بخش 6
#1603;#1605; #1610;#1575; #1586;#1610;#1575;#1583; #1603;#1585;#1583;#1606; #1591;#1608;#1575;#1601;: #1602;#1616;#1585;#1575;#1606; #1583;#1585; #1591;#1608;#1575;#1601;: #1588;#1603; #1583;#1585; #1591;#1608;#1575;#1601;: #1606;#1610;#1575;#1576;#1578; #1583;#1585; #1591;#1608;#1575;#1601;: #1583;#1610;#1711;#1585; #1587;#1572;#1575;#1604;#1575;#1578; #1591;#1608;#1575;#1601;: 3#1600; #1606;#1605;#1575;#1586; #1591;#1608;#1575;#1601; #1605;#1581;#1604;#1617; #1606;#1605;#1575;#1586; #1591;#1608;#1575;#1601;: #1603;#1610;#1601;#1610;#1617;#1578; #1606;#1605;#1575;#1586; #1591;#1608;#1575;#1601;: #1575;#1589;#1604;#1575;#1581; #1602;#1585;#1575;#1574;#1578; #1606;#1605;#1575;#1586;: #1578;#1585;#1603; #1606;#1605;#1575;#1586; #1591;#1608;#1575;#1601;: #1586;#1605;#1575;#1606; #1606;#1605;#1575;#1586; #1591;#1608;#1575;#1601;: #1588;#1603; #1583;#1585; #1606;#1605;#1575;#1586;
كرده و طواف و نماز طواف را انجام دهد، و پس از آن سعى را اعاده نمايد.
سؤال 461ـ اگر بعد از تقصير متوجّه نقصان يا بطلان طواف عمره شد، چه وظيفه اى دارد؟
جواب : بايد طواف و نماز آن را اعاده كند ولى ظاهراً از احرام خارج شده و كفّاره اى ندارد.
سؤال 462ـ اگر بعد از طواف و نماز آن متوجّه شود كه يك يا دو دور از طواف را بجا نياورده، تكليف چيست؟
جواب : بايد مقدار نقصان را تدارك كند و نماز طواف را مجدداً بخواند.
كم يا زياد كردن طواف:
مسأله 463ـ كم يا زياد كردن طواف جايز نيست. هرگاه كسى از روى عمد يا جهل چيزى بر هفت دور بيفزايد، طواف او باطل است، و اگر طواف واجب را كم كند، چنانچه قبل از فوت موالات عرفيّه بازگردد و آن را تكميل نمايد، طوافش صحيح است، والاّ طواف او باطل مى شود، و بايد از نو شروع كند.
[ 169 ]
مسأله 464ـ طواف واجب يا مستحب را مى توان قطع كرد، و از نو شروع نمود. (اين حكم براى حلّ بسيارى از مشكلات طواف كارساز است; زيرا مى تواند آن را رها كند، و از سر بگيرد).
مسأله 465ـ هرگاه طواف را از روى عمد بيش از هفت دور به جا آورد طواف او باطل است; خواه از اوّل قصد زيادى داشته باشد، يا بعد از إتمام هفت دور قصد كند كه چيزى بر آن اضافه نمايد، و خواه زيادى به اندازه يك دور باشد، يا كمتر، يا بيشتر; امّا اگر مقدار اضافى را به قصد طواف به جا نياورد، مثل اين كه در اوّل كار يك دور با جمعيّت حركت مى كند تا به طواف آشنا شود، سپس هنگامى كه مقابل «حجر الاسود» رسيد قصد طواف مى كند، اين كار ضررى ندارد، همچنين اگر بعد از تمام شدن هفت دور بر اثر كثرت جمعيّت نتواند فوراً از دايره طواف خارج شود، مانعى ندارد مقدارى با مردم بدون قصد طواف ادامه دهد، و بعد خارج شود.
مسأله 466ـ هرگاه از روى سهو طواف را زيادتر از هفت دور به جا آورد، اگر اضافه كمتر از يك دور باشد، آن را قطع مى كند و طوافش صحيح است، و اگر يك دور يا بيشتر باشد، احتياط آن
[ 170 ]
است كه به قصد قربت بر آن بيفزايد تا هفت دور ديگر به عنوان طواف مستحب كامل شود، و بعد دو ركعت نماز طواف واجب را به جا مى آورد، و پس از سعى (در آنجا كه سعى واجب است) دو ركعت ديگر براى طواف مستحب به جا مى آورد. و لازم نيست قصد كند طواف اوّل واجب است، و دوّم مستحب; بلكه همين اندازه كه به قصد قربت انجام دهد كافى است.
