بخش 10

221

پنجم : تقصير و حلق

كيفيت و شرايط حلق و تقصير …223

احكام شك و خلل در تقصير …225

223

فصل اول

كيفيت و شرايط تقصير

602 896 ـ عمره گزار ـ چه مرد و چه زن ـ بعد از سعي ، براي خروج از احرام تقصير مي كند ، و براي مردان جايز ، بلكه افضل است كه حلق كنند ، تقصير به اين حاصل مي شود كه قدري از ناخنها يا قدري از موي سر يا شارب يا ريش را ، بزند ؛ و بهتر بلكه موافق احتياط ، عدم اكتفا به چيدن ناخن ^{( 1 )} است .

603 897 ـ ميزان در تقصير ، كوتاه كردن است به هر وسيله اي كه باشد ، و كندن كافي نيست .

نيّت حلق و تقصير

604 901 ـ حلق و تقصير از عبادات است و بايد با نيت پاك و خالص ، براي اطاعت خداوند تبارك و تعالي به جا آورده شود و غير از آن قصدي در بين نباشد .

آنچه با تقصير و حلق حلال مي شود

605 903 ـ بعد از تقصير يا حلق در عمره مفرده ، همه محرّمات احرام غير از مسايل زناشويي ، حلال مي شود .

تقصير براي ديگري

606 905 ـ آيا محرم قبل از آن كه خودش تقصير كند و از احرام خارج شود مي تواند ، براي ديگري تقصير كند ؟ ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله سيستاني : بنابر احتياط واجب اكتفا به آن نكند و اگر خواست ناخن بگيرد پس از كوتاه كردن مو باشد .

آية الله گلپايگاني : اين قيد را ندارند .

آية الله مكارم : بلكه احتياط واجب است .

2 . آية الله گلپايگاني : اين كار عمداً جايز نيست و اگر جهلا اين كار را كرد تقصير براي شخص تقصير شده كافي است و بر تقصير كننده كفّاره نيست .

آية الله فاضل : نمي تواند .

آية الله بهجت : محرم مي تواند ناخن ديگري را بگيرد ، ولي نمي تواند ازاله موي او نمايد هر چند تقصير صحيح است .

آية الله تبريزي : نمي تواند موي شخص ديگر را بچيند ولي گرفتن ناخن شخص ديگر مانعي ندارد .

آية الله مكارم : جايز نيست موي ديگري را بچيند .

آية الله سيستاني : براي محرم جايز نيست كه موي خود يا ديگري را از بدن جدا نمايد ولي بعيد نيست كه ناخن ديگري را گرفتن براي محرم جايز باشد هرچند احتياط در ترك است .

آية الله صافي : جايز نيست .

آية الله نوري : مي تواند ناخن ديگري را بگيرد ولي نمي تواند موي ديگري را حلق يا تقصير كند .

224

حكم ايمان در تقصير براي ديگري

607 906 ـ در صحت تقصير براي ديگري ، ايمان شرط نيست .

225

فصل دوم

احكام شك و خلل در تقصير

تقصير با طواف و سعي باطل

608 910 ـ اگر كسي طواف ، يا سعي ، يا نماز طواف او در عمره ، باطل شده باشد و بدون توجه به آن ، تقصير نموده و بعد متوجه بطلان عمل مزبور شده ، بايد عمل باطل شده را جبران كند ، و ظاهر اين است كه از احرام خارج شده ^{( 1 )} و كفّاره ندارد . ^{( 2 )}

ترك تقصير در عمره مفرده

609 911 ـ اگر تقصير را عمداً يا از روي جهل و نسيان ، در عمره مفرده ترك نمايد و طواف نساء را انجام دهد ، بايد تقصير كند و طواف نساء را اعاده نمايد ؛ ^{( 3 )} و بنابر احتياط ، ^{( 4 )} فرقي بين عمد و سهو و علم و جهل نيست .

اتيان تقصير فراموش شده

610 912 ـ اگر تقصير عمره مفرده را تا بازگشت به وطن ، فراموش كند ، همان جا مي تواند تقصير كند ، ولي بايد طواف نساء ^{( 5 )} را اعاده كند ؛ و اگر خودش نمي تواند برود ، نايب بگيرد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : در مورد بطلان طواف و سعي از احرام خارج نشده است . ( آداب و احكام حج ، مسأله558 ) .

2 ـ به مسأله 588 مراجعه شود .

