بخش 18
مصدود و محصور احکام مصدود احکام محصور احکام بیهوش احکام کفارات متفرقات
361 |
مسأله 1056 ـ كسي كه احرام بست واجب است اعمال عمره يا حج را تمام كند ، و اگر مصدود يا محصور شد احكام خاصي دارد كه دراين قسمت بيان مي شود .
مسأله 1057 ـ به كسي كه براي عمره يا حج محرم شود و سپس از انجام اعمال وي جلوگيري شود « مصدود » مي گويند . و اگر در اثر بيماري قادر به انجام اعمال نشود وي را « محصور » مي گويند .
احكام مصدود
مسأله 1058 ـ اگر بعد از احرام توسط مأمورين يا دشمن از ورود وي به مكه جلوگيري شود ، مي تواند در همان محل يك شتر يا گاو يا گوسفند قرباني كند و از احرام خارج شود . و احتياط واجب آن است كه به نيت تحليل قرباني كند . و به احتياط واجب تقصير هم بكند .
362 |
مسأله 1059 ـ حتي اگر بعد از ورود به مكه او را از انجام مناسك حج و طواف و سعي منع كردند ، حكم مسأله قبل را دارد . و همينطور اگر بعد از احرام حج او را از وقوفين منع كنند .
مسأله 1060 ـ كسي كه مصدود مي شود حتي با اميد به برطرف شدن مانع مي تواند طبق احكام مصدود عمل كند ، و از احرام خارج شود .
مسأله 1061 ـ اگر حج بر مصدود مستقر شده باشد يا سال ديگر استطاعت داشته باشد بايد به حج برود ، و اعمال مصدود از حجة الاسلام كفايت نمي كند .
احكام محصور
مسأله 1062 ـ اگر بعد از احرام عمره مفرده به جهت بيماري نتوانست وارد مكه شود و اعمال عمره را انجام دهد مخير است كه در همان محلي كه بيمار شده قرباني كند يا يك قرباني به مكه بفرستد ، ولي اگر بعد از احرام عمره تمتع بيمار شود به احتياط واجب بايد به وسيله شخص اميني پول قرباني يا خود قرباني را به
363 |
مكه بفرستد و قرار بگذارد در وقت معيني قرباني را در مكه ذبح كند ، و بعد از زمان موعود خودش تقصير كند ، و به احتياط مستحب نايب در ذبح به قصد تحليل منوب عنه ذبح كند . كه در اين صورت تمام محرمات احرام به غير از همسر بر او حلال مي شود .
مسأله 1063 ـ اگر بعد از احرام حج به گونه اي بيمار شود كه نتواند به عرفات و مشعر برود ، به احتياط واجب قرباني يا پول آن را به مني بفرستد تا در روز عيد در مني به نيابت او ذبح شود ، و بعد از آن خودش تقصير كند ، كه در اين صورت نيز محرمات احرام بر او حلال مي شود به جز همسر .
مسأله 1064 ـ همسر بر محصور حلال نمي شود ، مگر اينكه خودش اعمال حج را انجام دهد و طواف نساء بكند . و اگر به طور كلي نتوانست اعمال را خودش انجام دهد بعيد نيست بتواند نايب بگيرد تا با انجام اعمال توسط نايب ، همسر هم بر او حلال شود . و اگر حج استحبابي بوده است بعيد نيست بتواند نايب بگيرد ، ولي به احتياط واجب در صورت امكان بايد خودش
364 |
اعمال را انجام دهد .
مسأله 1065 ـ شخصي كه سكته كند و قدرت هيچ گونه حركتي را نداشته باشد حكم محصور را دارد .
مسأله 1066 ـ كسي كه بيمار نباشد ولي به جهت ديگري بعد از احرام نتواند به مكه برود ، مثلاً بر اثر تصادف مجروح يا مصدوم شود ظاهراً حكم بيمار را دارد . و احتياط مستحب اين است كه منتظر بماند تا خوب شود ، و اگر به حج هم نرسد با عمره مفرده از احرام خارج شود ، و حج را در سال بعد اگر مستقر بوده يا استطاعت باقي باشد ، اعاده كند .