مسأله 467ـ هرگاه از روى سهو و فراموشى طواف واجب را ناقص بگذارد، اگر بعد از تمام كردن چهار دور باشد، برمى گردد و طواف را كامل مى كند. (خواه موالات از دسته رفته باشد، يا نه) و اگر قبل از چهار دور باشد چنانچه موالات به هم نخورده، مى تواند آن را تكميل نمايد وگرنه، بايد از نو شروع كند.
مسأله 468ـ چنانچه پس از بازگشت به وطن متوجّه نقصان در طواف شود، احتياط آن است كه برگردد، و طوافش را طبق آنچه در بالا گفتيم تكميل كند، و اگر نتواند، يا مشكل باشد، نايب بگيرد. و احتياط آن است كه يك گوسفند در مكّه، و اگر نتواند در شهر خود، قربانى نمايد.
مسأله 469ـ هرگاه طواف كننده از روى عمد از اوّل قصد كند
[ 171 ]
كمتر از هفت دور يا بيشتر بجا آورد، طوافش باطل است; هر چند به هفت دور تمام كند.
مسأله 470ـ احتياط واجب آن است كه اگر طواف كننده از روى ندانستن مسأله، يا فراموشى يا غفلت كمتر از هفت دور يا بيشتر بجا آورد، طواف را اعاده كند.
مسأله 471ـ اگر در وسط طواف از قصد هفت دور برگشت (چه قصد كرده باشد كمتر انجام دهد، و يا بيشتر) از همانجا كه چنين نيّتى كرده طوافش باطل است. و احتياط آن است كه طواف را به نيّت صحيح تمام كرده، و سپس اعاده كند، و اگر با اين قصد زيادتر از هفت شوط انجام دهد، اصل طواف باطل مى شود.
مسأله 472ـ چنانچه شخصى گمان كند همانطور كه هفت دور طواف مستحب است، يك دور هم استحباب دارد، و قصد كند هفت دور طواف واجب كند، و يك دور مستحب هم به دنبال آن انجام دهد، يا به همين نيّت هشت دور طواف كند، طوافش صحيح است، ولى آن يك دور بى فايده و باطل است; زيرا طواف، كمتر از هفت دور نيست.
[ 172 ]
سؤال 473ـ شخصى چند متر از يك شوط طواف را خراب كرده، و چون محلّ دقيق آن را نمى دانسته آن را رها نموده، و يك شوط ديگر از حجر الاسود شروع و به آنجا ختم كرده است. اگر نيّت او اين باشد كه آنچه خراب شده به نحو صحيح انجام شود، و زيادى قبلى و بعدى به عنوان مقدّمه علميّه باشد، طوافش چه حكمى دارد؟
جواب: طوافش صحيح است، مگر اين كه بعد از خراب شدن آن شوط، آن قسمت طواف را ادامه داده باشد كه در اين صورت طواف اشكال دارد.
سؤال 474ـ كودك نابالغى با اجازه پدرش محرم شده، و طواف را نيمه كاره رها كرده، به تصوّر اين كه همان مقدار كافى است، و سعى را نيز از طبقه دوم انجام داده است. اكنون تكليف او چيست؟
جواب: سعى و طوافش باطل است. بايد طواف و نماز و سعى را اعاده نموده، سپس تقصير نمايد.
سؤال 475ـ شخصى پس از تمام شدن هفت دور طواف، دو دور ديگر براى جبران نقص احتمالى به قصد احتياط به جا
[ 173 ]
مى آورد. آيا اين عمل ضررى به طوافش مى رساند؟
جواب: طواف او اشكالى ندارد.
سؤال 476ـ شخصى به هنگام سعى بين صفا و مروه متوجّه مى شود بيش از هفت دور طواف كرده است. وظيفه او چيست؟
جواب: احتياط آن است كه سعى را تكميل نموده، سپس طواف و نماز طواف و سعى را دوباره بجا آورد، و پس از آن تقصير كند.
سؤال 477ـ اگر هنگام خروج از محلّ طواف بعد از دور هفتم، مقدارى از مسافت را به قصد آن كه جزء طواف باشد به جا آورد، چه حكمى دارد؟
جواب: اگر عمدى باشد، طوافش باطل مى شود، و اگر سهوى باشد بايد قطع كند، و طوافش صحيح است.
قِران در طواف:
مسأله 478ـ «قِران»، يعنى دو طواف را پشت سر هم بجا آوردن بى آن كه در وسط آن نماز طواف بخواند، اگر در طواف واجب باشد حرام است، ولى طواف اوّل باطل نمى شود; مگر
[ 174 ]
اين كه از آغاز چنين قصدى داشته باشد، كه در اين صورت صحيح بودن طواف اوّل او مشكل است.
مسأله 479ـ «قِران» در طواف مستحب مكروه است، ولى حرام و باطل نيست.
