بخش 10
نیابت در طواف دیگر سؤالات طواف 3ـ نماز طواف استفتائات نماز طواف محلّ نماز طواف محمول نجس وظیفه زنان حائض اصلاح قرائت نماز سؤالات دیگر طوافهای مستحبّی استفتائات طوافهای مستحبّی 4ـ سعی صفا و مروه واجبات سعی
سؤال 746ـ شخصي كه به نيابت از ديگري به حج آمده، در دور دوّم طواف شك مي كند كه آيا طواف را به نيّت منوب عنه آغاز كرده، يا براي خودش؟ اكنون وظيفه اش چيست؟
[ 215 ]
جواب: احتياط آن است كه طواف را به نيّت منوب عنه به پايان برساند، پس از آن نماز طواف بخواند، سپس طواف و نماز را اعاده كند.
سؤال 747ـ گاه انسان شك مي كند كه فلان شوط طواف را درست انجام داده، يا نه؟ آيا جايز است بعد از طواف يك شوط ديگر به عنوان احتياط به جا آورد، سپس نماز طواف را بخواند؟
جواب: با قصد مذكور مانعي ندارد.
سؤال 748ـ شخصي در پايان يكي از دورهاي طواف آن را رها كرده، و لحظه اي استراحت مي كند. هنگامي كه براي تكميل آن برمي گردد شك مي كند كه شوط پنجم بوده، يا ششم؟ وظيفه اش را بيان فرمائيد.
جواب: احتياط واجب آن است كه آن طواف را رها كند، و از نو شروع نمايد.
سؤال 749ـ معيار و ملاكِ كثير الشّك بودن در طواف چيست؟
جواب: كثير الشّك بودن يك امر عرفي است; يعني مردم بگويند او بسيار شك مي كند.
سؤال 750ـ اگر هنگام خروج از محلّ طواف بعد از دور هفتم، مقداري از مسافت را به قصد آن كه جزء طواف باشد به جا آورد، چه حكمي دارد؟
جواب: اگر عمدي باشد، طوافش باطل مي شود، و اگر سهوي باشد بايد قطع كند، و طوافش صحيح است.
سؤال 751ـ آيا «قِران در طواف» كه حرام است، طواف را نيز باطل مي كند؟
جواب: اگر از اوّل يا در وسط طواف اوّل، قصد قِران داشته احتياط در اعاده طواف است، و اگر بعد از تمام شدن طواف اوّل قصد قِران كرده، طواف اوّل باطل نمي شود.
[ 216 ]
سؤال 752ـ شخصي پس از انجام هفت دور طواف عمره تمتّع، با خود مي گويد: «اين طواف دلچسب نشد» بدين جهت و بدون خواندن نماز طواف، هفت دور ديگر طواف مي كند، سپس نماز و سعي را انجام داده، و تقصير مي كند. آيا عمل او صحيح است؟
جواب: عمل او صحيح است; هر چند ناآگاهانه داخل در قِران حرام شده است.
سؤال 753ـ شخصي پس از تمام شدن هفت دور طواف، دو دور ديگر براي جبران نقص احتمالي به قصد احتياط به جا مي آورد. آيا اين عمل ضرري به طوافش مي رساند؟
جواب: طواف او اشكالي ندارد.
سؤال 754ـ شخصي به هنگام سعي بين صفا و مروه متوجّه مي شود بيش از هفت دور طواف كرده است. وظيفه او چيست؟
جواب: احتياط آن است كه سعي را تكميل نموده، سپس طواف و نماز طواف و سعي را دوباره بجا آورد، و پس از آن تقصير كند.
نيابت در طواف
سؤال 755ـ آيا كساني كه قادر به انجام طواف نيستند بايد نايب بگيرند؟ يا لازم است توسّط چرخ، يا تخت هاي مخصوص طواف داده شوند; هر چند آنها را در خارج از محدوده، يا از طبقه بالا، طواف دهند؟
جواب: نيابت لازم نيست، و طواف به شكل مزبور صحيح است، و طواف از طبقه بالا به هنگام ضرورت مانعي ندارد.
سؤال 756ـ آيا قسمتي از طواف، براي كساني كه قادر نيستند تمام آن را خودشان انجام دهند، قابل نيابت هست؟
[ 217 ]
جواب: در صورت امكان آنها را در باقيمانده سوار بر چرخ و مانند آن طواف دهند، در غير اين صورت، براي تمام طواف نايب بگيرند.
