بخش 6

سؤال 357ـ بعضي از مردان محرم براي اين كه موقع وزش باد، يا به هنگام سوار شدن ماشين، يا مانند آن، عورت آنها ظاهر نشود، علاوه بر دو حوله احرام، يك متر پارچه ندوخته از وسط پا عبور مي دهند، به گونه اي كه دو طرف پارچه از جلو و عقب زير حوله قرار مي گيرد. اين عمل چه حكمي دارد؟

جواب: اشكال ندارد; ولي اجتناب از اين گونه كارها جز در موارد ضروري بهتر است.

سؤال 358ـ آيا لباس احرام منحصر به دو جامه است، و نبايد بيشتر باشد؟

جواب: مقدار واجب آن دو جامه است، و زيادتر مانعي ندارد; مشروط بر اين كه مانند لباس احرام باشد، مثلا از حوله هاي متعدّد استفاده كند.

سؤال 359ـ اينجانب به علّت قطع نخاع و عدم كنترل بول و مشكلات ديگر، نمي توانم بدن و لباس احرام خود را پاك نگهدارم، وظيفه ام چيست؟

جواب: آن مقدار كه مي توانيد محافظت كنيد، و آنچه موجب عُسر و حرج است اشكالي ندارد.

سؤال 360ـ اگر لباس احرام زنان به قدري نازك باشد كه بدن آنها نمايان گردد، آيا به اعمال حجّ آنان ضرري مي رساند؟

جواب: اين كار براي احرام اشكال دارد و طواف و نماز طواف را باطل مي كند.

[ 130 ]

سؤال 361ـ طبق فتواي بعضي از مراجع كه فرموده اند: «احتياطاً زنان هم مثل مردان محرم شوند» آيا زن بعد از پوشيدن حوله هاي احرام، مي تواند حوله ها را كنار بگذارد،و اعمال حج را با لباس معمولي اش انجام دهد؟

جواب: زنان مي توانند در همان لباسهاي معمولي محرم شوند، و پوشيدن حوله هاي احرام لازم نيست، و به فرض كه احتياطاً با آن محرم شوند، بعد مي توانند بيرون آورند.

سؤال 362ـ اگر جامه احرام را از پول خمس يا زكات نداده خريده باشند، آيا احرام در آن صحيح است؟

جواب: احرام در آن حرام است.

سؤال 363ـ آيا پرداخت خمس لباس احرام، كه معلوم نيست از پول خمس نداده تهيّه شده، يا از پولي كه خمس به آن تعلّق نگرفته (مانند مال الارث) واجب است؟

جواب: با فرض شك در تعلّق خمس، پرداختن خمس آن لازم نيست، هر چند احتياط در آن مطلوب است.

سؤال 364ـ چنانچه شخصي كه سال خمسي نداشته به حجّ مشرّف شود، و با همان پولهاي خمس نداده هزينه هاي حج، از جمله لباس احرام و قرباني را تأمين نمايد. حجّ او چه حكمي دارد؟

جواب: اعمال او اشكال دارد.

سؤال 365ـ شخصي با پول خمس نداده لباس احرام خريده، و با همان لباس محرم شده، و طواف و نماز طواف را بجا آورده است. اكنون وظيفه اش چيست؟

جواب: اگر از روي علم و عمد نبوده، عمره و حجّ او صحيح است، ولي در صورتي كه جاهل مقصّر بوده، احتياط واجب آن است طواف و نماز آن، و قرباني را اعاده كند.

[ 131 ]

محرّمات احرام

مسأله 366ـ هنگامي كه انسان محرم مي شود كارهاي زير بر او حرام مي گردد، و بعضي داراي كفّاره است، به عقيده ما بعضي از آنها مكروه است، كه شرح آن خواهد آمد. اين كارها به ترتيب زير است:

1ـ پوشيدن لباس دوخته (براي مردان).

2ـ پوشيدن چيزي كه پشت پا را مي پوشاند (براي مردان).

3ـ پوشانيدن سر (براي مردان).

4ـ پوشانيدن صورت (براي زنان).

5ـ زينت كردن براي همه.

6ـ سرمه كشيدن.

7ـ نگاه كردن در آينه.

8ـ استعمال بوي خوش.

9ـ ماليدن كرم و روغن به بدن.

10ـ ناخن گرفتن.

11ـ زير سايه رفتن در حال سفر (براي مردان).

12ـ زائل كردن مو از بدن.

[ 132 ]

13ـ عقد ازدواج.

14ـ نگاه به همسر از روي شهوت.

15ـ لمس كردن.

16ـ بوسيدن.

17ـ نزديكي كردن.

18ـ استمناء كردن.

19ـ كشتن حشرات.

20ـ بيرون آوردن خون از بدن.

21ـ كشيدن دندان.

22ـ مجادله كردن.

23ـ دروغ گفتن.

24ـ صيد حيوانات صحرايي.

