بخش 14

مناسك جامع حج

مسأله 1065ـ قرباني را مي توان شخصاً ذبح نمود، يا به ديگري نيابت داد، و در هر صورت نيّت را خود حاجي مي كند، و لازم نيست نايب دقيقاً شناخته شده باشد; بلكه شناخت اجمالي او كافي است، و نيز لازم نيست ذبح كننده شيعه اثناعشري باشد، بلكه تمام كساني كه ذبيحه آنها پاك و حلال است مي توانند ذبح كنند; هر چند شيعه بودن بهتر است.

مسأله 1066ـ لازم نيست وكيل نام كسي را كه براي او قرباني مي كند بر زبان جاري سازد (هر چند نام بردن بهتر است); حتّي اگر از روي اشتباه نام شخص ديگري را ببرد ضرر ندارد، و براي موكّل اصلي، كه پول داده، واقع مي شود.

مسأله 1067ـ اگر شخصي را مأمور خريداري حيوان قرباني و ذبح آن كند، و نايب مأموريتش را انجام دهد، و پس از آن حاجي احتمال دهد كه نايب به شرايط درست عمل نكرده، آن ذبح كافي است و نبايد به اين احتمال توجّهي كند.

مسأله 1068ـ كسي كه به ديگريوكالت مي دهدتاقرباني را بخرد و ذبح كند، بايد علم يا اطمينان پيدا كند كه نايب آن كار انجام داده،و گمان كفايت نمي كند.

[ 308 ]

مسأله 1069ـ اگر نايب در مورد شرايط قرباني، يا چگونگي ذبح، بر خلاف دستور شرع عمل كرد ضامن است، و بايد غرامت دهد، و دوباره با رعايت شرايط قرباني كند.

مسأله 1070ـ اگر نايب بر اثر اشتباه، يا جهل به مسائل شرعي، برخلاف دستور شرع عمل كرد، اگر مقّصر باشد ضامن است، و در هر صورت بايد دوباره قرباني انجام گيرد.

مسأله 1071ـ شخصي كه حجّ نيابتي بجا مي آورد، مي تواند شخص ثالثي را براي قرباني وكيل كند، و نيّت قرباني را نايب اصلي مي كند.

مسأله 1072ـ كساني كه از طرف ديگران و به نيابت از آنان قرباني مي كنند، بايد قبل از حلق يا تقصير كسي كه آنها را نايب كرده قرباني را ذبح كنند.

بدل قرباني

مسأله 1073ـ اگر حاجي قدرت بر ذبح نداشته باشد، يعني نه حيواني براي قرباني دارد و نه پول آن را، چنين شخصي بايد سه روز در سفر حج، و هفت روز پس از بازگشت (مجموعاً ده روز) روزه بگيرد.

مسأله 1074ـ حاجي اگر بتواند بدون زحمت و مشقّت قرض كند، و مالي داشته باشد كه بتواند قرض خود را ادا نمايد، بايد قرض كند و قرباني نمايد.

مسأله 1075ـ اگر بتواند بدون مشقّت چيزي كه اضافه بر لوازم مورد نياز سفر است بفروشد، بايد آن را فروخته، و با پولش قرباني تهيّه نموده، و آن را ذبح كند.

مسأله 1076ـ آن سه روز را كه در سفر حج بجاي قرباني روزه مي گيرد، بايد در ماه ذي الحجّه باشد، و احتياط واجب آن است كه از هفتم تا نهم

[ 309 ]

اين ماه باشد، و جلوتر نباشد، و بايد آن سه روز پشت سر هم باشد.

مسأله 1077ـ اگر به عللي نتوانست روز هفتم ذي الحجه روزه بگيرد، روز هشتم و نهم را روزه مي گيرد، و يك روز ديگر را پس از مراجعت از مني در مكّه مي گيرد.

مسأله 1078ـ جايز نيست سه روز روزه مذكور را در ايّام تشريق در مني بگيرد. روزه در ايّام تشريق در مني براي همه حرام است، بنابر احتياط واجب; چه حج بجا بياورد يا نياورد.

مسأله 1079ـ اگر روز هشتم را هم روز نگرفت، روز نهم ذي الحجّه را نگيرد، بلكه پس از بازگشت از مني سه روز پي در پي روزه بگيرد.

مسأله 1080ـ حاجي مي تواند سه روز روزه مذكور را در سفر بگيرد، و لازم نيست در مكّه قصد اقامت ده روز كند; بلكه اگر براي ماندن در مكّه سه روز هم مهلت ندارد، مي تواند باقيمانده آن را در بين راه بگيرد.

