بخش 1
#1662;#1610;#1588;#1711;#1601;#1578;#1575;#1585; #1593;#1605;#1585;#1607; #1605;#1601;#1585;#1583;#1607; #1601;#1575;#1589;#1604;#1607; #1605;#1593;#1578;#1576;#1585; #1576;#1610;#1606; #1583;#1608; #1593;#1605;#1585;#1607; #1605;#1601;#1585;#1583;#1607;: #1575;#1593;#1605;#1575;#1604; #1593;#1605;#1585;#1607; #1605;#1601;#1585;#1583;#1607; 1 #1600; #1575;#1581;#1585;#1575;#1605; #1575;#1586; #1605;#1610;#1602;#1575;#1578; #1605;#1610;#1602;#1575;#1578; #1607;#1575;#1609; #1662;#1606;#1580; #1711;#1575;#1606;#1607;: 1#1600; #1605;#1587;#1580;#1583; #1588;#1580;#1585;#1607; 2#1600; #1580;#1615;#1581;#1618;#1601;#1614;#1607; 3#1600; #1608;#1575;#1583;#1609; #1593;#1602;#1610;#1602; 4#1600; #1602;#1585;#1606; #1575;#1604;#1605;#1606;#1575;#1586;#1604; 5#1600; #1571;#1583;#1606;#1609; #1575;#1604;#1581;#1604; #1575;#1581;#1585;#1575;#1605; #1575;#1586; #1605;#1581;#1575;
مناسك عمره مفرده
مطابق با فتاواى حضرت
آية الله العظمى مكارم شيرازى (مدّ ظلّه العالى)
تهيّه و تنظيم : مسعود مكارم
[ 13 ]
پيشگفتار
از آنجا كه هر سال، خيل كثيرى از مردم با ايمان و علاقه مند ما جهت بجا آوردن عمره مفرده عازم بيت الله الحرام شده و اين اقبال روز به روز بيشتر مى شود و از طرفى مواجهه روحانيون محترم با مسائل جديد و احساس نياز نسبت به تدوين مناسكى جامع در اين زمينه، سبب شد كه بازنگرى كاملى در كلّيه مسائل عمره و تطبيق مسائل حج بر آن، زير نظر حضرت آية الله العظمى مكارم شيرازى (مدّ ظلّه العالى) را به انجام برسانيم; تا از طرفى حجّاج محترم به تمامى مسائل و آداب و اعمال اين فريضه بزرگ آگاه شده و از طرف ديگر دغدغه هاى روحانيون محترم كاروانها نسبت به اطّلاع از آخرين فتاواى معظم له برطرف گردد و همگان بتوانند اعمال عمره را با خيالى آسوده به جاى آورده و با دستى پر از معنويت از اين
[ 14 ]
سفر روحانى بازگردند.
از مزاياى اين كتاب مى توان به موارد زير اشاره نمود:
1ـ جمع آورى كلّيه نظرات فقهى حضرت آية الله العظمى مكارم شيرازى در باب عمره كه در كتب مختلف آمده، به همراه آخرين فتاواى معظم له.
2ـ حذف مسائل تكرارى و غير ضرورى و جايگزين شدن مسائل جديد بجاى آن.
3ـ قرارگرفتن مسائل و استفتائات هر موضوع در كنار هم براى سهولت در يافتن مسائل مورد نياز.
4ـ قرارگرفتن مسائل در ابواب و فصول مناسب.
5ـ بكارگيرى زبان و ادبيات روز.
6ـ حذف مسائلى كه امروزه مصداق خارجى ندارد.
* * *
از خوانندگان عزيز بويژه روحانيون محترم كاروان ها، صميمانه درخواست مى كنيم ما را از نظرات و پيشنهادهاى خويش بهره مند سازند تا در چاپ هاى بعدى از آن استفاده كنيم.
در خاتمه از جناب مستطاب حجة الاسلام والمسلمين
[ 15 ]
آقاى عليان نژادى كه در تهيه اين اثر ما را يارى نمودند، تشكّر و سپاسگزارى كرده و از خداوند متعال توفيق و عزت ايشان را خواستاريم.
مسعود مكارم
ربيع الثانى 1426
[ 16 ]
[ 17 ]
عمره مفرده
مسأله 1ـ عمره مفرده يكى از بهترين اعمال است، و فضيلت بسيار دارد. از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) روايت شده كه فرمود:
«اَلْعُمْرَةُ كَفّارَةٌ لِكُلِّ ذَنْب(1); عمره كفّاره تمام گناهان است (و پشت انسان را از بار گناه سبك مى كند)».