آية الله سيستاني : اگر طواف يا سعي باطل بوده است ، بايد عمل را با رعايت ترتيب جبران كند و تقصير نمايد و از تروك احرام قبل از آن اجتناب كند و پوشيدن لباس چون عمدي نبوده است كفّاره ندارد و اگر فقط نماز طواف باطل بوده است فقط آن را انجام دهد و لازم نيست لباس احرام بپوشد .

3 ـ آية الله مكارم : بنابر احتياط واجب .

4 ـ مسأله بعد ملاحظه شود .

5 ـ آية الله بهجت : اكنون كه قبل از تقصير متذكّر شده است ، تقصير مي كند و طواف نساء را بعد از آن اعاده مي نمايد ، بنابر احوط و مقدّم شدن طواف نساء بر تقصير در عمره مفرده در صورت ضرورت يا نسيان يا جهل مجزي است ( مناسك شيخ ، س118 و166 ) .

آية الله تبريزي : احتياط واجب در صورت امكان تقصير در مكه است .

آية الله سيستاني ، آية الله مكارم : بنابر احتياط واجب .

226

تقصير در اثناي سعي

611 913 ـ اگر كسي در اثناي سعي ، عمداً تقصير نمايد ، بايد سعي را تمام نمايد و تقصير را اعاده كند ؛ ولي اگر اين كار از روي نسيان يا جهل باشد ، اعاده تقصير لازم نيست ؛ ^{( 1 )} و اگر از اولِ سعي ، قصد هفت شوط نداشته است ، بايد سعي را اعاده كند . ^{( 2 )}

حكم تقصير بعد از نماز طواف

612 914 ـ اگر شخصي جهلاً يا سهواً بعد از طواف و نماز طواف ، تقصير كند و سعي را بجاآورد و دوباره تقصير نمايد ، چيزي بر او نيست . ^{( 3 )}

شك در صحت تقصير

613 915 ـ اگر كسي بعد از تقصير ، در صحت آن شك كند ، اگر در حال عمل ، عالم به مسأله و ملتفت بوده ، به شك خود اعتنا نكند . ^{( 4 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله بهجت : احتياطاً تقصير را اعاده كند . ( و در مورد كفّاره به آنچه در ذيل مسأله 895 ذكر شد مراجعه شود ) .

آية الله خويي : تقصير را اعاده كند و اگر به اعتقاد فراغ از سعي بوده ، در عمره تمتع بايد يك گاو كفّاره بدهد .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : احتياطاً تقصير را اعاده كند .

2 ـ آية الله فاضل : اگر عمداً تقصير نموده ، بايد سعي را تمام كند و تقصير را اعاده نمايد ، ولي از روي جهل و نسيان ، احوط اعاده تقصير است .

آية الله تبريزي : در صورت نسيان و جهل نيز ، بايد تقصير را اعاده كند .

آية الله سيستاني : اعاده تقصير در هر صورت لازم است و اگر تقصير از روي فراموشي بقيه اشواط سعي باشد بايد به احتياط واجب تقصير را اعاده كند و يك گاو كفّاره بدهد .

آية الله مكارم : احتياط اعاده تقصير است و در هر حال كفّاره ندارد .

3 ـ آية الله سيستاني : اگر در عمره تمتع سعي را فراموش كند و پس از نماز طواف تقصير كند ، بنابر احتياط يك گاو كفّاره بدهد و در غير اين صورت چيزي بر او نيست .

4 ـ آيات عظام تبريزي ، خامنه اي ، خويي : در صورتي كه احتمال التفات در حال عمل را بدهد ، اعتنا نكند .

آية الله سيستاني : به هر حال اشكال ندارد .

227

پيدا بودن مو هنگام تقصير بانوان

614 916 ـ گاهي مشاهده مي شود بانوان در عمره ، پس از سعي ، بر مروه ، براي تقصير ، موي خود را مي چينند ، و بدين سبب موهاي آنها ظاهر مي شود و نامحرم مي بيند ، حكم آن چيست ؟ ^{( 1 )}

حكم كفّاره با بطلان تقصير

615 917 ـ اگر كسي بعد از تقصيرِ باطل ، محرّمات احرام را با جهل بجا آورد ، كفّاره ندارد مگر در صيد . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آيات عظام : به صحت تقصير ضرر نمي زند هر چند گناه كرده است .

2 ـ به مسأله 335 مراجعه شود .