مسأله 1081ـ هرگاه پس از بجا آوردن سه روز روزه، قادر بر ذبح قرباني شد، احتياط واجب آن است كه ذبح كند; و اگر قبل از تمام شدن سه روز قدرت بر ذبح پيدا كرد، بايد ذبح نمايد.

مسأله 1082ـ اگر سه روز روزه را نگرفت تا ماه ذي الحجّه تمام شد، بايد خودش، يا نايبش، در ماه ذي الحجّه سال آينده در مني قرباني كند.

مسأله 1083ـ هفت روز ديگر را بايد پس از بازگشت از سفر حج روزه بگيرد، و احتياط مستحب آن است كه پي در پي بجا آورد.

مسأله 1084ـ جايز نيست هفت روز مذكور را در مكّه يا در بين راه روزه بگيرد; مگر اين كه قصد اقامت در مكّه را داشته باشد. در اين صورت، اگر مدّتي صبر كند كه در آن مدّت مي توانست به وطنش بازگردد، پس از آن مي تواند روزه ها را شروع كند.

[ 310 ]

مسأله 1085ـ هرگاه در غير مكّه اقامت كند، چه در بين راه باشد يا شهر ديگر مثلاً جدّه، نمي تواند هفت روز روزه را در آنجا بگيرد; هر چند به مقداري صبر كند كه اگر به سمت وطنش حركت مي كرد به وطن مي رسيد.

مسأله 1086ـ اگر قدرت بر روزه گرفتن پيدا كرد و قبل از انجام روزه ها فوت نمود، بر وليّ او واجب است سه روز را قضا كند، و احتياط واجب آن است كه هفت روز را نيز قضا نمايد.

مسأله 1087ـ لازم نيست پس از بازگشت به وطن، حتماً در محلّ زندگي روزه بگيرد، بلكه اگر در جاي ديگري نيز قصد اقامت كند مي تواند روزه بگيرد.

مسأله 1088ـ اگر نتوانست سه روز روزه در مكّه را، در آنجا بجا آورد و به وطن بازگشت، در صورتي كه ماه ذي الحجّه باقي است مي تواند در وطن روزه بگيرد، ولي با هفت روز روزه فاصله دهد.

[ 311 ]

استفتائات قرباني

سؤال 1089ـ اگر شخصي قرباني را بدون عذر از روز عيد تأخير بيندازد، چه حكمي دارد؟

جواب: تأخير تا روز سيزدهم جايز است; ولي ذبح در شب اشكال دارد.

سؤال 1090ـ حجّاج محترمي كه قرباني را در وطن انجام مي دهند (بنابر فتواي حضرتعالي كه در شرايط فعلي مخيّر هستند) آيا روز عيد قربان ايران را ملاك قرار دهند، يا عيد قربان مكّه را؟

جواب: معيار روز عيد قربان مكّه است; ولي اگر ممكن است طوري هماهنگ كنند كه قرباني بعد از رمي جمره عقبه، و قبل از حلق باشد.

سؤال 1091ـ آيا حكم گوسفندي كه تخمهاي آن را كوبيده اند، با گوسفندي كه تخمهايش را تابيده اند يكي است؟

جواب: احتياط واجب آن است كه تابيده نباشد.

سؤال 1092ـ در صورت عدم دسترسي به گوسفند سالم، آيا مي توان گوسفندي را كه تخمهايش را كوبيده اند ذبح كرد؟

جواب: در هر صورت كفايت مي كند; چه دسترسي به گوسفند سالم داشته باشد، يا نه.

[ 312 ]

سؤال 1093ـ آيا تحقيق براي اطمينان از وجود شرايط در قرباني لازم است؟

جواب: در صفات پنهاني حيوان مي توان به قول فروشنده ظاهر الصلاح قناعت كرد، و شيعه بودن او شرط نيست كافي است مسلمان باشد.

سؤال 1094ـ اگر حاجي پس از ذبح و انجام بقيّه اعمال حج، يا قبل از آن، متوجّه شود سنّ قرباني كمتر از مقدار لازم بوده، چه وظيفه اي دارد؟

جواب: احتياط واجب آن است كه قرباني ديگري كند.

سؤال 1095ـ ذبح با كاردهاي استيل، كه معلوم نيست از آهن است يا فلزّات ديگر، چه حكمي دارد؟

جواب: ذبح در حج و غير حج با هر فلز برنده اي صحيح است.

