بخش 1

1

 

مناسك عمره مفرده

3

 

مناسك

عمره مفرده

مطابق با فتاواي مراجع معظم تقليد

تدوين : موسوي شاهرودي

5

11

پيشگفتار

مهم ترين نياز در سفر حج و عمره ، دستيابي به احكام و مناسك اين فريضه است . ناآگاهي از مسائل ، احكام و فروع مناسك و عدم اطلاع از اختلاف فتاواي مراجع عظام تقليد ، به يقين مشكلاتي براي روحانيون محترم كاروان ها و در نتيجه براي زائران عزيز بيت الله الحرام به دنبال خواهد داشت . براين اساس ، آموزش مناسك و احكام حج و عمره ، بايد پيوسته و به طور دائم دنبال شود ؛ به گونه اي كه عدم اطلاع و ياتغيير فتاواي مراجع مشكلي پديد نياورد .

علاوه بر اين ، احكام حج كه بخش عمده اي از كتب مناسك را به خود اختصاص داده و نياز به آن ، بهويژه در عمره ، به جهت طولاني بودن زمان موسم ( كه شامل حدود 9 ماه از سال است ) و كثرت زائران ( كه بيش از 6 برابر زمان حج مي باشد ) ما را بر آن داشت تا احكام عمره را از حج جدا نموده ، به صورت مجموعه حاضر تقديم عزيزان روحاني و زائران بيت الله الحرام كنيم .

پيش از استفاده از آن ، شايسته است به اين نكات توجه شود :

1 ـ متن حاضر ، از مناسك محشّاي مرحوم حضرت امام خميني ( قدس سره ) است .

2 ـ حواشي مراجع عظام تقليد نيز برگرفته از همان مناسك است ؛ به جز مواردي كه تغيير و اصلاح از سوي خودِ آن حضرات انجام گرفته و آخرين اصلاحات بدان افزوده شده است .

3 ـ حواشي مراجع عظام تقليد به صورت دسته بندي شده و منظم آمده تا دسترسي به آن سهل و آسان باشد .

4 ـ با توجه به اين كه ، در اصل متن و حواشي ، تصرّفي نشده ، و اصلِ آن ها مورد تأييد

12

مراجع عظام تقليد بوده ، لذا ضرورتي براي گرفتن تأييديه مجدّد احساس نشد .

5 ـ براي دستيابي به منابع اصلي و اطمينان بيشتر مطالعه كنندگان ، نشاني مسائل ، از كتاب مناسك و همچنين كتاب جامع الفتاوي ، در پايان هر مسأله با رمز « م » ( مسأله ) و « س » ( سؤال ) ، همراه با شماره مسأله آورده شده است .

6 ـ اسامي مراجع عظام تقليد كه در اين كتاب ، فتاواي آن ها آمده ، عبارت اند از :

متن مناسك حضرت آية الله العظمي امام خميني ( قدس سره )

آية الله العظمي سيد ابوالقاسم خوئي ( رحمه الله )

آية الله العظمي سيد محمدرضا گلپايگاني ( رحمه الله )

آية الله العظمي محمد فاضل لنكراني ( رحمه الله )

آية الله العظمي جواد تبريزي ( رحمه الله )

آية الله العظمي محمد تقي بهجت

آية الله العظمي سيد علي خامنه اي

آية الله العظمي سيد علي سيستاني

آية الله العظمي لطف الله صافي

آية الله العظمي ناصر مكارم شيرازي

آية الله العظمي حسين نوري همداني

در پايان ، از خداوند تعالي توفيق روز افزون همه عزيزان و سروران را كه در راه تعليم و تعلّم ، به زائران بيت الله الحرام خدمت مي كنند خواستارم و از تلاش فاضل ارجمند جناب مستطاب آقاي رضا محققيان در به ثمر رساندن اين اثر تقدير و تشكر مي نمايم .

« وَآخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ »

سيد مرتضي موسوي شاهرودي

قم المقدسه ، 13 ربيع الثاني ، 1429ق . / 1/2/1387 ش .

13

فصل اوّل :

عمره مفرده

15

عمره مفرده

[ 1 ] م ـ صورت عمره مفرده آن است كه به نيت عمره مفرده مُحرم شود و به مكه آمده و طواف عمره و نماز آن را انجام دهد سپس سعي بين صفا و مروه را انجام داده و تقصير كند و يا سر بتراشد و بعد از آن طواف نسا و نماز آن را بجا آورد . ( مناسك م 175 )

[ 2 ] م ـ عمره مفرده با عمره تمتع در صورت فرق ندارد مگر در چند چيز :

اول : آن كه در عمره تمتع بايد تقصير كند يعني از مو يا ناخن خود بايد بگيرد و سر تراشيدن جايز نيست ^{( 1 )} ولي در عمره مفرده مخيّر ^{( 2 )} است بين سر تراشيدن و تقصير . ( مناسك م 176 )

دوم : آن كه در عمره تمتع طواف نساء ندارد و در عمره مفرده دارد . ( مناسك م 176 )

سوم : آن كه ميقات عمره تمتع يكي از مواقيت پنجگانه است كه ذكر آن مي آيد و ميقات عمره مفرده ادني الحل ^{( 3 )} است و جايز است از يكي از مواقيت پنج گانه محرم شود . ( مناسك م 176 )

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله فاضل : و مجزي نيست .

2 . آية الله بهجت : و حلق افضل است .

3 . آيات عظام تبريزي ، خويي ، سيستاني : احرام عمره مفرده همان مواقيت عمره تمتع است و اگر مكلف در مكه باشد و بخواهد عمره مفرده بجا آورد جايز است از حرم خارج شده و در ادني الحل احرام ببندد .

آية الله بهجت : اگر در حرم باشد ، ميقات عمره مفرده ادني الحل است و اگر خارج حرم باشد مواقيت پنج گانه است در صورت مرور به آن .

16

چهارم : عمره تمتع بايد در ماه هاي حج ( شوال ـ ذي القعده و ذي الحجه ) واقع شود ولي عمره مفرده را مي توان در تمام ماه ها انجام داد و افضل آنها ماه رجب است ( جامع الفتاوي م 9 )

[ 3 ] م ـ محل احرام عمره مفرده براي كسي كه در مكه است ادني الحل بوده و افضل مواضع آن جعرانه و حديبيه و تنعيم مي باشد و براي كسي كه از بيرون مي آيد يكي از مواقيت پنج گانه است ^{( 1 )} به تفصيلي كه در مسائل مختلف خواهد آمد . ( مناسك م 175 و 229 و 226 )

[ 4 ] م ـ كسي كه مُحرم به احرام عمره مفرده شد ، حرام مي شود بر او جميع چيزهايي كه بر محرم حرام است و بعد از آن كه تقصير كرد يا سر تراشيد ، همه چيز بر او حلال مي شود مگر زن و بعد از آن كه طواف نساء را با نمازش بجا آورد زن هم بر او حلال مي شود . ( مناسك م180 )

[ 5 ] م ـ كسي كه عمره مفرده بجا مي آورد مي تواند قبل از انجام طواف نساء به ميقات رفته و براي عمره تمتع محرم شود و بعد از انجام عمره تمتع طواف نساء را انجام دهد . ^{( 2 )} ( مناسك س 185 و جامع الفتاوي م 12 )

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آيات عظام صافي ، فاضل ، گلپايگاني ، مكارم : براي عمره مفرده ، اگر از ادني الحل محرم شود عمره اش صحيح است .

آية الله بهجت : در صورت تجاوز از ميقات ، احرام از ادني الحل براي كسي كه قصد عمره مفرده دارد كافي است .

آيات عظام تبريزي ، خويي ، سيستاني : كسي كه بدون قصد دخول مكه ، از ميقات عبور كرده و به نزديك حرم رسيده است مي تواند از ادني الحل براي عمره مفرده محرم شود .

