بخش 8

مسأله 574ـ هرگاه طواف را سهواً ترك كند، لازم است هر وقت يادش آمد آن را بجا آورد، و اگر به وطن خود بازگشته و نمي تواند يا زحمت شديد دارد كه به مكّه بازگردد، بايد شخصِ موردِ اطميناني را نايب بگيرد.

شرايط پنج گانه طواف

اوّل: نيّت

مسأله 575ـبايد طواف را با قصد خالص براي خدا بجا آورد; زيرا طواف

[ 172 ]

از عبادات است، و بدون نيّت همراه با قصد قربت صحيح نيست.

مسأله 576ـ لازم نيست محرم نيّت را به زبان آورد، يا حتّي از قلب خود بگذراند; بلكه همين مقدار توجّه داشته باشد كه تصميم دارد طواف انجام دهد، و اين توجّه تا پايان طواف وجود داشته باشد كافي است. به عبارت ديگر، نيّت در عبادات مانند نيّت در كارهاي روز مرّه است; همانطور كه (مثلا) با قصد آب مي خورد و راه مي رود، اگر به همان شكل عبادت را بجا آورد نيّت انجام شده است; تنها قصد قربت در عبادات لازم است.

مسأله 577ـ اگر در انجام طواف، يا ساير اعمال عمره و حج، كه عبادت است، ريا كند (يعني براي نشان دادن، و به رخ ديگران كشيدن، و عمل خود را خوب جلوه دادن، عبادت را بجا آورد) آن عمل باطل است، و علاوه بر بطلان عمل، مرتكب معصيت و گناه بزرگي نيز شده است.

مسأله 578ـ اگر در انجام عبادت، رضايت و خشنودي ديگري را هم مدّ نظر داشته باشد، و آن عمل خالص براي خدا نباشد، ريا و باطل است.

مسأله 579ـ در صحيح بودن عمل كفايت مي كند كه آن را «براي خدا» يا «براي اطاعت امر خدا» يا «براي نجات از كيفر الهي» يا «براي رسيدن به بهشت» و يا «براي وصول به ثواب معنوي» انجام دهد.

مسأله 580ـ هرگاه بعد از تمام كردن طواف يا ديگر عبادات، مرتكب ريا شود، عبادت باطل نمي شود; هر چند كار خلافي كرده است.

دوّم: طهارت از حدث

مسأله 581ـ منظور از «طهارت از حدث» اين است كه محرم به هنگام طواف، از جنابت و حيض و نفاس پاك باشد، و وضو داشته باشد.

مسأله 582ـ «طهارت از حدث» در صورتي شرط است كه طوافِ واجب

[ 173 ]

باشد، امّا در طواف مستحب شرط نيست; هر چند افضل آن است كه طهارت داشته باشد، بنابراين اگر جنب يا حائض، يا نفساء بوده و فراموش كرده، و با همان حال طواف نموده، طواف مستحب او صحيح است، امّا در صورت علم و آگاهي، چون بودن جنب در مسجد الحرام حرام است، طواف او صحيح نمي باشد، ولي طواف مستحب بدون وضو اشكالي ندارد.

مسأله 583ـ همان گونه كه در بالا آمد طهارت از حدث در طواف واجب شرط است; چه طواف عمره باشد، يا طواف حج، يا طواف نساء. حتّي در عمره و حجّ مستحب ـ كه پس از احرام بستن واجب است آن را تمام كند ـ طهارت از حدث شرط است.

مسأله 584ـ هرگاه شخصي كه وضو نداشته، يا از جنابت، يا حيض، يا نفاس، پاك نبوده طواف واجب كند، طوافش باطل است; خواه از روي عمد باشد، يا بر اثر غفلت و نسيان، يا ندانستن مسأله.

مسأله 585ـ هرگاه محرم دسترسي به آب پيدا نكند، يا از استعمال آب معذور باشد، و نتواند صبر كند تا عذرش برطرف شود، واجب است به جاي آن تيمّم كند; خواه تيمّم بدل از غسل باشد، يا بدل از وضو; سپس طواف را بجا آورد.

مسأله 586ـ اگر محرم تيمّم بدل از غسل كرد، و سپس يكي از مبطلات وضو را انجام داد، لازم نيست تيمّم بدل از غسل را تكرار كند; بلكه تيمّم بدل از وضو مي كند، و تا زماني كه يكي از موجبات غسل حاصل نشده، و عذرش باقي است، همان تيمّم بدل از غسل اوّل كافي است.

مسأله 587ـ اگر اميد دارد كه عذرش مرتفع گردد، احتياط واجب آن است كه تا آخرين فرصت صبر كند; اگر عذر برطرف نشد تيمّم كند.