مسأله 480ـ اگر شخص محرم يك دور، يا كمتر، يا بيشتر، بر هفت دور بيفزايد، و قصدش اين باشد كه مقدار اضافه جزء آن طواف نباشد، حكم قِران ميان دو طواف را دارد كه حرام است، ولى طواف اوّل باطل نيست.
سؤال 481ـ زنى به همراه شوهرش، كه يك دور طواف را انجام داده بود، شروع به طواف مى كند، و پس از اتمامِ طوافِ همسرش، كه دور ششم او بوده، طواف را از سر مى گيرد، و هفت دور ديگر مى زند. طواف اوّل و دوّم زن چه حكمى دارد؟
جواب: طوافى را كه از سرگرفته صحيح است.
سؤال 482ـ آيا «قِران در طواف» كه حرام است، طواف را نيز باطل مى كند؟
جواب: اگر از اوّل يا در وسط طواف اوّل، قصد قِران داشته احتياط در اعاده طواف است، و اگر بعد از تمام شدن طواف اوّل قصد قِران كرده، طواف اوّل باطل نمى شود.
[ 175 ]
سؤال 483ـ شخصى پس از انجام هفت دور طواف عمره مفرده، با خود مى گويد: «اين طواف دلچسب نشد» بدين جهت و بدون خواندن نماز طواف، هفت دور ديگر طواف مى كند، سپس نماز و سعى را انجام داده، و تقصير مى كند. آيا عمل او صحيح است؟
جواب: عمل او صحيح است; هر چند ناآگاهانه داخل در قِران حرام شده است.
شك در طواف:
مسأله 484ـ اگر بعد از فراغت از طواف، در عدد دورهاى طواف يا شرايط طواف مانند وضو و غيره شك كند اعتنا نمى كند.
مسأله 485ـ هرگاه بعد از رسيدن به «حجر الاسود» شك كند هفت دور به جا آورده، يا هشت دور، يا بيشتر، نبايد اعتنا كند، و طوافش صحيح است. همچنين اگر در وسط دور شك كند كه دور هفتم است يا بيشتر، آن دور را تمام كند، و طوافش صحيح است.
[ 176 ]
مسأله 486ـ اگر در آخر دور، يا در وسط دور، شك كند شش دور به جا آورده، يا هفت دور، طواف او بنابر احتياط واجب باطل است، و بايد آن را رها كرده، از نو شروع كند. همچنين است در هر موردى كه يك طرف شك كمتر از هفت دور باشد; امّا در طواف مستحب در اين موارد بنابر كمتر مى گذارد، و طواف را كامل مى كند و طوافش صحيح است.
مسأله 487ـ شخص كثير الشّك كه در طواف زياد شك مى كند نبايد به شكّ خود اعتنا كند، و آن طرفى را كه مناسبتر براى او است بگيرد; مثلا اگر ميان پنج و شش شك كند، بنابر شش مى گذارد و اگر ميان هفت و هشت شك كند، بنا را بر هفت مى گذارد.
مسأله 488ـ ظنّ و گمان در مسائل گذشته در حكم شك است، و بايد مطابق حكم شك عمل كند.
مسأله 489ـ مانعى ندارد كه انسان براى شمردن دورهاى طواف به رفيق و همراه خود اعتماد كند (در صورتى كه فرد مورد اعتمادى باشد).
مسأله 490ـ بعضى براى حفظ عدد دورهاى طواف، دعاى
[ 177 ]
توسّل و مانند آن را شروع مى كنند، تا به هفتمين معصوم(عليه السلام)برسند. اين كار مناسب نيست; به خصوص اگر با صداى بلند خوانده شود. بهتر است از اذكار ديگر استفاده شود.
سؤال 491ـ اگر فردى در طواف هاى متعدد هر بار در يك مورد شك مى كند (در اشواط، در بطلان، طهارت، هل دادن) چه تكليفى دارد؟
جواب : هرگاه كثير الشك محسوب شود، اعتنا به شكش نكند.
سؤال 492ـ اگر در هنگام طواف در صحّت دور سابق، يا قسمتى از دور فعلى ـ كه مشغول انجام آن است و محلّ آن گذشته ـ شك كند، چه حكمى دارد؟ مثلا مشغول انجام دور چهارم است و از حجر اسماعيل هم گذشته، ولى در صحّت دور سوم شك دارد، يا در مورد دور چهارم شك دارد كه از داخل حجر طواف كرده، يا از خارج آن دور زده است. اكنون وظيفه اش چيست؟
جواب: طوافش صحيح است.
سؤال 493ـ شخصى به هنگام انجام طواف در تعداد دورهاى
[ 178 ]
طواف شك كرد، و چون گمانش به يك طرف بيشتر بود بنا را بر آن طرف گذاشت. پس از انجام اعمال، يقين به صحّت طواف پيدا كرد. آيا طوافش صحيح است؟
جواب: صحيح است.