2 . آية الله نوري : همچنين كسي كه پس از انجام حج تمتع ، طواف نساء را ترك كرده ، مي تواند براي عمره مفرده محرم شود .

آية الله تبريزي : صحت احرام جديد ، قبل از طواف نساء عمره مفرده ، محلّ اشكال است .

آية الله فاضل : احتياط آن است كه تا طواف نساء عمره مفرده يا حج تمتع را انجام نداده ، براي عمره تمتع يا عمره مفرده محرم نشود هر چند اگر قبل از انجام طواف نسا محرم به عمره و حج شد باطل نيست ولي پس از اتمام آن ها طواف نساء را بنابر احتياط انجام دهد .

17

[ 6 ] م ـ كسي كه در اثناء عمره مفرده بيمار شده و نتوانسته عمره را تمام كند و او را به وطن بازگردانيده اند و فعلا بهبود يافته ، اگر مي تواند ، بايد به مكه برگردد ، ولي اگر نمي تواند مراجعت كند ، بايد براي انجام اعمال نائب بگيرد ولي خودش تقصير كند ^{( 1 )} و ترتيب بين آن و ساير اعمال مراعات شود و تا اعمال انجام نشده آنچه به وسيله احرام بر او حرام شده بر او حلال نمي شود .

تذكر : اتمام اعمال به وسيله خود شخص و يا نائب در بعض فروض ، مستلزم اعاده اعمال سابق است كه تفصيل آنها مي آيد . ( جامع الفتاوي ، مسأله 13 و مناسك س184 )

[ 7 ] م ـ اگر زن بعد از احرام عمره مفرده حائض شود و تا وقتي كه در مكه است پاك نشود بايد براي طواف و نماز آن نائب بگيرد و بقيه اعمال را خودش انجام بدهد و چنانچه بدون آن كه اعمال را انجام دهد به وطنش برگشته ، حكم آن مانند حكم مسأله قبل است . ( مناسك س189 ـ جامع الفتاوي م14 )

[ 8 ] م ـ طواف در عمره مستحبي حكم طواف واجب را دارد و بايد نماز آن پشت مقام ابراهيم ( عليه السلام ) خوانده شود . ^{( 2 )} ( مناسك س 190 ـ جامع الفتاوي م 15 )

[ 9 ] م ـ وجوب عمره مفرده اي كه بعد از حج در موارد تبدّل به افراد انجام

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله سيستاني : و نيز نماز طواف را بايد خود شخص بعد از طواف نائب بجا آورد . ( س 184 )

2 . آية الله نوري : خلف مقام لازم نيست هر چند در صورت امكان اولي است .

18

مي شود فوري ^{( 1 )} است و بنابر احتياط بايد مبادرت نمايد عرفاً . ^{( 2 )} ( مناسك س192 )

[ 10 ] م ـ كسي كه مي داند بعد از احرام بستن براي عمره مفرده ، به علت مرض يا حدوث حيض نمي تواند اعمال خود را انجام دهد يا تكميل نمايد ، مي تواند براي عمره مفرده احرام ببندد و اگر وظيفه او نايب گرفتن باشد ، نائب بگيرد . ( مناسك س 193 ـ جامع الفتاوي م 18 )

[ 11 ] م ـ كسي كه عمره مفرده انجام داده اگر بخواهد در همان ماه قمري مجدداً از ميقات عبور كند و به مكه برود احتياط آن است كه به قصد رجاء براي عمره مفرده ديگر محرم شود و بدون احرام از ميقات عبور نكند . ^{( 3 )} ( مناسك م236 ـ 242 ـ جامع الفتاوي م19 )

[ 12 ] م ـ عمره مفرده بر كساني كه شأنزده فرسخ شرعي يا بيشتر از مكه دور هستند مثل ايرانيان ، واجب نيست ، مگر در موارد تبديل ^{( 4 )} حج تمتع به حجِ افراد كه مسائلش در مناسك حج آمده است . ( مناسك م 171 ، جامع الفتاوي ، م 20 )

[ 13 ] م ـ واجب است بر كسي كه مي خواهد داخل مكه شود با احرام وارد

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله سيستاني : فوريّت عمره مانند فوريّت حج است .