مسأله 588ـ اگر با طهارت بوده و شك كند كه حدثي از او سر زده، بنا را

[ 174 ]

بر طهارت مي گذارد، و لازم نيست دوباره آن را انجام دهد.

مسأله 589ـ هرگاه يقين داشته باشد غسل بر او واجب شده، يا وضويش باطل گرديده، سپس شك كند كه وضو گرفته يا غسل كرده، بايد وظيفه غسل يا وضو را انجام دهد.

مسأله 590ـ هرگاه بعد از انجام طواف شك كند آن را با وضو بجا آورده، يا شك كند غسل را انجام داده؟ طوافش صحيح است; ولي براي اعمال بعد (كه نياز به وضو، يا غسل دارد) بايد آن را بجا آورد.

مسأله 591ـ اگر در اثناء طواف شك كند وضو گرفته؟ و حالت سابقه خود را از وضو و حدث نداند، اگر بعد از تمام شدن دور چهارم باشد طواف را رها مي كند و وضو مي گيرد، و از همانجا بقيّه طواف را بجا مي آورد، و سپس احتياطاً آن را اعاده مي كند، و اگر قبل از دور چهارم باشد، طواف او باطل است.

مسأله 592ـ هرگاه در اثناء طواف شك كند غسلي كه بر او واجب بوده انجام داده، يا نه؟ بايد فوراً از مسجد الحرام خارج شود، و پس از غسل بازگردد، سپس اگر حدّاقل چهار دور را تمام كرده باشد، دنباله آن را بجا مي آورد، و احتياط آن است كه پس از اتمام طواف آن را اعاده كند، و اگر قبل از شوط چهارم بوده، از اوّل شروع مي كند.

مسأله 593ـ هرگاه زن محرم حائض شود و نتواند طواف و نماز طواف را با طهارت قبل از وقوف به عرفات بجا آورد، بايد نيّت حجّ اِفراد كند، و بعد از اتمام اعمال حج، عمره مفرده را با طهارت انجام دهد; خواه حائض شدن قبل از احرام باشد، يا بعد از احرام. حكم زن زائو نيز همين است.

مسأله 594ـ بانوان مي توانند با خوردن قرص، عادت را به عقب بيندازند و طواف و عمره را به جا آورند، و براي حجّ و عمره آنها اشكال ندارد.

[ 175 ]

مسأله 595ـ هرگاه بانوان بعد از خوردن قرص در ايّام عادت لك ببينند، و سه روز پشت سر هم ادامه نداشته باشد، حيض محسوب نمي شود. وضو مي گيرند، و اعمالشان صحيح است.

مسأله 596ـ هرگاه زني در غير ايّام عادت ماهانه لك ببيند، و به اعتقاد اين كه خون عادت نيست، طواف و نماز طوافش را انجام دهد، و شب بعد از طواف خوني ببيند كه تمام شرايط عادت ماهيانه را داشته باشد، اگر يقين كند كه بعد از ديدن لك (در شب قبل از طواف) خون در باطن بوده و قطع نشده، آن لك احكام حيض دارد و طواف و نماز طوافش باطل است، ولي حجّ و عمره او صحيح است، امّا بايد طواف و نماز طواف را (بعد از قطع عادت و انجام غسل) اعاده كند، و اگر در عمره بوده، در صورت تنگي وقت براي اعاده طواف و نماز آن، احتياطاً بعد از حج يك عمره مفرده نيز به جا آورد. ولي اگر شك دارد، يا يقين دارد كه آن لك مدّتي قطع شده (و اين خون تازه اي است)، حكم حيض ندارد و اعمالش صحيح است.

مسأله 597ـ هرگاه كسي مشغول طواف واجب باشد و وضوي او باطل شود، تجديد وضو مي كند و باز مي گردد. اگر حدّاقل چهار دور را تمام كرده بود، بقيّه را بجا مي آورد، و اگر كمتر از چهار دور بوده از اوّل شروع مي كند، و اگر زن در حال طواف عادت ماهانه شود، فوراً از مسجد الحرام خارج مي شود، و حكم او نيز بعد از پاك شدن همين است.

مسأله 598ـ اگر به خاطر پيش آمدن حاجت ضروري براي خودش يا يكي از برادران و خواهران ديني، طواف واجب خود را قطع كند، مطابق مسأله سابق عمل مي نمايد.

مسأله 599ـ هرگاه در اثناء طواف بيماري شديدي به او دست دهد كه قادر بر اتمام طواف نباشد طواف را قطع مي كند، و پس از بهبودي اگر چهار

[ 176 ]

دور را تكميل كرده بوده، باقيمانده را بجا مي آورد، و اگر كمتر از آن بوده، طواف را از سر مي گيرد، و اگر بيماري ادامه يافت و نتوانست شخصاً طواف كند، او را طواف مي دهند، و اگر به اين صورت نيز نتوانست طواف كند، نايب مي گيرد.