مسأله 1067 ـ اگر پس از احرام مانعي غير از مصدود و محصور شدن همچون گم كردن راه ، تلف شدن هزينه راه ، خرابي مسير يا مركب ، گرما يا سرماي سخت و . . . پيش آيد كه نتواند عمره يا حج خود را تمام كند ، حكم مسأله قبل را دارد .
مسأله 1068 ـ اگر بعد از اينكه قرباني را فرستاد حالش خوب شد و توانايي رفتن به مكه را يافت ، به مكه برود و اعمال را انجام دهد . و اگر وقت تنگ بود حج او بدل به
365 |
إفراد مي شود و بعد يك عمره مفرده انجام دهد ، ولي اگر به طور كلي به حج نرسد بايد عمره مفرده انجام دهد و از احرام خارج شود . و حج واجب خود را در صورت استقرار يا بقاي استطاعت ، در سال آينده انجام دهد .
مسأله 1069 ـ مصدود نيز در اين مسأله حكم محصور را دارد . يعني اگر بعد از ذبح قرباني در محل مانع برطرف شد ، بايد طبق مسأله قبل عمل كند .
مسأله 1070 ـ در فرض سابق اگر هدي را فرستاد و در روز موعود هدي ذبح نشد يا نايب طواف نساء را بجا نياورد ، و اين شخص به خيال انجام آن اعمال محل شد و با همسر خود نزديكي كرد معصيت نكرده و كفاره هم ندارد ، اما پس از اينكه متوجه شد ، اگر ذبح انجام نشده بايد از همه محرمات احرام اجتناب كند ، و اگر طواف نساء انجام نشده از همسر خود اجتناب كند . و بايد هدي يا پول را بفرستد و مواعده كند تا هدي انجام شود و همچنين است طواف نساء .
مسأله 1071 ـ اگر بيمار يا مصدوم محرم شود و بتواند اعمال عمره و حج را ـ حتي با استنابه در طواف و
366 |
سعي ـ انجام دهد ، احرام و حج او صحيح است .
مسأله 1072 ـ اگر با احرام عمره تمتع وارد مكه شود ولي نتواند اعمال عمره و حج را انجام دهد به همان احرامي كه بسته عمره مفرده ـ ولو با استنابه در طواف و سعي ـ بجا آورد تا از احرام خارج شود .
مسأله 1073 ـ در فرض سابق اگر حج او مستحبي بوده ، يا سال اول استطاعت او بوده است فعلاً كه قدرت انجام اعمال را ندارد و نمي تواند وقوفين را درك كند تكليفي ندارد . بلي اگر حج بر او مستقر بوده يا حج نيابي بوده كفايت نمي كند .
مسأله 1074 ـ اگر شخص عاقل بعد از احرام مجنون شود احرام او باطل شده ، و اطرافيان او وظيفه اي نسبت به او ندارند . و اگر بعداً بهبودي حاصل شد به احتياط مستحب عمره مفرده انجام دهد يا استنابه كند .
احكام بيهوش
مسأله 1075 ـ اگر بعد از احرام عمره يا حج بيهوش شود ، مسأله چند صورت دارد :
367 |
بعد از احرام عمره بيهوش شود و :
1 ـ هنگامي به هوش آيد كه بتواند اعمال عمره را انجام داده و وقوف ركني عرفات را درك كند ، در اين صورت بايد اعمال عمره را انجام دهد ، و سپس اعمال حج را بجا آورد ، و عمره و حج او صحيح است .
2 ـ هنگامي به هوش آيد كه اگر بخواهد اعمال عمره را انجام دهد وقوف ركني عرفات از او فوت مي شود ، در اين صورت حج او بدل به إفراد مي شود .
3 ـ هنگامي به هوش آيد كه وقوف عرفات از او فوت شده ولي وقوف اختياري مشعر را درك كند ، اين صورت نيز حكم صورت قبل را دارد .
4 ـ هنگامي به هوش آيد كه وقوف اختياري مشعر نيز از او فوت شده است ، در اين صورت حج او باطل است و بايد با عمره مفرده از احرام خارج شود ، و چنانچه حج بر او مستقر بوده يا در صورت بقاي استطاعت در سال آينده حج بجا آورد .