مسأله 2ـ عمره را در هر ماهى از سال مى توان بجا آورد; ولى در ماه رجب از همه ماهها بهتر است(2)، و در اخبار اسلامى درباره آن بسيار تأكيد شده است.
مسأله 3ـ عمره همانند حج بر دو قسم است:واجب و مستحب.
1 . وسائل الشيعه، جلد 8، صفحه 66، ابواب وجوب الحج، باب 38، حديث 7، و جلد 10، صفحه 240، ابواب العمره، باب 3، حديث 7.
2 . روايات فراوانى در اين زمينه وجود دارد، كه تنها در كتاب وسائل الشيعه، جلد 10، صفحه 239، ابواب العمره، باب 3، شانزده روايت نقل شده است.
[ 18 ]
مسأله 4ـ كسى كه فقط توانايى بر عمره مفرده داشته باشد احتياط واجب آن است كه آن را بجا آورد; هر چند استطاعت و توانايى بر حج نداشته باشد، و يك مرتبه در تمام عمر بيشتر واجب نيست، بنابراين كسانى كه حجّ نيابتى بجا مى آورند، احتياط واجب آن است كه بعد از انجام عمل نيابت، عمره مفرده اى براى خود بجا آورند.
مسأله 5ـ هر كس قصد دارد وارد مكّه شود واجب است با احرام وارد شود، و براى احرام بايد نيّت عمره يا حج داشته باشد، و اگر موسم حج نيست واجب است عمره مفرده انجام دهد. لكن كسانى كه به مقتضاى شغلشان زياد به مكّه رفت و آمد مى كنند (مانند رانندگان اتومبيل، و خدمه كاروانها)، از اين حكم استثنا شده اند. همچنين كسانى كه عمره بجا آورده اند اگر از مكّه خارج شوند و دوباره در همان ماه داخل مكّه شوند، احرام و عمره مجدّد بر آنها واجب نيست.
سؤال 6ـ آيا انجام عمره مفرده در ماههاى حج پيش از عمره تمتّع جايز است؟ آيا در اين مسأله فرقى بين صروره و غير صروره هست؟
[ 19 ]
جواب: مانعى ندارد، و در اين مسأله بين كسى كه براى اوّلين بار به حج مى رود و غير او تفاوتى نيست.
سؤال 7ـ هرگاه شخصى رجاءاً به احرام عمره مفرده محرم شود، آيا بايد در تمام اعمال عمره كلمه رجاء را در نيّت بياورد، يا اين كار لازم نيست؟
جواب: همين اندازه كه نيّت رجاء در ذهن او نسبت به تمام اعمال عمره وجود دارد كافى است، و لازم نيست كلمه رجاء را تكرار كند.
سؤال 8ـ زنى كه احتمال مى دهد عادت شود و نتواند داخل مسجد الحرام گردد، آيا مى تواند براى عمره مستحبّى محرم شود، و اگر عادت شد براى طواف و نماز نايب بگيرد؟ همچنين اگر بيمار احتمال دهد كه نتواند اعمال عمره مفرده را انجام دهد، آيا مى تواند چنين كند؟
جواب: اشكال ندارد، و چنانچه وظيفه او نايب گرفتن شود براى طواف و نماز طواف نايب مى گيرد، و بقيّه را با رعايت ترتيب خودش انجام مى دهد.
سؤال 9ـ آيا كسى كه نمازش را غلط مى خواند، و وقت
[ 20 ]
تصحيح آن را ندارد، مى تواند عمره مفرده مستحبّى بجا آورد؟
جواب: اشكالى ندارد.
سؤال 10ـ آيا انجام عمره مفرده پس از اتمام عمره تمتّع و قبل از آغاز اعمال حجّ تمتّع، جايز است؟
جواب: نبايد عمره مفرده بجا آورده شود، و اگر بجا آورند صحّت آن محلّ اشكال است، ولى ضررى به عمره و حجّ تمتّع نمى زند.
فاصله معتبر بين دو عمره مفرده:
مسأله 11ـ شخصى كه بيش از يك ماه در مكّه بوده و همين مدّت از عمره مفرده قبلى او گذشته، اگر براى كارى به جدّه رود و در بازگشت بدون احرام وارد مكّه شود، كار خلاف شرعى انجام داده، و بايد به ميقات برگردد و محرم شود و عمره مفرده بجا آورد; زيرا با گذشتن ماه قمرى، كسى كه وارد مكّه مى شود بايد عمره ديگرى انجام دهد.
مسأله 12ـ كسانى كه عمره را مثلا در ماه شعبان بجا آورده، و در ماه رمضان به (جهت بازديد) به عرفات مى روند، با توجّه
[ 21 ]
به اين كه از محدوده حرم خارج مى شوند در بازگشت بايد محرم شوند، و عمره مفرده ديگرى بجا آورند.