مسأله 600ـ هرگاه طواف مستحب را رها كند و دنبال كاري برود (خواه ضروري باشد، يا غير ضروري) هنگامي كه باز مي گردد مي تواند از همانجا كه رها كرده ادامه دهد; خواه چهار دور تمام شده باشد، يا نه.

مسأله 601ـ نشستن در حال طواف براي رفع خستگي مانعي ندارد; ولي احتياط واجب آن است كه موالات عرفي به هم نخورد (يعني مطابق معمول طواف را پشت سر هم و بدون فاصله زياد بجا آورد).

سوّم: طهارت از نجاست

مسأله 602ـ بدن و لباس طواف كننده (خواه در طواف واجب، يا مستحب) بايد از هر نجاستي پاك باشد; حتّي بعضي از نجاسات كه در نماز بخشوده شده (مانند خون كمتر از يك درهم) در طواف بخشوده نيست، ولي در مورد خون زخمها، اگر شستن آن باعث مشقّت و عسر و حرج باشد، ضرري براي طواف ندارد.

مسأله 603ـ اگر لباسهاي كوچك مانند جوراب، شب كلاه و هميان، كه به تنهايي نمي توان با آن ستر عورت كرد، نجس باشد عيبي ندارد.

مسأله 604ـ اگر تطهير خون قروح و جروح مشقّت داشته باشد، شستن آن لازم نيست; ولي احتياط واجب آن است كه به مقداري كه مي توان بدن را تطهير كرد، و لباس را عوض نمود، و موجب مشقّت نيست، انجام دهد.

مسأله 605ـ در صورتي كه بتواند با تأخير انداختن طواف، خود و لباس

[ 177 ]

خويش را بدون مشقّت تطهير كند، احتياط آن است كه چنين نمايد; به شرط آن كه وقت باقي باشد.

مسأله 606ـ هرگاه لباس يا بدن نجس باشد، و نداند يا مي دانسته و فراموش كرده، چنانچه بعد از طواف بفهمد طوافش صحيح است، و اگر در حال طواف بفهمد بايد لباس خود را عوض كند، و با لباس پاك طواف را ادامه دهد، و اگر لباس پاكي همراه ندارد طواف را متوقّف مي كند، و لباس يا بدن را آب مي كشد، سپس باقيمانده طواف را به جا مي آورد، و طوافش صحيح است; خواه قبل از تكميل كردن دور چهارم باشد، يا بعد از آن.

مسأله 607ـ اگر شك داشته باشد كه لباس يا بدنش نجس است يا پاك، مي تواند در آن حال طواف كند; خواه بداند قبلا پاك بوده، يا نداند، ولي اگر يقين داشته باشد كه قبلا نجس بوده، و نداند كه آن را تطهير كرده يا نه، نمي تواند در آن حال طواف كند، بلكه بايد ابتدا تطهير كند، و سپس طواف نمايد.

مسأله 608ـ اگر در بين طواف بدن يا لباس او نجس شود، دست از طواف بر مي دارد، و لباس يا بدنش را آب مي كشد، سپس طواف را از همانجا كه قطع كرده بود ادامه مي دهد، و طوافش صحيح است; خواه قبل از تكميل چهار دور باشد، يا بعد از آن.

مسأله 609ـ اگر در بين طواف نجاستي در بدن يا لباس خود ملاحظه كند، و احتمال دهد كه در همان حال طواف حاصل شده، طبق مسأله قبل عمل مي كند.

چهارم: ختنه براي مردان

مسأله 610ـ هرگاه مردي ختنه نكرده باشد، طوافش باطل است، و

[ 178 ]

احتياط واجب آن است كه پسر نابالغ نيز ختنه كرده باشد.

مسأله 611ـ اگر بچّه ختنه نشده را وادار به احرام كنند، يا او را محرم نمايند، احرام او صحيح است; ولي تمام طوافهاي او اشكال دارد. بنابراين، چنين فردي در احرام باقي مي ماند، و در آمدن از احرام براي او مشكل مي شود; مگر آن كه او را ختنه كنند، و سپس طواف كند، يا او را طواف دهند.

مسأله 612ـ اگر كسي ختنه كرده به دنيا بيايد، طوافش صحيح است.

مسأله 613ـ هرگاه كسي از روي عمد، يا فراموشي، يا ندانستن مسأله، طواف را بدون ختنه انجام دهد، طوافش باطل است.

