
هفت دور متوالي و پي در پي .

6 ـ شروع طواف از حجرالأسود و
ختم به آن .

7 ـ محدوده طواف .

8 ـ جهت گردش به دور كعبه .

91

نيت

مسأله 208 : شخص بايد
قصد طواف معيني را داشته باشد . مثلا بداند طوافي را كه انجام مي دهد طواف عمره
مفرده يا طواف نساء يا طواف مستحبي است . و لازم نيست نيت را به زبان بياورد يا حتي
به قلب خطور دهد .

مسأله 209 : طواف نيز مانند ساير عبادات
بايد با قصد قربت انجام شود . يعني عمل را براي خدا يا براي اطاعت امر خدا يا براي
ترس از جهنم و رسيدن به بهشت و ثواب بجاآورد . و اگر ريا كند يعني براي غير خدا
انجام دهد باطل است .

مسأله 210 : اگر كسي به قصد طواف
مقداري از آن را انجام دهد و فكر كند كه چون مي بايست نيت را به زبان
مي گفتهوطواف او باطل است طواف را رهاكند ، و بلافاصله با گفتن نيت از نو طواف
كند ، طواف او اشكال ندارد .

مسأله 211 : ريا در حين
عمل گر چه نسبت به بعضي از

92

اشواط يا خصوصيات باعث بطلان عمل مي شود ، اما ريا بعد از عمل موجب بطلان آن
نمي شود .

مسأله 212 : افرادي كه در طواف به ديگران
كمك مي كنند يا آنها را طواف مي دهند ، اگر خودشان نيز قصد طواف كنند ،
طواف هر دو صحيح است . مشروط بر اينكه قصد ارتكازي طواف تا آخر طواف باقي
باشد .

مسأله 213 : چون طواف از عبادات است بايد نيت و قصد
قربت ـ ولو بصورت ارتكازي ـ تا آخر عمل باقي باشد ، لذا اگر در بين طواف بطور كلي
غافل شود ، يا اگر سواره او را طواف مي دهند خوابش ببرد ، طواف او اشكال دارد و
حكم آن حكم عارض شدن حدث در بين طواف است ، كه در مسأله 219 خواهد آمد .

طهارت

طهارت شامل موارد ذيل است :

93

1 ـ طهارت از حدث اصغر و اكبر .

2 ـ طهارت لباس و بدن .

طهارت از حدث اصغر و اكبر

مسأله 214 : در طواف واجب ـ حتي در عمره و حج مستحبي ـ طهارت از حدث اصغر و اكبر شرط
است . و طواف بدون طهارت باطل است ، اگر چه از روي جهل يا فراموشي باشد .

مسأله 215 : اگر اميد برطرف شدن عذر را دارد نمي تواند با تيمم
طواف كند . بلكه بايد صبر كند تا وقت تنگ شود ، يا از رفع عذر مأيوس شود .

مسأله 216 : اگر از انجام غسل يا وضو معذور باشد بايد تيمم كند . و
اگر تيمم بدل از غسل كرد و بعد حدث اصغر عارض شد اگر بتواند بايد وضو بگيرد ، والاّ
بدل از وضو تيمم كند .

94

مسأله 217 : اگر محدث فراموش كند كه غسل بر گردن اوست اگر
غسل واجب ديگري قبل از طواف انجام داده باشد كفايت كرده و عملش صحيح است ، و الاّ
طواف باطل است .

مسأله 218 : اگر در بين طواف شك كند كه
طهارت داشته يا خير ، مسأله سه صورت دارد :

اول : حالت سابق
خود را بداند كه طاهر بوده ، در اين فرض جايز است طواف را تمام كند ، و براي اتمام آن
وضو واجب نيست ، و اعاده طواف نيز لازم نيست . و در اين صورت فرقي نيست كه شك بعد از
دور چهارم عارض شده باشد يا قبل از آن .