سؤال 494ـ اگر حاجى در حال طواف، يا سعى، شك كند كه دور چندم طواف يا سعى است، و با همين حال عمل خويش را ادامه دهد، سپس به يك طرفِ شك يقين پيدا كرده، و عمل را تمام نمايد، آيا چنين عملى صحيح مى باشد؟
جواب: اگر طواف يا سعى را به اميد انجام وظيفه شرعى ادامه دهد، و بعد يقين پيدا كند اشكالى ندارد، و طواف و سعى او صحيح است.
سؤال 495ـ گاه انسان شك مى كند كه فلان شوط طواف را درست انجام داده، يا نه؟ آيا جايز است بعد از طواف يك شوط ديگر به عنوان احتياط به جا آورد، سپس نماز طواف را بخواند؟
جواب: با قصد مذكور مانعى ندارد.
سؤال 496ـ شخصى در پايان يكى از دورهاى طواف آن را رها كرده، و لحظه اى استراحت مى كند. هنگامى كه براى
[ 179 ]
تكميل آن برمى گردد شك مى كند كه شوط پنجم بوده، يا ششم؟ وظيفه اش را بيان فرمائيد.
جواب: احتياط واجب آن است كه آن طواف را رها كند، و از نو شروع نمايد.
سؤال 497ـ معيار و ملاكِ كثير الشّك بودن در طواف چيست؟
جواب: كثير الشّك بودن يك امر عرفى است; يعنى مردم بگويند او بسيار شك مى كند.
سؤال 498ـ كسى كه با كاروان طواف مى كند اگر همراهان مى گويند هفت دور شده و خودش فكر مى كند كه شش دور انجام داده است يا بالعكس وظيفه او چيست؟
جواب : اگر از گفته ديگران اطمينان به تعداد دورها حاصل نكند بايد به يقين خود عمل نمايد، ولى اگر با گفته ديگران شك برايش حاصل شود طواف او باطل است.
نيابت در طواف:
مسأله 499ـ طواف دادن شخصى كه خود مى تواند طواف كند با چرخ يا تخت روان مانعى ندارد.
[ 180 ]
سؤال 500ـ آيا كسانى كه قادر به انجام طواف نيستند بايد نايب بگيرند؟ يا لازم است توسّط چرخ، يا تخت هاى مخصوص طواف داده شوند; هر چند آنها را در خارج از محدوده، يا از طبقه بالا، طواف دهند؟
جواب: نيابت لازم نيست، و طواف به شكل مزبور صحيح است، و طواف از طبقه بالا به هنگام ضرورت مانعى ندارد.
سؤال 501ـ آيا قسمتى از طواف، براى كسانى كه قادر نيستند تمام آن را خودشان انجام دهند، قابل نيابت هست؟
جواب: در صورت امكان آنها را در باقيمانده سوار بر چرخ و مانند آن طواف دهند، در غير اين صورت، براى تمام طواف نايب بگيرند.
سؤال 502ـ شخص ناتوانى كه به خاطر گرانى نمى تواند طواف را بوسيله تخت روان و مانند آن انجام دهد، آيا مى تواند نايب بگيرد؟
جواب: مانعى ندارد.
سؤال 503ـ آيا مُحرم مى تواند قبل از انجام طواف واجب خود به نيابت از معذور طواف انجام دهد؟
[ 181 ]
جواب: مانعى ندارد.
سؤال 504ـ آيا كسى كه فقط نيابت در طواف يا سعى مى كند لازم است لباس احرام بپوشد؟
جواب: لازم نيست.
ديگر سؤالات طواف:
مسأله 505ـ سخن گفتن و خنديدن در حال طواف، و حتّى خوردن چيزى، طواف را باطل نمى كند; ولى بهتر است در حال طواف (خواه واجب باشد، يا مستحب) سخنى جز ذكر خدا و دعا نداشته باشد، و با حضور قلب اين عبادت بزرگ را انجام دهد، و از هر كارى كه حضور قلب را مى كاهد، پرهيز كند.
سؤال 506ـ اگر طواف، يا نماز طواف، يا سعى شخصى در عمره به جهتى باطل شده، و آن شخص بدون توجّه به اين مطلب تقصير نموده، و از احرام خارج شده باشد، سپس متوجّه بطلان عمل مذكور گردد، چه وظيفه اى دارد؟
جواب: بايد عمل باطل شده را جبران كند، ولى ظاهراً از احرام خارج شده، و كفّاره اى ندارد.