پنجم: پوشانيدن عورت

مسأله 614ـ پوشانيدن عورت بر طواف كننده واجب است; بلكه لازم است بدن خود را طوري بپوشاند كه نگويند بدنش برهنه است.

مسأله 615ـ احتياط واجب آن است كه تمام شرايط لباس نمازگزار را در حال طواف رعايت كند.

[ 179 ]

استفتائات شرايط پنج گانه طواف

طهارت از حدث

سؤال 616ـ شخصي پس از انجام تقصير متوجّه مي شود كه در حال طواف و نماز طواف وضو نداشته، يا وضويش باطل بوده، اكنون چه وظيفه اي دارد؟ آيا لازم است مجدّداً لباس احرام بپوشد، و طواف كند؟

جواب: طواف و نماز طواف را اعاده كند، و عمره او صحيح است، و پوشيدن لباس احرام لازم نيست.

سؤال 617ـ وضوي يكي از حُجّاج در دور آخر طواف باطل شد. طواف را با همان حالت به پايان رسانده، سپس وضو گرفته و طواف را از اوّل شروع كرده، و پس از آن نماز طواف و سعي و تقصير را انجام داده است، آيا عمل او صحيح مي باشد؟

جواب: طواف دوّم و اعمال پس از آن صحيح است; هر چند مي توانست طواف اوّل را پس از وضو تكميل و به آن قناعت نمايد.

سؤال 618ـ شخصي به نيابت از پدر، عمره مفرده اي انجام داده، و روز بعد به نيابت از مادر احرام مي بندد و در اثناي عمره دوّم متوجّه مي شود كه طواف و نماز طواف عمره اوّل را بدون وضو انجام داده است. اكنون وظيفه اش چيست؟

[ 180 ]

جواب: طواف و نماز عمره اوّل را اعاده مي كند، و عمره دوّم را به قصد رجا ادامه مي دهد (توجّه داشته باشيد كه در يك ماه قمري بيش از يك عمره نمي توان انجام داد; مگر به قصد رجا، يعني به اميد اين كه مطلوب باشد، نه به طور قطعي).

سؤال 619ـ كسي كه وظيفه اش وضوي جبيره اي و تيمّم بوده، از روي جهل و ناداني به احكام شرعي بدون تيمّم اعمال عمره را انجام داده است، وظيفه اش چيست؟

جواب: طواف و نماز آن بايد اعاده شود، و احتياط آن است كه اعمال بعد از آن را هم اعاده نمايد.

سؤال 620ـ هنگام اذان صبح به مسجد الحرام رسيديم. سرپرست كاروان گفت: «كمي صبر كنيد، پس از نماز صبح طواف مي كنيم». بر اثر خستگي زياد خوابم برد، و چون آب در دسترس خود نمي ديدم تيمّم كردم، و طواف و نماز طواف را با تيمّم انجام دادم. آيا حجّ من صحيح است؟

جواب: در صورتي كه براي شما امكان داشته وضو بگيريد، هر چند كه به منزل برويد و مثلا براي روز بعد اعمال را انجام دهيد، تيمّم صحيح نبوده است. وظيفه شما اين است كه طواف و نماز طواف را اعاده كنيد، و اگر خودتان نمي توانيد، بايد نايب بگيريد.

سؤال 621ـ شخصي در طواف واجب احساس مي كند لباس احرامش نجس شده، ولي اعتنا نمي كند، و با همان حال طواف و اعمال بعد را انجام مي دهد، سپس لباسش را بررسي نموده، يقين پيدا مي كند كه در حال طواف چنين شده است، و بدون جبران اعمال به وطن باز مي گردد. اكنون وظيفه اش چيست؟ آيا هنوز در حال احرام است؟

جواب: اگر در حال طواف يقين نداشته كه وضويش باطل و

[ 181 ]

احرامي اش نجس شده (هر چند بعد از اعمال يقين پيدا كرده باشد)، از احرام خارج شده است، ولي بايد طواف و نماز آن را اعاده كند و اگر شخصاً نمي تواند، بايد نايب بگيرد.

حكم مسلوس

سؤال 622ـ وظيفه مسلوس (كسي كه بي اختيار قطرات بول از او خارج مي شود) نسبت به طواف و نماز طواف چيست؟

جواب: اگر در زمان خاصّي بيماريش تخفيف پيدا مي كند، به گونه اي كه مي تواند در آن زمان طواف و نماز طواف را با وضو و بدنِ پاك به جا آورد، بايد اين اعمال را در آن زمان انجام دهد و اگر چنين وقتي ندارد، در صورتي كه زحمت زيادي نداشته باشد، هر بار كه وضويش باطل شد تجديد وضو كند، و اگر زحمت زياد دارد، براي طواف يك وضو، و براي نماز هم يك وضو مي گيرد، و نايب گرفتن لازم نيست.