اگر بعد از عمره تمتع و قبل از احرام حج بيهوش شود و :
368 |
5 ـ هنگامي به هوش آيد كه وقوف اختياري عرفات را درك كند ، در اين صورت واجب است به مكه برگردد و محرم شود ، و اگر امكان نداشت يا وقت تنگ بود ، همانجا محرم شود ، و اعمال او صحيح است .
6 ـ هنگامي به هوش آيد كه وقوف اختياري عرفات از او فوت شده ، ولي وقوف اضطراري عرفات را درك كند ، اين فرض حكم فرض سابق را دارد .
7 ـ هنگامي به هوش آيد كه وقوف عرفات از اوفوت شده ، ولي وقوف اختياري مشعر را درك كند ، اين فرض نيز حكم فرض پنجم را دارد .
8 ـ هنگامي به هوش آيد كه وقوف اختياري مشعر از او فوت شده ، در اين صورت حج او باطل است .
و اگر بعد از احرام حج بيهوش شود و :
9 ـ هنگامي به هوش آيد كه وقوف اضطراري عرفات را درك كند ، در اين صورت حج او صحيح است .
10 ـ هنگامي به هوش آيد كه وقوف عرفات از او فوت شده ولي وقوف اختياري مشعر را درك كند ، در اين صورت نيز حج او صحيح است .
369 |
11 ـ هنگامي به هوش آيد كه وقوف اختياري مشعر نيز از او فوت شده است ، در اين صورت طبق فرض چهارم عمل كند .
12 ـ بعد از درك وقوف عرفات بيهوش شود ، و بعد از فوت وقوف اختياري مشعر به هوش آيد ، و وقوف اضطراري روزانه مشعر را درك كند ، در اين صورت حج او صحيح است .
13 ـ بعد از درك وقوف عرفات بيهوش شود و پس از فوت وقوف مشعر به هوش آيد ، كه در اين صورت به احتياط واجب بايد حج را تمام كرده و سال بعد اعاده كند .
14 ـ بعد از وقوفين بيهوش شود ، در اين فرض در صورت يأس از بهبودي رمي روز عيد را براي او انجام دهند . و چنانچه قبل از پايان ذي حجه به هوش آمد ، خودش در ماه ذي حجه قرباني كند ، و حلق را طبق مسأله 948 انجام دهد و اعمال بعد را بجا آورد . و اگر خودش نمي تواند نايب بگيرد . و رمي روزهاي يازدهم و دوازدهم در سال بعد انجام شود .
370 |
15 ـ بعد از وقوفين بيهوش شود و بعد از ذي حجه به هوش آيد ، در اين صورت رمي روز عيد را براي او انجام دهند ، و پس بهبودي چنانچه خودش مي تواند اعمال را انجام دهد ، و اگر نمي تواند استنابه كند . دراين فرض قرباني و رمي روزهاي يازدهمودوازدهم در سال بعد انجام شود ، و حلق نيز طبق مسأله 941 انجام شود .
371 |
مسأله 1076 ـ احتياط اين است كه كفاره محرمات احرام عمره در مكه ذبح شود ، و كفاره محرمات احرام حج در مني . ولي در شرايط فعلي كه گوشت آن مصرف فقراي مؤمن نمي شود ، جايز بلكه مطابق احتياط است كه هر دو مورد را در وطن ذبح كنند ، و به مصرف فقراي مؤمن برسانند .
مسأله 1077 ـ حيواني كه به عنوان كفاره ذبح مي شود لازم نيست داراي شرايط قرباني باشد .
مسأله 1078 ـ مصرف كفارات فقرا و مساكين هستند . و احتياط اين است كه خود كفاره دهنده از آن نخورد . و اگر خورد بنابر احتياط واجب قيمت آن مقدار را كه خورده صدقه بدهد ، و نزديكان او نيز اگر فقير نيستند از آن نخورند .
مسأله 1079 ـ كفاره را بايد به مؤمن غيرسيد بدهند ، بلي
372 |
اگر كفاره دهنده سيد باشد مي تواند كفاره را به سيد فقير بدهد .
مسأله 1080 ـ فرزندان و كساني كه نفقه آنها بر كفاره دهنده واجب است هر چند خود آنها و كفاره دهنده فقير باشند نمي توانند از گوشت كفاره مصرف كنند .