دوم : حالت سابق خود
را بداند كه محدث بوده . در اين فرض ظاهراً هر مقدار از طواف را كه انجام داده محكوم
به بطلان است ، چه شك بعد از دور چهارم عارض شده باشد يا قبل از آن ، و بايد بعد از
وضو از نو طواف كند .

95

سوم : حالت سابق خود را نداند ، كه در اين صورت به احتياط
واجب پس از وضو طواف را تمام كند و نماز آن را بخواند ، و پس از آن طواف و نماز آن
را اعاده كند . و در اين صورت فرقي نيست كه شك بعد از دور چهارم باشد يا قبل از آن
عارض شده باشد .

مسأله 219 : اگر در بين طواف حدث عارض شود
مسأله چهار صورت دارد :

اول : حدث قبل از رسيدن به نصف طواف
باشد ، كه در اين صورت طواف باطل مي شود ، و بايد بعد از تحصيل طهارت آن را از
سر بگيرد . خواه محدث شدن اختياري باشد يا بدون اختيار .

دوم : پس از رسيدن به نصف و قبل از تمام شدن دور چهارم باشد ، كه در
اين صورت بنابر احتياط واجب پس از وضو طواف را تمام كند و نماز آن را بخواند ، و
دوباره طواف ديگر كند و نماز آن را نيز بخواند ، خواه حدث با اختيار باشد

96

يا بدون اختيار .

سوم : بعد از تمام شدن دور چهارم
اختياراً خود را محدث كند ، كه در اين صورت نيز مثل صورت دوم
احتياط كند .

چهارم : پس از تمام شدن دور چهارم
بي اختيار محدث شود . كه در اين صورت پس از تحصيل طهارت طواف را از آنجايي كه
محدث شده تمام كند و صحيح است .

و در اين مسأله فرقي بين حدث اصغر و اكبر
نيست .

مسأله 220 : كسي كه سواره او را طواف مي دهند
بايد توجه داشته باشد كه در حال طواف خوابش نبرد ، و اگر خوابيد حكم مسأله قبل را
دارد .

مسأله 221 : اگر بعد از طواف يقين كند كه در بين
طواف محدث شده ، ولي نداند دور چندم بوده طواف او باطل است ، و بايد پس از تحصيل
طهارت طواف را اعاده كند .

مسأله 222 : بيماري كه پي در پي
حدث از او سر مي زند

97

اگر بين دو حدث به مقداري وقت دارد كه بتواند با بدن و لباس پاك طواف كند بايد
در آن وقت طواف را انجام دهد ، و الاّ چنانچه مشقت نداشته باشد براي هر بار كه حدث
از او سرمي زند خود را تطهير كند و وضوبگيرد ، وبراي نماز هم وضو بگيرد ، و
بنابر احتياط واجب نايب هم بگيرد .

مسأله 223 : اگر قبل از
طواف شك كند كه طاهر است يا خير ، چنانچه قبلا طاهر بوده محكوم به طهارت است ، و لازم
نيست وضو بگيرد يا غسل كند . و اگر قبلا محدث بوده بايد بعد از تحصيل طهارت طواف
كند .

مسأله 224 : اگر بعد از تمام شدن طواف شك كند كه طاهر
است يا خير ، طواف او صحيح است . ولي براي اعمال بعد طبق مسأله قبل عمل كند .

مسأله 225 : اگر زن به گمان پاك شدن غسل كرد و طواف انجام داد ، و
بعد خوني ديد كه محكوم به حيض بود و معلوم شد كه طواف انجام شده در حال حيض صورت

98

گرفته طواف او باطل است .

مسأله 226 : كسي كه در حين
طواف محدث شود اگر با اطمينان و اعتقاد به صحت به طواف خود ادامه بدهد عمره او صحيح
است ، ولي بايد طواف و نماز طواف و بنابر احتياط مستحب اعمال بعد از آن را
اعاده كند ، و در مورد كيفيت جبران عمل ، طبق مسأله 219 عمل كند .