سؤال 623ـ شخصي عمل جرّاحي كرده، و فعلا كيسه اي به او بسته اند كه پيوسته قطرات بول در آن مي ريزد; خواه از مجراي بول، يا از محلّي كه جرّاحي و سوراخ شده است. آيا چنين شخصي حكم مسلوس را دارد؟

جواب: آري، حكم مسلوس را دارد كه حكم آن در پاسخ قبل گذشت.

سؤال 624ـ مُحرمي كه مبتلا به خروج ريح است (يعني مرضي دارد كه نمي تواند از خارج شدن باد جلوگيري كند) و در طول سال شايد يكي دو ماه بيماريش تخفيف پيدا كند، ولي نوعاً به فاصله يكي دو دقيقه وضويش باطل مي شود، تكليفش چيست؟

جواب: چنانچه نتواند در اثناء طواف وضو بگيرد، يا اين كار زحمت

[ 182 ]

زياد داشته باشد، مي تواند براي طواف به يك وضو اكتفا كند، و براي نماز طواف وضوي ديگري بگيرد. هر چند در اثناء طواف و نماز، وضويش باطل شود، و نيازي به نايب گرفتن نيست.

سؤال 625ـ پيرمردي سلس بول دارد و خود را براي طواف از تنجيس لباس و مسجد حفظ نمي كند و به راهنمايي و ارشاد ديگران توجه ندارد; آيا مي تواند براي طواف نايب بگيرد؟

جواب: بايد نايب بگيرد.

حكم مبطون

سؤال 626ـ مدّتي است، كه به علّت بيماري و در اثر عمل جرّاحي، مبطون هستم و خروج مدفوع را احساس نمي كنم. بدين جهت از كيسه مخصوصي استفاده نموده، و براي وضو و نماز طبق رساله عمل مي كنم. با توجّه به اين كه سال آينده، انشاء الله، به زيارت خانه خدا نائل مي شوم، وظيفه ام در رابطه با مراسم حج چيست؟

جواب: چنانچه زماني باشد كه بتوانيد طواف و نماز طواف را بدون خروج آن انجام دهيد، بايد همان زمان را انتخاب نموده، و اعمالتان را انجام دهيد و اگر چنين چيزي امكان پذير نيست، و به هيچ وجه خروج آن را احساس نمي كنيد، طواف را با يك وضو، و نماز طواف را با وضوي ديگر انجام دهيد.

وظيفه مستحاضه، حائض و جنب

سؤال 627ـ خانمي طبق تاريخ تولّدش، بيش از پنجاه سال شمسي دارد، و يك سال و نيم است كه عادت ماهانه نشده; ولي در حال احرام

[ 183 ]

خون مي بيند. آيا مي توان در يائسگي او ترديد كرد؟ وظيفه او چيست؟

جواب: هرگاه شرايط و صفات عادت ماهيانه را نداشته باشد، حكم مستحاضه را دارد و با انجام وظيفه مستحاضه حج و طواف او صحيح است.

سؤال 628ـ هرگاه زنان سيّده پس از شصت سال، و غير سيّده بعد از پنجاه سال، چند روز متوالي خوني ببينند، كه همه نشانه هاي حيض را داشته باشد، براي طواف و نماز طواف چه كنند؟

جواب: در صورت داشتن تمام نشانه هاي حيض، حكم حيض را دارد. در ضمن زنان سادات در محيط ما حكم زنان قرشيّه را ندارند، و آنها نيز در پنجاه سالگي قمري (حدود 5/48 سال شمسي) يائسه مي شوند، يعني هرگونه خون مشكوكي ببينند حكم استحاضه را دارد.

سؤال 629ـ خانمي در حال طواف مستحاضه قليله مي شود. وظيفه اش چيست؟

جواب: اگر بعد از تمام شدن دور چهارم بوده، پس از تجديد وضو و تطهير بدن و لباس، طواف را تمام مي كند، و اگر قبل از تمام شدن دور چهارم بوده، پس از تجديد وضو و تطهير، طواف را از اوّل شروع مي كند.

سؤال 630ـ زن مستحاضه اي پس از انجام غسل و وضو مشغول طواف مي شود، ولي در اثناء طواف لك مي بيند. وظيفه اش چيست؟

جواب: اگر خون او مستمر است و به وظيفه اش عمل كرده، و در حدّ امكان از خروج خون جلوگيري نموده، وظيفه اي ندارد، ولي اگر خون كاملا قطع شده و غسل كرده، سپس خون جاري شده، حكم حدث جديد را دارد.