سؤال 1096ـ در چه صورتي حاجي موظّف است در وطنش قرباني كند؟

جواب: هرگاه گوشتهاي قرباني را نتوانند جمع كنند و ناچار به دفن كردن يا سوزاندن آنها شوند (همان گونه كه در سابق معمول بود) قرباني كردن در مني جايز نيست و بايد در جايي ديگر مانند وطنشان قرباني كنند كه گوشت آن مصرف شود، يعني پول قرباني را كنار بگذارند و بعد از بازگشت در ماه ذي الحجه قرباني كنند و يا با كسان خود در وطن هماهنگ كنند كه در همان روز عيد مكّه قبل از تقصير براي آنان قرباني كنند. و اگر گوشتهاي قرباني را جمع مي كنند و به مراكزي براي مصرف كردن مي فرستند (آنگونه كه در سالهاي اخير معمول شده)، حجاج مخيّرند بين اين كه قرباني را در همان جا ذبح كنند و يا در محل خود، زيرا تمام قربانگاههاي فعلي خارج از مني است.

سؤال 1097ـ هرگاه در مني فقير يافت نشود و گوشت قرباني تلف شود،

[ 313 ]

آيا لازم است قبل از سفر از يك فقير وكالت بگيريم كه بعد از ذبح سهمي براي او در نظر بگيريم، سپس آن را در همان جا رها كنيم؟

جواب: در اين صورت ـ كه گوشت ها تلف مي شود ـ قرباني كردن در آنجا، چه با اخذ وكالت از فقير و چه بدون آن، جايز نيست، و بايد به روشي كه در مسأله قبل گفته شد عمل گردد.

سؤال 1098ـ هرگاه پس از بريدن رگهاي چهارگانه، و در حالي كه حيوان هنوز زنده است، گردن او را قطع كنيم، چه صورتي دارد؟

جواب: اين كار حرام نيست; ولي بهتر است بگذاريد روح از بدن حيوان برود، بعد سر او را جدا كنيد.

سؤال 1099ـ هرگاه پس از قطع رگهاي چهارگانه حيوان را رها كنند، و خود به خود پشت به قبله شود و جان دهد، يا بعد از قطع رگهايي مذكور و قبل از جان دادن، حيوان را روي بقيّه اجساد حيوانات ذبح شده رها كنند، و در اثر اين كار حيوان از قبله منحرف شود و در آن حال جان دهد، حكمش چيست؟

جواب: رو به قبله بودن در حال قطع رگهاي چهارگانه كافي است، و پس از آن لازم نيست.

سؤال 1100ـ شخصي با اين عقيده كه: «گوشت قرباني تلف مي گردد، و مورد استفاده قرار نمي گيرد» قرباني را ترك نموده، سپس تقصير كرده، و به دنبال آن بقيّه اعمال حج را انجام داده است. اكنون وظيفه اش چيست؟

جواب: حجّ او صحيح است; ولي اگر قرباني در مني از بين مي رود و قابل استفاده نيست، بايد پول آن را كنار بگذارد و در ماه ذي الحجّه همان سال، و اگر نتوانست در سال بعد در ايّام تشريق (دهم و يازدهم و دوازدهم ذي الحجّه) در شهر خودش قرباني كند.

[ 314 ]

سؤال 1101ـ در صورتي كه گوشتهاي قرباني در قربانگاهها نابود شود، و به مصرف فقرا و نيازمندان نرسد، آيا حاجي مي تواند از قرباني صرفنظر نموده، پول آن را به اماكن خيريّه بپردازد؟

جواب: بايد از قرباني در مني صرف نظر كند; ولي صرف پول قرباني در جاي ديگر كافي نيست; بلكه لازم است در محلّ ديگري، مانند شهر خودش، در ذي الحجّه قرباني كرده و به مصرف برساند.

سؤال 1102ـ هرگاه شخصي به قصد ما في الذمّه در ماه ذي الحجّه در وطن خود قرباني كند، آيا پوست و روده آن بايد به طور كامل به فقير داده شود، يا ممكن است بر اساس تقسيم و مصرف گوشت قرباني، بين فقرا و دوستان و خودش تقسيم كند؟ و چنانچه بر خلاف دستور شرع عمل كرده، و اكنون بخواهد پول آن را به مصرف شرعي اش برساند، آيا ملاك قيمت آن در روز ذبح قرباني است، يا زمان اداي دين؟

جواب: مي تواند آن را به عنوان سهم خود بردارد، يا به دوستانش، يا به فقرا و نيازمندان بدهد، ولي دادن آن به قصّاب ـ به عنوان اجرت كاري كه انجام داده ـ اشكال دارد، و احتياط مستحب آن است كه اگر خودش از آن استفاده كرده، قيمت آن را صدقه بدهد، و ملاك قيمت روز ذبح قرباني است.