25ـ حمل اسلحه.

مسأله 367ـ پس از آن كه كودك محرم شد، يا او را محرم نمودند، وليّ يا سرپرست او بايد او را از محرّمات احرام باز دارد، و اگر مميّز نيست، او را از محرّمات احرام حفظ كند.

مسأله 368ـ اگر كودكِ محرم مرتكب يكي از محرّمات احرام شد، كفارّه آن در صيد بر عهده وليّ او است، نه آن كه از اموال طفل بپردازد، و احتياط مستحب آن است كه در غير صيد نيز وليّ از طرف او كفّاره بدهد.

1ـ پوشيدن لباس دوخته

مسأله 369ـ پوشيدن لباسهايي مانند پيراهن، قبا، كت و شلوار،

[ 133 ]

زير پيراهن، شورت، بر مردان در حال احرام حرام است; بلكه احتياط واجب آن است كه از هر لباس دوخته اجتناب كنند. همچنين از لباسهاي بافتني، و لباسهايي كه قطعات آن را به هم مي چسبانند، يا مانند نمد درست مي كنند، و به صورت پيراهن و پالتو و شلوار و مانند آن است، هر چند دوختني نباشد و نخ و سوزن در آن به كار نرود، احتياط واجب اين است كه از همه اين ها پرهيز شود.

مسأله 370ـ در لباس دوخته تفاوتي ميان لباس كوچك و بزرگ نيست، ولي انداختن پتوهايي كه اطراف آن دوخته شده بر شانه براي دفع سرما و مانند آن، يا كشيدن لحاف دوخته شده به روي بدن (به شرط اين كه سر خود را با آن نپوشاند) اشكال ندارد، بلكه اگر لبه هاي احرامي نيز دوخته باشد ضرري ندارد; هر چند احتياط مستحب در ترك آن است.

مسأله 371ـ بستن «هميان»(1) بر كمر مانعي ندارد، هر چند دوخته شده باشد. همچنين بستن كمربند روي احرامي نيز مانعي ندارد; خواه دوخته باشد، يا غير دوخته. بستن شال دوخته شده روي احرامي نيز بي مانع است، امّا احتياط مستحب در تمام اينها ندوخته بودن است.

مسأله 372ـ استفاده از فتق بند، هر چند دوخته باشد، مانعي ندارد. همچنين كيفهاي دوخته اي كه احياناً به گردن يا شانه مي اندازند، و قمقمه آب كه در محفظه دوخته اي قرار دارد، ضرري ندارد.

مسأله 373ـ همان گونه كه در باب احرام گفتيم احتياط واجب آن است كه لنگ احرامي را به گردن گره نزند; امّا گره زدن آن به دور كمر، مخصوصاً در آنجا كه احتياج به آن باشد، و همچنين گره زدن رداء، يا استفاده از سنجاق براي نگهداشتن آن، يا لنگ مانعي ندارد، ولي بهتر ترك آن است،

---

1 . هميان چيزي است كه، بر كمر مي بندند و پول نقد و مانند آن را در آن مي گذارند.

[ 134 ]

و آنچه در ميان بعضي از حجّاج معمول است، كه سنگي در كنار حوله گذاشته، و با يك قطعه كش يا نخ آن را به طرف ديگر مي بندند نيز جايز است، و بهترين راه براي حفظ لنگ، استفاده از كمربند است.

مسأله 374ـ پوشيدن انواع لباس دوخته براي زنان بي مانع است; مگر دستكش كه جايز نيست، هر چند دوخته نباشد.

مسأله 375ـ كسي كه عمداً لباس دوخته بپوشد، كفّاره آن يك گوسفند است; امّا اگر از روي فراموشي يا جهل باشد چيزي بر او نيست.

مسأله 376ـ پوشيدن لباس دوخته در حال اضطرار حرام نيست، ولي كفّاره دارد.

مسأله 377ـ اگر محرم چند لباس دوخته بپوشد، بايد براي هر كدام يك كفّاره بدهد، و احتياط واجب آن است كه اگر آنها را توي هم كند و يك دفعه بپوشد، براي هر يك كفّاره جداگانه بپردازد.

مسأله 378ـ اگر از روي اضطرار لباسهاي متعدّد بپوشد كفّاره ساقط نمي شود; مگر اين كه كفّاره متعدّد موجب عسر و حرج شود.

مسأله 379ـ اگر لباسي، مثلا پيراهن، بپوشد و كفّاره آن را بپردازد، و دوباره پيراهن ديگري بپوشد، يا همان را كه پوشيده از تن بيرون آورد و مجدّداً بپوشد، بايد دوباره كفّاره بپردازد.