[ 184 ]

سؤال 631ـ زن مستحاضه كه بايد غسل كند و وضو بگيرد، و با اين كار فاصله اي بين اعمال او پيش مي آيد، كه گاهي از اوقات طولاني است، مثل اين كه بايد براي غسل به منزل برود. آيا اين فاصله اشكال ندارد؟

جواب: همانطور كه قبلا گفته شد، هنگامي كه مستحاضه وظيفه غسل خود را براي نمازها انجام دهد به حكم طاهر است، و غسل ديگري براي طواف و نماز طواف لازم نيست.

سؤال 632ـ خانم مستحاضه اي طبق وظيفه اش غسل كرد، يا وضو گرفت، و مشغول طواف شد. در بين طواف، نماز ظهر شروع شد. طواف را قطع كرد و نمازش را خواند. پس از نماز، با همان وضو يا غسل طوافش را ادامه داد. آيا طوافش صحيح است؟

جواب: هرگاه مستحاضه كثيره غسلهاي نماز خود را به موقع بجا آورد، غسل ديگري مطلقا براي طواف و نماز طواف بر او واجب نيست.

سؤال 633ـ خانمي پس از وقوف در عرفات و مشعر، عادت ماهانه مي بيند. با مصرف قرص خون قطع مي شود، و اعمال را انجام مي دهد; ولي پس از آن لك مي بيند. وظيفه اش چيست؟

جواب: اگر اعمال او در حال پاك بودن انجام شده صحيح است، و اشكالي ندارد.

سؤال 634ـ بعضي از بانوان براي جلوگيري از عادت ماهيانه، مخصوصاً جهت اعمال حج، قرص مي خورند; ولي با اين حال به هنگام احرام لكّه هاي مختصري مي بينند. آيا ضرري به اعمال آنها مي زند؟

جواب: لكّه هاي مزبور، اگر سه روز مستمرّاً ادامه نيابد، حكم استحاضه را دارد، و ضرري به اعمال حج نمي زند، و بايد مطابق اعمال استحاضه عمل كنند و چنانچه فقط لكّه هايي ديده و ادامه نداشته، تنها

[ 185 ]

وضو بر آنان واجب است، و غسل ندارد.

سؤال 635ـاگر صاحب عادت «وقتيّه و عدديّه» كه عدد روزهاي عادتش همواره مثلا هفت روز است، روز هفتم پاك شود و غسل كند، سپس اعمال حج را بجا آورد، ولي بعداً لك ببيند، اعمالش چگونه است؟

جواب: هرگاه اعمال او در حال پاكي واقع شده، صحيح است.

سؤال 636ـ نظم عادت ماهانه بعضي از خانمها به خاطر مصرف قرص جلوگيري بر هم مي خورد; به طوري كه گاه به مدّت طولاني مرتّب خون يا لك مي بينند. وظيفه اين دسته از زنان در حج چيست؟

جواب: اگر خون سه روز استمرار داشته باشد، و در ايّام عادت ديده شود، هر چند به اين صورت كه پس از شروع تا سه روز باطن آلوده باشد، محكوم به حكم حيض است. در غير اين صورت، احكام استحاضه را دارد.

سؤال 637ـ خانمي عادت ماهانه نمي شود; ولي هر دو ماه يكبار دو سه روزي لك و ترشّحات مي بيند، وظيفه اش چيست؟

جواب: اگر خون، هر چند در داخل و باطن، تا سه روز استمرار نداشته، حكم استحاضه را دارد.

سؤال 638ـ هرگاه زني در عمره تمتّع بعد از سه شوط و نيم و قبل از چهار دور حائض شود، و تا قبل از رفتن به عرفات پاك نگردد، وظيفه اش چيست؟

جواب: بايد نيّت حجّ اِفراد كند; و بعد از اتمام حج، عمره مفرده بجا آورد.

سؤال 639ـ اگر خانمي بعد از دور چهارم در طواف عمره تمتّع حائض شود، و تا وقت وقوف به عرفات پاك نشود، چه تكليفي دارد؟

[ 186 ]

جواب: بايد سعي و تقصير عمره تمتّع را انجام دهد، سپس براي حجّ تمتّع احرام ببندد، و به هنگام طواف حجّ تمتّع (قبل، يا بعد از آن) بقيّه طواف عمره تمتّع و نماز آن را بجا آورد.

سؤال 640ـ خانمي عمره تمتّع را به پايان مي رساند، سپس متوجّه مي شود كه طوافش به جهتي باطل بوده، و اكنون نيز عادت ماهانه شده است. وظيفه اش چيست؟

جواب: هر وقت پاك شد طواف و نماز طواف را اعاده مي كند و اگر قبل از وقوف به عرفات پاك نشود براي حج محرم مي گردد، و پس از بازگشت به مكّه و رفع عذر، آن اعمال را بجا مي آورد.