سؤال 1103ـ جنابعالي در مسأله 290 مناسك حج فرموده ايد: «اگر به خاطر عذري، و يا بدون عذر و از روي عمد، قرباني را به تأخير انداخت تا در وطن قرباني كند، واجب است تا آخر ماه ذي الحجّه انجام دهد». در اين صورت، آيا حاجي مي تواند حلق يا تقصير را در همان روز عيد انجام دهد، يا بايد آن را بعد از ذبح قرباني بجا آورد؟

جواب: رعايت ترتيب در اينجا لازم نيست.

[ 315 ]

سؤال 1104ـ طبق فتواي حضرت عالي مقلّدين پس از رمي جمرات مي توانند در مني قرباني نكنند، و آن را پس از بازگشت به وطنشان بجا آورند، آيا چنين اشخاصي مي توانند در همان روز عيد حلق يا تقصير نموده، و از احرام خارج شوند؟

جواب: آري پول قرباني را در آنجا، يا در محلّ خود كنار مي گذارند، و حلق يا تقصير مي كنند، و از احرام بيرون مي آيند.

سؤال 1105ـ شخصي كه معذور از رمي جمره عقبه بوده به كسي نيابت داده، سپس به اعتماد نايبش ذبح كرده، و پس از آن تقصير نموده است. سپس معلوم شده كه نايب رمي نكرده است. آيا قرباني و تقصير او صحيح است؟

جواب: آري صحيح است.

سؤال 1106ـ گاه لباس احرام به هنگام ذبح قرباني آلوده به خون مي شود، آيا مي توانيم تا هنگامي كه به نيابت از ديگران ذبح مي كنيم در اين لباس نجس بمانيم؟

جواب: در صورت امكان بايد لباس احرامتان را تطهير كنيد، و اگر مشكل است به بعد موكول مي كنيد.

سؤال 1107ـ روحاني كاروان، كه به مقتضاي وظيفه اش بايد بر اعمال حجّاج نظارت داشته باشد، مي داند كه احرامي او در روز عيد در قربانگاه آلوده به خون خواهد شد، و بايد چند ساعتي در احرامي نجس باشد، تكليفش چيست؟ آيا با علم به اين مطلب مي تواند حجّ نيابتي به جا آورد؟

جواب: اگر قادر بر تطهير يا تعويض آن نباشد اشكال ندارد، و نيابتش صحيح است.

سؤال 1108ـ شخصي بدون آن كه صريحاً وكالت بگيرد از سوي همسر يا

[ 316 ]

دوستش قرباني مي كند، ولي مطمئن است كه اگر به آنها بگويد راضي هستند، و خوشحال مي شوند. آيا اين مقدار اذن فحوي كافي است؟

جواب: كافي نيست; مگر اين كه او را وكيل كرده باشند.

سؤال 1109ـ بعضي از حجّاج محترم بدون اخذ وكالت از دوستانشان، براي آنها قرباني مي كنند. آيا اين قرباني كافي است؟ اگر كافي نيست، پول قرباني بر عهده كيست؟

جواب: كفايت نمي كند، و پول بر عهده كسي است كه آن را هزينه كرده است; مگر اين كه كسي او را فريب داده باشد كه از فريب دهنده مي گيرد.

سؤال 1110ـ نايب به تعداد افرادي كه به او نيابت داده اند از صاحب گوسفند، بعد از توافق بر قيمت، گوسفند مي گيرد، سپس يكي يكي گوسفندان را به نيّت افرادي كه وكالت داه اند سر مي برد، پس از آن پول گوسفندان را به صاحبش مي پردازد، آيا قرباني آنها صحيح است؟

جواب: اشكالي ندارد.

سؤال 1111ـ معمولا در هر كارواني چند نفر براي قرباني از طرف تمامي اعضا كاروان نايب مي شوند و به قربانگاه مي روند. اگر نايب شك كند براي فلان شخص قرباني كرده يا نه، وظيفه اش چيست؟

جواب: بايد قرباني كند.

سؤال 1112ـ هرگاه شخصي بر اثر عذري نتواند خودش قرباني كند، و ديگري را مامور اين كار نمايد و نايب فراموش كند و در مدينه يا ايران يادش بيايد كه قرباني نكرده، وظيفه اش چيست؟

جواب: حجّ او اشكالي ندارد، ولي قرباني بر ذمّه اش مي ماند. اگر ماه ذي الحجّه تمام نشده، در وطنش قرباني مي كند. در غير اين صورت، در

[ 317 ]

سال آينده در ماه ذي الحجّه قرباني مي نمايد.

