بخش 15

301

هفت سنگ به ترتيب و يكي يكي زدن

مسأله 867 ـ بايد مطمئن شود كه هفت سنگ به جمره اصابت كرده است ، و ظن و گمان در آن اعتبار ندارد .

مسأله 868 ـ اگر از ابتدا قصد داشته باشد كه بيش از هفت سنگ بزند صحيح نيست ، و بايد اعاده كند ، اما اگر قصد داشته باشد كه هفت سنگ بزند ، اما در اثر اشتباه يا احتياط بيشتر بزند مانعي ندارد .

مسأله 869 ـ اگر در تعداد سنگها شك كند ، بايد آنقدر بزند كه مطمئن شود هفت سنگ به جمره اصابت كرده است .

مسأله 870 ـ اگر بعد از تمام شدن رمي در تعداد سنگها شك كند كه كمتر از هفت سنگ زده ، بايد برگردد و جبران كند ، ولي اگر بعد از قرباني يا حلق و تقصير شك كند ، به آن اعتنا نكند .

مسأله 871 ـ بايد سنگها را يكي يكي پرتاب كند . و اگر چند سنگ را با هم پرتاب كند يك سنگ محسوب مي شود ، اگرچه سنگها به چند جاي جمره بخورد ، يا حتي اگر پشت سر هم به جمره برسد .

302

مستحبات رمي جمرات

مسأله 872 ـ در رمي جمرات چند چيز مستحب است :

1 ـ با طهارت بودن در حال رمي .

2 ـ هنگامي كه سنگها را در دست گرفته و آماده رمي است اين دعا را بخواند :

« اَللَّهُمَّ هذِهِ حَصَيَاتِي فَأحْصِهِنَّ لِي ، وَارْفَعْهُنَّ فِي عَمَلِي » .

3 ـ با هر سنگي كه مي اندازد تكبير بگويد .

4 ـ هر سنگي را كه مي اندازد اين دعا را بخواند :

« اللهُ أكْبَرُ ، اَلَّلهُمَّ ادْحَرْ عنِّي الشَّيْطانَ ، اَلَّلهُمَّ تَصْدِيقاً بِكِتابِكَ ، وَعَلي سُنَّةِ نَبِيِّكَ ، اَللَّهُمَّ اجْعَلْهُ لِي حَجّاً مَبْرُوراً ، وَعَمَلا مَقْبُولا ، وَسَعْياً مَشْكُوراً ، وَذَنْباً مَغْفُوراً » .

5 ـ ميان او و جمره در جمره عقبه ده يا پانزده ذراع

303

فاصله باشد ، و در جمره اولي و وسطي كنار جمره بايستد .

6 ـ جمره عقبه را رو به جمره و پشت به قبله رمي كند ، و جمره اولي و وسطي را رو به قبله ايستاده رمي كند .

7 ـ ريگ را بر انگشت ابهام گذارده ، و با ناخن انگشت شهادت بيندازد .

8 ـ پس از برگشتن بجاي خود در مني ، اين دعا را بخواند :

« اَللَّهُمَّ بِكَ وَثِقْتُ ، وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ ، فَنِعْمَ الرَّبُ ، وَنِعْمَ المَوْلي ، ونِعْمَ النَّصِيرُ » .

304

5 ـ قــربــاني

مسأله 873 ـ بر كسي كه حج تمتع انجام مي دهد واجب است بعد از رمي جمره عقبه قرباني كند ، اگر چه حج او مستحبي باشد .

مسأله 874 ـ چند نفر نمي توانند مشتركاً يك قرباني ذبح كنند . بلي بعيد نيست در صورت ضرورت كفايت كند . در اين صورت احتياط مستحب است كه علاوه بر قرباني هر كدام روزه هم بگيرند .

مسأله 875 ـ گر حيوان قرباني يافت نشود ، قيمت آن را پيش شخص اميني بگذارد تا در بقيه ذي الحجه و اگر نشد در سال بعد حيوان را خريده و در مني ذبح كند .

مسأله 876 ـ اگر عمداً قرباني نكند و اعمال بعد را انجام دهد ، ظاهراً از احرام خارج نشده و لازم است محرمات احرام را رعايت كند . و بايد در روزهاي تشريق ذبح كند ، و اگر نشد تا آخر ماه ذي حجه ذبح كند . والاّ

305

صحت حج او محل اشكال است ، و بايد با عمره مفرده از احرام خارج شود .