آية الله بهجت : بطلان از جهت جهل به حكم نباشد كفّاره ندارد . ( مستفاد از س85 مناسك ) .

229

ششم و هفتم : طواف نساء و نماز آن

1 ـ وجوب طواف نساء …231

2 ـ احكام خلل در طواف نساء …233

نماز طواف نساء …235

231

طواف نساء

1 ـ وجوب طواف نساء

616 1201 ـ طواف نساء در عمره مفرده ، بايد بعد از تقصير يا حلق انجام شود . ^{( 1 )}

حرمت نساء قبل از طواف نساء

617 1187 ـ طواف نساء به مرد اختصاص ندارد ؛ بلكه بر زن و خنثي و خصيّ و بچه مميز نيز ، لازم است ؛ و اگر زن نيز آن را ترك كند مرد بر او حلال نمي شود ، بلكه اگر وليّ طفل غير مميز ، او را محرم كرد ، بايد ـ بنابر احتياط واجب ^{( 2 )} ـ او را طواف نساء بدهد تا بعد از بالغ شدن ، زن يا مرد بر او حلال شود . ^{( 3 )}

طواف نساء ركن نيست

618 1188 ـ طواف نساء و نماز آن ، اگرچه واجب است و بدون آن زن حلال نمي شود ، ولي ترك

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله بهجت : در عمره مفرده ، تقديم طواف نساء بر تقصير ، در صورت ضرورت يا نسيان يا جهل ، مجزي است . ( مناسك ، س166 ) .

2 ـ آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : واجب است . . . .

3 ـ آية الله تبريزي : بعد از طواف حج و نماز و سعي ، ظاهراً عقد حلال مي شود ، ولكن بنابر احتياط استمتاعات جايز نمي شود ، گرچه اظهر اختصاص حرمت به جماع است .

آية الله خويي : حكم صبيّ مميز ، مانند حكم مرد است . ( مستفاد از المسائل الشرعيه ، ج1 ، ص343 ) ولي راجع به صبي غير مميز كه او را به حج مي برند فتواي ايشان در دست نيست .

آية الله سيستاني : همانگونه كه گذشت ، با حلق يا تقصير ، عقد حلال مي شود و اما حليّت استمتاع در صبيّ هم متوقّف است بر طواف نساء ، پس اگر بالغ شد و هنوز طواف نساء نكرده ، نمي تواند از همسرش استمتاع ببرد .

آية الله فاضل : مجنون را نيز اگر مُحْرِم كرده اند ، طواف نساء بدهند تا در صورت افاقه زن يا مرد بر آنها حلال شود .

آية الله گلپايگاني : متعرض خصيّ و خنثي نشده اند وليكن در مورد مجنوني كه وليّش او را محرم كرده ، طواف نساء را لازم مي دانند .

232

عمدي آن ، ضرر به صحت ساير اعمال عمره مفرده نمي زند ، بلكه بر عمره گزار ، انجام آن واجب است ؛ ^{( 1 )} و اگر بجا نياورد ، زن و آنچه مربوط به آن است ـ مثل عقد و خِطبه و شاهد شدن ^{( 2 )} ـ بنابر احتياط واجب ، حلال نمي شود .

619 1189 ـ پيش از بجا آوردن طواف نساء ، بايد از مطلق تلذّذِ زناشويي اجتناب شود . ^{( 3 )}

عمره تمتع و طواف نساء

620 1190 ـ در عمره تمتع ، طواف نساء واجب نيست ؛ و اگر بخواهد احتياط كند ، طواف و نماز آن را رجاءً  ^{( 4 )} بجا آورد .

نيت نايب در طواف نساء

621 1191 ـ احتياط آن است كه نايب در طواف نساء ، نيت مافي الذمه كند ، گرچه مي تواند به نيت منوبٌ عنه انجام دهد . ^{( 5 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله بهجت : با مباشرت خودش با امكان و با استنابه با عدم امكان مباشرت علي الأحوط ( مناسك شيخ ، ص81 ) .

2 ـ آية الله بهجت : تا آن را بجا نياورد زن بر او حلال نمي شود حتّي عقد كردن و شهادت دادن بر آن علي الأحوط ( مناسك شيخ ، ص81 ) .

آية الله تبريزي ، آية الله خويي : و ظاهر اين است كه بتواند بعد از طواف و سعي عقد نمايد ولي لذت بردن از زن برايش جايز نيست بنابر احتياط ، اگرچه اظهر جواز غير از جماع است .