سؤال 1113ـ شخصي ده رأس گوسفند براي خود و نُه نفر ديگر خريده و قرباني كرده است. پس از انجام كار، يقين مي كند كه فقط پول نُه گوسفند را پرداخته، وظيفه اش نسبت به پول گوسفند ديگر چيست؟ اگر صاحب گوسفند را نيابد چه كند؟ و معيار در پرداخت قيمت آن گوسفند در ايران، ارز كدام كشور است؟

جواب: هرگاه اميدي به يافتن صاحبش نداشته باشد، پول آن را از طرف صاحب اصلي به فقيري صدقه مي دهد، و معيار ريال عربستان، و قيمت ارز آزاد است.

سؤال 1114ـ آيانايب مي تواندقبل از ذبحِ قربانيِ خود،براي ديگران ذبح كند؟

جواب: مانعي ندارد.

سؤال 1115ـ شخصي آقاي زيد را وكيل كرد كه از طرف او قرباني كند، سپس به ديگري نيابت داد كه اين كار را انجام دهد; ولي وكيل اوّل قرباني را ذبح كرد. چه حكمي دارد؟

جواب: اگر اوّلي را از وكالت عزل نكرده، قرباني مذكور كفايت مي كند، و مجرّد نيابت دادن به شخص دوّم، عزل اوّلي از نيابت نيست.

سؤال 1116ـ آيا وكيل حق دارد ديگري را وكيل در ذبح قرباني كند؟

جواب: اگر شرط كرده كه خودش قرباني كند، نمي تواند به ديگري وكالت دهد.

سؤال 1117ـ جمعي از حجّاج پول روي هم مي گذارند، و شخصي با پول مشترك براي همه آنها گوسفند مي خرد،و به نيّت هر كدام گوسفندي مي كشد. آيا چنين قرباني صحيح است؟در صورتي كه گوسفندان از جهت قيمت متفاوت باشند،با توجّه به اين كه سهم پول همه آنها مساوي بوده، چه حكمي دارد؟

[ 318 ]

جواب: اگر همه صاحبان پول راضي باشند اشكال ندارد.

سؤال 1118ـ كسي كه حج نيابي انجام مي دهد اگر در قرباني، شخص ديگري را وكيل كند، قرباني كننده، كه نايبِ نايب است، چگونه نيّت نمايد؟ آيا بايد نيّت كند كه به وكالت از سوي ميّت قرباني مي كنم، يا به وكالت از سوي نايب ميّت؟ و در هر صورت، آيا ذكر نام ميّت هم لازم است؟

جواب: بردن نام ميّت لازم نيست، بلكه كافي است نيّت كند كه آنچه را بر عهده نايب است انجام مي دهد.

سؤال 1119ـ كيف پول يكي از حجّاج در مكّه به سرقت رفت. پس از شكايت و پي گيري سارق را يافتند، و پول او را از سارق گرفتند. آيا اين شخص مي تواند با آن پول گوسفندي بخرد و قرباني كند؟

جواب: اگر مي داند كه پول خود اوست اشكالي ندارد; در غير اين صورت اشكال دارد.

سؤال 1120ـ عدّه اي از حجّاج پس از توافق با صاحب گوسفند بر سر قيمت، تعداد گوسفندان مورد نظر را جدا نموده تا ذبح كنند. در اين بين عدّه اي از دوستانشان از راه مي رسند، و بدون توافق با صاحب گوسفند به تعداد آنها هم گوسفند جدا كرده، و تمام آنها را ذبح مي نمايند. با اين نيّت كه پس از قرباني طبق توافق قبلي، آنها هم همان قيمت را بپردازند، آيا قرباني آنها درست است؟

جواب: هرگاه صاحب گوسفندان آنها را در اختيارشان قرار داده، كه هر مقدار بخواهند بردارند سپس پول آن را بدهند، مانعي ندارد.

سؤال 1121ـ اگر قرباني از پولي باشد كه خمس به آن تعلّق گرفته، چه صورت دارد؟

/ تقصير   

جواب: احتياط واجب آن است كه به آن قناعت نكند.

[ 319 ]

6ـ تقصير

مسأله 1122ـ واجب است حجّاج بعد از قرباني مقداري از موي سر خود را كوتاه كرده، يا تمام آن را بتراشند، و با اين عمل از احرام بيرون مي آيند، يعني پوشيدن لباس دوخته و ساير محرّمات احرام بر آنها مباح مي شود; به استثناي بوي خوش و زن كه در اعمال بعد (چنان كه خواهد آمد) بر آنها حلال مي شود.