مسأله 877 ـ مستحب است كه قرباني را سه قسمت كنند . يك قسمت آن را هديه بدهند ، و يك قسمت آن را به فقير مؤمن صدقه بدهند ، و قسمتي از آن را هم خود مصرف كنند .

مسأله 878 ـ همانطور كه در شرايط لباس احرام گذشت . لباس احرام بايد پاك باشد و محرم قبل از حلق يا تقصير بايد لباس خود را پاك نگهدارد ، لذا اگر در كشتارگاه لباس احرام خون آلود شد ، بايد در صورت امكان تطهير يا تعويض شود . ولي اگر نشد ضرري به حج او نمي زند .

مسأله 879 ـ تمام شرايط ذبح شرعي حيوانات كه در توضيح المسائل بيان شده است ، مثل رو به قبله بودن و . . . در قرباني معتبر است و بايد رعايت شود ، و اگر رعايت نشود قرباني حرام شده و كفايت نمي كند .

مسأله 880 ـ ذبح با كارد استيل صحيح است و اشكالي ندارد .

306

مسأله 881 ـ ذبح با چاقو و كاردي كه لبه آن مانند ارّه دندانه دارد ، چنانچه عرفاً صدق چاقو يا كارد كند ، اشكال ندارد . بلي اگر ذبح با آن موجب اذيت حيوان شود ، كراهت دارد .

مسأله 882 ـ اگر بعد از قرباني شك كرد كه آيا قرباني داراي شرايط لازم بود يا خير به شك خود اعتنا نكند .

شرايط صحت قرباني

درصحت قرباني رعايت اين موارد لازم است :

1 ـ نيت .

2 ـ وقت قرباني .

3 ـ محل قرباني .

4 ـ شرايط حيوان قرباني .

نيت

مسأله 883 ـ ذبح از عبادات است و بايد با قصد اطاعت امر الهي انجام شود ، و ريا مبطل آن است .

307

وقت قرباني

مسأله 884 ـ به احتياط واجب بايد در روز عيد قرباني كند و تأخير جايز نيست . و اگر به هر دليل تأخير شد در روزهاي بعد در ايام تشريق ، و اگر نشد تا آخر ذي الحجه قرباني كند . و قرباني در شب كفايت نمي كند .

مسأله 885 ـ بنابر اقوي قرباني بايد بعد از رمي جمره عقبه انجام شود .

مسأله 886 ـ اگر محرم اشتباهاً قرباني را قبل از سنگ زدن انجام دهد صحيح است ، و لازم نيست اعاده كند .

محل قرباني

مسأله 887 ـ محل انجام قرباني در مني است ، و قرباني در كشتارگاههاي فعلي كفايت مي كند .

شرايط حيوان قرباني

مسأله 888 ـ در حيوان قرباني بايد شرايط زير مراعات شود :

1 ـ نوع حيوان .

308

2 ـ سن حيوان .

3 ـ سالم بودن حيوان .

4 ـ ناقص نبودن حيوان .

5 ـ پير نبودن حيوان .

6 ـ لاغر نبودن حيوان .

نوع حيوان

مسأله 889 ـ قرباني بايد يكي از حيوانات زير باشد :

1 ـ شتر .

2 ـ گاو .

3 ـ گوسفند .

و غير از اين سه حيوان ، حيوان ديگري كفايت نمي كند . و گاوميش كه نوعي گاو است كفايت مي كند ، ولي كراهت دارد .

سـن حيوان

مسأله 890 ـ سن شتر بايد بيش از پنج سال باشد ، و سن گاو بايد بيش از يك سال باشد ، هر چند بهتر است

309

كمتر از دو سال نباشد ، سن بز هم مثل گاو است . و سن ميش به احتياط مستحب كمتر از يكسال نباشد .

مسأله 891 ـ اگر بعد از انجام قرباني متوجه شود كه سن حيوان به حد لازم نرسيده ، بايد قرباني ديگري ذبح كند .

سالم بودن حيوان

مسأله 892 ـ بنابر احتياط واجب حيوان مريض كفايت نمي كند ، لذا اگر حيواني بيماري كچلي يا بيماريهاي ديگر داشته باشد كفايت نمي كند .