2 . آية الله تبريزي : گرچه اقوي عدم وجوب مبادرت است .

3 . آيات عظام بهجت ، تبريزي ، خويي ، خامنه اي ، سيستاني ، گلپايگاني ، فاضل ، مكارم ، نوري : مي تواند بدون احرام از ميقات عبور كند .

آية الله سيستاني اضافه فرموده اند : بلي اگر عمره مفرده او به نيابت از ديگران بوده ، احتياط واجب آن است كه براي دخول به مكه يا حرم احرام ببندد و بدون احرام از ميقات تجاوز نكند .

4 . آية الله سيستاني : ولي اگر وظيفه آنها تبديل به حج افراد شد واجب است در صورت تمكن بعد از آن عمره مفرده انجام دهند و اگر در آن سال نشد در سال بعد وجوب آن فوري است .

19

شود و براي احرام بايد نيت عمره يا حج داشته باشد و اگر وقت حج نيست و مي خواهد وارد مكه شود واجب است عمره مفرده انجام دهد و از اين حكم چند گروه مستثني هستند . ( مناسك م 172 )

1 ـ كساني كه شغلشان اين است كه زياد وارد مكه مي شوند و از آن خارج مي شوند . ( مناسك م 172 )

2 ـ كساني كه بعد از انجام حج تمتع از مكه خارج شوند و قبل از گذشتن يك ماه ^{( 1 )} از عمره تمتع به مكه مراجعت نمايند . ( مناسك س 241 )

[ 14 ] م ـ كسي كه عمره مفرده انجام داده و از مكه خارج شده است احتياط آن است كه در فاصله كمتر از يك ماه بدون احرام از ميقات تجاوز نكند و رجاءً براي عمره مفرده ديگر محرم شود . ^{( 2 )} ( مناسك م 229 س 242 )

[ 15 ] م ـ تكرار عمره مفرده مانند تكرار حج ، مستحب است . ( مناسك م

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آيات عظام تبريزي ، صافي ، فاضل ، گلپايگاني ، مكارم : در صورتي كه در همان ماهي كه به عمره تمتع محرم شده مراجعت نمايد ، لازم نيست محرم شود .

آية الله خويي و سيستاني : اگر در همان ماهي كه عمره تمتع انجام داده برگردد لازم نيست محرم شود .

آية الله بهجت : اگر ماه خروج با ماه مراجعت تغاير دارد احوط اين است كه با احرام براي عمره مفرده وارد مكه شود اگرچه خروج در آخر ماهي و ورود در اوّل ماه ديگر باشد .

2 . آية الله تبريزي ، مكارم : در صورتي كه در همان ماه قمري كه محرم شد به مكه برود احرام مجدد لازم نيست .

آيات عظام خويي ، خامنه اي ، صافي ، گلپايگاني ، نوري و سيستاني : تا ماه هلالي كه عمره مفرده را در آن انجام داده تمام نشده مي تواند بدون احرام وارد مكه شود .

آية الله سيستاني اضافه فرموده اند : بلي اگر عمره مفرده او به نيابت از ديگران بود ، احتياط واجب احرام بستن براي دخول مكه يا حرم است .

آية الله بهجت : اگر ماه خروج با ماه مراجعت تغاير دارد احوط اين است كه با احرام براي عمره مفرده وارد مكه شود اگرچه خروج در آخر ماهي و ورود در اول ماه ديگر باشد .