مسأله 1081 ـ پوست و كله و پاچه حيواني كه به عنوان كفاره ذبح مي شود نيز بايد به مصرف فقرا برسد . لذا نمي توان آنها را به عنوان اجرت به ذابح داد ، بلي اگر ذابح فقير باشد مي توان به عنوان مصرف به او داد .
مسأله 1082 ـ جايز نيست حيوان زنده را به عنوان كفاره به فقير بدهند . بلكه بايد ذبح كنند وآن را به صورت خام بين فقرا تقسيم كنند ، يا بپزند و آنها را اطعام كنند .
مسأله 1083 ـ پرداختن پول كفاره به فقرا يا خريدن گوشت به مقدار كفاره و توزيع آن بين فقرا كفايت نمي كند ، بلكه بايد كفاره ذبح و بين فقرا تقسيم شود .
373 |
مسأله 1084 ـ بر مؤمنين است كه در نماز جماعت اهل سنت شركت كنند ، و فضيلت نماز جماعت در مسجدالحرام و مسجدالنبي را از دست ندهند . و جايز نيست هنگام نماز جماعت از مسجد خارج شوند ، يا مشغول كار ديگري شوند .
مسأله 1085 ـ اقتدا در نمازهاي يوميه و نماز قضا به جماعت اهل سنت صحيح است و كفايت از آنها مي كند .
مسأله 1086 ـ اگر در نماز جماعت به صورتي شركت كند كه حتي شرايطي را كه اهل سنت لازم مي دانند رعايت نشود بايد نماز خود را اعاده كند .
مسأله 1087 ـ در مسجدالحرام كه نماز جماعت به صورت استداره اي برگزار مي شود مؤمنين بايد جايي بايستند كه عرفاً پشت سر امام قرار گيرند . بنابر اين اگر
374 |
در غير مورد تقيه روبرو يا دو طرف امام قرار گيرند بايد نماز خود را اعاده كنند .
مسأله 1088 ـ با توجه به اينكه در طبقه بالاي مسجد الحرام و پشت بام مسجد النبي و در برخي از قسمتهاي مسجد النبي و مسجد الحرام اتصال برقرار نيست لذا در وسعت وقت اختياراً رفتن به آن قسمتها صحيح نيست ، ولي چنانچه افرادي اتفاقاً در آن قسمتها بودند و جابجا شدن برخلاف تقيه باشد نماز به جماعت صحيح است هر چند اتصال برقرار نباشد . بلي اگر كسي بداند و اختياراً برود و اقتدا كند اكتفا به آن نماز مشكل است و احتياطاً نماز را اعاده كند .
مسأله 1089 ـ اقامه جماعت در هتلها و منازل اگر خلاف تقيه مداراتي باشد ، جايز نيست .
مسأله 1090 ـ مراد از تقيه مداراتي حسن معاشرت و جلب مودت و ايجاد وحدت ميان گروهها و تمام مذاهب و جلوگيري از پراكندگي مسلمانان است كه با شركت يكپارچه در نمازهاي جماعت و ساير مظاهر و شعائر الهي ، وحدت كلمه حاصل مي شود و از سوي ديگر
375 |
پيروان مذهب حق مورد مذمت و سرزنش قرار نمي گيرند و با شركت در جماعات ، رفع هرگونه اتهام را از خود مي نمايند و خود را از صف مسلمانان جدا نكره ، دچار مخاطره نمي شوند .
مسأله 1091 ـ سجده بر انواع سنگها كه در مسجدالحرام و مسجدالنبي به كار رفته است ، جايز است .
مسأله 1092 ـ سجده كردن روي فرشهاي مسجدالنبي مانعي ندارد ، ولي اگر مخالف تقيه نباشد و موجب هتك و انگشت نما شدن نشود ، بايد به جايي برود كه بتواند به جايي كه سجده بر او صحيح است سجده كند .
مسأله 1093 ـ شخصي كه براي خواندن نماز وارد مسجد شود و ببيند جماعت اهل سنت تمام شده ولي هنوز صفها به هم نخورده است ، مستحب است براي نمازش اذان و اقامه بگويد و همچنين است اگر بعد از خواندن جماعت با آنها بخواهد نماز را احتياطاً اعاده كند .