مسأله 1123ـ كسي كه براي تقصير، تراشيدن سر را انتخاب مي كند، احتياط آن است كه تمام سر را بتراشد و به قسمتي از آن قناعت نكند.

مسأله 1124ـ كوتاه كردن مقدار كمي از موي سر، يا ريش، يا سبيل، با هر وسيله اي كافي است (البتّه غير از كندن موها)، ولي گرفتن ناخن به تنهايي كفايت نمي كند (بنابر احتياط واجب).

مسأله 1125ـ براي كساني كه دفعه اوّل حجّ آنها است، احتياط مستحب تراشيدن است، و براي دفعات بعد در ميان اين دو كار مخيّر هستند.

مسأله 1126ـ تراشيدن موي سر مخصوص مردان است، و در مورد زنان تراشيدن موي سر جايز نيست، و تنها كوتاه كردن مقداري از آن واجب است.

[ 320 ]

مسأله 1127ـ از آنجا كه تقصير از عبادات محسوب مي شود، بايد با نيّت قربت و صرفاً براي اطاعت خداوند و خالي از ريا باشد، در غير اين صورت باطل است، و آنچه در مسأله اوّل اين فصل گفته شد بر او حلال نمي گردد.

مسأله 1128ـ حاجي مخيّر است كه براي تقصير موي سر را كوتاه كند يا موي صورت را ; و اگر در سر و صورت هيچ مويي ندارد تيغ را به سر مي كشد، و مقداري از ناخن را مي گيرد، و اگر ناخن هم نداشت، كافي است تيغ را آهسته به سر بكشد.

مسأله 1129ـ تراشيدن ريش كفايت از تقصير نمي كند.

مسأله 1130ـ اكتفا كردن به تقصير موي زير بغل، يا ساير موهاي بدن اشكال دارد.

مسأله 1131ـ محلّ تقصير و تراشيدن سر «مني» است، و در حال اختيار جايز نيست در جاي ديگر اين كار را انجام دهد.

مسأله 1132ـ احتياط آن است كه تقصير را در روز عيد قربان بجا آورد; هر چند تأخير آن تا آخر ايّام تشريق جايز است، ولي احتياط واجب آن است كه در شب اين كار انجام نشود.

مسأله 1133ـ واجب است وظايف سه گانه مني را از روي ترتيب انجام دهد; اوّل: رمي جمره، دوم: قرباني، سوم: تراشيدن سر، يا كوتاه كردن مقداري از موي آن و ناخن گرفتن، و هرگاه از روي ناداني، يا فراموشكاري بر خلاف اين ترتيب انجام دهد، عمل او صحيح است.

حتّي اگر عمداً ترتيب را رعايت نكند گناه كرده، امّا اعمال او صحيح است و كفّاره ندارد.

مسأله 1134ـ واجب است تراشيدن يا كوتاه كردن مو قبل از طواف حج بوده باشد، و اگر طواف را عمداً قبل از تقصير انجام دهد بايد بعد ازتقصير

[ 321 ]

آن را اعاده كند، و يك گوسفند نيز كفّاره بدهد; امّا اگر از روي فراموشي يا ناداني آن را مقدّم داشته، كفّاره ندارد، ولي احتياط واجب آن است كه آن را بعد از تقصير اعاده كند. و اگر سعي را نيز مقدّم بدارد بايد مانند طواف آن را اعاده كند، ولي كفّاره ندارد.

مسأله 1135ـ اگر قرباني به دليلي از روز عيد تأخير بيفتد، بنابر احتياط نمي تواند تقصير كند و از احرام خارج شود و پس از آن قرباني نمايد، بلكه بايد ترتيب بين قرباني و تقصير و اعمال پس از آن را مراعات كند، اگر اين حكم را رعايت نكند، عمل او باطل نيست، ولي گناه كرده است.

مسأله 1136ـ اگر براي قرباني نايب بگيرد، تا نايب قرباني نكرده نمي تواند تقصير كند، ولي چنانچه به اعتقاد اين كه وكيلش قرباني كرده تقصير كند، و بعد معلوم شود كه وكيل هنوز قرباني نكرده، تقصير مذكور كافي است، بلكه اگر پس از تقصير، اعمال مكّه را به گمان قرباني كردن نايب انجام داده باشد كفايت مي كند، و اعاده لازم نيست.