سؤال 641ـ خانمي بر اثر جهل و ناآگاهي از احكام شرع، پس از پاك شدن از عادت ماهانه، خيال مي كرده جنب است، و لهذا نيّت غسل جنابت كرده، و با همين حال حج بجا آورده است. حجّ او چه حكمي دارد؟

جواب: اگر منظورش انجام غسل براي عادت ماهانه بوده، و اسم آن را جنابت گذاشته، عملش صحيح است.

سؤال 642ـ شخصي پس از به جا آوردن اعمال حج متوجّه مي شود كه غسل مسّ ميّت بر او واجب بوده، و هنوز آن را انجام نداده است. آيا حجّش صحيح است؟

جواب: هرگاه غسل واجب يا مستحبّ ديگري انجام داده كفايت مي كند، و حجّش صحيح است و اكنون وظيفه اي ندارد، ولي اگر هيچ غسلي نكرده، هر چند حجّش اشكالي ندارد، امّا واجب است طوافها و نمازهاي آن را اعاده كند، و اگر خودش قادر نيست نايب بگيرد.

سؤال 643ـ دختر مجرّدي در اوائل سن بلوغ جنب شده، و تا كنون غسل جنابت نكرده; ولي غسلهايي مانند غسل حيض يا جمعه را انجام

[ 187 ]

داده، و با اين كيفيّت به حج رفته است. لطفاً بفرمائيد:

1ـ عبادتهايي كه بعد از آن حالت تاكنون انجام داده چه وضعي دارد؟

2ـ آيا هنوز از احرام خارج نشده، و جميع محرّمات احرام بر او حرام است؟

3ـ حجّش چه حكمي دارد، و اكنون وظيفه اش چيست؟

جواب: هرگاه غسل ديگري انجام داده كفايت مي كند; بنابراين، اعمالي كه بعد از غسل حيض يا جمعه انجام داده، از جمله حجّ او، صحيح است، ولي نمازهايي را كه بعد از جنابت و قبل از اوّلين غسل خوانده بايد به تدريج قضا كند، و اگر بعد از جنابت تا زمان حج هيچ غسلي نكرده، بايد طوافهاي عمره و حج و طواف نساء و نمازهاي آن را دوباره بجا آورد، و اگر نمي تواند، نايب بگيرد، و تا زماني كه اين اعمال را اعاده نكرده، بايد از بوي خوش و ازدواج و محرّماتي كه با طواف نساء حلال مي شود، احتياطاً اجتناب كند.

سؤال 644ـ هرگاه شخص محرم جنب شود، و آب برايش ضرر داشته باشد، و وقت عمره مي گذرد، آيا طواف و نماز آن با تيمّم كافي است، يا بايد نايب هم بگيرد؟

جواب: كافي است، و نايب گرفتن لازم نيست.

پاك بودن از نجاسات

سؤال 645ـ شخصي در دور ششم طواف نجاستي در بدن خود مشاهده كرده، و يقين دارد كه از دورهاي قبل بوده است، ولي بدون توجّه به اين مطلب، طواف را تكميل كرده، و پس از تطهير بدن طواف را اعاده مي نمايد، سپس بقيّه اعمال عمره را به انجام مي رساند. آيا اعمال او صحيح است؟

[ 188 ]

جواب: عمل او اشكالي ندارد.

سؤال 646ـ شخصي در حين طواف متوجّه اندكي خون بر بيني خود مي شود. با دستمال آن را پاك كرده، و طواف را به انجام مي رساند. آيا طوافش صحيح است؟

جواب: اگر بيني او نجس شده بايد آن را آب بكشد، و طواف را تكميل كند، و اگر اين كار را نكرده، احتياط آن است كه بعد از تطهير آن را تكميل كند و نماز بخواند، سپس طواف و نماز را اعاده كند.

سؤال 647ـ اگر بچّه هاي كوچك در حال طواف يا سعي به خواب روند، يا در قنداقه خود بول كنند، چه حكمي دارند؟

جواب: در هر دو صورت حجّ آنها صحيح است; انشاء الله.

ختنه كردن

سؤال 648ـ جوان هفده ساله اي كه ختنه نشده، و به تشخيص شوراي پزشكي ختنه برايش ضرر دارد، مستطيع شده، و فعلا در مدينه است. تكليف او نسبت به حج چيست؟

جواب: بايد با همان حال محرم شود، و اعمالش را بجا آورد، و گرفتن نايب براي طواف لازم نيست.