مسأله 1094 ـ اگر امر دائر شود بين خواندن نماز فرادي
376 |
در مسجدالحرام بدون شرايط صحت ، و نماز فرادي در منزل و هتل با كليه شرايط صحت ، چنانچه تقيه اقتضا نكند بايد در منزل و هتل با تمام شرايط نماز بخواند .
مسأله 1095 ـ سجده بر حصيرهايي كه فعلاً در بازار وجود دارد هر چند با نخ دوخته شده ، صحيح است .
مسأله 1096 ـ سجده كردن بر مهر ، حصير ، باد بزن ، كاغذ و امثال آن در مسجد مكه و مدينه چنانچه موجب انگشت نما شدن و سبب وهن و اتهام به شيعيان شود جايز نيست .
مسأله 1097 ـ در داخل حجر اسماعيل خواندن نماز واجب يا مستحب اشكال ندارد ، چون حجر داخل بيت نمي باشد .
مسأله 1098 ـ كسي كه در مكه قصد اقامه كرده و سپس به عرفات و مشعر و مني مي رود و حدود سه تا چهار شبانه روز در آنجا مي ماند ، چنانچه ده روز اقامت وي قبل از رفتن به عرفات انجام مي شود ، نماز او در مواضع مذكور تمام ، و پس از مراجعت در مكه نيز تمام است ـ اگر چه بخواهد كمتر از ده روز در مكه بماند ـ . والاّ نماز
377 |
در آن مواضع شكسته است . و در مكه چنانچه بخواهد كمتر از ده روز بماند مخير بين قصر و اتمام است .
مسأله 1099 ـ مسافر مخيّر است در تمامي شهر مكه و مدينه ـ حتي در محله هاي نوساز كه عرفاً جزء مكه محسوب شود ـ نمازش را تمام يا شكسته بخواند . البته تمام خواندن افضل و شكسته خواندن احوط است .
مسأله 1100 ـ اطراف مكه و محله هاي جديدالاحداث آن اگر عرفاً جزء مكه محسوب شود ، قصد اقامه در آنها صحيح است ، و رفت و آمد از آنجا به مسجدالحرام مضر به قصد اقامت نيست ، و احرام حج از آنجا كفايت مي كند ، اما اگر خارج از حدود مكه منزل كنند كه عرفاً آنجا جزء محله هاي مكه محسوب نشود بلكه دو محل باشد ، در اين صورت قصد اقامت در دو محل محقق نمي شود ، واحرام حج از آنجا كفايت نمي كند ، و نماز در آنجا از جهت تخيير بين قصر و اتمام حكم مكه را ندارد .
مسأله 1101 ـ مسافري كه در مكه و مدينه مخير بين قصر و اتمام است ، اگر تمام را اختيار كند در اين صورت
378 |
نيز نوافل نهاريه ساقط است .
مسأله 1102 ـ خواندن دعاهاي وارده در احرام ، طواف ، سعي و ساير اعمال به قصد ريا اگر چه معصيت است ولي چون جزء اعمال نيست لذا موجب بطلان اعمال نمي شود .
مسأله 1103 ـ استفاده از قرص يا تزريق آمپول براي جلوگيري از عادت ماهانه در ايام حج ، چنانچه براي بانوان ضرر نداشته باشد ، مانعي ندارد .
مسأله 1104 ـ برداشتن قرآن از مسجدالحرام و مسجدالنبي و ساير مساجد جايز نيست ، و اگر كسي بردارد ضامن است ، و بايد آن را برگرداند .
مسأله 1105 ـ اگر در حرم چيزي پيدا كرد به احتياط واجب آن را برندارد ، و اگر برداشت احكام لقطه را دارد ، و بايد طبق مسأله بعد عمل كند .
مسأله 1106 ـ لقطه اي را كه از حرم برداشته اگر كمتر از يك درهم باشد مي تواند قصد تملك آن را بكند ، ولي اگر بدون قصد تملك نگاه داشت و در نگهداري آن كوتاهي كرد و تلف شدن ضامن است . و اگر آن را
379 |
تملك كرد و قبل از تلف صاحبش پيدا شد بايد آن را به صاحبش رد كند .