سؤال 757ـ شخص ناتواني كه به خاطر گراني نمي تواند طواف را بوسيله تخت روان و مانند آن انجام دهد، آيا مي تواند نايب بگيرد؟
جواب: مانعي ندارد.
سؤال 758ـ آيا مُحرم مي تواند قبل از انجام طواف واجب خود (چه طواف عمره باشد، يا حج، يا طواف نساء) به نيابت از معذور طواف انجام دهد؟
جواب: مانعي ندارد.
سؤال 759ـ آيا كسي كه فقط نيابت در طواف يا سعي مي كند لازم است لباس احرام بپوشد؟
جواب: لازم نيست.
ديگر سؤالات طواف
سؤال 760ـ اگر طواف، يا نماز طواف، يا سعي شخصي در عمره به جهتي باطل شده، و آن شخص بدون توجّه به اين مطلب تقصير نموده، و از احرام خارج شده باشد، سپس متوجّه بطلان عمل مذكور گردد، چه وظيفه اي دارد؟
جواب: بايد عمل باطل شده را جبران كند، ولي ظاهراً از احرام خارج شده، و كفّاره اي ندارد.
سؤال 761ـ شخصي طواف حجّ واجب خويش را غلط انجام داده، و پس از آن، چندين طواف نيابي نيز به همان صورت به جا آورده است. تكليف او در مورد طوافهاي مذكور چيست؟
[ 218 ]
جواب: اگر از روي سهو و فراموشي باشد حجّ او صحيح است، و اگر عمداً يا جهلا بوده، حجّ او اشكال دارد. طواف هاي نيابي نيز همين حكم را دارد.
سؤال 762ـ اگر كسي طواف عمره را فراموش كند، يا ناقص انجام دهد، و در عرفات متوجّه شود تكليفش چيست؟
جواب: مي تواند بعد از اعمال مني آن را تدارك كند.
سؤال 763ـ اگر شخصي طواف را فراموش كند، يا باطل انجام دهد، آيا مي تواند قضاي آن را در ماههاي غير حج انجام دهد؟
جواب: مانعي ندارد.
سؤال 764ـ هرگاه محرم لباس احرام را كنار بگذارد و اعمال عمره، نظير طواف و سعي، را جهلا يا عمداً با لباس دوخته انجام دهد، اعمالش چه حكمي دارد؟
جواب: طواف و سعي مزبور صحيح، و عمره مذكور مُجزي است، ولي اگر عمداً باشد كفّاره دارد.
سؤال 765ـ به هنگام طواف، و بر اثر فشار و ازدحام، بعضي از وسائل طواف كنندگان مثل ساعت، انگشتر، احرامي، شانه و مانند آن، روي زمين و زير دست و پاي طواف كنندگان مي افتد، كه برداشتن آن خطرناك است. بعضي از طواف كنندگان پا روي آن مي گذارند. آيا اين عمل ضرري به طواف آنها مي زند؟
جواب: اشكالي ندارد، ولي عمداً پا روي آن نگذارند.
سؤال 766ـ اگر انسان هنگام طواف پا روي احرامي ديگران بگذارد، و بداند اين كار موجب اذيّت و آزار صاحب آن مي شود، طوافش چه حكمي دارد؟
[ 219 ]
جواب: به طواف ضرري نمي زند، ولي عمداً اين كار را نكند.
سؤال 767ـ حجّاج اهل سنّت هنگام طواف وقتي به محاذي حجرالاسود مي رسند، دستها را بلند كرده و تكبير مي گويند، و سپس به طواف خود ادامه مي دهند. آيا اين كار طبق نظر علماي شيعه نيز سفارش شده است؟
جواب: اين كار سفارش نشده است.
سؤال 768ـ گاه در حال طواف تماس با بدن نامحرم حاصل مي شود آيا ضرري براي طواف ندارد؟
جواب: طواف او باطل نمي شود، و كفّاره اي هم ندارد، حتّي اگر خداي نكرده از روي عمد باشد، ولي بايد مراقب دام هاي شيطان بود.
سؤال 769ـ نظر به اهمّيّت اعمال حج، به خصوص طوافها و نماز آن، بعضي از حجّاج پاره اي از اعمال را، هر چند ظاهراً نقصي ندارد، احتياطاً چند بار انجام مي دهند. چه حكمي دارد؟
جواب: نبايد گرفتار وسواس شد; ولي انجام عمل احتياطي بدون وسوسه مانعي ندارد.