مسأله 13ـ تكرار عمره مانند تكرار حج مستحب است، ولى در هر ماه قمرى بيش از يك عمره نمى توان بجاى آورد.
مسأله 14ـ همان گونه كه گفته شد در هر ماه قمرى يك عمره مستحب است، بنابراين اگر كسى در اواخر ماه رجب وارد مكّه شود و عمره مفرده بجا آورد، و بعداً ماه شعبان شروع شود، مى تواند دوباره عمره مفرده اى بجا آورد، و امّا در همان ماه، دو عمره مفرده اشكال دارد، و اگر كسى بخواهد در يك ماه بيش از يك عمره بجا آورد، به قصد رجاء انجام مى دهد; يعنى به اميد اين كه مطلوب درگاه الهى باشد (نه به نيّت دستور قطعى) ولى بهتر آن است كه زائران محترم به جاى اين گونه عمره هاى مكرّر، به طواف بپردازند كه مشروعيّت آن مسلّم است.
مسأله 15ـ اگر در روز آخر ماه، مُحرم شود و اعمال را در ماه بعد انجام دهد، در صورتى كه بعد از اعمال براى بازديد به عرفات برود، آيا در برگشت عمره ديگرى بر او واجب نيست؟
[ 22 ]
جواب : اگر ماه رجب مى گذرد براى درك فضيلت عمره اين ماه مى تواند محرم شده و اعمال را در ماه شعبان انجام دهد ولى نمى تواند عمره ديگرى را در ماه شعبان بجاى آورد.
سؤال 16ـ فرموده ايد كه: «در هر ماه قمرى بيش از يك عمره نمى توان انجام داد» آيا در اين مسأله بين دو عمره مفرده اى كه براى خودش بجا مى آورد، با دو عمره مفرده اى كه هر دو، يا يكى از آنها را به نيابت از ديگران انجام مى دهد، تفاوتى هست؟
جواب: تفاوتى نمى كند.
سؤال 17ـ هرگاه در يك ماه قمرى دو عمره مفرده انجام دهد، و عمره دوم نيابتى باشد، آيا نايب مى تواند براى انجام آن اجرت بگيرد؟ و چنانچه عمره مفرده بر منوب عنه واجب شده باشد، آيا چنان عمره اى كفايت مى كند؟
جواب: لازم است احتياط را مراعات كند، و چنانچه با اطّلاع اجير كننده از آنچه انجام شده اجرت بگيرد اشكال ندارد; ولى كفايت كردن چنين عمره اى از عمره واجب محلّ اشكال است.
[ 23 ]
سؤال 18ـ همان گونه كه عمره مفرده را قبل از عمره تمتّع، هر چند در همان ماه قمرى باشد، اجازه داده ايد، آيا بعد از عمره تمتّع و قبل از حج نيز مى توان در همان ماه قمرى عمره مفرده اى انجام داد، يا بايد به قصد رجاء باشد؟
جواب: اشكال دارد.
سؤال 19ـ گاه محلّ توزيع كالا در مكّه مكرّمه يك كيلومتر بعد از مسجد تنعيم قرار دارد. وظيفه خدمه اى كه مجبورند براى گرفتن سهميّه كاروان به آن محل رفت و آمد كنند، چيست؟
جواب: در عمره مفرده، هرگاه قبل از گذشتن ماهى كه در آن عمره انجام داده، خارج شود و بازگردد، تكرار عمره لازم نيست; امّا اگر در ماه بعد برگردد، بايد از همان مسجد تنعيم محرم شود، و عمره به جا آورد، مگر اين كه شغلش به طور مرتّب رفت و آمد به بيرون حرم باشد.
سؤال 20ـ بعضى از فقها مى گويند: «خدمه اى كه مى خواهند از مكّه خارج شوند، اگر فقط به جدّه بروند براى ورود مجدّد به مكّه لازم نيست محرم شوند، ولى اگر به مدينه بروند، براى ورود مجدّد به مكّه بايد دوباره در مسجد شجره محرم
[ 24 ]
شده، و با احرام وارد مكّه شوند» نظر حضرتعالى چيست؟
جواب: اگر بازگشت او در همان ماه قمرى باشد كه خارج شده، احرام مجدّد لازم نيست، و اگر در ماه بعد بوده، بايد مجدّداً محرم شود و اعمال را بجا آورد.
سؤال 21ـ هرگاه خدمه كاروانها، عمره مفرده را بجا آورده باشند، آيا هر بار كه از مكّه خارج مى شوند و براى انجام كارهاى كاروان مثلا به جدّه مى روند، در موقع بازگشت به مكّه بايد محرم شوند؟
جواب: لازم نيست محرم شوند، مگر اين كه در ماه بعد (ماه قمرى ديگر) وارد شوند.