مسأله 1137ـ واجب است تراشيدن، يا كوتاه كردن مو، در مني باشد، و كسي كه از روي عمد، يا ناداني و فراموشي در مني تقصير نكند واجب است به مني بازگردد، و اين وظيفه را انجام دهد، و اگر نمي تواند برگردد، يا مشقّت شديد دارد، هر جا كه هست انجام دهد; ولي احتياط واجب آن است كه در صورت امكان، موي خود را به مني بفرستد، و مستحب است در آنجا دفن كند.

مسأله 1138ـ كسي كه مي داند اگر سرش را بتراشد زخمي مي شود (و زخمي كردن بدن در حال احرام خلاف احتياط است) احتياط آن است كه اوّل مقداري از آن را كوتاه كند، سپس سرش را بتراشد.

مسأله 1139ـ لازم نيست انسان خودش موي سر خود را كوتاه كند، بلكه

[ 322 ]

اگر به ديگري هم دستور اين كار را بدهد كافي است; خواه شيعه باشد يا از اهل سنّت، و در هر حال خودش بايد نيّت كند كه مثلا براي حجّة الاسلام تقصير مي كنم قربة الي الله.

مسأله 1140ـ محرمي كه قصد دارد سر ديگري را بتراشد يا كوتاه كند، بايد اوّل خودش تقصير كند و از احرام خارج شود.

[ 323 ]

استفتائات تقصير

سؤال 1141ـ كسي كه در خارج از مني تقصير نموده، و اعمال پس از تقصير را نيز بجا آورده، و پس از اتمام اعمال حج، عمره مفرده اي هم انجام داده، آيا از احرام خارج شده و عمره مفرده اش صحيح است؟

جواب: در صورتي كه عمداً در خارج از مني تقصير كرده، از احرام خارج نشده و عمره اش صحيح نيست، ولي در صورت جهل يا نسيان عمل او صحيح است، و اگر مي تواند، بايد به مني برگردد و سر خود را كوتاه كند.

سؤال 1142ـ قربانگاههاي جديد خارج از مني است. هرگاه عدّه اي پس از قرباني در همانجا تقصير كرده باشند، وظيفه آنها چيست؟

جواب: بايد به مني بازگردند و تقصير كنند.

سؤال 1143ـ در فرض سؤال قبل، كساني كه پس از حلق يا تقصير در خارج از مني، به مكّه آمده و اعمال مكّه را انجام داده، سپس متوجّه اشتباه خود شده اند، آيا اعمال آنان صحيح است؟

جواب: در فرض مزبور اعمال آنان صحيح است، ولي احتياط مستحب آن است كه آن اعمال را نيز اعاده كنند.

[ 324 ]

سؤال 1144ـ شخصي در سفر حجّ سال گذشته و امسال، تقصير را در خارج از مني انجام داده است. وظيفه اش چيست؟

جواب: كافي است آن را در مني دوباره بجا آورد، و يك تقصير كفايت مي كند.

سؤال 1145ـ شخصي كه براي اوّلين بار و به عنوان نيابت به حج مشرّف شده، به تصوّر اين كه مرز بين وادي محسّر و مني جزء مني است، در آنجا تقصير كرده، و سال بعد براي انجام حَجّة الاسلام خودش مشرّف گرديده، و در مني تقصير كرده است، آيا كفايت مي كند؟

جواب: كفايت مي كند، و حجّ نيابتي صحيح مي شود.

سؤال 1146ـ شخصي كه قادر بر درك غير از وقوفين اضطراري نيست، و براي بقيّه اعمال خود نايب مي گيرد، آيا مي تواند تقصير را در خارج مني انجام دهد؟

جواب: تقصير در غير مني كافي نيست، و بايد در مني انجام دهد; مگر آن كه نتواند به مني برود.

سؤال 1147ـ شخصي سال گذشته قرباني و تقصير را در خارج از مني انجام داده، و به ايران بازگشته است. امسال نيز قصد حج دارد، وظيفه اش چيست؟

جواب: تقصير را در مني اعاده مي كند، امّا اعاده اعمال مترتّبه لازم نمي باشد.

سؤال 1148ـ شخصي در سفر اوّل حج، هنگامي كه سلماني مشغول تراشيدن سر او به عنوان حلق بوده، ناخنهاي خود را مي گرفته است، آيا كفّاره اي بر او واجب است؟

جواب: چيزي بر او نيست.