سؤال 770ـ يكي از حجاج پس از فراغت از مناسك عمره متوجه شد كه وضويش باطل بوده، وظيفه او چيست؟
جواب: بايد طواف و نماز طواف را با وضوي صحيح تكرار كند، در اين صورت عمره او صحيح خواهد بود.
[ 220 ]
/ نماز طواف
[ 221 ]
مسأله 771ـ واجب است بعد از طواف واجب، دو ركعت نماز بخواند، و احتياط واجب آن است كه اين نماز را پشت مقام ابراهيم بجا آورد، ولي لازم نيست متّصل به آن باشد; بلكه همين اندازه كه بگويند پشت مقام ابراهيم بجا آورده كافي است.
مسأله 772ـ محلّ نماز طواف واجب ـ چنانكه گفتيم ـ پشت مقام ابراهيم است، ولي اگر فشار جمعيّت زياد باشد، مي تواند در يكي از دو طرف مقام ابراهيم، يا عقب تر از مقام، نماز بخواند، به خصوص در مواقعي كه جمعيّت طواف كننده به قدري زياد است كه صفوف طواف كنندگان به پشت مقام ابراهيم مي رسد، و خواندن نماز در آنجا مشكل مي شود، در اين حال نبايد اصرار بر خواندن نماز در نزديكي مقام ابراهيم داشت، بلكه بايد در جايي كه اين مشكل وجود ندارد خوانده شود، و كارهايي كه بعضي از عوام انجام مي دهند، مانند اين كه گروهي دست به دست هم مي دهند، و حريمي براي نمازگزاران مورد نظر درست مي كنند، هيچ ضرورتي ندارد و اگر براي طواف كنندگان، يا ساير نماز گزاران ايجاد مزاحمت كند، خالي از اشكال نيست بلكه بايد عقب تر بروند تا جايي كه مزاحم طواف كنندگان نباشد.
[ 222 ]
مسأله 773ـ نماز طواف را مي توان بلند يا آهسته خواند، و اذان و اقامه ندارد، و در چيزهاي ديگر شبيه نماز صبح است; ولي بنابر احتياط واجب، جماعت در نماز طواف مشروع نيست.
مسأله 774ـ در نماز طواف هر سوره اي، جز سوره هاي سجده را مي توان خواند; ولي مستحبّ است در ركعت اوّل پس از حمد سوره «توحيد» و در ركعت دوم سوره «كافرون» را بخواند.
مسأله 775ـ نماز طواف را در همه اوقات مي توان خواند، مگر اين كه با وقت نماز واجب مزاحمت كند، به گونه اي كه خواندن نماز طواف در آن وقت باعث از دست رفتن نماز واجب شود، كه در اين صورت بايد نماز روزانه را مقدّم داشت.
مسأله 776ـ بر هر مكلّفي واجب است قرائت نماز خود را ياد بگيرد; يعني حمد و سوره و ساير ذكرهاي نماز را به طور صحيح بخواند; ولي اگر به علّت بيسوادي، يا علل ديگر، بعد از تلاش لازم نتوانست قرائت را به طور كامل بخواند، همان مقدار كه مي تواند كافي است، و اگر مي تواند ياد بگيرد، امّا كوتاهي كند، معصيت نموده است، ولي اگر وقت تنگ باشد، و فرصت براي ياد گرفتن نباشد، بايد به همان مقدار كه توانايي دارد نمازها و از جمله نماز طواف را بخواند، و نايب گرفتن لازم نيست.
مسأله 777ـ اگر كسي نمي داند كه قرائت نمازش درست نيست، و در ناداني خود معذور باشد، نمازش صحيح است، و اعاده ندارد; امّا اگر مقصّر بوده، لازم است پس از درست كردن قرائت، نمازش را اعاده كند; وگرنه معصيت كرده است.
مسأله 778ـ همه نمازها را بايد با قرائت صحيح انجام داد. زائران خانه خدا بايد از فرصت استفاده كنند، و به هنگام اراده اين سفر بزرگ روحاني،
[ 223 ]
قرائت نماز خود را براي اهل علم بخوانند، و اگر ايرادي دارد برطرف نمايند، تا حجّ آنها از هر نظر خالي از اشكال باشد.