[ 182 ]
سؤال 507ـ شخصى طواف عمره خويش را غلط انجام داده، و پس از آن، چندين طواف نيابى نيز به همان صورت به جا آورده است. تكليف او در مورد طوافهاى مذكور چيست؟
جواب: اگر از روى سهو و فراموشى باشد عمره او صحيح است، و اگر عمداً يا جهلا بوده، عمره او اشكال دارد. طواف هاى نيابى نيز همين حكم را دارد.
سؤال 508ـ هرگاه محرم لباس احرام را كنار بگذارد و اعمال عمره، نظير طواف و سعى، را جهلا يا عمداً با لباس دوخته انجام دهد، اعمالش چه حكمى دارد؟
جواب: طواف و سعى مزبور صحيح، و عمره مذكور مُجزى است، ولى اگر عمداً باشد كفّاره دارد.
سؤال 509ـ به هنگام طواف، و بر اثر فشار و ازدحام، بعضى از وسائل طواف كنندگان مثل ساعت، انگشتر، احرامى، شانه و مانند آن، روى زمين و زير دست و پاى طواف كنندگان مى افتد، كه برداشتن آن خطرناك است. بعضى از طواف كنندگان پا روى آن مى گذارند. آيا اين عمل ضررى به طواف آنها مى زند؟
جواب: اشكالى ندارد، ولى عمداً پا روى آن نگذارند.
[ 183 ]
سؤال 510ـ اگر انسان هنگام طواف پا روى احرامى ديگران بگذارد، و بداند اين كار موجب اذيّت و آزار صاحب آن مى شود، طوافش چه حكمى دارد؟
جواب: به طواف ضررى نمى زند، ولى عمداً اين كار را نكند.
سؤال 511ـ حجّاج اهل سنّت هنگام طواف وقتى به محاذى حجرالاسود مى رسند، دستها را بلند كرده و تكبير مى گويند، و سپس به طواف خود ادامه مى دهند. آيا اين كار طبق نظر علماى شيعه نيز سفارش شده است؟
جواب: اين كار سفارش نشده است.
سؤال 512ـ گاه در حال طواف تماس با بدن نامحرم حاصل مى شود آيا ضررى براى طواف ندارد؟
جواب: طواف او باطل نمى شود، و كفّاره اى هم ندارد، حتّى اگر خداى نكرده از روى عمد باشد، ولى بايد مراقب دام هاى شيطان بود.
سؤال 513ـ نظر به اهمّيّت اعمال حج، به خصوص طوافها و نماز آن، بعضى از حجّاج پاره اى از اعمال را، هر چند ظاهراً
[ 184 ]
نقصى ندارد، احتياطاً چند بار انجام مى دهند. چه حكمى دارد؟
جواب: نبايد گرفتار وسواس شد; ولى انجام عمل احتياطى بدون وسوسه مانعى ندارد.
[ 185 ]
3ـ نماز طواف
مسأله 514ـ واجب است بعد از طواف واجب، دو ركعت نماز بخواند، و احتياط واجب آن است كه اين نماز را پشت مقام ابراهيم بجا آورد، ولى لازم نيست متّصل به آن باشد; بلكه همين اندازه كه بگويند پشت مقام ابراهيم بجا آورده كافى است.
محلّ نماز طواف:
مسأله 515ـ محلّ نماز طواف واجب ـ چنانكه گفتيم ـ پشت مقام ابراهيم است، ولى اگر فشار جمعيّت زياد باشد، مى تواند در يكى از دو طرف مقام ابراهيم، يا عقب تر از مقام، نماز بخواند، به خصوص در مواقعى كه جمعيّت طواف كننده به قدرى زياد
[ 186 ]
است كه صفوف طواف كنندگان به پشت مقام ابراهيم مى رسد، و خواندن نماز در آنجا مشكل مى شود، در اين حال نبايد اصرار بر خواندن نماز در نزديكى مقام ابراهيم داشت، بلكه بايد در جايى كه اين مشكل وجود ندارد خوانده شود، و كارهايى كه بعضى از عوام انجام مى دهند، مانند اين كه گروهى دست به دست هم مى دهند، و حريمى براى نمازگزاران مورد نظر درست مى كنند، هيچ ضرورتى ندارد و اگر براى طواف كنندگان، يا ساير نماز گزاران ايجاد مزاحمت كند، خالى از اشكال نيست بلكه بايد عقب تر بروند تا جايى كه مزاحم طواف كنندگان نباشد.
سؤال 516ـ اين كه فرموده ايد: «واجب آن است كه نماز طواف را پشت مقام بجا آورند» پشت مقام تا چه اندازه است، آيا مى توان حدّ معيّنى براى آن فرض كرد؟
جواب: اين امر عرفى است; يعنى مردم بگويند نماز او پشت مقام است.