[ 25 ]
اعمال عمره مفرده
مسأله 22ـ اعمال عمره مفرده هفت چيز است:
1ـ احرام از ميقات.
2ـ طواف خانه خدا (هفت دور).
3ـ نماز طواف.
4ـ سعى صفا و مروه.
5ـ تقصير، يعنى كوتاه كردن مو و ناخن.
6ـ طواف نساء.
7ـ نماز طواف نساء.
[ 26 ]
[ 27 ]
1 ـ احرام از ميقات
مسأله 23ـ منظور از ميقات جايى است كه بايد از آنجا براى عمره احرام بست، و بدون احرام نمى توان از آن گذشت.
مسأله 24ـ محلّ بستن احرام عمره، ادنى الحل يعنى اولين نقطه خارج از حرم است و جايز است از يكى از ميقاتهاى معروف پنج گانه محرم شود ولى بهتر اين است احرام عمره مفرده نيز از يكى از ميقات هاى پنجگانه انجام گيرد، بنابراين كسانى كه قصد عمره مفرده دارند و قبلا به مدينه مى روند، بهتر است از مسجد شجره يا لااقل از جحفه محرم شوند; هر چند از «حديبيّه» يا محاذى آن در جادّه جديد نيز مانعى ندارد.
[ 28 ]
ميقات هاى پنج گانه:
1ـ مسجد شجره
مسأله 25ـ «مسجد شجره» در كنار مدينه قرار دارد، و امروز به نام «آبار على» معروف است، آن را «ذو الحليفه» نيز مى نامند. تمام كسانى كه مى خواهند از راه مدينه به حج بروند بايد از آنجا مُحرم شوند، و جايز نيست تأخير بيندازند، و مثلا از «جحفه» ـ كه ميان راه مكّه و مدينه است ـ محرم شوند، مگر بيماران و افراد ضعيف و كسانى كه موانع ديگرى دارند، و نمى توانند از مسجد شجره محرم شوند.
مسأله 26ـ واجب نيست احرام از داخل مسجد شجره باشد، بلكه مى توان در كنار مسجد نيز احرام بست، و تفاوتى ميان مسجد سابق، و مسجد امروز ـ كه بسيار توسعه يافته ـ وجود ندارد; بنابراين، زنانى كه در حال عادت ماهانه هستند مى توانند در بيرون مسجد احرام ببندند.
مسأله 27ـ شخص جنب يا حائض مى تواند در حال عبور از مسجد محرم شود، و نبايد در مسجد توقّف كند. همان گونه كه مى تواند در خارج از مسجد محرم شود.
[ 29 ]
مسأله 28ـ چنانچه شخص جنب يا حائض بر اثر ازدحام جمعيّت نتواند در حال عبور از مسجد احرام ببندد، و بنا به عللى موفّق بر غسل نيز نشود، مى تواند تيمّم بدل از غسل حيض يا جنابت كند، و از داخل مسجد محرم شود، و نيز مى تواند بيرون مسجد احرام ببندد.
مسأله 29ـ احتياط مستحب آن است كه از خود مسجد شجره محرم شوند، نه در كنار و اطراف مسجد، و مستحبّ است كه در محلّ اصلى و قديمى مسجد احرام ببندند; هر چند در قسمتهاى توسعه يافته مسجد، بلكه در خارج از مسجد ـ چنان كه گفتيم ـ نيز مى توان احرام بست.
سؤال 30ـ هرگاه حائض يا جنب، عمداً و عصياناً وارد مسجد شجره شده، و همانند ديگران در آنجا توقّف نموده، و محرم شود. آيا احرامش صحيح است؟
جواب: اگر عمداً باشد خالى از اشكال نيست; ولى همان گونه كه قبلا گفته ايم احرام از خارج مسجد نيز جايز است.
2ـ جُحْفَه
مسأله 31ـ «جحفه» محلّى است ميان مكّه و مدينه در
[ 30 ]
فاصله 150 كيلومترى مكّه، و فعلا با جادّه اصلى مقدارى فاصله دارد، و در آنجا مسجد بزرگى ساخته اند، و آن، ميقات كسانى است كه از مصر و شمال آفريقا و سوريه و اردن و لبنان (از طريق زمينى) به حج مى آيند، بلكه ميقات تمام كسانى است كه از آنجا عبور مى كنند.
مسأله 32ـ مسلمانان ايران و ساير نقاط كه با هواپيما وارد فرودگاه جدّه مى شوند، و نمى خواهند به مدينه بروند، مى توانند به جحفه رفته و از آنجا محرم شوند.