2ـ پوشيدن چيزي كه تمام پشت پا را بپوشاند

مسأله 380ـ پوشيدن كفشهايي كه تمام پشت پا را مي پوشاند، مانند چكمه، گيوه، كفشهاي معمولي و امثال آن، و همچنين جوراب در حال احرام جايز نيست; خواه ساق پا را بپوشاند، يا نه; امّا اگر قسمتي از پشت پا را بپوشاند، مانند بند نعلين، و كفشهايي كه قسمتي از پشت پا در آن پوشيده

[ 135 ]

نمي شود، مانعي ندارد. البتّه اين حكم مخصوص مردان است، و پوشيدن كفش و جوراب براي زنان در حال احرام اشكال ندارد.

مسأله 381ـ هرگاه حوله احرامي بلند باشد و پشت پا را بپوشاند، يا مثلا براي رفع درد پا، پارچه اي را داغ كنند و روي پشت پا بگذارند، اشكالي ندارد.

مسأله 382ـ هرگاه مرد عمداً، يا در حال اضطرار، كفش و جوراب بپوشد كفّاره ندارد، و احتياط مستحب آن است كه اگر مجبور به پوشيدن كفش و جوراب شود، قسمت روي پا را شكاف دهد.

3ـ پوشانيدن سر براي مردان

مسأله 383ـ پوشانيدن تمام سر براي مردان در حال احرام حرام است، و احتياط واجب آن است كه قسمتي از سر را نيز نپوشانند، ولي پوشانيدن سر با دست، يا موقع خشك كردن با حوله، يا به هنگام خواب به وسيله بالش جايز است. همچنين انداختن بند مشك و ساك و مانند آن، بر سر جايز است، و پوشانيدن صورت نيز براي مردان مانعي ندارد.

مسأله 384ـ احتياط واجب آن است كه سر را به چيزهايي مثل گِل، حنا، دارو، و مانند آن نيز نپوشاند.

مسأله 385ـ احتياط واجب آن است كه چيزي بر سر نگذارد; مثلا باري را كه مي خواهد حمل كند بر روي سر قرار ندهد.

مسأله 386ـ احتياط واجب آن است كه گوشها را نيز نپوشانند.

مسأله 387ـ جايزنيست محرم سر خودرا درآب فروبرد;خواه بقيّه بدن زير آب باشد يا نه; امّا ريختن آب بر سر خواه براي غسل باشد يا غير آن مانعي ندارد، همچنين زير دوش رفتن; ولي سر خود را در وان حمّام زير آب نكند.

[ 136 ]

مسأله 388ـ دستمالي كه براي سردرد به سر مي بندند اشكال ندارد، و خشك كردن سر با دستمال و حوله نيز جايز است; مشروط بر اين كه سر را با آن نپوشاند.

مسأله 389ـ اگر پارچه اي را روي كماني بيندازند، به گونه اي كه بالاي سر قرار گيرد، و سر را براي حفظ از پشه زير آن كنند اشكالي ندارد. همچنين استفاده از پشه بند اشكال ندارد.

مسأله 390ـ مرد محرم نبايد به هنگام خوابيدن سر خود را بپوشاند، و اگر بدون توجّه، يا از روي فراموشي چنين كند، بايد فوراً سر خود را برهنه نمايد.

مسأله 391ـ كفارّه پوشانيدن سر به طور عمد براي مردان يك گوسفند است (بنابر احتياط واجب;) ولي در صورت جهل و فراموشي و غفلت كفّاره ندارد.

مسأله 392ـ احتياط واجب آن است كه اگر سر را به طور مكرّر بپوشاند، كفّاره را نيز تكرار كند; يعني براي هر دفعه يك گوسفند بدهد، مگر اين كه موجب عُسر و حرج شود.

4ـ پوشانيدن صورت براي زنان

مسأله 393ـ پوشانيدن صورت براي زنان در حال احرام جايز نيست، خواه به وسيله نقاب باشد، يا پوشيه، يا بادبزن، يا مانند آن. حتّي احتياط واجب آن است كه به وسيله سدر و مانند آن هم صورت خود را نپوشانند.

مسأله 394ـ پوشانيدن قسمتي از صورت، به طوري كه به آن نقاب و برقع نگويند حرام نيست. همچنين پوشانيدن در حال خواب به وسيله لحاف و گذراندن صورت بر بالش، يا پوشانيدن به وسيله دست، مانعي ندارد.

[ 137 ]

مسأله 395ـ بر زنان واجب است كه به هنگام نماز سر خويش را بپوشانند، و بدين منظور براي اين كه يقين حاصل كنند مي توانند مقداري از صورت را نيز با مقنعه و مانند آن بپوشانند.

مسأله 396ـ جايز است زن چادر خود را پايين بكشد، به طوري كه نصف يا تمام صورت را فراگيرد، و احتياط آن است كه به صورت نچسبد، و در صورتي كه نامحرمي نباشد صورت را باز نگه دارد (باز بودن گردي صورت در غير حال احرام نيز جايز است).

مسأله 397ـ كفّاره پوشانيدن صورت براي زنان، بنابر احتياط مستحب يك گوسفند است، و مي توان اين احتياط را ترك كرد.