سؤال 517ـ شخصى با اعتقاد به اين كه حجر اسماعيل مقام ابراهيم است، نمازش را در آنجا بجا آورده است. وظيفه اش چيست؟ اگر بعد از تقصير متوجّه شود، آيا اعمال بعد از نماز هم بايد اعاده گردد؟
[ 187 ]
جواب: بايد نمازش را در پشت مقام ابراهيم اعاده كند، و اعاده اعمال بعد لازم نيست.
سؤال 518ـ آيا نماز در پشت مقام ابراهيم حكم تكليفى است، يا وضعى؟ به عبارت ديگر، اگر كسى (مثلا) نمازش را نزديك ديوار زمزم بخواند، آيا نمازش باطل است، يا فقط معصيت كرده، ولى نماز صحيح است؟
جواب: خواندن نماز طواف واجب پشت مقام ابراهيم جزء شرايط است، و جنبه حكم وضعى دارد، ولى اگر بر اثر ازدحام نتواند نماز را پشت مقام بخواند، تا جايى كه مزاحمتى براى طواف كنندگان نداشته باشد عقب تر مى رود.
سؤال 519ـ هرگاه فردى به خاطر ازدحام يا نزديك شدن وقت نمازهاى واجب نتواند نماز طواف را پشت مقام بخواند، آيا بايد صبر كند تا خلوت شود، يا مى تواند فوراً نمازش را در جايى كه مقدور است بخواند، ولو در ساعت هاى بعد، در جاى نزديكتر مى تواند اعاده نمايد؟
جواب: مى تواند در جايى كه مقدور است بخواند، و صبر كردن براى نزديكتر خواندن لازم نيست.
[ 188 ]
سؤال 520ـ اگر كسى نماز طواف را در مكانى غير از مقام ابراهيم بخواند، و با اعتقاد به صحّت آن، بقيّه اعمال را انجام دهد، وظيفه او چيست؟
جواب: فقط بايد نماز را اعاده كند.
سؤال 521ـ در يكى از روزنامه هاى عربستان مقاله اى تحت عنوان: «آيا جابجايى مقام ابراهيم مناسب است؟» به چاپ رسيده، و مطالبى در مورد لزوم اين كار به منظور رفع مانع براى طواف كنندگان مطرح شده است. لطفاً بفرمائيد:
الف) چنين اقدامى از نظر شرعى چه حكمى دارد؟
جواب: جابجايى مقام ابراهيم ضررى به امر طواف نمى زند; زيرا جايز است طواف در دو طرف مقام ابراهيم انجام شود; امّا از آنجا كه مقام ابراهيم معيارى براى محلّ نماز «طواف واجب» است، و اين تغيير سبب مى شود كه معيار مزبور به هم بخورد، تغيير آن شرعاً مجاز نيست.
ب) در صورت عملى شدن اين طرح، تكليف حجّاج در مورد طواف و نماز طواف چيست؟
جواب: همان طور كه گذشت براى طواف مشكلى ايجاد
[ 189 ]
نمى شود; زيرا طواف در پشت مقام نيز جايز است; امّا اگر خدايى نكرده آنها اقدام به چنين كار خلافى كنند، زائران بايد محلِّ تقريبىِ فعلىِ آن را براى نماز «طواف واجب» در نظر بگيرند، و طبق آن عمل كنند.
سؤال 522ـ گاه انسان مى داند كه اگر نماز طواف را شروع كند، طواف كنندگان او را حركت داده، جا بجا مى كنند; ولى در عين حال نماز را شروع مى كند. اگر اين نماز را تمام كند صحيح است؟
جواب: اگر به اميد اين كه بتواند آن را كامل كند انجام داده، و او را جا به جا نكردند، نماز او صحيح است، و اگر كمى جا به جا كنند، به طورى كه صورت نماز به هم نخورد، و در حال جا به جايى سكوت كند، آن نيز مانعى ندارد.
سؤال 523ـ شخصى مشغول نماز طواف بود كه طواف كنندگان او را حركت دادند. پس از استقرار ذكرى را كه در حال حركت خوانده بود تكرار كرد، ولى دوباره او را حركت دادند، او نيز ذكر را تكرار كرد. آيا نمازش صحيح است؟
جواب: اگر طورى حركت داده اند كه استقرار او از بين
[ 190 ]
رفته، تكرار ذكر مانعى ندارد; در غير اين صورت، تنها به قصد احتياط تكرار كند، به شرط آن كه از روى وسواس نباشد.
سؤال 524ـ هنگامى كه قسمتى از زمين مسجد الحرام نجس مى شود، كاركنان آنجا اقدام به تطهير آن به روش غير صحيح مى كنند. آيا نماز خواندن بر روى آن قسمت از زمين، كه به روش فوق تطهير شده و هنوز مرطوب است، جايز است؟
جواب: احتياط آن است كه در مكان ديگرى نماز بخواند; ولى اگر يقين به نادرستى روش آنها ندارد اشكالى ندارد، و جستجو در اين امور لازم نيست.
