بخش 2

26

نماز طواف

1 ـ كسي كه عمره بجامي آوردبايدپس از انجام طواف ، دوركعت نماز ، به نيّت نماز طواف بخواند .

27

2 ـ نماز طواف بايد در مسجدالحرام و نزد مقام ابراهيم ^{( 1 )} خوانده شود و احتياط واجب آن است كه پشت مقام بجا آورد ، به طوري كه مقام ابراهيم ( عليه السلام ) بين او و خانه كعبه واقع شود . و بهتر است هر چه مي تواند نزديكتر بايستد ( نه به طوري كه مزاحم ديگران باشد ) و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ مقام ابراهيم سنگي است كه حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) هنگام بناي كعبه ، يا دعوت مردم به زيارت خانه كعبه روي آن ايستاده اند و جاي پاي ايشان بر آن نقش بسته و اكنون در يك محفظه بلورين در يك ضريح كوچك ، در مسجدالحرام با فاصله حدود 13 متر از كعبه نگهداري مي شود .

28

اگر به واسطه زيادي جمعيت نمي تواند پشت مقام نماز بخواند ، در يكي از دو طرف آن ، نزديك مقام بجا آورد .

مستحب است پس از نماز طواف ، حمد و ثناي الهي را به جا آورده و صلوات بر محمد و آل محمد ( صلّي الله عليه وآله ) بفرستد و از خداوند عالم طلب قبول نمايد و بگويد :

« اَللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّي وَلاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّي ، الْحَمْدُ للهِ بِمَحامِدِهِ كُلِّها عَلي نَعْمآئِهِ كُلِّها حَتّي يَنْتَهِيَ الْحَمْدُ إلي ما يُحِبُّ وَيَرْضي ، ألَّلهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّد والِ مُحمَّد وَتَقَبَّلْ مِنِّي وَطَهِّرْ قَلْبِي وَزَكِّ عَمَلِي » .

29

سعي بين صفا و مروه

پس از انجام نماز طواف ، حاجي بايد هفت مرتبه فاصله دو كوه كوچك بين صفا و مَروه را ، كه امروزه به صورت سالني ساخته شده و كنار مسجدالحرام قرار دارد ، بپيمايد .

1 ـ سعي ، بايدازصفاآغازوبه مروه ختم شود .

2 ـ پيمودن فاصله صفا تا مروه يك مرتبه و برگشتن از مروه به صفا مرتبه دوم به حساب مي آيد ، بنابراين هفت شَوطِ سعي ، بر مروه به پايان مي رسد .

30

3 ـ نشستن و استراحت كردن و رفع خستگي بر صفا و مروه و بين آن ، جايز است و اگر در بين سعي باشد ، بايد از همانجا كه سعي را قطع كرده ادامه دهد .

4 ـ سعي بين صفا و مروه ، لازم نيست با وضو و طهارت انجام شود ، گرچه احتياط مستحب است .

5 ـ سعي در طبقه دوّم اشكال دارد ، چون بالاتر از كوه است .

مستحبات

مستحب است پس از نماز طواف ، و پيش

31

از سعي ، قدري از آب زمزم بياشامد و بر سر و پشت و شكم خود بريزد و بگويد :

« ألّلهُمَّ اجْعَلْهُ عِلْماً نافِعاً وَرِزْقاً واسِعاً وَشِفاءً مِنْ كُلِّ داء و سُقْم » .

سپس با آرامي دل و بدن ، بالاي صفا رفته و به خانه كعبه نظر كند و به ركني كه حجرالأسود در آن است رو نمايد و حمد و ثناي الهي را بجا آورد و نعمتهاي الهي را بخاطر بياورد ، آنگاه اين اذكار را بگويد :

« اللهُ أكْبَرُ » هفت مرتبه .

« اَلْحَمْدُللهِ » هفت مرتبه .

« لا اِلهَ اِلاّ اللهُ » هفت مرتبه .

32

« لا إلهَ اِلاّ اللهُ وَحْدَهُ لاشَرِيْكَ لَهُ ، لَهُ المُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَيُميتُ وَهُوَ حَيٌّ لايَمُوْتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَهُوَ عَلي كُلِّ شَيْء قَدِيْرٌ » سه مرتبه .

پس صلوات بر محمد و آل محمد ( صلّي الله عليه وآله ) بفرستد .

سپس بگويد :

« اَلْحَمْدُللهِ » صد مرتبه .

« سُبحانَ اللهِ » صد مرتبه .