مسأله 893 ـ اگر حيواني را ذبح كرد و بعداً معلوم شد سالم نبوده ، كفايت نمي كند ، و بايد قرباني سالم ذبح كند .

ناقص نبودن حيوان

مسأله 894 ـ اگر حيواني كور ، لنگ ، گوش بريده ، دم بريده ، شاخ شكسته ، تخم تابيده ، تخم كشيده يا تخم كوبيده باشد كفايت نمي كند . حتي اگر اين نواقص در

310

اصل خلقت همراه او باشد .

مسأله 895 ـ اگر گوش حيوان شكاف داشته باشد يا سوراخ باشد اشكال ندارد ، و همچنين اگر شاخ خارجي آن شكسته يا بريده باشد ، ولي شاخ داخلي باقي باشد ، كفايت مي كند .

مسأله 896 ـ اگر فقط حيوان خصي ^{( 1 )} يافت شود و حيوان سالم پيدا نشود ، به احتياط واجب همان را ذبح كند و به همان اكتفا كند . هر چند بهتر است يك قرباني سالم نيز در بقيه ذي الحجه ، و اگر نشد در سال آينده ذبح كند .

مسأله 897 ـ اگر حيواني را ذبح كرد و بعداً معلوم شد ناقص بوده ، كفايت نمي كند ، و بايد قرباني تام الاجزاء ذبح كند .

مسأله 898 ـ اگر معتقد بود كه حيواني ناقص است ، و از جهت جهل به مسأله ولي براي اطاعت امر خداي سبحان آن را قرباني كرد ، و بعد معلوم شود تام الاجزاء

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ حيوان خصي يعني حيواني كه تخم تابيده ، تخم كشيده يا تخم كوبيده باشد .

311

والشرائط بوده ، صحيح و كافي است .

پير نبودن حيوان

مسأله 899 ـ به احتياط واجب حيوان نبايد خيلي پير باشد .

لاغر نبودن حيوان

مسأله 900 ـ مراد از لاغر نبودن اين است كه گرده حيوان پيه داشته باشد ، و احتياط آن است كه عرف آن را لاغر نداند .

مسأله 901 ـ اگر به گمان اينكه حيواني لاغر نيست آن را ذبح كرد و بعد معلوم شد لاغر بوده ، كفايت مي كند .

مسأله 902 ـ اگر حيواني را براي اطاعت امر خدا رجاءاً ذبح كند و بعد معلوم شد كه لاغر نبوده ، كفايت مي كند ، اگرچه قبل از ذبح فكر مي كرده لاغر است يا توجهي به آن نداشته .

مسأله 903 ـ قبل از ذبح لازم است در مورد سن قرباني يا مؤمن بودن ذابح تحقيق كند ، اما تحقيق در مورد

312

ناقص يا بيمار بودن آن لازم نيست ، هر چند در صورت احتمال نقص يا مرض تحقيق مطابق احتياط است .

وكالت در قرباني

مسأله 904 ـ محرم مي تواند در قرباني به ديگري وكالت دهد تا قرباني او را انجام دهد ، حتي اگر خودش توانايي داشته باشد . و در اين فرض وكيل بايد نيت كند ، و احتياطاً خود شخص هم نيت كند .

مسأله 905 ـ كسي كه حج نيابي بجا مي آورد مي تواند براي قرباني به فرد ديگري وكالت بدهد . و در اين فرض ذابح و نايب بايد نيت قرباني حج منوب عنه را بكند .

مسأله 906 ـ بدون اخذ وكالت نمي توان قرباني ديگري را ذبح كرد . اگرچه بداند او راضي است ؛ بنابراين اگر كسي براي دوست يا همسر خود كه حتي مخارج حج او را عهده دار است ، بدون اينكه از آنها وكالت بگيرد قرباني كند ، كفايت نمي كند . اگرچه مطمئن است وقتي

313

به او بگويد خوشحال مي شود .

مسأله 907 ـ احتياط واجب آن است كه وكيل مؤمن باشد ، اما ذابح كه فقط مأمور كشتن حيوان است لازم نيست مؤمن باشد ، و در اين صورت اگر خود فرد يا وكيل مؤمن نيت قرباني و قصد قربت را بكند ، و او فقط حيوان را ذبح كند ، صحيح و مجزي است .