مسأله 227 : در فرض سابق چنانچه با ترديد نسبت به صحت عمل يا طواف
را ادامه داده ، در برخي از موارد به طوري كه در مسأله 219 گذشت طواف باطل است
و بايد اعاده شود ، و اگر اعاده نكرد عمره او باطل است . و اگر در طواف نساء
بوده عمره مطلقاً صحيح است ، ولي بايد طواف نساء را طبق همان مسأله خودش
يا نايبش انجام دهد ، و تا طواف نساء انجام نشده از همسر اجتناب كند .

مسأله 228 : خوني كه محكوم به حيض و نفاس نباشد استحاضه است ، و بايد
طبق احكام استحاضه عمل شود ، و

99

براي طواف و نماز طواف هم اعمال مربوط به نمازهاي خود را تكرار كند . مثلا در
استحاضه كثيره علاوه بر سه غسل براي نمازهاي يوميه ، يك غسل براي طواف و نماز آن و
براي هر يك ، يك وضو بگيرد و همينطور است در استحاضه متوسطه .

مسأله 229 : اگر مستحاضه به وظيفه خود عمل كند و مشغول طواف شود و دو مرتبه خون
خارج شود چنانچه خون وي استمرار داشته و زن مسائل شرعي عدم سرايت خون را رعايت كند
وظيفه اي ندارد ، ولي اگر خون كاملا قطع بوده و بعد دو مرتبه خارج شده احكام
حدث در حين طواف را دارد كه در مسأله 219 گذشت .

مسأله 230 : مستحاضه اگر براي نماز يوميه يا طواف طبق وظيفه اش غسل كرده يا وضو
گرفته در حاليكه خون وي كاملا قطع شده ، مي تواند با همان غسل يا وضو طواف و
نماز آن را بجا آورد .

100

مسأله 231 : اگر خون مستحاضه قطع نمي شود بايد
بلافاصله بعد از غسل طواف را شروع كند ، بنابراين لازم است در نزديكيهاي مسجدالحرام
غسل كند بطوري كه بلافاصله بعد از غسل مشغول طواف شود .

مسأله 232 : براي مستحاضه يك غسل در طواف و نماز آن كفايت مي كند ولي بايد براي
هر يك ، يك وضو بگيرد .

طهارت بدن و
لباس

مسأله 233 : بدن و لباس در طواف بايد پاك
باشد ، و ظاهر آن است كه حتي نجاساتي كه در نماز معفو است در لباس و بدن او
نباشد .

مسأله 234 : اگر در اثناء طواف احتمال قوي بدهد
لباس يا بدن او نجس شده ولي اعتنا نكند ، و بعد از طواف يقين كند كه در اثناء طواف
بدن و لباس او نجس شده ، طوافش صحيح است .

101

مسأله 235 : اگر فراموش كند كه لباس يا بدن او نجس است و
طواف كند و بعد از طواف يا در بين نماز يادش بيايد طواف او صحيح است ، ولي نماز را
بايد با تطهير لباس و بدن بخواند ، هر چند مستحب است طواف و نماز آن را اعاده كند . و
اگر بعد از نماز طواف يادش بيايد تنها اعاده نماز كافي است .

مسأله 236 : اگر در حين طواف بدن يا لباس شخص نجس شود بايد بعد از تطهير بدن و
تطهير يا تعويض لباس طواف را از همان جا ادامه دهد .

مسأله 237 : اگر بعد از طواف متوجه شد كه در حال طواف بدن يا لباس او نجس بوده است
طوافش بنابر اظهر صحيح است .

مسأله 238 : تطهير بدن و تعويض
لباس در خون قروح و جروح لازم است ، بلي اگر تطهير خون قروح و جروح براي فرد مشقت
داشته باشد و امكان تأخير انداختن

102

طواف تا رفع مشقت و تطهير نباشد ، لازم نيست بدن را تطهير كند .