20

173 )

[ 16 ] م ـ در مقدار فاصله بين دو عمره اختلاف فرموده اند و احوط آن است كه در كمتر از يك ماه به قصد رجا آورده شود . ^{( 1 )} و فرقي ^{( 2 )} نيست كه دو عمره مفرده از خود شخص باشد و يا هر دو يا يكي از آنها به نيابت از ديگران باشد و چنانچه با تذكر به اجير كننده براي عمره دوم اجرت بگيرد اشكال ندارد . ^{( 3 )} ( مناسك م 173 و س 186 ـ 188 )

[ 17 ] م ـ عمره مفرده را مي توان در ماه هاي حج ، قبل از عمره تمتع انجام داد ^{( 4 )} و در اين مسأله فرقي بين صروره و غير آن نيست . ( مناسك س 191 ـ س 194 ـ جامع الفتاوي م 16 )

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آيات عظام بهجت ، گلپايگاني ، نوري : فاصله بين دو عمره مفرده لازم نيست . از اينجا حكم ادامه مسأله روشن مي شود .

آية الله خامنه اي : فاصله معيني بين دو عمره شرط نيست ولي بنابر احتياط در هر ماه فقط يك عمره براي خود مي تواند بجا آورد ولي آوردن عمره براي غير خود هر نفر يك عمره جايز است . از اينجا حكم ادامه مسأله روشن مي شود .

آيات عظام تبريزي ، خويي ، سيستاني ، صافي ، فاضل ، مكارم : فاصله يك ماه شرط نيست بلكه در هر ماه قمري مي توان يك عمره انجام داد ، مثلاً يك عمره در آخر ماه رجب و عمره دوم در اول ماه شعبان واقع گردد .

2 . آيات عظام تبريزي ، خويي ، سيستاني ، صافي ، فاضل : انجام دو عمره يكي براي خود و يكي براي ديگري و يا دو عمره براي دو نفر متفاوت در يك ماه قمري جايز است . از اينجا حكم اجرت گرفتن و نيابت روشن مي شود .

3 . آية الله مكارم ، كفايت آن از منوب عنه محل اشكال است .

4 . آية الله صافي و گلپايگاني : انجام عمره مفرده قبل از عمره تمتع براي كسي كه نايب در حج بلدي نباشد و بر خودش حج واجب نشده يا حج خود را انجام داده اشكال ندارد . و در صورت ذكر شده اشكال دارد .

آية الله سيستاني : و احوط آن است كه اين دو عمره در يك ماه قمري نباشد .

21

[ 18 ] م ـ انجام عمره مفرده قبل از عمره تمتع و لو با فاصله كمتر از يك ماه ^{( 1 )} جايز است ولكن اگر بعد از حج تمتع بخواهد عمره مفرده انجام دهد در صورتي كه يك ماه ^{( 2 )} فاصله نشده باشد بايد عمره مفرده را به قصد رجاء انجام دهد . ( مناسك م173 و س194ـ191 )

[ 19 ] م ـ كسي كه حج بر او واجب نيست يا حج واجب خود را قبلاً انجام داده و در ايام حج مي خواهد وارد مكه شود ، مثل كارگزاران و خدمه حج ، لازم نيست حج تمتع انجام دهد ، بلكه مي تواند با احرام عمره مفرده وارد مكه شود يا حج افراد استحبابي بجا آورد . ^{( 3 )} ( مناسك س 933 )

[ 20 ] م ـ كسي كه حج تمتع او بدل به حج افراد شده ، بايد ^{( 4 )} بعد از حج ، عمره مفرده بجا آورد . ( مناسك م 175 )

اعمال عمره

اوّل از واجبات عمره ، احرام است .

احرام عمره مفرده بايد در محل خاصي كه « ميقات » ناميده مي شود انجام شود . ( جامع الفتاوي ص 34 )

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . فتاواي آيات عظام در اين باره ، ذيل مسأله 23 گذشت .

2 . آية الله سيستاني : در اعتبار فاصله بين عمره تمتع و عمره مفرده اشكال است و احتياط نبايد ترك شود و اما انجام عمره مفرده بين عمره تمتع و حج ، موجب بطلان عمره تمتع مي شود .