و هنگام سعي مستحب است در قسمتي از فاصله صفا و مروه كه اكنون با خط و چراغ سبز رنگ مشخص شده « هَروَلَه » كند ؛ يعني مانند

33

شتر تند برود و در وقت برگشتن نيز هروله در همان قسمت مستحب است و از براي زنها هروله نيست .

آنگاه كه از صفا مي آيد وقتي به محل هروله رسيد بگويد :

« بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ ، وَاللهُ أكْبَرُ ، وَصَلَّي اللهُ عَلي مُحَمَّد وَأهْلِ بَيْتِهِ ، أللَّهُمَّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَتَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ اِنَّك أنْتَ الاْعَزُّ الاْجَلُّ الأكْرَمُ ، وَاهْدِنِي لِلَّتِي هِيَ أقْوَمُ أللَّهُمَّ إنَّ عَمَلِي ضَعِيفٌ ، فَضاعِفْهُ لِي وَتَقَبَّلْهُ مِنِّي ، أللَّهُمَّ لَك سَعْيي ، وَبِكَ حَوْلِي وَقُوَّتِي تَقَبَّلْ مِنِّي عَمَلِي يا مَنْ يَقْبَلُ عَمَلَ الْمُتَّقِينَ » .

34

و همين كه از محل هَروَله گذشت بگويد :

« ياذَا الْمَنِّ وَالْفَضْلِ وَالْكَرَمِ وَالْنَّعْماءِ والجُوْدِ اِغْفِرْ لِي ذُنُوْبِي ، إنَّهُ لايَغْفِرُ الذُّنُوبَ إلاّ أنْتَ » .

و هنگامي كه بر مروه رسيد [ چنانچه ممكن است ] آنچه را كه در صفا گفته شد بجا آورد و بخواند دعاهاي آنجا را به ترتيبي كه بيان شد .

و پس از آن بگويد :

« أللَّهُمَّ يا مَنْ أمَرَ بِالْعَفْوِ يا مَنْ يُحِبُّ الْعَفْوَ يا مَنْ يُعْطِي عَلَي الْعَفْوِ ، يامَنْ يَعْفُو عَلَي الْعَفْوِ يا رَبَّ الْعَفْوِ ، الْعَفْوَ الْعَفْوَ الْعَفْوَ » .

35

و مستحب است در گريه كردن كوشش كند و خود را به گريه وادارد و در حال سعي دعا بسيار كند و بخواند اين دعا را :

« أللَّهُمَّ إنِّي أسْألُكَ حُسْنَ الْظَّنِّ بِك عَلي كُلِّ حال وَصِدْقَ النِّيَّةِ في التَّوَكُّلِ عَلَيْكَ » .

تقصير

1 ـ حاجي پس از سعي ، بايد تقصير كند ؛ يعني قدري از ناخن يا موي سر يا صورت خود را بچيند ، كه با اين عمل ، اعمال عمره تمتّع به پايان مي رسد .

2 ـ بعد از آنكه شخص مُحرم تقصير كرد

36

هر چه به واسطه احرام بر او حرام شده بود حلال مي شود و مي تواند لباس احرام را از تن بيرون آورد .

3 ـ پس از انجام عمره تمتّع ، حاجيان در مكه مي مانند تا وقتي كه بار ديگر براي حج محرم شوند و به عرفات بروند . امروزه به جهت كثرت جمعيت وشلوغي راه كه احتمال نرسيدن به موقع به عرفات مي باشد ، روز هشتم مُحرم مي شوند و شب عرفه به عرفات مي روند ، هر چند اگر روز نهم مُحرم شوند و بروند و ظهر روز نهم در عرفات باشند مانع ندارد .

37

اعمال حجّ تمتُّع

احرام

اعمال حج نيز مانند اعمال عمره با احرام آغاز مي شود .

1 ـ كيفيّت احرام حج ، مانند احرام عمره است ، با اين تفاوت كه درآنجابه نيت « عمره تمتّع » محرم مي شد و اكنون به نيّت « حج تمتّع » محرم مي شود .

2 ـ زمان احرام حج ، بعد از اعمال عمره تمتّع است تا وقتي كه بتواند به وقوف در عرفات ـ ظهر روز نهم ذي حجه ـ برسد .

38

3 ـ مكان احرام حج ، شهر مكّه است ، گرچه مستحب است در حجر اسماعيل يا نزد مقام ابراهيم مُحرم شود .

4 ـ تمام اعمال حج از احرام تا رمي جمرات از عبادات است و مانند نماز و ساير عبادات بايد به قصد قربت و اطاعت امر خداوند انجام شود .