مسأله 779ـ براي صحيح بودن قرائت، دقّتهاي علماي تجويد شرط نيست; همين اندازه كه در عرف عرب بگويند كلمات را صحيح ادا مي كند كافي است.
مسأله 780ـ هرگاه كسي از روي عمد نماز طواف را ترك كند، بايد برگردد و بجا آورد، ولي اگر به موقع بجا نياورد، حجّ او باطل نيست; بلكه فقط گناه كرده و بايد آن را جبران كند.
مسأله 781ـ اگر شخصي نماز طواف را بجا نياورد و بميرد، بر پسر بزرگ او واجب است كه قضاي آن را بجا آورد; و اگر شخص ديگري نيز بجا آورد كفايت مي كند.
مسأله 782ـ هرگاه شخصي از روي سهو، يا جهل و ندانستن مسأله، نماز طواف واجب را ترك كند، در صورت امكان بايد برگردد و نماز را پشت مقام بجا آورد، و اگر برگشتن براي او مشقّت دارد، هر جا كه هست نماز را بجا آورد; حتّي اگر در وطن خود باشد.
مسأله 783ـ هرگاه نماز طواف را فراموش كند، و در حال سعي يادش بيايد، سعي را رها مي كند، و برمي گردد نماز طواف را بجا مي آورد، سپس سعي را از همان جا كه رها كرده ادامه مي دهد.
مسأله 784ـ هرگاه نماز طواف را فراموش كند، و اعمال پس از نماز را بجا آورد، و پس از توجّه نماز طواف را انجام دهد، اعاده اعمال پس از نماز براي او لازم نيست; هر چند احتياط مستحب در اعاده آن اعمال است.
مسأله 785ـ احتياط واجب آن است كه نماز طواف را بلافاصله بعد از طواف بجا آورد; مگر اين كه يادش برود، كه حكم آن گفته شد.
[ 224 ]
مسأله 786ـ هرگاه به واسطه مانعي ـ مثل باطل شدن وضو، يا نجس شدن لباس و بدن، يا ازدحام جمعيّت براي نماز جماعت روزانه، و مانند آن ـ نتواند نماز طواف را بلافاصله پس از طواف بجا آورد، بعد از رفع مانع بجا مي آورد، و طواف و نمازش صحيح است.
مسأله 787ـ در احكامي كه ذكر شد، جاهل به مسأله در حكم كسي است كه فراموش كرده است.
مسأله 788ـ شك در ركعات نماز طواف موجب بطلان نماز است، و بايد اعاده كند، و احتياط واجب در ظنّ به ركعات اتمام، سپس اعاده است، و در ظنّ در افعال نماز، بايد نمازگزار احتياط كند، و در ساير احكام، نماز طواف همانند نماز يوميّه است.
مسأله 789ـ اگر مُحرم نماز طواف را قبل از طواف خوانده، بايد پس از انجام طواف آن را اعاده كند.
[ 225 ]
محلّ نماز طواف
سؤال 790ـ اين كه فرموده ايد: «واجب آن است كه نماز طواف را پشت مقام بجا آورند» پشت مقام تا چه اندازه است، آيا مي توان حدّ معيّني براي آن فرض كرد؟
جواب: اين امر عرفي است; يعني مردم بگويند نماز او پشت مقام است.
سؤال 791ـ شخصي با اعتقاد به اين كه حجر اسماعيل مقام ابراهيم است، نمازش را در آنجا بجا آورده است. وظيفه اش چيست؟ اگر بعد از تقصير متوجّه شود، آيا اعمال بعد از نماز هم بايد اعاده گردد؟
جواب: بايد نمازش را در پشت مقام ابراهيم اعاده كند، و اعاده اعمال بعد لازم نيست.
سؤال 792ـخانمي نماز طواف خود را در حجر اسماعيل خوانده، و به منزل بازگشته، و سپس متوجّه شده كه حائض گرديده، و طبق عادت هر ماهه تا وقوف به عرفات پاك نمي شود. آيا نمازي كه خوانده صحيح بوده؟ اگر صحيح نبوده، وظيفه اش چيست؟
[ 226 ]
جواب: عمره او صحيح است، و بايد براي حجّ تمتّع محرم شود، و هنگامي كه براي اعمال مكّه به مكّه بازگشت، نماز طواف عمره را پشت مقام ابراهيم بجا مي آورد، و احتياط آن است كه نماز سابق را قبل از طواف حجّ تمتّع بخواند.