[ 325 ]

سؤال 1149ـ كسي كه سال قبل اوّلين سفر حجّ او بوده، و حَجّة الاسلام را انجام داده، و امسال اوّلين سفر حج نيابتي اوست، آيا در سفر دوّم ـ كه سفر اوّل حجّ نيابتي اوست ـ حكم صرورة را دارد كه بايد تمام سر را بتراشد، يا تقصير كافي است؟

جواب: تراشيدن تمام سر براي هيچ كس واجب نيست، بلكه براي صرورة مستحب موكّد است.

سؤال 1150ـ كودك نابالغي كه خوب و بد را از هم تشخيص مي دهد (و مميّز است) تمام اعمال حج را به طرز صحيح انجام داده است. آيا از صرورة بودن خارج مي گردد؟ و اگر بعد از بلوغ مشرّف شود سفر دوّم او حساب مي شود؟

جواب: آري از صرورة بودن خارج مي گردد، ولي چنان كه گفتيم حلق براي صرورة نيز واجب نيست.

سؤال 1151ـ اگر كسي عمداً قرباني را تأخير بيندازد، آيا مي تواند حلق يا تقصير كند، يا حتماً بايد بعد از قرباني باشد؟

جواب: بايد بعد از قرباني انجام دهد، ولي اگر مقدّم دارد گناه كرده، امّا ضرري به حجّ او نمي زند.

سؤال 1152ـ شخصي در حال رمي جمره عقبه پول خود را گم كرد، و چون براي خريد قرباني پول نداشت، آن را به روزه تبديل كرد. آيا بر چنين شخصي لازم است تقصير يا حلق را پس از سه روز روزه انجام دهد، يا مي تواند همانند ساير حجّاج، كه قرباني كرده اند، روز عيد حلق يا تقصير كند؟

جواب: مي تواند روز عيد حلق يا تقصير كند.

سؤال 1153ـ در موردي كه حاجي مي خواهد احتياط كند و سر بتراشد، اگر

[ 326 ]

به جاي آن موهاي خود را كوتاه كند، وظيفه اش چيست؟

جواب: همان گونه كه گذشت تراشيدن واجب نيست، و كوتاه كردن كفايت مي كند. ولي اگر مي خواهد احتياط كند بايد سر را بتراشد.

سؤال 1154ـ عصر روز عيد قربان بعد از ذبح قرباني، كه ساير حجّاج مشغول تراشيدن سر بودند، من هم با اين فكر «كه بايد سر را تراشيد» سر خود را تراشيدم، ولي نگفتم: «سرم را مي تراشم براي حج تمتّع». اكنون وظيفه ام چيست؟

جواب: با توجّه به اين كه اين عمل را به منظور حجّ تمتّع بجا آورده ايد، كافي و صحيح است; هر چند نيّت را به زبان نياورده ايد. سؤال 1155ـ آيا جايز است مقداري از سر خود را با تيغ بتراشد، و بقيّه را ماشين كند؟ البتّه پس از ماشين كردن، دوباره آن قسمت را تيغ مي كشد. آيا به اين ترتيب حلق صدق مي كند؟

جواب: اين گونه افراد بهتر است اوّل تمام سر خود را ماشين كنند و بعد چنانچه مايل به احتياط باشند تمام سر را حلق كنند.

سؤال 1156ـ تخيير بين حلق و تقصير ابتدايي است، يا استمراري؟ به عبارت ديگر، اگر شخص حلق را انتخاب كرد و قسمتي از سرش را تراشيد و سپس پشيمان شد، آيا مي تواند آن را رها كند، و با كوتاه كردن كمي از موي سر از احرام خارج شود؟

جواب: مانعي ندارد.

سؤال 1157ـ شخصي پس از قرباني قدري از ناخن خود را گرفته، و از احرام خارج شده، و اعمال مكّه را انجام مي دهد. سپس متوجه مي شود كه براي تقصير، گرفتن ناخن به تنهايي كافي نبوده، و بايد مقداري از موي سر خود را نيز كوتاه مي كرده، وظيفه او چيست؟ آيا اعمال مكّه او صحيح است؟

[ 327 ]

جواب: چنانچه در مكّه متوجّه اين مطلب شود، تقصير را به طور كامل انجام مي دهد و احتياطاً طواف و سعي را اعاده مي كند و اگر بعد از خروج از مكّه متوجّه اين مطلب شد و امكان بازگشت ندارد، همان جا تقصير مي كند و حجّش صحيح است، و اگر بتواند موي خود را به مني مي فرستد تا در آنجا دفن كنند.

[ 328 ]

/ واجبات پنج گانه مكّه (بعد از مني)   

[ 329 ]