مسأله 1107 ـ اگر ارزش لقطه يك درهم يا بيشتر باشد نمي تواند آن را تملك كند ، بلكه تا يكسال اعلان كند ، و اگر صاحبش پيدا نشد مي تواند آن را براي صاحبش نگهدارد ، يا اينكه از طرف صاحبش به فقير صدقه بدهد . ولي اگر صاحبش پيدا شد و راضي به صدقه نشد ، بايد عوضش را به او بدهد .
مسأله 1108 ـ هنگام نظافت حرمين شريفين مشاهده مي شود مأموران حرم كفشهاي فراواني را كه صاحبان آن معلوم نيست جمع آوري كرده و دور مي ريزند ، برداشتن آنها چنانچه شخص بداند صاحبان كفش از آن اعراض كرده اند ، يا راضي هستند ، اشكالي ندارد . والاّ برداشتن آنها محل اشكال است .
مسأله 1109 ـ برداشتن ريگ و سنگ از صفا و مروه جايز نيست و بايد برگرداند . و از عرفات و مشعر و مني اشكالي ندارد ، ولي بطور كلي لازم است مؤمنين از اين قبيل اعمال پرهيز كنند .
380 |
مسأله 1110 ـ بر مؤمنين لازم است از انجام اموري كه موجب وهن مذهب و بي احترامي و تحقير شيعيان ، پيشوايان دين ، اهل بيت عصمت و طهارت و ائمه اطهار ( عليهم السلام ) مي شود ، و بيگانگان آن را براي حقانيت خويش و سركوب شيعه دستاويز قرار مي دهند جداً بپرهيزند . و اگر برخي از مردم عوام از روي غفلت مرتكب آن مي شوند دوستانه با آرامش و مهرباني آنها را نصيحت و ارشاد كنند . بعضي از آن امور عبارتند از :
دست كشيدن يا بوسيدن ضريح پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) و دربهاي حرم مطهر ، متبرك كردن اشياء و لوازم همراه به ضريح پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) يا نرده هاي بقيع ، انداختن عريضه يا پول داخل ضريح يا قبرستان بقيع ، نماز خواندن در داخل يا كنار بقيع و قبرستان ابوطالب ، دخيل بستن به نرده هاي بقيع ، برداشتن خاك از بقيع يا ساير اماكن متبركه مكه و مدينه .
مسأله 1111 ـ روزه گرفتن در ايام تشريق ( يازدهم و دوازدهم و سيزدهم ذي الحجه ) براي كساني كه در مني هستند جايز نيست ، و روزه گرفتن در عيد قربان بر
381 |
همه مسلمانان حرام است .
مسأله 1112 ـ مسافر مي تواند براي خواستن حاجت در مدينه منوره سه روز روزه مستحبي بگيرد ، اگر چه روزه قضاي واجب به گردن او باشد ، و اين روزه ها به جاي روزه قضايي محسوب نمي شود . همچنين صحت نيابت از ديگري در اين روزه ها مطلقاً ثابت نيست .
مسأله 1113 ـ احتياط اين است كه روزه ها را پي درپي بگيرد ، نيز احتياط اين است اين سه روز چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه باشد .
مسأله 1114 ـ قدر متيقن از صحت روزه اين است كه از اول قصد سه روز داشته باشد ، هر چند اگر بعد از گرفتن يك يا دو روز منصرف شود مانعي ندارد .
مسأله 1115 ـ چنانچه رؤيت هلال ذي حجه نزد اهل سنت ثابت شد بر شيعيان لازم است تبعيت كنند ، خصوصاً در صورت عدم علم به خلاف .
مسأله 1116 ـ تبديل پول مثل تومان به ريال يا دلار اگر خلاف مقررات جمهوري اسلامي ايران نباشد با تراضي طرفين اشكالي ندارد .
382 |
مسأله 1117 ـ انتقال جنازه از عربستان به كشور اگر مستلزم كالبدشكافي باشد جايز نيست ، اگر چه وصيت كرده باشد . زيرا كالبدشكافي جنازه مؤمن في نفسه حرام است ، و در برخي از موارد موجب ديه مي شود .