سؤال 793ـ آيا نماز در پشت مقام ابراهيم حكم تكليفي است، يا وضعي؟ به عبارت ديگر، اگر كسي (مثلا) نمازش را نزديك ديوار زمزم بخواند، آيا نمازش باطل است، يا فقط معصيت كرده، ولي نماز صحيح است؟
جواب: خواندن نماز طواف واجب پشت مقام ابراهيم جزء شرايط است، و جنبه حكم وضعي دارد، ولي اگر بر اثر ازدحام نتواند نماز را پشت مقام بخواند، تا جايي كه مزاحمتي براي طواف كنندگان نداشته باشد عقب تر مي رود.
سؤال 794ـ هرگاه فردي به خاطر ازدحام نتواند نماز طواف را پشت مقام بخواند، آيا بايد صبر كند تا خلوت شود، يا مي تواند فوراً نمازش را در جايي كه مقدور است بخواند، ولو روزهاي بعد، در جاي نزديكتر مي تواند اعاده نمايد؟
جواب: مي تواند در جايي كه مقدور است بخواند، و صبر كردن براي نزديكتر خواندن لازم نيست.
سؤال 795ـ اگر كسي نماز طواف را در مكاني غير از مقام ابراهيم بخواند، و با اعتقاد به صحّت آن، بقيّه اعمال را انجام دهد، وظيفه او چيست؟
جواب: فقط بايد نماز را اعاده كند.
سؤال 796ـ در يكي از روزنامه هاي عربستان مقاله اي تحت عنوان: «آيا جابجايي مقام ابراهيم مناسب است؟» به چاپ رسيده، و مطالبي در مورد لزوم اين كار به منظور رفع مانع براي طواف كنندگان مطرح شده است. لطفاً بفرمائيد:
[ 227 ]
الف) چنين اقدامي از نظر شرعي چه حكمي دارد؟
جواب: جابجايي مقام ابراهيم ضرري به امر طواف نمي زند; زيرا جايز است طواف در دو طرف مقام ابراهيم انجام شود; امّا از آنجا كه مقام ابراهيم معياري براي محلّ نماز «طواف واجب» است، و اين تغيير سبب مي شود كه معيار مزبور به هم بخورد، تغيير آن شرعاً مجاز نيست.
ب) در صورت عملي شدن اين طرح، تكليف حجّاج در مورد طواف و نماز طواف چيست؟
جواب: همان طور كه گذشت براي طواف مشكلي ايجاد نمي شود; زيرا طواف در پشت مقام نيز جايز است; امّا اگر خدايي نكرده آنها اقدام به چنين كار خلافي كنند، زائران بايد محلِّ تقريبيِ فعليِ آن را براي نماز «طواف واجب» در نظر بگيرند، و طبق آن عمل كنند.
سؤال 797ـ گاه انسان مي داند كه اگر نماز طواف را شروع كند، طواف كنندگان او را حركت داده، جا بجا مي كنند; ولي در عين حال نماز را شروع مي كند. اگر اين نماز را تمام كند صحيح است؟
جواب: اگر به اميد اين كه بتواند آن را كامل كند انجام داده، و او را جا به جا نكردند، نماز او صحيح است، و اگر كمي جا به جا كنند، به طوري كه صورت نماز به هم نخورد، و در حال جا به جايي سكوت كند، آن نيز مانعي ندارد.
سؤال 798ـ شخصي مشغول نماز طواف بود كه طواف كنندگان او را حركت دادند. پس از استقرار ذكري را كه در حال حركت خوانده بود تكرار كرد، ولي دوباره او را حركت دادند، او نيز ذكر را تكرار كرد. آيا نمازش صحيح است؟
جواب: اگر طوري حركت داده اند كه استقرار او از بين رفته، تكرار
[ 228 ]
ذكر مانعي ندارد; در غير اين صورت، تنها به قصد احتياط تكرار كند، به شرط آن كه از روي وسواس نباشد.