مسأله 33ـ همان گونه كه گفته شد در جحفه مسجدى است كه مى توان از بيرون يا داخل آن احرام بست، و بهتر داخل مسجد است، ولى زنان حائض از بيرون مسجد محرم مى شوند.
3ـ وادى عقيق
مسأله 34ـ «وادى عقيق» محلّى است در سمت شمال شرقى مكّه، كه حدود 94 كيلومتر با آن فاصله دارد، و آن، ميقات اهل «عراق» و مردم «نجد» است، و تمام كسانى كه از آن محل عبور مى كنند، مى توانند از آنجا مُحرِم شوند. اين
[ 31 ]
ميقات داراى سه قسمت است: قسمت اوّل را «مَسْلخ» مى نامند، و قسمت دوم را «غَمره»، و قسمت سوم را «ذات عرق» مى گويند، و احرام بستن از تمام آنها جايز است، هر چند افضل احرام از «مسلخ» است.
4ـ قرن المنازل
مسأله 35ـ «قرن المنازل» محلّى است نزديك «طائف» كه حدود 94 كيلومتر با مكّه فاصله دارد، و آن ميقات مردم آنجا، يا كسانى است كه از آنجا عبور مى كنند. بلكه تمام كسانى كه وارد جدّه مى شوند، مى توانند به آنجا رفته و از آنجا محرم شوند، هم اكنون در آنجا مسجدى وجود دارد كه همه مى توانند از آن محرم شوند.
5ـ أدنى الحل
مسأله 36ـ «أدنى الحل» يعنى اوّلين نقطه خارج از حرم، ميقات كسانى است كه عمره مفرده بجا مى آورند.
مسأله 37ـ بهتر اين است كه براى عمره مفرده از يكى از
[ 32 ]
اين سه محلّ: «حديبيّه» يا «جعرانه» يا «تنعيم» كه نزد اهل مكّه معروف است، احرام ببندد، و آسانتر براى كسانى كه مى خواهند بعد از حج، عمره مفرده بجا آورند اين است كه به مسجد تنعيم ـ كه حدود هشت كيلومتر با مسجد الحرام فاصله دارد و در حال حاضر جزء شهر مكّه است ـ بروند، و از آنجا محرم شوند.
مسأله 38ـ كسانى كه از طريق جدّه مستقيماً براى عمره مفرده به سوى مكّه مى روند بايد از «حديبيّه» كه فاصله آن با مكّه حدود 17 كيلومتر است، محرم شوند (حديبيّه دورترين حدّ حرم است).(1)
مسأله 39ـ شاغلين در جدّه (از ايرانيان و ساير كشورها) در عمره مفرده مى توانند مانند سايرين از «حديبيّه» يا محاذى آن در جادّه جديد محرم شوند، و چنانچه بر اثر جهل به مسأله در جاى ديگرى محرم شوند، احرام آنها صحيح نيست، و محرّمات
1 . حديبيّه در كنار جادّه قديم «جدّه، مكّه» واقع شده، و محاذى آن در جادّه جديد در نزديكى پل شميشيّه مسجدى ساخته اند كه محاذى آن است، و مى توان از آنجا محرم شد.
[ 33 ]
احرام بر آنها حرام نمى شود. در صورت علم و عمد نيز حكم مسأله همين است، ولى در صورت جهل، اگر بعد از اعمال مسأله را بفهمند عمل آنان صحيح است.
احرام از محاذات يكى از ميقاتها:
مسأله 40ـ كسانى كه از ميقات نمى گذرند هرگاه به محاذات هر يك از ميقاتها برسند بايد از همانجا محرم شوند، و لزومى ندارد كه حتماً به يكى از ميقاتهاى پنجگانه معروف بروند، و اگر از محاذات دو ميقات مى گذرند بايد وقتى به محاذات نخستين ميقات مى رسند احرام ببندند، و در محاذات ميقات بعد، نيّت احرام را تجديد نمايند.
مسأله 41ـ كسانى كه از محاذات غير مسجد شجره عبور مى كنند، احتياط مستحب آن است كه قبل از رسيدن به محاذات، به نذر محرم شوند، و بهتر آن است كه در محاذات تجديد احرام كنند (ولى واجب نيست).
مسأله 42ـ منظور از محاذات براى كسى كه به طرف مكّه مى رود آن است كه به جايى برسد كه ميقات در سمت راست يا
[ 34 ]
چپ او واقع شده، به گونه اى كه اگر از آن نقطه عبور كند ميقات متمايل به پشت او گردد.
مسأله 43ـ اگر محاذات را نداند بايد از اهل اطّلاع مورد اطمينان بپرسد، و اگر نتواند مكان محاذات را تشخيص دهد، قبل از رسيدن به محلّى كه احتمال مى دهد محاذات باشد بنابر احتياط با نذر محرم مى شود.