آية الله سيستاني : پس از تراشيدن و يا كوتاه كردن مو ، بنابر اقوي جايز است زن عقد كند و شاهد عقد باشد .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : و به احتياط واجب اداي شهادت هم ننمايد .

3 ـ آية الله مكارم : بنا بر احتياط واجب .

به دو مسأله قبل مراجعه شود .

4 ـ آية الله فاضل : در عمره تمتّع طواف نساء واجب نيست بلكه انجام آن موافق احتياط است و اگر بخواهند احتياط كنند محلّ انجام آن قبل از تقصير است .

آية الله مكارم : ضرورتي ندارد طواف نساء را به قصد رجا بجا آورد .

5 ـ آية الله خويي ، آية الله سيستاني : به نيّت منوبٌ عنه انجام دهد ( ملحق ، سؤال 361 ) .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : طواف نساء را بايد به نيّت منوبٌ عنه بجاآورد ( توضيح المسائل ، م2057 ) .

آية الله فاضل : طواف نساء به نيت منوبٌ عنه انجام شود .

233

خطا در لفظ طواف نساء

622 1192 ـ اگر طواف كننده در تلفظ نيّت طواف نساء ، لفظ ديگري بر زبان آورد مثلاً طواف رجال بگويد ، اگر منظورش اداي وظيفه است ، مانع ندارد .

2 احكام خلل در طواف نساء

ترك طواف نساء در چند عمره مفرده

623 1202 ـ اگر شخصي چندين عمره مفرده بجاي آورده باشد و در هيچ كدام طواف نساء را انجام نداده باشد ، يك طواف نساء براي تمام آنها كفايت مي كند . ^{( 1 )}

ترك طواف نساء در عمره مفرده و احرام مجدد

624 1203 ـ اگر كسي عمره مفرده را بدون طواف نساء به جا آورد ، جايز است با همين حال براي عمره تمتع محرم شود و بعد از انجام عمره تمتع ، طواف نساء را به جا آورد . ^{( 2 )}

حكم عقد و فرزنددار شدن با ترك طواف نساء

625 1197 ـ اگر كسي طواف نساء را انجام نداده و ازدواج نموده ، با فرض جهل ، فرزند او حكم

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله بهجت ، آية الله فاضل : بنابر احتياط ، براي هر كدام يك طواف نساء انجام دهد .

آية الله تبريزي : هر احرام ، طواف نساء مستقل لازم دارد ولي احتياط اين است تا طواف عمره مفرده را انجام نداده ، محرم به احرام جديد نشود .

آية الله خامنه اي : علي الظاهر واجب است براي هر عمره مفرده جداگانه طواف نساء بجا آورد ، اگرچه تحلّل با طواف نساء واحد بعيد نيست .

آية الله خويي ، آية الله صافي : هر احرام ، طواف نساء مستقل لازم دارد . ( مستفاد از مسأله 68 استفتائات ) .

آية الله سيستاني : هر احرام ، طواف نساء مستقل لازم دارد بنابر احتياط واجب .

2 . آيات عظام نوري : و همچنين كسي كه پس از انجام حج تمتع ، طواف نساء را ترك كرده ، مي تواند براي عمره مفرده محرم شود .

آية الله تبريزي : صحّت احرام جديد ، قبل از طواف نساي عمره مفرده ، محلّ اشكال است .

آية الله فاضل : احتياط آن است كه تا طواف نساء عمره مفرده يا حج تمتّع را انجام نداده ، براي عمره تمتّع ياعمره مفرده محرم نشود ، هر چند اگر قبل از انجام طواف نساء محرم به عمره و حج شد باطل نيست ، ولي پس از اتمام آن ها ، طواف نساء را بنابر احتياط انجام دهد .

234

حلال زاده را دارد ، ولي عقد ، باطل است ^{( 1 )} و بايد طواف نساء را انجام دهد و جهت ادامه زناشويي ، بايد عقد را تجديد نمايد .

شك در انجام طواف نساء بعد از مراجعت

626 1198 ـ اگر پس از مراجعت از مكه شك كند كه طواف نساء حج يا عمره مفرده را بجا آورده يا نه ، ^{( 2 )} اگر التفات به وجوب طواف نساء نداشته ، بايد طواف نساء را انجام دهد ^{( 3 )} و همچنين است در صورت التفات ^{( 4 )} علي الأحوط ، بلكه خالي از قوت نيست .