5ـ زينت كردن

مسأله 398ـ جايز نيست مردان انگشتر زينتي بپوشند; ولي انگشترهايي كه براي ثواب در دست مي كنند، اگر جنبه تزييني نداشته باشد، بي اشكال است. بنابراين اگر انگشتر زينتي باشد، بايد از پوشيدن آن خودداري كند، خواه به قصد زينت باشد، يا نباشد.

مسأله 399ـ اگر انگشتري به دست كند، نه براي زينت و نه براي استحباب، مثل آن كه براي خاصيّتي به دست كند، و عرفاً جنبه زينتي نداشته باشد، اشكال ندارد.

مسأله 400ـ پوشيدن زينت آلات مطلقاً براي زنان در حال احرام جايز نيست; امّا زينت آلاتي كه قبلا به طور معمول آن را مي پوشيده، اگر در حال احرام پنهان باشد مانعي ندارد، و آنها را نبايد به مردان نشان بدهد; حتّي به شوهر خود.

مسأله 401ـ بستن «حنا» براي مردان و زنان، اگر جنبه زينت داشته باشد، در حال احرام جايز نيست.

[ 138 ]

مسأله 402ـ احتياط واجب آن است كه محرم، خواه زن باشد يا مرد، از پوشيدن هرگونه زينت آلات ديگر نيز اجتناب كند; حتّي احرامي زينتي، يا نعلين زينتي نپوشد، و از هرگونه آرايش سر و صورت و ساير اعضاي بدن پرهيز نمايد.

مسأله 403ـ رنگ كردن موها، در صورتي كه به آن تزيين گفته شود، براي محرم اشكال دارد; هر چند قصد زينت نكرده باشد، و در صورتي كه جنبه تزيين نداشته باشد (مثل اين كه براي درمان حنا ببندد) مانعي ندارد. همچنين رنگ كردن موها و بستن حنا قبل از احرام، به طوري كه اثرش تا موقع احرام باقي بماند، اشكالي ندارد; مگر اين كه از اوّل قصدش تزيين براي حالت احرام باشد، كه معمولا كسي اين كار را نمي كند.

مسأله 404ـ پوشيدن زيور آلات براي زنان در حال احرام حرام است، ولي كفّاره ندارد.

6ـ سرمه كشيدن

مسأله 405ـ سرمه كشيدن براي زنان و مردان با موادّ سياه، يا غير آن، اگر جنبه زينت داشته باشد در حال احرام حرام است، و اگر جنبه زينت ندارد، مثلا براي درمان چشم استفاده شود و شكل زينت به خود نگيرد، اشكالي ندارد.

مسأله 406ـ سرمه كشيدن در حال احرام موجب كفّاره نمي شود; مگر اين كه بوي خوش در آن باشد، كه در اين صورت اگر عمداً سرمه بكشد احتياط آن است كه يك گوسفند كفّاره بدهد.

مسأله 407ـ در صورتي كه محرم به خاطر درمان و مانند آن احتياج به سرمه كشيدن داشته باشد مانعي ندارد.

[ 139 ]

7ـ نگاه كردن در آينه

مسأله 408ـ نگاه كردن در آينه براي تزيين خود و اصلاح سر و وضع خويش در حال احرام حرام است; خواه مرد باشد، يا زن; امّا براي هدفهاي ديگر، مثل نگاه كردن رانندگان در آينه براي ديدن اطراف اتومبيل، يا نگاه كردن پزشك براي ديدن دهان و دندان بيمار، يا نگاه به آينه بي آن كه عكس خويش را در آن ببيند، يا نگاه كردن به آينه براي ديدن محلّ زخم صورت و مانند آن، مانعي ندارد.

مسأله 409ـ نگاه كردن در آب صاف و اشياء صيقلي براي اصلاح سر و وضع خويش، حكم نگاه در آينه را دارد، و در حال احرام جايز نيست.

مسأله 410ـ احتياط مستحب آن است كه به آينه نگاه نكند; هر چند براي زينت كردن نباشد.

مسأله 411ـ اگر بدون اختيار چشمش به آينه بيفتد اشكالي ندارد; و بهتر اين است كه در ايّام حج، در اطاقهايي كه افراد محرم سكونت دارند، و نيز در آسانسورها، روي آينه چيزي بكشند كه نگاه غير اختياري افراد محرم نيز به آن نيفتد.

مسأله 412ـ نگاه كردن به آينه موجب كفّاره نمي شود، ولي مستحبّ است بعد از نگاه كردن لبّيك بگويد.

مسأله 413ـ نگاه كردن در شيشه اطاق، يا شيشه عينك كه پشت آن پيدا است، در حال احرام بي مانع است، ولي اگر عينك زينتي باشد استفاده از آن براي محرم، خواه مرد باشد يا زن، جايز نيست.