5 ـ وقتي كه انسان براي اعمال حج محرم شد تمام كارهايي كه دراحرام عمره حرام بود ، براو حرام مي شود .

6 ـ آنچه در احرام عمره مستحب است در احرام حج نيز مستحب است .

39

وقوف در عرفات

حاجي ، پس از احرام در مكّه ، بايد براي وقوف در عرفات روانه آنجا شود ، و بنابر احتياط واجب از ظهر روز نهم ذي حجّه تا مغرب همان روز در عرفات بماند .

1 ـ وقوف در عرفات و ساير اعمال حج ـ بجز طواف و نماز طواف ـ نياز به طهارت ( وضو يا غسل ) ندارد ، ولي مستحب است .

2 ـ در عرفات ، كار ديگري بجز بودنِ در آنجا واجب نيست ، ولي مستحبات بسياري دارد و از بهترين مكانها براي استجابت دعاست و بهترين دعاها در آن روز دعاي

40

معروف اباعبدالله الحسين ( عليه السلام ) و امام زين العابدين ( عليه السلام ) است . ^{( 1 )}

وقوف در مَشعر الحرام ^{( 2 )}

بعد از مغربِ روز نهم ذي حجّه حاجيان از عرفات خارج مي شوند و براي انجام عملي ديگر از اعمال حج به طرف مشعرالحرام

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ چون دعاهاي وقوف در عرفات بسيار زياد است از آوردن آنها در اين نوشته مختصر پرهيز شد ، علاقمندان مي توانند به كتابهاي دعا يا مناسك مراجعه كنند .

2 ـ مشعرالحرام : وادي طويلي است ميان عرفات و مِنا و به آن « مُزدَلفه » هم گفته مي شود .

41

حركت مي كنند .

1 ـ وقتي كه حاجيان به مشعرالحرام رسيدند بنابر احتياط واجب بايد شب عيد قربان را تا اذان صبح براي اطاعت امر الهي در مشعر بمانند و از اذان صبح تا طلوع آفتاب را به نيّت وقوف در مشعرالحرام در آنجا باشند .

2 ـ در مشعر ، بجز ماندن در آنجا كار ديگري واجب نيست گر چه مستحبّات بسياري دارد و از جمله آنها ، گفتن ذكر خداوند ^{( 1 )} و جمع آوري سنگريزه براي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله گلپايگاني ، آية الله صافي : احتياط آن است كه در مشعر ذكر خدا را ترك نكند ، هر چند مختصر و كم باشد .

42

رمي جمرات است .

و نيز مستحب است اين دعا را بخواند :

« اَلَّلهُمَّ هذِهِ جُمَعُ ، اَلَّلهُمَّ إنِّي أسْألُكَ أنْ تَجْمَعَ لِي فِيها جَوامِعَ الْخَيْرِ ، اَلَّلهُمَّ لاتُؤْيِسْنِيْ مِنَ الْخَيْرِ الَّذِيْ سَألْتُكَ أنْ تَجْمَعَهُ لِي في قَلْبِي وَأطْلُبُ إلَيْكَ أنْ تُعَرِّفَنِي ماعَرَّفْتَ أوْلِياءَكَ فِي مَنْزِلِي هذا و أنْ تَقِيَنِي جَوامِعَ الشَرِّ » . و پس از نماز صبح اين دعا را بخواند :

« اَلَّلهُمَّ رَبَّ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ فُكَّ رَقَبَتِي

43

مِنَ النَّارِ وَأوْسِعْ عَلَيَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ وَادْرَأ عَنِّي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ ، اَلَّلهُمَّ أنْتَ خَيْرُ مَطْلُوب إلَيْهِ وَخَيْرُ مَدْعُوٍّ وَخَيْرُ مَسْؤول وَلِكُلِّ وافِد جائِزَةٌ فَاجْعَلْ جائِزَتِي فِي مَوْطِنِي هذا أنْ تُقِيْلَنِي عَثْرَتِي وَتَقْبَلَ مَعْذِرَتِي وَأنْ تَجَاوَزَ عَنْ خَطِيْئَتِي ثُمَّ اجْعَلِ التَّقْوي مِنَ الدُّنيا زادِي » .

رَمي جَمره عَقَبه

1 ـ پس از طلوع آفتاب روز دهم ذي حجّه ( عيد قربان ) حجاج براي انجام بقيه اعمال حج

44

از مشعرالحرام بيرون آمده و روانه منا ^{( 1 )} مي شوند .