آية الله گلپايگاني : انجام دو عمره پي در پي با فاصله كمتر از ده روز مكروه است و احوط ترك آن است ، اگرچه اقوي جواز عمل عبادي مكروه است .

آية الله صافي : اگر هر دو را براي خود انجام مي دهد در عمره مفرده قصد رجا نمايد .

3 . آية الله سيستاني و مكارم : و لازم نيست بعد از آن ، عمره مفرده انجام دهد .

4 . آية الله سيستاني : در صورت تمكن .

22

1

†

ميقات

[ 21 ] م ـ محل احرام براي عمره مفرده به اختلاف راه هايي كه از آن ها به طرف مكه مي روند مختلف مي شود و آن پنج ميقات ^{( 1 )} است .

1 ـ مسجد شجره

مسجد شجره كه آن را ذوالحليفه مي نامند ، ميقات كساني است كه از مدينه منوره به مكه مي روند . ( مناسك م 229و 200 )

[ 22 ] م ـ جايز است ^{( 2 )} در صورت ضرورت ، احرام را از مسجد شجره تأخير بيندازد تا ميقات اهل شام ( جحفه ) . ( مناسك م 201 )

[ 23 ] م ـ احتياط واجب ^{( 3 )} آن است كه در داخل مسجد شجره محرم شود نه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله فاضل و آية الله مكارم : ميقات براي احرام عمره مفرده براي كسي كه از جده به مكه مي رود ، علاوه بر مواقيت پنج گانه ، ادني الحل نيز مي باشد ، لذا مي تواند از حديبيه محرم شود و معصيتي نيز مرتكب نشده است . ( استفتاءات جديد م 15 )

2 . آية الله بهجت : و جواز طرف مقابل كه احرام از مسجد با فعل مضطر اليه و فداء است ، محل تأمّل است .

3 . آية الله خويي : احرام از منطقه ذوالحليفه صحيح است .

آيات عظام صافي ، گلپايگاني ، مكارم ، تبريزي : همين اندازه كه محاذي مسجد از طرف راست يا چپ باشد ، كفايت مي كند .

آية الله صافي و گلپايگاني اضافه فرموده اند : احرام از پشت ديوار مسجد نيز صحيح است .

آية الله بهجت و خامنه اي : احرام بيرون مسجد جايز نيست و در صورت امكان بايد دورن مسجد احرام بسته شود .

23

خارج آن ، هر چند نزديك به آن باشد . ( مناسك م 202 ) و احتياط مستحب آن است كه در محل اصلي مسجد محرم شود اگرچه از مسجد مطلقاً جايز است ، حتي در قسمتي كه مسجد توسعه پيدا كرده است . ^{( 1 )} ( مناسك م 220 )

[ 24 ] م ـ شخص جنب و حائض مي توانند ^{( 2 )} در حال عبور از مسجد محرم شوند و نبايد در مسجد توقف كنند . ( مناسك م 203 ) ^{( 3 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله بهجت : بنابر احتياط از محل قديمي مسجد شجره محرم شود و قسمت محراب از مسجد قديمي محسوب مي شود و در صورت عدم امكان از محاذي آنجا محرم شود . ( مناسك م 220 )

آية الله تبريزي : احتياط واجب آن است كه از پشت مسجد قديم احرام نبندد . ( مناسك م 220 )

آية الله خامنه اي : و مي توانند با نذر شرعي از منزل خود در مدينه احرام ببندند . ( مناسك م 250 )

2 . آية الله خويي : در مسأله قبل گذشت كه احرام از منطقه ذوالحليفه صحيح است .

آية الله سيستاني ، مكارم : براي حائض و نفساء احرام بستن در خارج مسجد هر چند در محاذي آن صحيح است . آية الله مكارم : حكم جنب را نيز همين دانسته اند .

نظر ساير آيات عظام ذيل مسأله قبل گذشت .