مسأله 908 ـ اگر دو يا چند نفر فردي را وكيل كنند تا براي آنها گوسفند بخرد و قرباني كند ، آن فرد بايد معين كند كه هر گوسفند را براي چه كسي قرباني مي كند . و اگر جداگانه هر يك را مشخص نكند كفايت نمي كند و مجزي نيست .

مسأله 909 ـ در فرض سابق لازم نيست در موقع خريد هم هر گوسفند را با پول يك فرد مشخص بخرد ، بلكه مي تواند تمام پولها را روي هم گذاشته و با پول مشترك چند گوسفند بخرد ، و هر گوسفند را براي يك نفر ذبح كند .

مسأله 910 ـ كسي كه از طرف حجاج وكيل در قرباني شده اگر شك كند كه از طرف فلان شخص قرباني

314

كرده يا خير ، بايد بنا را بگذارد كه قرباني نكرده است .

مسأله 911 ـ وكالت دهنده بايد علم يا اطمينان پيدا كند كه وكيل قرباني را ذبح كرده ، اگرچه به او خبر ندهد ، و صرف گمان كفايت نمي كند .

مسأله 912 ـ اگر به ديگري وكالت داد و بعد شك كرد كه آيا وكيل قرباني را صحيح انجام داده يا خير ، به شك خود اعتنا نكند .

مسأله 913 ـ اگر نايب قرباني را فراموش كند ، حج منوب عنه صحيح است . ولي بايد قرباني را در همان سال تا آخر ذي الحجه ، و اگر نشد سال آينده در مني انجام دهد .

مسأله 914 ـ اگر وكيل شرايط قرباني را رعايت نكرد يا او را به صورت صحيح نكشت ضامن است ، حتي اگر براي وكالت اجرت نگرفته باشد .

مسأله 915 ـ وكيل در قرباني نمي تواند به فرد ديگري وكالت بدهد ، مگر اينكه از موكل خود اجازه گرفته باشد .

مسأله 916 ـ وكيل مي تواند قبل از حلق يا تقصير ، قرباني ديگري را ذبح كند ، و همچنين مي تواند قبل از

315

ذبح قرباني خود ، قرباني ديگري را ذبح كند .

بـدل قـرباني

مسأله 917 ـ اگر نتواند قرباني ذبح كند بايد به جاي آن به ترتيب زير ده روز روزه بگيرد :

الف ـ سه روز در حج .

ب ـ هفت روز بعد از مراجعت از حج .

مسأله 918 ـ عدم تمكن از قرباني به اين است كه قرباني يا پول آن را نداشته باشد ، و چيزي هم نداشته باشد كه با فروش آن بتواند قرباني تهيه كند ، و امكان قرض گرفتن هم نداشته باشد ، يا تمكن از اداي قرض نداشته باشد .

مسأله 919 ـ فروش لباس و اسباب و لوازم سفر براي تهيه قرباني لازم نيست ، همانطور كه كسب و كار براي تهيه آن واجب نيست ، ولي اگر بدين وسيله قرباني تهيه كرد ، كفايت مي كند .

مسأله 920 ـ سه روز روزه را بايد هفتم ، هشتم و نهم

316

ذي الحجه بعد از احرام عمره پي در پي بگيرد ، و لازم نيست قصد اقامت كند ، بلكه اگر مسافر هم باشد مي تواند بگيرد .

مسأله 921 ـ اگر بعد از سه روز روزه گرفتن تمكن از قرباني پيدا كرد لازم نيست قرباني كند ، و همان روزه كفايت مي كند .

مسأله 922 ـ هفت روز بقيه را بايد بعد از مراجعت از سفر حج در وطن خود يا شهرستان ديگر پي در پي روزه بگيرد ، و نمي تواند اين هفت روز را در مكه يا هنگام مراجعت از سفر بگيرد .

317

مستحبات قرباني

مسأله 923 ـ مستحبات قرباني چند چيز است :

1 ـ در صورت تمكن ، قرباني شتر باشد ، و در صورت نبودن آن گاو ، و در صورت نبودن آن گوسفند باشد .

2 ـ قرباني بسيار فربه باشد .

3 ـ در صورت شتر يا گاو بودن آن از جنس ماده ، و در صورت گوسفند يا بز بودن آن از جنس نر باشد .