8ـ استعمال بوي خوش

مسأله 414ـ استعمال بوي خوش، مانند انواع عطرها، مُشك، زعفران،

[ 140 ]

گلاب و غير آن، خواه از طريق بوييدن باشد، يا ماليدن بر بدن و لباس، يا پراكندن در فضاي اطاق به وسيله اسپري، يا خوردن غذاهاي معطّر، بر مرد و زن مُحرم حرام است.

مسأله 415ـ خوردن ميوه هاي خوشبو مانند سيب و پرتغال و مانند آن مانعي ندارد; ولي بهتر است از بوييدن آنها خودداري شود.

مسأله 416ـ احتياط واجب آن است كه از تمام انواع گلها و سبزيهايي كه بوي خوش مي دهد اجتناب شود.

مسأله 417ـ خريد و فروش عطريّات در حال احرام اشكالي ندارد، ولي نبايد حتّي به عنوان امتحان آنها را ببويد، يا استعمال كند.

مسأله 418ـ احتياط آن است كه محرم از «دارچين»، «زنجبيل»، «هِل» و هر آنچه بوي خوش دارد، اجتناب كند.

مسأله 419ـ محرم نمي تواند با صابونهاي عطري، يا شامپوهاي معطّر، خود را بشويد، و لازم است از گذاشتن اين گونه اشياء در كنار لباس احرامي خود، كه سبب بو گرفتن آنها مي شود، خودداري كند.

مسأله 420ـ هرگاه محرم در جايي قرار گيرد كه بوي خوش در آنجا باشد، بايد چيزي در برابر بيني خود بگيرد كه بوي خوش را استشمام نكند; مگر اين كه موجب عسر و حرج شود، ولي اگر از محلّي بگذرد كه بوي بد در آنجاست، نبايد بيني خود را بگيرد، امّا مي تواند به سرعت از آنجا بگذرد.

مسأله 421ـ اگر ناچار شود لباسي كه بوي خوش مي دهد بپوشد، يا غذايي كه بوي خوش دارد بخورد، بايد چيزي در برابر بيني خود قرار دهد كه بوي خوش را استشمام نكند; مگر اين كه موجب عسر و حرج شود.

مسأله 422ـ مشهور آن است كه استعمال خلوق كعبه (چيزي كه كعبه را با آن خوشبو مي كنند) حرام نيست; ولي چون معلوم نيست خلوق كعبه

[ 141 ]

چيست احتياط آن است كه از بوي خوشي كه فعلا به كعبه مي مالند نيز اجتناب شود.

مسأله 423ـ اگر عمداً بوي خوش استعمال كند، كفّاره آن بنابر احتياط واجب يك گوسفند است.

مسأله 424ـ اگر در زمان واحد به طور مكرّر بوي خوش استعمال كند، بعيد نيست يك گوسفند كفايت كند; ولي احتياط در تعدّد است، و چنانچه در زمانهاي مختلف از بوي خوش استفاده نمايد، تكرار كفّاره را ترك نكند، و اگر پس از استفاده از بوي خوش كفّاره دهد، و دوباره بوي خوش استعمال كند، واجب است مجدّداً كفّاره دهد.

9ـ ماليدن انواع روغنها و كرمها به بدن

مسأله 425ـ ماليدن هر نوع روغن و كرم به بدن، خواه معطّر باشد يا نه، براي محرم جايز نيست; حتّي ماليدن روغنهاي خوشبو قبل از احرام در صورتي كه عطر آن در حال احرام باقي بماند ممنوع است; امّا روغن و كرم غير معطّر قبل از احرام مانعي ندارد.

مسأله 426ـ ماليدن انواع پمادهاي طبّي بر بدن براي معالجه و درمان مانعي ندارد.

مسأله 427ـ خوردن غذاهاي چرب، هر چند اطراف دست و دهان را چرب كند، براي محرم جايز است.

مسأله 428ـ خوردن روغن اگر بوي خوش ـ همانند بوي زعفران ـ نداشته باشد، مانعي ندارد.

مسأله 429ـ اگر در روغن بوي خوش باشد كفّاره آن يك گوسفند است; هر چند از روي اضطرار باشد، و اگر بوي خوش نداشته باشد، در صورت ماليدن به بدن، كفّاره آن نيز بنابر احتياط يك گوسفند است.

[ 142 ]

10ـ ناخن گرفتن

مسأله 430ـ گرفتن ناخن دست يا پا، حتّي گرفتن يك ناخن يا بعضي از آن، بر محرم حرام است; ولي اگر ناخن آسيب ديده، و ماندن آن ضرر دارد، يا مايه ناراحتي شديد است، مي تواند آن را قطع كند.

مسأله 431ـ تفاوتي در گرفتن ناخنها با قيچي و ناخن گير و حتّي با دندان نيست.

مسأله 432ـ در آنچه كه گفته شد تفاوتي ميان انگشت اضافي و غير آن نيست (بنابر احتياط واجب).