مسأله 44ـ هرگاه از راهى بگذرد كه محاذى هيچ يك از ميقاتها نيست (مانند جدّه)، احتياط آن است كه به ميقات رود و از آنجا محرم شود، يا به جايى برود كه محاذى يكى از ميقاتها باشد، و اگر آن هم امكان ندارد، از هر جا كه احتمال مى دهد محاذى يكى از ميقاتهاست محرم مى شود، سپس به اوّلين نقطه حرم (در اطراف مكّه) كه رسيد، احرام خود را تجديد مى كند (يعنى دوباره نيّت نموده، و لبّيك گويد).
مسأله 45ـ در مسأله محاذات ميقات، فرقى ميان صحرا و دريا نيست.
مسأله 46ـ محاذات با علم و يقين و نيز شهادت دو شاهد عادل ثابت مى شود، و اگر از اين دو راه ثابت نشد، هرگاه از قول
[ 35 ]
كسانى كه مطّلع به آن مكانها هستند گمان قوى حاصل شود كافى است. همچنين از قول كسانى كه اهل خبره هستند، و از روى قواعد علمى محاذات را تعيين مى كنند، اگر گمان قابل ملاحظه اى حاصل شود ظاهراً كافى است.
مسأله 47ـ در صورتى كه ثابت نشود «رابُغ» محاذى جحفه است، احرام از آن محل صحيح نيست.
[ 36 ]
[ 37 ]
احكام ميقات ها
مسأله 48ـ احرام بستن قبل از ميقات جايز نيست. همان گونه كه گذشتن از ميقات بدون احرام حرام است، و تنها بايد درخود ميقات محرم شوند; مگر در دو صورت:
1ـ در صورتى كه نذر كند قبل از ميقات محرم شود، لازم است به نذر خود وفا كند، از هر جا كه باشد، و نيازى به تجديد احرام در ميقات نيست، به همين جهت هنگامى كه انسان در ميقات يا محاذات آن شك كند، مى تواند قبل از رسيدن به محلّ مشكوك، «نذر احرام» نمايد، و از همان جا محرم شود، و فرقى ميان حجّ واجب و مستحب نيست; و نذر زن در صورتى كه مزاحم حقّ شوهر نباشد اشكالى ندارد.
2ـ براى كسى كه مى خواهد عمره ماه رجب را بجا آورد، و
[ 38 ]
بيم آن دارد كه ماه رجب قبل از رسيدن به ميقات تمام گردد، جايز است قبل از ميقات محرم شود، تا فضيلت عمره ماه رجب را درك كند.
مسأله 49ـ رسيدن به ميقات بايد به طور يقين، يا اطمينان، يا شهرت در ميان اهل محل، يا حدّاقل شهادت يك نفر عادل ثابت شود، و در صورت شك، احرام بستن جايز نيست; مگر از طريق نذر كردن.
مسأله 50ـ كسانى كه ميقات براى آنها مشخّص نيست نمى توانند به گفته راهنما، يا رئيس كاروان، كه مى گويد فلان محل ميقات است، محرم شوند، مگر اين كه از گفته آنها اطمينان پيدا كنند، بلكه ظنّ حاصل از گفته اهل اطّلاع نيز كافى است. در غير اين صورت بايد به اهل محل مراجعه كنند.
مسأله 51ـ عبور از ميقات بدون احرام جايز نيست، مگر اين كه ميقات ديگرى در پيش داشته باشد كه در اين صورت احرام از ميقات دوّم صحيح است; هر چند كار خلافى كرده است.
مسأله 52ـ جايز نيست اختياراً احرام را از ميقات تأخير بيندازد. بلكه احتياط واجب آن است كه از محاذات ميقات هم
[ 39 ]
بدون احرام عبور نكند; اگرچه ميقات ديگرى بعد از آن باشد.
مسأله 53ـ كسانى كه براى عمره مفرده به مكّه مشرّف مى شوند، و بايد به يكى از مواقيت معروفه بروند، نمى توانند بدون احرام از ميقات عبور كنند، و اگر چنين كنند، واجب است به ميقات بازگردند، و از آنجا محرم شوند، و اگر نتوانند برگردند، از همان جا كه هستند محرم مى شوند.
مسأله 54ـ اگر بدون احرام از ميقات بگذرد، و ميقات ديگرى بعد از آن ميقات باشد، لازم نيست به ميقات اوّل بازگردد، بلكه از ميقات دوّم محرم مى شود.