4 ـ شتري كه مي خواهند او را نحر كنند ايستاده و از سر دستها تا زانوي او را ببندند ، و ذابح در طرف راست او بايستد ، و كارد يا نيزه يا خنجر به گودال گردن او فرو برد ، و در وقت ذبح يا نحر اين دعا را بخواند :

« وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّماواتِ وَالاَْرْضَ حَنِيفاً مُسْلِماً وَما أنَا مِنَ المُشْرِكِينَ ، إنَّ صَلاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيايَ وَ

318

مَماتِي لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ ، لا شَرِيكَ لَهُ ، وَبِذلِكَ اُمِرْتُ وَأنَا مِنَ المُسْلِمِيْنَ ، اَلَّلهُمَّ مِنْكَ وَلَكَ بِسْمِ اللهِ وَاللهُ أكْبَرُ ، اَلَّلهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّي » .

5 ـ خود حاجي قرباني را بكشد ، و اگر نتواند دست خود را روي دست ذابح بگذارد .

319

6 ـ حلق يا تقصير

مسأله 924 ـ بعد از قرباني محرم بايد حلق يا تقصير كند . يعني يا سر خود را بتراشد ، يا مقداري از موي سر و صورت خود را كوتاه كند ، اگر چه تراشيدن سر افضل است .

مسأله 925 ـ زنها نمي توانند سر خود را بتراشند ، بلكه بايد مقداري از موي خود را كوتاه كنند ، و همينطور است حكم خنثي .

مسأله 926 ـ كسي كه موي خود را جمع كرده و گره زده است يا به هم بافته است ، يا به وسيله اي به هم چسبانده است ، بايد سر خود را بتراشد .

مسأله 927 ـ كسي كه سال اول حج او است مخير است كه سر خود را بتراشد ، يا مقداري از موي خود را كوتاه كند ، هر چند احتياط مستحب در تراشيدن سر است .

320

مسأله 928 ـ كوتاه كردن موي سر و صورت با هر وسيله اي كه باشد كفايت مي كند ، اما تراشيدن ريش يا كوتاه كردن موي زير بغل و عانه كفايت نمي كند . و احتياط مستحب است كه به گرفتن ناخن اكتفا نكند .

مسأله 929 ـ كسي كه وظيفه او حلق است و مطمئن است كه هنگام حلق سر او خوني مي شود تقصير كند ، و احتياطاً بعد از تقصير سر را هم بتراشد .

مسأله 930 ـ كسي كه سر مي تراشد به احتياط واجب بايد تمام سر را بتراشد ، و تراشيدن قسمتي از سر كفايت نمي كند . بلي كسي كه مخير بين حلق يا تقصير است بعد از تراشيدن مقداري از سر مي تواند تقصير را انتخاب كند ، و با اين نيت مقداري از موي خود را كوتاه كند و از احرام خارج شود .

مسأله 931 ـ كسي كه وظيفه اش فقط حلق است اگر تقصير كند مثل كسي است كه عمداً حلق نكرده ، و در صورت علم براي كوتاه كردن مو در حال احرام كفاره هم بايد بدهد . و كسي كه وظيفه اش فقط تقصير است اگر حلق كند همين حكم را دارد .

321

مسأله 932 ـ انسان مي تواند خودش سر خود را بتراشد يا تقصير كند ، همانطور كه مي تواند ديگري را وكيل كند كه سر او را بتراشد يا موي او را كوتاه كند .

مسأله 933 ـ كسي كه مي خواهد سر بتراشد نمي تواند اوّل موي خود را كوتاه كند و بعد بتراشد ، بلكه بايد از ابتدا شروع به تراشيدن كند .

مسأله 934 ـ محرم تا وقتي خودش تقصير نكرده يا سر خود را نتراشيده است نمي تواند سر ديگري را بتراشد يا او را تقصير كند . بلي گرفتن ناخن ديگري در اين حال اشكالي ندارد .

مسأله 935 ـ بعد از تقصير يا حلق تمام محرمات احرام بجز همسر و بوي خوش حلال مي شود . البته حرمت صيد و كندن گياهان حرم ـ همانگونه كه قبلاً بيان شد ـ از احكام حرم است ، و ربطي به حال احرام و غير احرام ندارد .

مسأله 936 ـ گرفتن بيني از بوي بد از تبعات استعمال بوي خوش نيست ، لذا پس از تقصير يا حلق مي تواند بيني خود را از بوي بد بگيرد .