مسأله 433ـ هرگاه گرفتن ناخن از روي فراموشي يا ندانستن مسأله باشد، چيزي بر او نيست، و اگر از روي عمد باشد، كفّاره گرفتن هر ناخن يك مدّ طعام است; (حدود 750 گرم) و هرگاه تمام ناخن دستها را بگيرد، كفّاره آن يك گوسفند است. همچنين اگر تمام ناخنهاي دست و پا را در يك مجلس بگيرد، كفّاره آن يك گوسفند است; امّا اگر ناخن دستها را در يك مجلس، و ناخن پاها را در مجلس ديگر بگيرد، كفّاره آن دو گوسفند است.

مسأله 434ـ هرگاه تمام ناخن دستها را بگيرد، ولي تمام ناخن پاها را نگيرد، يك گوسفند براي ناخن دستها كفّاره مي دهد، و براي هر يك از ناخنهاي پا، يك مدّ طعام به نيازمند مي پردازد. همچنين اگر تمام ناخن پاها را بگيرد، ولي تمام ناخن دستها را نگيرد.

مسأله 435ـ اگر پنج ناخن دست و پنج ناخن پا را بگيرد، بايد براي يك از ناخنها يك مدّ طعام كفّاره بدهد. همچنين اگر كمتر از ده ناخن از دستها يا پاها را بگيرد.

مسأله 436ـ اگر بيش از ده ناخن داشته باشد، و تمام ناخنها را بگيرد،

[ 143 ]

بايد يك گوسفند كفّاره بدهد، و احتياط مستحب آن است كه براي هر يك از ناخنهاي اضافه بر ده ناخن اصلي، كفّاره مدّ طعام بدهد.

مسأله 437ـ هرگاه شخصي بيش از ده ناخن دارد، و ده ناخن اصلي را در حال احرام بگيرد، احتياط واجب آن است كه يك گوسفند كفّاره بدهد، ولي اگر بعضي از ناخنهاي اصلي و بعضي از ناخنهاي اضافه را بگيرد، براي هر يك از ناخنهاي اصلي يك مدّ طعام، و براي هر يك از ناخنهاي اضافي نيز، بنابر احتياط مستحب، يك مدّ طعام مي پردازد.

مسأله 438ـ اگر ناچار به گرفتن ناخن شود، احتياط واجب آن است كه كفّاره آن را ـ به همان شرحي كه گذشت ـ بپردازد.

11ـ زير سايه رفتن در حال احرام (براي مردان)

مسأله 439ـ مرد محرم هنگام سفر نبايد زير سايه برود، يا سايباني مانند چتر بر سر بگيرد. بنابراين، سوار شدن بر هواپيما، يا اتومبيل سر پوشيده، و مانند آن، هنگام روز براي مردان محرم جايز نيست; ولي براي زنان و بچّه ها جايز است، و كفّاره اي هم ندارد.

مسأله 440ـ در منازل وسط راه، يا در مكّه، عرفات، مشعر و مني، رفتن زير خيمه و سقف منزل مانعي ندارد; هر چند در حال راه رفتن باشد. همچنين گذشتن از بازارهاي سر پوشيده، و تونلهايي كه براي عابران درست كرده اند، بي مانع است.

مسأله 441ـ گذشتن از زير پلهاي وسط راه مانعي ندارد. همچنين بودن در سايه اي كه از ديواره هاي اتومبيل سرباز به وجود مي آيد، جايز است.

مسأله 442ـ در اين حكم فرقي بين افراد پياده و سواره نيست.

مسأله 443ـ در مواقعي كه سايبان اثري براي حفظ از آفتاب و باران

[ 144 ]

ندارد، رفتن مردان محرم زير سايبان در حال سفر مانعي ندارد. بنابراين، مردان محرم مي توانند در شبها، يا بين الطُّلوعين، يا روزهاي كاملا ابري، از ماشين سقف دار يا هواپيما استفاده كنند; ولي در شبهاي باراني استفاده از سايبان كفّاره دارد.

مسأله 444ـ كساني كه نذر كرده اند از كشور خود احرام ببندند، و ناچارند با هواپيما به مكّه مُشرّف شوند، نذر آنها صحيح است، و بايد در كشورشان محرم شوند، ولي براي زير سقف بودن در حال سفر، بايد كفّاره بدهند.

مسأله 445ـ براي بيماران، و كساني كه از حرارت آفتاب شديداً ناراحت مي شوند، يا تابش آفتاب به آنها زيان مي رساند، جايز است از ماشين سقف دار و مانند آن استفاده كنند; امّا بايد كفّاره بدهند.

مسأله 446ـ هرگاه محرم از روي سهو و فراموشي، يا جهل، به هنگام سفر زير سايه برود، كفّاره ندارد; امّا اگر عمداً، يا به خاطر ضرورتي باشد، كفّاره دارد، و كفّاره آن يك گوسفند براي هر احرام است; يعني براي مجموع احرام عمره يك گوسفند، و براي مجموع احرام حج نيز يك گوسفند واجب است.