ترك طواف نساء توسط نايب

627 1199 ـ اگر نايبْ طواف نساء را بجا نياورد ، علاوه بر حرمت نساء بر وي ، ذمه اش هم مشغول است و خودش بايد در حياتش انجام دهد و اگر نمي تواند ، نايب بگيرد . ^{( 5 )}

628 1205 ـ اگر بعد از شوط چهارم طواف نساء عمره مفرده ، با زوجه خود مواقعه نمايد ـ مانند طواف

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله بهجت : تا طواف نساء بجانياورد زن حلال نيست ولي عقد صحيح است و فرزند حلال زاده است ، بنا بر اين اگر نتواند شخصاً طواف نساء را بجا آورد نايب بگيرد كه طواف نساء و نمازش را انجام دهد .

آية الله تبريزي ، آية الله خويي : ظاهراً عقد صحيح است و نياز به تجديد ندارد ، ولي مادامي كه طواف نساء و نماز آن را خودش و در صورت تعذر نايبش انجام نداده جماع جايز نيست .

آية الله سيستاني : عقد او صحيح است ؛ زيرا آنچه بر حاجي پس از حلق حرام است ، استمتاع است نه عقد و امّا اولاد به هر حال ملحق به او هستند .

آية الله مكارم : بنابر احتياط واجب عقد او باطل است .

2 ـ آية الله بهجت : اگر توانست خودش بجا آورد و الاّ نايب بگيرد .

3 ـ آية الله تبريزي ، آية الله خويي : اگر شك بعد از عمل مواقعه با زوجه برايش حاصل شد ، به آن اعتنا ننموده و بنابر انجام آن گذارد .

آية الله سيستاني : بايد طواف نساء را انجام دهد و اگر معذور است يا مشقت دارد نايب بگيرد .

آية الله مكارم : بنا بر احتياط واجب در صورت اوّل ، ولي در صورت بعد طواف نساء لازم نيست .

4 ـ آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : ولي اگر التفات به وجوب آن داشته و شك دارد كه انجام داده يا نه ، بعيد نيست انجام آن واجب نباشد ، اگر چه احتياط خوب است ( آداب و احكام حج ، مسأله 915 ) .

5 ـ آية الله بهجت : و چنانچه قبل از تدارك فوت نمايد ، احتياط اين است كه از تركه اش قضاي آن بجا آورده شود . ( مناسك ، مسأله 425 ) .

آية الله خويي ، آية الله فاضل : در صورت عدم تدارك در زمان زنده بودنش ، بنابر احتياط بايد قضاي آن از تركه او بجا آورده شود . ( مناسك عربي ، مسأله 420 ) .

235

نساء حج ^{( 1 )} ـ عمل او صحيح است و كفّاره ندارد ، اگرچه مرتكب حرام شده است . ^{( 2 )}

انجام طواف نساء عمره مفرده بدون تقصير

629 1206 ـ در عمره مفرده انجام طواف نساء قبل از تقصير ، موجب بطلان عمره نمي شود ، ولي بايد بعد از تقصير ، طواف نساء اعاده ^{( 3 )} شود و بدون آن ، حرمت نساء باقي است .

نماز طواف نساء

630 نماز طواف نساء هيچ فرقي با نماز طواف عمره ندارد مگر در نيت .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله بهجت : اگر توانست خودش بجا آورد والاّ نايب بگيرد .

2 ـ آية الله بهجت : قبل از اتمام شوط پنجم كفّاره دارد ، بنا بر احتياط و بعد از شوط پنجم كفّاره ندارد البته اين مسأله را در باره حج دارند نه عمره مفرده . ( مستفاد از مناسك ، مسأله 222 ) به ذيل مسأله 353 مراجعه شود .

آية الله تبريزي : چنانچه اين عمل بعد از سعي بوده ، عمره باطل نمي شود ، ولي قبل از شوط پنجم كفّاره دارد ، بلكه احوط كفّاره است مطلقاً .

آية الله خويي : بعد از سعي عمره باطل نمي شود ولي كفّاره دارد مگر اين كه شوط پنجم را بجا آورده بوده . ( مناسك ، مسأله 223 ) .

آية الله سيستاني : استغفار كند و كفّاره ندارد و طوافش را تمام كند ( ملحق مناسك ، سؤال 366 ) .

3 ـ آية الله بهجت : به ذيل مسأله 912 مراجعه شود .

آية الله سيستاني ، آية الله مكارم : بنابر احتياط واجب .