سؤال 799ـ هنگامي كه قسمتي از زمين مسجد الحرام نجس مي شود، كاركنان آنجا اقدام به تطهير آن به روش غير صحيح مي كنند. آيا نماز خواندن بر روي آن قسمت از زمين، كه به روش فوق تطهير شده و هنوز مرطوب است، جايز است؟
جواب: احتياط آن است كه در مكان ديگري نماز بخواند; ولي اگر يقين به نادرستي روش آنها ندارد اشكالي ندارد، و جستجو در اين امور لازم نيست.
سؤال 800ـ در موقع نماز طواف امكان ندارد كه مردان و زنان طوري بايستند كه محاذي هم نباشند، يا زنان جلوتر از مردان مشغول نماز نشوند. در اين صورت نماز چه حكمي دارد؟
جواب: در اين شرايط اشكالي ندارد.
محمول نجس
سؤال 801ـ آيا محمول نجس (همراه داشتن دستمال نجس، و امثال آن) در طواف و نماز طواف جايز است؟
جواب: پوشيدن لباسهايي كه به تنهايي ستر عورت نمي كند، در طواف و نماز طواف اشكالي ندارد; همچنين محمول نجس و متنجّس.
وظيفه زنان حائض
سؤال 802ـ خانمي براي عمره تمتّع مُحرم شده، و پس از ورود به مكّه و انجام طواف، و قبل ازبجا آوردن نماز طواف، حائض گرديده است. وظيفه اش چيست؟
[ 229 ]
جواب: اگر وقت وسعت دارد (يعني تا قبل از عزيمت به عرفات پاك مي شود) صبر مي كند تا پاك شود و نماز طواف را بخواند، و پس از آن بقيّه اعمال را بجا آورد، و چنانچه وقت تنگ است، سعي و تقصير عمره تمتّع را انجام مي دهد، سپس براي حجّ تمتّع مُحرم مي شود، و احتياط آن است كه پس از بازگشت از عرفات و مني، و قبل از بجا آوردن اعمال مكّه، نماز طواف گذشته را بخواند، سپس اعمال مكّه را بجا آورد.
اصلاح قرائت نماز
سؤال 803ـ شخصي كه نمازش غلطهاي فراواني دارد، و به احرام عمره تمتّع محرم شده، و وارد مكّه مي شود، و (مثلا) هفت روز در مكّه توقّف مي كند. آيا واجب است تا آخر وقت در احرام بماند و نمازش را اصلاح نمايد، سپس شروع به طواف و نماز كند، يا وظيفه ديگري دارد؟
جواب: لازم است صبر كند، و نمازش را به مقداري كه مي تواند اصلاح كند.
سؤال 804ـ هرگاه شخصي مطمئن بوده كه قرائت و اذكار نمازش را به طور صحيح انجام مي داده، و نماز طواف را بر همان اساس خوانده است، اكنون معلوم شده كه اشتباهاتي در قرائت نماز دارد. چه بايد بكند؟
جواب: اگر احتمال غلط بودن آن را نمي داده، نمازش صحيح بوده است، ولي براي نمازهاي روزانه آينده اشتباهاتش را اصلاح كند.
سؤالات ديگر
سؤال 805ـ اگر خانمي اذكار نماز طواف را به قدري بلند بخواند كه نامحرم بشنود، چه حكمي دارد؟
[ 230 ]
جواب: مانعي ندارد، ولي بهتر است آهسته تر بخواند.
سؤال 806ـ وضوي شخصي پس از طواف باطل مي شود، ولي بر اثر خجالت وضو نمي گيرد، و به همان شكل نماز طوافش را به جا آورده، و به دنبال آن سعي و تقصير نموده، و از احرام خارج مي شود. وظيفه او چيست؟
جواب: بايد نماز و سعي و تقصير را اعاده كند.
سؤال 807ـ آيا روحاني كاروان، كه نماز طوافش را به صورت فرادي خوانده، مي تواند همان نماز را مانند نمازهاي يوميّه، به نيّت جماعت براي افراد كاروان امامت كند؟
جواب: بنابر احتياط واجب نماز طواف را نمي توان با جماعت خواند.
سؤال 808ـ آيا جايز است در ميان طواف و نماز طواف، نماز مستحبّي يا عبادت مستحبّي ديگري بجا آورد؟
جواب: احتياط در ترك آن، و اقدام به انجام نماز طواف است.
سؤال 809ـ گاه در پشت مقام ابراهيم ازدحام زياد است، و چون زن و مرد در كنار هم هستند احياناً مورد فشار ازدحام قرار مي گيرند. در صورتي كه خوف فسادي نرود، آيا به نماز طواف ضرري مي زند؟
جواب: در فرض سؤال براي نماز ضرر ندارد.