سؤال 649ـ تكليف كسي كه ختنه او به طور ناقص انجام شده، و با اين حال اعمال حج را به جا آورده، چه مي باشد؟

جواب: احتياط واجب آن است كه بعد از ختنه صحيح و كامل، طوافها و نماز طوافها را اعاده كند، و اگر نمي تواند به مكّه برود، نايب مي گيرد.

سؤال 650ـ اگر شخصي را به طور ناقص ختنه كرده باشند، به اين معني

[ 189 ]

كه قسمت بالاي آلت كاملا هويدا نيست، ولي در حال نعوظ آشكار مي گردد. آيا چنين شخصي ختنه شده محسوب، و طوافهايش صحيح است؟ اگر پاسخ منفي است، و ختنه بر آن شخص براي بار ديگر لازم باشد، و او به علّت سنّ بالا از انجام اين كار خجالت بكشد، حكم مسأله چيست؟

جواب: احتياط واجب آن است كه طواف و نماز آن را بعد از ختنه كردن اعاده كند، و در اين گونه مسائل خجالت كشيدن معني ندارد. مي تواند به طور پنهاني نزد طبيب آگاهي برود و ختنه كند، و اين كار در ايّام ما بسيار آسان است.

طواف در لباس مشمول خمس

سؤال 651ـ شخصي با پول خمس نداده لباس احرام خريده، و با همان لباس محرم شده، و طواف و نماز طواف را بجا آورده است. اكنون وظيفه اش چيست؟

جواب: اگر از روي علم و عمد نبوده، عمره و حجّ او صحيح است، ولي در صورتي كه جاهل مقصّر بوده، احتياط واجب آن است طواف و نماز آن، و قرباني را اعاده كند.

سؤال 652ـ هرگاه مُحرم به هنگام طواف پول خمس نداده همراه داشته باشد، آيا طوافش اشكال پيدا مي كند؟

جواب: اشكالي براي طوافش ايجاد نمي كند.

حدّ پوشش در طواف

سؤال 653ـ آيا حجاب زنان محرم در طواف، مانند حجاب در حال نماز

[ 190 ]

است، يا تفاوت مي كند؟

جواب: تفاوت مي كند; در حال نماز پوشيدن پشت پا و كف آن نيز مستثني است; ولي احتياط آن است كه در حال طواف آنها را بپوشاند (جوراب بپوشد). همچنين در طواف استفاده از نقاب جايز نيست، ولي در نماز ضرري ندارد.

سؤال 654ـ اگر مقداري از موي سر زن محرم، يا جاهاي ديگر بدنش، كه پوشيدن آن در حال طواف لازم است، ظاهر باشد، طوافش چه حكمي دارد؟

جواب: طوافش صحيح است; هر چند گناه كرده است.

[ 191 ]

واجبات هفتگانه طواف

اوّل و دوّم: شروع از حجر الاسود و ختم به آن

مسأله 655ـ بايد طواف را از «حجر الاسود» شروع كند، و به «حجر الاسود» ختم نمايد، و همين اندازه كه در عرف بگويند از حجر الاسود شروع كرده، و به آن خاتمه داده كافي است، و دقّت در محاذي بودن اجزاي بدن با حجر الاسود لازم نيست; ولي احتياط واجب آن است كه كمي قبل از حجر الاسود شروع كند، و كمي بعد از آن ختم نمايد، تا يقين حاصل كند كه هفت دورِ تمام انجام داده است.

مسأله 656ـ در طواف بايد همان گونه كه همه مسلمين طواف مي كنند شروع كند، و از دقّتهاي افراد وسواسي در مورد محاذات با حجر الاسود بپرهيزد، و در دورهاي ديگر توقّف در نزد حجر الاسود لازم نيست، بلكه بدون توقّف ادامه مي دهد تا هفت دور تمام شود تا مزاحمتي براي طواف كنندگان حاصل نگردد.

مسأله 657ـ گاه ديده مي شود كه اشخاص جاهل در هر دوري كه به هنگام طواف انجام مي دهند توقّف نموده، و مقداري عقب و جلو مي روند تا محاذات با حجر الاسود را رعايت كرده باشند، اين كار به هيچ وجه لازم نيست، بلكه گاهي حرام است.

[ 192 ]

سوّم: خانه كعبه سمت چپ طواف كننده باشد

مسأله 658ـ واجب است طوري طواف كند كه خانه كعبه طرف دست چپ او باشد (برخلاف حركت عقربه ساعت) همان گونه كه معمول همه مسلمين است.

مسأله 659ـ طواف در طبقات بالاي مسجد الحرام در غير حال ضرورت خالي از اشكال نيست; ولي در صورت ازدحام فوق العاده، يا الزام حكومت كه بايد بيماران در طبقه فوقاني طواف كنند، مانعي ندارد.