12ـ زايل كردن مو از بدن

مسأله 447ـ مُحرم نبايد مو از بدن خود جدا كند; خواه با تراشيدن باشد، يا قيچي كردن، يا كندن به هر وسيله ديگر (مثلا به وسيله دارو)، خواه شخصاً اين كار را انجام دهد، يا ديگري را وادارد تا او را اصلاح نمايد; حتّي جدا كردن يك مو از بدن جايز نيست، و فرقي ميان اعضاي بدن نمي باشد.

مسأله 448ـ در حرمت جدا كردن مو از بدن، تفاوتي بين كم و زياد بودن موي ازاله شده نيست، بلكه همان گونه كه گفته شد ازاله يك مو نيز حرام

[ 145 ]

است; هر چند از نظر كفّاره تفاوت دارد.

مسأله 449ـ اگر بداند شانه زدن موي سر و صورت، سبب جدايي موها مي شود جايز نيست; بلكه احتياط مستحب آن است كه از شانه كردن موها در حال احرام مطلقاً خودداري كند، و هنگام خاراندن بدن نيز بايد مواظب باشد مويي جدا نشود.

مسأله 450ـ هرگاه داشتن مو سبب بيماري، يا ناراحتي شديد گردد، جايز است آن را زايل كند; ولي كفّاره دارد.

مسأله 451ـ اگر به هنگام انجام وضو يا غسل، مويي بدون قصد كنده شود اشكالي ندارد.

مسأله 452ـ هرگاه عمداً سر خود را بتراشد، يا موهاي زير هر دو بغل يا يكي را زايل كند، كفّاره آن يك گوسفند است; ولي اگر از روي ضرورت سر خود را بتراشد مخيّر است ميان يك گوسفند، يا سه روز روزه، يا اطعام شش فقير، كه به هر كدام دو مدّ طعام (تقريباً يك كيلو و نيم) بدهد، و احتياط واجب آن است كه در زايل كردن موي زير بغل نيز همين كفّاره را بدهد; امّا اگر مقداري از موي سر، يا صورت، يا زير بغل، يا زير گلو ،و مانند آن را زايل كند، كافي است يك فقير را اطعام نمايد.

مسأله 453ـ اگر موي سر را به غير تراشيدن إزاله كند، احتياط واجب آن است كه كفّاره تراشيدن را بدهد.

مسأله 454ـ اگر از روي ندانستن مسأله، يا فراموشي، يا غفلت، موي بدن را زايل كند كفّاره ندارد، و هرگاه در موقع وضو و غسل دست بر بدن بكشد، و موهايي كنده شود، همان طور كه گفته شد، كفّاره اي ندارد; امّا اگر بدون هدف دست بر سر و صورت يا بدن خود بكشد، و موهايي از او جدا شود، احتياط واجب آن است كه مقداري غذا به فقير بدهد.

[ 146 ]

مسأله 455ـ محرم نمي تواند مو از بدن ديگري زايل كند. خواه طرف مقابل مُحرِم باشد، يا غير مُحرِم، خواه با تيغ باشد، يا با وسيله ديگر; ولي اين كار كفّاره اي ندارد. بنابراين، بايد دقّت كرد كه در مني به هنگام بيرون آمدن از احرام، افراد محرم نمي توانند سر ديگران را بتراشند، يا اصلاح كنند; بلكه اوّل بايد خودشان از احرام خارج شوند، و بعد چنين كنند.

13ـ عقد ازدواج

مسأله 456ـ ازدواج كردن در حال احرام براي مُحرِم، اعم از زن و مرد، جايز نيست; خواه خودش صيغه عقد را بخواند، يا به ديگري وكالت دهد كه اين كار را انجام دهد. خواه عقد دائم باشد يا موقّت، و در هر صورت عقد او باطل است، و هرگاه علم به حرام بودن آن داشته باشد، و اقدام به اين كار كند، آن همسر براي او حرام ابدي خواهد شد.

مسأله 457ـ جايز نيست مُحرم براي ديگري صيغه عقد بخواند، هرچند او مُحرِم نباشد، و در اين صورت نيز عقد او باطل است; امّا حرام ابدي نمي شود، و در هيچ يك از دو صورت فوق كفّاره واجب نيست.

مسأله 458ـ جايز نيست مُحرِم در مجلس عقد ازدواج به عنوان شاهد حضور پيدا كند. همچنين (بنابر احتياط واجب) جايز نيست شهادت بر انجام عقد ازدواج دهد; هر چند قبل از احرام شاهد عقد بوده باشد، و براي خود يا ديگري خواستگاري كند.