سؤال 810ـ آيا فاصله انداختن بين طواف و نماز آن، به مقدار دو ركعت نماز اشكال دارد، و اصولا چه مقدار فاصله ضرر دارد؟
جواب: اين مقدار اشكال ندارد، و ميزان مبادرت عرفيّه است، و در صورت تأخير نماز، اعاده طواف لازم نيست.
سؤال 811ـ شخصي علاقمند است كه قرائت قرآن و نمازهاي مستحبّي و دعاء توسّل را پشت مقام ابراهيم انجام دهد، در حالي كه در جاهاي ديگر
[ 231 ]
مسجد الحرام نيز انجام اين امور ممكن است. از طرفي، بر اثر ازدحام جمعيّت كساني كه مي خواهند نماز طواف واجب بخوانند با كمبود جا مواجه هستند. آيا اين كار جايزاست؟
جواب: اين كار در صورت مزاحمت جايز نيست، و مي تواند در نقاط ديگر مسجد الحرام آنها را انجام دهد، زيرا تمامي نقاط مسجدالحرام داراي فضيلت است.
سؤال 812ـ در مناسك فرموده ايد بايد نماز طواف را پس از طواف بدون فاصله بجا آورد; آيا فوريت نماز بعد از طواف، وضعي است يا تكليفي و اگر شخص به فاصله مثلا يك ساعت بعد از طواف نماز را بخواند، چه حكمي دارد؟
جواب: ظاهراً حكم وضعي است و اگر عمداً فاصله زيادي بيندازد، احتياط آن است كه طواف را اعاده كند و بعد از آن نماز طواف را بجا آورد.
[ 232 ]
[ 233 ]
مسأله 813ـ يكي از مستحبّات بسيار مؤكّد براي كساني كه در مكّه هستند طواف خانه خداست، كه مانند طواف واجب هفت دور است، و بعد از آن دو ركعت نماز طواف خوانده مي شود; ولي سعي صفا و مروه ندارد، و اين از افضل عبادات در مسجدالحرام است. در حديثي، امام صادق(عليه السلام)فرموده اند:
«در اطراف كعبه صد و بيست رحمت الهي وجود دارد. نيمي از آن مخصوص طواف كنندگان، و چهل قسمت از آن مربوط به نمازگزاران، و بيست قسمت ديگر، از آنِ نگاه كنندگان به كعبه است».(1)
مسأله 814ـ انسان مي تواند به نيّت خود، يا به نيّت دوستاني كه در مكّه نيستند، اعمّ از اموات و غير اموات، اين طواف را به جا آورد.
مسأله 815ـ طوافهاي مستحب، بر عمره هاي متعدّد در يك ماه كه به قصد رجا بجا مي آورند، ترجيح دارد.
مسأله 816ـ طواف مستحب مانند طواف واجب است; ولي در موارد زير تفاوت دارد:
1ـ در طواف مستحب وضو شرط نيست; هر چند افضل آن است كه با
1 . وسائل الشيعه، جلد 9، صفحه 398.
[ 234 ]
وضو باشد، ولي براي نماز طواف بايد وضو بگيرد.
2ـ نماز طواف مستحب را در هر جايي از مسجد الحرام مي توان به جا آورد، و لازم نيست پشت مقام ابراهيم باشد; حتّي در حال اختيار.
3ـ موالات در طواف مستحب لازم نيست، و مي تواند ميان شوطهاي آن جدايي بيندازد.
4ـ قطع طواف نافله بدون عذر و ضرورت جايز است; اگر چه نخواهد بقيّه اشواط را بجا آورد; امّا طواف واجب، بنابر احتياط واجب، نبايد در غير موارد ضرورت قطع شود.
5ـ شك در نقصان دورهاي طواف مستحب اشكالي ندارد، و بنا را بر كمتر مي گذارد.
6ـ «قِران» در طواف واجب جايز نيست;يعني دو طواف را پشت سر هم بدون نماز نمي توان انجام داد، ولي در طواف مستحب جايز و مكروه است.
7ـ قطع طواف مستحب در غير موارد ضرورت نيز جايز است، و بعداً از هر كجا قطع كرده بقّيه را به جا مي آورد، و احتياج به گذشتن از دور چهارم نيست.