مسأله 55ـ هرگاه از روى جهل يا فراموشى در ميقات محرم نشود، هنگامى كه يادش آمد اگر بيرون حرم است، بايد از همان جا احرام ببندد، و اگر وارد حرم شده به بيرون حرم (مثلا تنعيم) برود و احرام ببندد، و اگر نمى تواند از حرم بيرون برود، از همان جا كه هست احرام مى بندد.
مسأله 56ـ هرگاه زن در حال عادت ماهيانه باشد، و خيال كند احرام بستن براى او جايز نيست، و در ميقات احرام نبندد، اگر مى تواند، بايد به ميقات برگردد و مُحرم شود، و اگر
[ 40 ]
نمى تواند، به خارج حرم رود و در آنجا احرام ببندد، و اگر نمى تواند، از همان جا كه هست احرام ببندد، و عمره او صحيح است.
مسأله 57ـ هرگاه از روى جهل يا فراموشى احرام را ترك كند،و بعد از تمام شدن اعمال متوجّه شود،اعمال او صحيح است.
مسأله 58ـ كسى كه با احرام عمره مفرده وارد مكّه مى شود، در صورتى كه در ماههاى حج (شوّال، ذى القعده و ذى الحجّه) احرام بسته باشد، جايز است آن را عمره تمتّع قرار دهد، و به دنبال آن حجّ تمتّع بجا آورد.
سؤال 59ـ آيا نذر احرام قبل از ميقات براى نايب هم جايز است؟
جواب: اشكال ندارد.
سؤال 60ـ زنى بدون اجازه شوهرش نذر نموده، و قبل از رسيدن به ميقات با نذر محرم مى شود. آيا احرام وى و اعمال پس از آن صحيح است؟
جواب: اگر نذر او منافاتى با حقّ شوهرش ندارد، احرامش صحيح است.
[ 41 ]
واجبات احرام
مسأله 61ـ نخستين اعمال عمره مفرده «احرام» است و واجبات احرام سه چيز است: پوشيدن لباس احرام، نيّت و گفتن لبيك.
اوّل: پوشيدن لباس احرام
مسأله 62ـ شخصى كه مى خواهد احرام ببندد واجب است قبلا لباسهايى را كه پوشيدنش بر محرم حرام است از تن بيرون آورد، سپس دو جامه احرام را بر تن كند. يكى را (كه ازار گويند) به صورت لنگ دور كمر ببندد، و ديگرى را مانند عبا بر دوش بيندازد (و آن را «رداء» گويند). اين حكم مخصوص مردان است، و براى زنان پوشيدن دو جامه احرام، نه زير لباسها و نه
[ 42 ]
روى لباسها، لازم نيست. بلكه همان لباسها، لباس احرامشان محسوب مى شود.
مسأله 63ـ احتياط واجب آن است كه دو جامه احرام و طرز پوشيدن آن به همين شكلى كه معمول است باشد; يعنى لنگ را طورى ببندد كه لااقل از ناف تا زانو را بپوشاند، و رداء را روى شانه بيفكند، به طورى كه بقيّه بدن را بپوشاند، ولى جنس و رنگ خاصّى در جامه احرام شرط نيست، امّا نبايد دوخته باشد.
مسأله 64ـ احتياط واجب آن است كه پوشيدن دو جامه احرام قبل از نيّت و گفتن لبّيك باشد، و اگر بعد از لبّيك بپوشد، احتياط آن است كه لبّيك را دوباره بگويد.
مسأله 65ـ احتياط واجب آن است كه لنگ را به گردن گره نزند، و اگر از روى جهل يا فراموشى گره بزند احتياط آن است كه فوراً باز كند، ولى به احرامش ضررى نمى زند و چيزى بر او نيست (امّا گره زدن آن به دور كمر مانعى ندارد). و بهترين راه آن است كه روى لنگ كمربند يا مانند آن ببندد تا كاملا راحت باشد; امّا گره زدن دو طرف رداء مانعى ندارد. همچنين بستن آن به وسيله سنجاق، يا گذاشتن سنگى در يك طرف حوله و
[ 43 ]
بستن آن با يك قطعه كش يا نخ به طرف ديگر (آن گونه كه در ميان بعضى از حجّاج معمول است) نيز مانعى ندارد; هر چند ترك اين امور بهتر است.
مسأله 66ـ احتياط واجب آن است كه در حال اختيار به يك جامه بلند، كه مقدارى از آن را لنگ و مقدارى را رداء قرار مى دهند، اكتفا نكنند; بلكه بايد دو جامه جداگانه باشد.
مسأله 67ـ احتياط واجب آن است كه در پوشيدن جامه احرام قصدقربت و جلب رضاى الهى داشته باشد، و احتياط مستحب آن است كه به هنگام بيرون آوردن جامه دوخته هم قصد قربت داشته باشد.