مسأله 459ـ اگر با علم به مسأله، همسري را در حال احرام براي خود عقد كند، همان گونه كه گفته شد آن همسر بر او حرام دائمي مي شود، ولي اگر با جهل به مسأله چنين كاري كند، عقد باطل است، امّا حرام ابدي نمي شود، و احتياط مستحب آن است كه با او ازدواج نكند; مخصوصاً اگر با او نزديكي كرده باشد.

[ 147 ]

مسأله 460ـ در احكامي كه گفته شد، فرقي بين عقد دائم و موقّت نيست.

مسأله 461ـ هرگاه مرد غير مُحرِم زن مُحرِمي را عقد كند، احتياط واجب آن است كه او را طلاق دهد، و در صورت علم به مسأله، حرام ابدي نيز مي شود; بنابر احتياط واجب.

مسأله 462ـ رجوع كردن در حال احرام به زني كه وي را طلاق رجعي داده، اشكالي ندارد.

مسأله 463ـ هرگاه شخص سوّمي زني را براي كسي كه در احرام است عقد كند، و محرم دخول نمايد، و هر سه نفر عالم به حكمِ بطلان باشند، بر هر يك از آنان يك شتر به عنوان كفّاره واجب است، ولي اگر آميزش صورت نگيرد، بر هيچ كدام كفّاره اي واجب نمي شود، و در اين حكم تفاوتي نيست بين آن كه زن و عاقد محرم باشند، يا نباشند، و اگر بعضي از آنها حكم را مي دانسته، و بعضي ديگر نمي دانسته اند، كفّاره فقط بر كسي كه مي دانسته واجب است.

14ـ نگاه كردن

مسأله 464ـ جايز نيست مُحرِم به همسر خود از روي شهوت نگاه كند; ولي نگاه بدون قصد لذّت مانعي ندارد.

مسأله 465ـ هرگاه به قصد لذّت به همسرش نگاه كند، بايد يك گوسفند كفّاره بدهد، و اگر با اين كار مني از او خارج شود، احتياط واجب آن است كه يك شتر كفّاره بدهد.

مسأله 466ـ هرگاه عمداً به زن ديگري غير از همسرش نگاه كند، و با اين كار مني از او خارج شود، احتياط واجب آن است كه در صورت توان يك

[ 148 ]

شتر، و اگر نمي تواند يك گاو، و اگر قدرت بر آن هم ندارد، يك گوسفند كفّاره دهد.

15ـ لمس كردن

مسأله 467ـ براي شخص مُحرِم جايز نيست كه دست بر بدن همسرش بگذارد، ولي اين كار بدون قصد لذّت مانعي ندارد.

مسأله 468ـ هرگاه به قصد لذّت بدن همسرش را لمس نمايد، بايد يك گوسفند كفّاره دهد، و اگر با اين كار إنزال مني شود، كفّاره آن بنابر احتياط واجب يك شتر است.

16ـ بوسيدن

مسأله 469ـ جايز نيست مُحرِم همسر خود را از روي شهوت ببوسد، و احتياط آن است كه بوسيدن بدون قصد لذّت را نيز ترك كند.

مسأله 470ـ اگر همسرش را به قصد لذّت ببوسد، كفّاره آن يك شتر است; خواه إنزال شود، يا نشود.

مسأله 471ـ اگر زني را از روي شهوت ببوسد، كفّاره آن بنابر احتياط واجب يك شتر است، و اگر بدون شهوت باشد، يك گوسفند كفّاره دارد.

17ـ نزديكي كردن

مسأله 472ـ نزديكي باهمسردر حال احرام حرام است،وآن سه حالت دارد:

1ـ هرگاه در حال احرام از روي علم و عمد نزديكي كند، چنانچه قبل از وقوف به عرفات يا به مشعر الحرام صورت گيرد، حجّ او فاسد مي شود; ولي بايد آن را تمام كرده، و سال آينده اعاده نمايد، و كفّاره آن يك شتر است، و

[ 149 ]

بايد آن زن و مرد (بنابر احتياط واجب) تا پايان مناسك حج از هم جدا شوند، يا شخص سوّمي با آنها باشد، و در سال بعد نيز هنگامي كه به آن مكان ـ كه عمل مذكور در آن واقع شده ـ مي رسند، بايد تا پايان حج از هم جدا شوند، و اگر اين عمل بعد از وقوف در مشعر الحرام و قبل از طواف نساء صورت گيرد، حجّ آنها صحيح است; ولي گناه كرده اند، و يك شتر كفّاره دارد.

2ـ هرگاه نزديكي عمداً در «عمره تمتّع» واقع شده باشد، كفّاره آن بنابر احتياط واجب يك شتر است; ولي عمره او باطل نمي شود. خواه اين عمل قبل از سعي صفا و مروه باشد، يا قبل از تقصير و بيرون آمدن از احرام، ولي احتياط مستحب آن است كه اگر قبل از سعي باشد، عمره را در صورت امكان تمام كرده، سپس آن را اعاده كند.