اعمال روز عيد در مِنا عبارت است از :

* رَمي جَمَره عَقَبه ^{( 2 )}

* قرباني

* تراشيدن سر يا تقصير

2 ـ در منا ، سه ستون سنگي وجود دارد كه اوّلين ستون ، « جمره اُولي » ودومين آنها ، « جمرهوُسطي » و سوّمي را « جمره عُقبي يا

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ مِنا : سرزميني است واقع بين دو رشته كوه و حدّفاصل بين مشعرالحرام و مكّه .

2 ـ رمي : تير انداختن ، سنگ انداختن .

45

عَقَبه » مي نامند ، اوّلين كار واجب در روز عيد قربان ، زدن هفت عدد ريگ به جمره عقبه است .

3 ـ هفت عدد ريگ بايد به ستون بخورد ، ولي لازم نيست ، پشت سر هم باشد ، بنابراين اگر دو عدد به ستون بخورد و سومي نخورد و چهارمي بخورد ، تنها سه عددي كه به ستون خورده به حساب مي آيد ، و اگر شك كند هفت عدد خورده يا نه ، بايد به قدري بزند تا يقين كند هفت عدد به جمره خورده است .

4 ـ سنگريزه هايي كه براي رمي استفاده مي شود ، بايد اينگونه باشد :

46

* زياد بزرگ يا ريز نباشد ، به اندازه اي باشد كه به آن ، ريگ بگويند .

* از منطقه حرم باشد ، مثلا مشعرالحرام ، منا يا شهر مكّه .

* خودش ، يا ديگري ، پيش از اين براي رمي از آن استفاده نكرده باشد .

* مباح باشد ، ( غصبي نباشد ) .

قرباني

1 ـ پس از سنگ زدن به جمره عقبه ، حجاج براي انجام يكي ديگر از واجبات حج ، به قربانگاه رفته و يك شتر ، يا گاو ، يا گوسفند

47

قرباني مي كنند .

2 ـ لازم نيست خود انسان به قربانگاه برود ، بلكه مي تواند به ديگري نيابت بدهد تا از طرف او حيواني را ذبح كند .

مستحبات قرباني

1 ـ قرباني بسيار چاق باشد .

2 ـ اگر قرباني ، گاو يا شتر است ، ماده باشد و اگر گوسفند است نر باشد .

3 ـ خودش قرباني رابكشد ، واگر نتواند بكشد ، دست خود را بالاي دست كسي كه ذبح مي كند بگذارد .

4 ـ در هنگام ذبح يا نحر اين دعا را بخواند :

48

« وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّماواتِ وَالاَْرْضَ حَنِيفاً مُسْلِماً وَما أنَا مِنَ المُشْرِكِينَ إنَّ صَلاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيايَ وَ مَماتِي لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِين لا شَرِيكَ لَهُ وَبِذلِكَ اُمِرْتُ وَأنا مِنَ المُسْلِمِيْنَ ، اَلَّلهُمَّ مِنْكَ وَلَكَ بِسْمِ اللهِ وَاللهُ أكْبَرُ ، اَلَّلهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّي » .

حلق ^{( 1 )} يا تقصير

1 ـ پس از قرباني ، حاجي بايد سر را بتراشد ، يا مقداري از ناخن يا موي خود

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ حلق ، تراشيدن سر .

49

را بچيند .

2 ـ با انجام اين عمل ، تمام محرّمات احرام بر او حلال مي شود ، بجز حرام بودن زنومرد بر يكديگر و استفاده از بوي خوش ، كه آنها هم با انجام بقيه اعمال حلال خواهد شد . بنابراين ، پس از تراشيدن سر يا تقصير ، مردان محرم مي توانند لباس احرام را بيرون آورده و لباس معمولي خود را بپوشند .

3 ـ كساني كه سال اوّل حج آنهاست بنابر احتياط واجب ^{( 1 )} بايد سر بتراشند

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آيات عظام ، خامنه اي ، بهجت ، تبريزي ، فاضل ، بنابر احتياط مستحب . آيت ا . . . زنجاني : كسي كه حَجَّة الاسلام خود را بجا مي آورد بايد سر بتراشد هر چند سفر اوّل حج او نباشد .

50

و تقصير كفايت نمي كند ، ولي افرادي كه بار اوّل آنها نيست ، مي توانند تقصير كنند يا سر بتراشند .

4 ـ بانوان بايد تقصير كنند .

5 ـ محل حَلق يا تقصير ، مِنا است .

مستحب است هنگام حلق اين دعا را بخواند :

« أللَّهُمَّ أعْطِني بِكُلِّ شَعْرَة نُوراً يَوْمَ الْقِيامَةِ » .