مسأله 817ـ بهتر است در مواقعي كه گروه زيادي مشغول انجام طواف واجب هستند، و ازدحام شديد است، از طواف مستحب خودداري شود. تا محلّ طواف در اختيار كساني كه طواف واجب مي كنند قرار گيرد.
مسأله 818ـ طواف مستحب وقت و تعداد معيّني ندارد، و در هر موقع از شب يا روز مي توان انجام داد. ولي هر طواف بايد هفت دورباشد.
مسأله 819ـ طواف مستحب لباس احرام نمي خواهد، و سخن گفتن در آن (مانند طواف واجب)، جايز است. هر چند بهتر است كه مشغول ذكر خدا باشد، يا دعا بخواند.
مسأله 820ـ بلند خواندن دعاها در طواف مستحب و واجب، به طوري كه مزاحمت براي ديگران فراهم شود، كار درستي نيست.
[ 235 ]
سؤال 821ـ هرگاه زنان در طوافهاي مستحبي بدانند كه چشم آنها به بدن مردان مي افتد، و امكان دارد در بين فشار مردان هم قرار گيرند، طوافشان چه حكمي دارد؟
جواب: اگر عمداً و از روي اختيار نگاه نكنند اشكال ندارد; ولي بهتر است در ازدحام مراعات كنند.
سؤال 822ـ آيا در طوافهاي مستحبّي هم ختنه شرط است؟
جواب: آري، شرط است.
سؤال 823ـ آيا محرم مي تواند قبل از اعمال عمره تمتّع، يا عمره مفرده، يا قبل از رفتن به عرفات، طواف مستحبّي بجا آورد؟
جواب: در فرض سؤال احتياط ترك طواف مستحبّي است; ولي اگر بجا آورد به عمره و حجّ او ضرر نمي زند.
سؤال 824ـ آيا مي توان هر دور از دورهاي هفت گانه طواف مستحب را به نيّت يكي از مؤمنين به جا آورد، يا بايد مجموع هفت شوط را براي يكي نفر انجام داد؟
جواب: نيابت در يك شوط صحيح نيست، ولي مي تواند مجموع را به نيّت چند نفر انجام دهد; و ثواب هر شوط را به يك نفر اهداء كند.
[ 236 ]
/ سعي صفا و مروه
[ 237 ]
مسأله 825ـ سعي صفا و مروه از واجبات «عمره تمتّع» و «حج» است، و منظور از آن رفت و آمد ميان اين دو كوه كوچك است. از «صفا» به سوي «مروه» مي رود، و از «مروه» به «صفا» باز مي گردد، تا هفت دور تمام شود (رفتن از يكي به ديگري يك دور حساب مي شود). بنابراين، چهار بار از صفا به مروه مي رود، و سه بار باز مي گردد، و دفعه چهارم باز نمي گردد، كه در مجموع هفت دور مي شود.
واجبات سعي
مسأله 826ـ در سعي چند چيز واجب است:
اوّل: نيّت
واجب است سعي را با «قصد» و براي رضاي خدا انجام دهد، و همين اندازه كه اجمالا بداند چه مي كند، و براي حج يا عمره سعي مي نمايد، كافي است، و گفتن به زبان لازم نيست.
دوم: شروع از «صفا»
[ 238 ]
سوم: ختم كردن به «مروه»(1)
رفتن از صفا به مروه يك دور، و بازگشت از آن دور دوم حساب مي شود. بنابراين، دور هفتم به مروه ختم مي شود.
چهارم: سعي هفت دور تمام باشد
بايد سعي صفا و مروه هفت دور تمام باشد; نه كمتر و نه بيشتر.
پنجم: سعي در داخل مسعي انجام گيرد
سعي ميان صفا و مروه بايد از طريق معمول باشد. بنابراين، اگر قسمتي از سعي را از داخل مسجد الحرام، يا فضاي بيرون انجام دهد، درست نيست.
ششم: سعي به صورت متعارف انجام گيرد
واجب است هنگام رفتن به مروه رو به مروه، و هنگام برگشتن به صفا، رو به صفا باشد.
هفتم: غصبي نبودن لباس، ستر عورت در مردان و حجاب در زنان
براي صحّت سعي احتياط واجب آن است كه لباس انسان غصبي نباشد، و ستر عورت در مردان و حجاب براي زنان لازم است.