سؤال 525ـ آيا در نماز طواف رعايت تقدّم و تأخّر بين مرد و زن لازم است؟
جواب : لازم نيست ولى اگر به سهولت بتوان اين مطلب را رعايت كرد، احتياط رعايت آن است.
سؤال 526ـ در موقع نماز طواف امكان ندارد كه مردان و زنان طورى بايستند كه محاذى هم نباشند، يا زنان جلوتر از مردان مشغول نماز نشوند. در اين صورت نماز چه حكمى دارد؟
[ 191 ]
جواب: در اين شرايط اشكالى ندارد.
سؤال 527ـ آيا طواف عمره مفرده مستحب، حكم طواف واجب را دارد، كه بايد نماز آن پشت مقام ابراهيم باشد يا حكم طواف مستحبّى را دارد كه مى توان در هر جاى مسجدالحرام آن را خواند؟
جواب: حكم طواف واجب را دارد و بايد نماز آن پشت مقام ابراهيم باشد، البته به مقدارى كه ميسّر است.
كيفيّت نماز طواف:
مسأله 528ـ نماز طواف را مى توان بلند يا آهسته خواند، و اذان و اقامه ندارد، و در چيزهاى ديگر شبيه نماز صبح است; ولى بنابر احتياط واجب، جماعت در نماز طواف مشروع نيست.
مسأله 529ـ در نماز طواف هر سوره اى، جز سوره هاى سجده را مى توان خواند; ولى مستحبّ است در ركعت اوّل پس از حمد سوره «توحيد» و در ركعت دوم سوره «كافرون» را بخواند.
سؤال 530ـ اگر خانمى اذكار نماز طواف را به قدرى بلند بخواند كه نامحرم بشنود، چه حكمى دارد؟
[ 192 ]
جواب: مانعى ندارد، ولى بهتر است آهسته تر بخواند.
سؤال 531ـ آيا روحانى كاروان، كه نماز طوافش را به صورت فرادى خوانده، مى تواند همان نماز را مانند نمازهاى يوميّه، به نيّت جماعت براى افراد كاروان امامت كند؟
جواب: بنابر احتياط واجب نماز طواف را نمى توان با جماعت خواند.
اصلاح قرائت نماز:
مسأله 532ـ بر هر مكلّفى واجب است قرائت نماز خود را ياد بگيرد; يعنى حمد و سوره و ساير ذكرهاى نماز را به طور صحيح بخواند; ولى اگر به علّت بيسوادى، يا علل ديگر، بعد از تلاش لازم نتوانست قرائت را به طور كامل بخواند، همان مقدار كه مى تواند كافى است، و اگر مى تواند ياد بگيرد، امّا كوتاهى كند، معصيت نموده است، ولى اگر وقت تنگ باشد، و فرصت براى ياد گرفتن نباشد، بايد به همان مقدار كه توانايى دارد نمازها و از جمله نماز طواف را بخواند، و نايب گرفتن لازم نيست.
[ 193 ]
مسأله 533ـ اگر كسى نمى داند كه قرائت نمازش درست نيست، و در نادانى خود معذور باشد، نمازش صحيح است، و اعاده ندارد; امّا اگر مقصّر بوده، لازم است پس از درست كردن قرائت، نمازش را اعاده كند; وگرنه معصيت كرده است.
مسأله 534ـ همه نمازها را بايد با قرائت صحيح انجام داد. زائران خانه خدا بايد از فرصت استفاده كنند، و به هنگام اراده اين سفر بزرگ روحانى، قرائت نماز خود را براى اهل علم بخوانند، و اگر ايرادى دارد برطرف نمايند، تا اعمال آنها از هر نظر خالى از اشكال باشد.
مسأله 535ـ براى صحيح بودن قرائت، دقّتهاى علماى تجويد شرط نيست; همين اندازه كه در عرف عرب بگويند كلمات را صحيح ادا مى كند كافى است.
سؤال 536ـ شخصى كه نمازش غلطهاى فراوانى دارد، و به احرام عمره مفرده محرم شده، و وارد مكّه مى شود، و (مثلا) هفت روز در مكّه توقّف مى كند. آيا واجب است تا آخر وقت در احرام بماند و نمازش را اصلاح نمايد، سپس شروع به طواف و نماز كند، يا وظيفه ديگرى دارد؟
[ 194 ]
جواب: لازم است صبر كند، و نمازش را به مقدارى كه مى تواند اصلاح كند.