مسأله 68ـ تمام چيزهايى كه در لباس نمازگزار شرط است در دو جامه احرام نيز شرط مى باشد; بنابراين لباسهاى احرام بايد پاك باشد، و از اجزاى حيوان حرام گوشت، يا ابريشم خالص، و زربفت نباشد. (در اين حكم، بنابر احتياط واجب، فرقى ميان زن و مرد نيست، هر چند در نماز در مورد پارچه ابريشم و زربفت ميان زن و مرد تفاوت است).
مسأله 69ـ در مواردى كه نجس بودن لباس نماز گزار
[ 44 ]
بخشوده شده، در لباس احرام نيز بخشوده شده است.
مسأله 70ـ إزار (لُنگ) بايد بدن نما نباشد، و احتياط واجب آن است كه رداء نيز چنين نباشد.
مسأله 71ـ احتياط واجب آن است كه جامه احرام از پوست نباشد.
مسأله 72ـ احتياط واجب آن است كه جامه احرام منسوج و بافتنى نباشد، و چيزهايى مانند نمد كافى نيست.
مسأله 73ـ واجب نيست هميشه لباس احرام را به تن داشته باشد; بلكه مى تواند براى شستن، يا عوض كردن، يا حمّام رفتن، يا مقصود ديگرى، موقّتاً آن را از تن درآورد.
مسأله 74ـ هرگاه لباس احرام نجس شود بايد آن را بشويد، و اگر ميسّر نبود هر وقت ممكن شد اقدام به تطهير آن مى كند. (و اگر رداء نجس شود مى تواند موقّتاً آن را بردارد) و احتياط آن است كه اگر بدن نيز در حال احرام نجس شود، مبادرت به تطهير آن كند.
مسأله 75ـ اگر جامه احرام يا بدن را تطهير نكند كفّاره ندارد.
[ 45 ]
مسأله 76ـ هرگاه محرم جامه احرام را بنا بر عللى عوض كرده، بهتر است هنگامى كه وارد مكّه مى شود، براى طواف همان جامه اى را كه در آن محرم شده، بپوشد.
مسأله 77ـ اگر از روى نادانى يا فراموشى در حالى كه پيراهن يا لباسهاى معمولى ديگر در تن دارد احرام ببندد، احرام او صحيح است; ولى بايد فوراً آن لباس را از تن بيرون آورد، و فقط لباس احرام بپوشد، و اگر اين كار از روى علم و عمد باشد، احتياط آن است كه در اين صورت بعد از بيرون آوردن آن لباس و پوشيدن لباس احرام، دوباره نيّت كند و لبّيك بگويد.
مسأله 78ـ هرگاه بعد از احرام به خاطر ندانستن مسأله يا فراموشى، پيراهن به تن كند احرامش صحيح است; ولى بايد آن را از طرف پايين درآورد،و اگر ممكن نشد، بايد آن را بشكافد و بيرون آورد.
مسأله 79ـ هرگاه بيمار باشد و نتواند لباس معمولى خود را در ميقات از تن در آورد، كافى است نيّت احرام كند و لبّيك بگويد، و در صورت امكان لباسهاى معمولى را موّقتاً در آورد و لباس احرام بپوشد و محرم شود، و بعداً اگر ناچار است لباس
[ 46 ]
معمولى خود را به تن كند، و اگر در ميقات اين كار ممكن نشد، و بعداً حال او براى پوشيدن لباس احرام مساعد شد، احتياط واجب آن است كه اگر توانايى دارد به ميقات برگردد، و مجدّداً احرام ببندد، و اگر بازگشت به ميقات ميّسر نبود، از همان جا لباس را عوض مى كند، و تجديد احرام لازم نيست.
مسأله 80ـ پوشيدن بيش از دو جامه (مثلا دو حوله) براى احرام جهت جلوگيرى از سرما يا گرما يا غير آن، اشكالى ندارد.
مسأله 81ـ هرگاه محرم بر اثر سردى هوا، يا علّت ديگر، ناچار شود لباس دوخته بپوشد، اين كار اشكالى ندارد، ولى اگر ممكن است، لباس دوخته را پايين و بالا كند و بر دوش بيندازد، و دست در آستين آن نكند، و احتياط آن است كه آن را پشت و رو نيز بنمايد، و اگر اضطرار به پوشيدن لباس دوخته به اين نوع پوشش رفع نمى شود، مى تواند به طور معمولى لباس بپوشد.
سؤال 82ـ آيا به هنگام پوشيدن لباس احرام، چه در ميقات باشد يا ساعتها قبل از بستن احرام در مدينه صورت گرفته باشد، قصد خاصّى لازم است؟