سؤال 537ـ هرگاه شخصى مطمئن بوده كه قرائت و اذكار نمازش را به طور صحيح انجام مى داده، و نماز طواف را بر همان اساس خوانده است، اكنون معلوم شده كه اشتباهاتى در قرائت نماز دارد. چه بايد بكند؟
جواب: اگر احتمال غلط بودن آن را نمى داده، نمازش صحيح بوده است، ولى براى نمازهاى روزانه آينده اشتباهاتش را اصلاح كند.
ترك نماز طواف:
مسأله 538ـ هرگاه كسى از روى عمد نماز طواف را ترك كند، بايد برگردد و بجا آورد، ولى اگر به موقع بجا نياورد، عمره او باطل نيست; بلكه فقط گناه كرده و بايد آن را جبران كند.
مسأله 539ـ اگر شخصى نماز طواف را بجا نياورد و بميرد، بر پسر بزرگ او واجب است كه قضاى آن را بجا آورد; و اگر شخص ديگرى نيز بجا آورد كفايت مى كند.
[ 195 ]
مسأله 540ـ هرگاه شخصى از روى سهو، يا جهل و ندانستن مسأله، نماز طواف واجب را ترك كند، در صورت امكان بايد برگردد و نماز را پشت مقام بجا آورد، و اگر برگشتن براى او مشقّت دارد، هر جا كه هست نماز را بجا آورد; حتّى اگر در وطن خود باشد.
مسأله 541ـ هرگاه نماز طواف را فراموش كند، و در حال سعى يادش بيايد، سعى را رها مى كند، و برمى گردد نماز طواف را بجا مى آورد، سپس سعى را از همان جا كه رها كرده ادامه مى دهد.
مسأله 542ـ هرگاه نماز طواف را فراموش كند، و اعمال پس از نماز را بجا آورد، و پس از توجّه نماز طواف را انجام دهد، اعاده اعمال پس از نماز براى او لازم نيست; هر چند احتياط مستحب در اعاده آن اعمال است.
زمان نماز طواف:
مسأله 543ـ احتياط واجب آن است كه نماز طواف را بلافاصله بعد از طواف بجا آورد; مگر اين كه يادش برود، كه حكم آن گفته شد.
[ 196 ]
مسأله 544ـ نماز طواف را در همه اوقات مى توان خواند، مگر اين كه با وقت نماز واجب مزاحمت كند، به گونه اى كه خواندن نماز طواف در آن وقت باعث از دست رفتن نماز واجب شود، كه در اين صورت بايد نماز روزانه را مقدّم داشت.
مسأله 545ـ هرگاه به واسطه مانعى ـ مثل باطل شدن وضو، يا نجس شدن لباس و بدن، يا ازدحام جمعيّت براى نماز جماعت روزانه، و مانند آن ـ نتواند نماز طواف را بلافاصله پس از طواف بجا آورد، بعد از رفع مانع بجا مى آورد، و طواف و نمازش صحيح است.
مسأله 546ـ در احكامى كه ذكر شد، جاهل به مسأله در حكم كسى است كه فراموش كرده است.
مسأله 547ـ اگر مُحرم نماز طواف را قبل از طواف خوانده، بايد پس از انجام طواف آن را اعاده كند.
سؤال 548ـ آيا جايز است در ميان طواف و نماز طواف، نماز مستحبّى يا عبادت مستحبّى ديگرى بجا آورد؟
جواب: احتياط در ترك آن، و اقدام به انجام نماز طواف است.
[ 197 ]
سؤال 549ـ آيا فاصله انداختن بين طواف و نماز آن، به مقدار دو ركعت نماز اشكال دارد، و اصولا چه مقدار فاصله ضرر دارد؟
جواب: اين مقدار اشكال ندارد، و ميزان مبادرت عرفيّه است، و در صورت تأخير نماز، اعاده طواف لازم نيست.
سؤال 550ـ در مناسك فرموده ايد بايد نماز طواف را پس از طواف بدون فاصله بجا آورد; آيا فوريت نماز بعد از طواف، وضعى است يا تكليفى و اگر شخص به فاصله مثلا يك ساعت بعد از طواف نماز را بخواند، چه حكمى دارد؟
جواب: ظاهراً حكم وضعى است و اگر عمداً فاصله زيادى بيندازد، احتياط آن است كه طواف را اعاده كند و بعد از آن نماز طواف را بجا آورد.
شك در نماز طواف:
مسأله 551ـ شك در ركعات نماز طواف موجب بطلان نماز است، و بايد اعاده كند، و احتياط واجب در ظنّ به ركعات اتمام، سپس اعاده است، و در ظنّ در افعال نماز، بايد نمازگزار احتياط كند، و در ساير احكام، نماز طواف همانند نماز يوميّه است.
[ 198 ]
وظيفه زنان حائض :