3 . تذكر : بر اساس فتواي آية الله خامنه اي و آية الله بهجت و احتياط امام و آية الله فاضل و آية الله سيستاني مبني بر لزوم احرام از درون مسجد ، اگر جنب نتواند در حال عبور از مسجد احرام ببندد و از انجام غسل معذور باشد و نتواند تا رفع عذر صبر نمايد ، بايد تيمم نموده و داخل مسجداحرام ببندد و همين طور حائض و نفسائي كه پاك شده و غسل نكرده اند . و اما حائض و نفسائي كه هنوز پاك نشده اند اگر نمي توانند در حال عبور محرم شوند بايد صبر كنند تا پاك شوند و از داخل مسجد به تفصيلي كه گذشت محرم شوند ، در غير اين صورت از نزديك مسجد محرم شوند و در محاذي جحفه نيز تجديد احرام نمايند . آية الله بهجت و فاضل ، تجديد احرام لازم نيست . آية الله خامنه اي : بايد از حجفه يا محاذي آن محرم شوند .

24

2 ـ جحفه

[ 25 ] م ـ كساني كه فعلا از راه جدّه به مكه مي روند مي توانند از اين ميقات محرم شوند . ( مناسك م 212 و م 222 و جامع الفتاوي م 26 )

[ 26 ] م ـ ميقات در جحفه ، خصوص مسجد نيست ، از هر جاي آن مي توان محرم شد . ( مناسك س 236 )

3 ـ وادي عتيق : كه اوايل آن را مسلخ و اواسط آن را غمره و اواخر آن را ذات عرق مي گويند ، محل احرام عام است و آن ميقات كساني است كه از راه عراق و نجد به مكه مي روند .

4 ـ قرن المنازل : و آن ميقات كساني است كه از راه طائف به مكه مي روند .

5 ـ يلملم : كه نام كوهي است و آن ميقات كساني است كه از راه يمن به مكه مي روند . مناسك مواقيت

احكام مواقيت

[ 27 ] م ـ اگر بينه شرعيه قائم شد ، يعني دو شاهد ^{( 1 )} عادل شهادت دادند كه فلان مكان ميقات است تفتيش و تحصيل علم لازم نيست و اگر علم و بيّنه ممكن

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله مكارم : شهادت يك نفر عادل كافي است .

آية الله سيستاني : شهادت دو عادل در صورتي مفيد است كه مستند به حس يا مانند آن باشد .

25

نشود مي تواند اكتفا كند به ظن ^{( 1 )} حاصل از پرسيدن از كساني كه اهل اطلاع به آن مكان ها مي باشند . ( مناسك م 206 )

[ 28 ] م ـ كساني كه با هواپيما براي حج يا عمره به جدّه مي روند و نيز شاغلين ^{( 2 )} ايراني و غير ايراني در جده ، نمي توانند از جده يا حديبيه محرم شوند بلكه بايد ^{( 3 )} به يكي از مواقيت مثل جحفه ^{( 4 )} بروند و از آنجا محرم شوند و اگر از مدينه بروند بايد از مسجد شجره محرم شوند . در اين حكم فرقي بين اين كه قصد عمره تمتع يا مفرده ^{( 5 )} داشته باشند نيست و حديبيه ميقات عمره مفرده است براي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله خويي : تحصيل اطمينان لازم است و گمان كافي نيست ولي اگر ثقه خبره از اهل محل خبر بدهد كافي است .

آية الله تبريزي اضافه فرموده اند : بلكه شهادت يك نفر ثقه كافي است ، اگر بدانيم مستند او سؤال از اهل محل است .

آية الله سيستاني : تحصيل علم يا اطمينان يا حجّت شرعيه لازم است .

آية الله فاضل : تحصل اطمينان لازم است .

2 . آية الله خويي : اگر حدود سه سال در جده مي ماند كه صدق مقرّ و منزل بر آن بكند مي تواند از جده محرم شود .

3 . آية الله سيستاني : مي توانند از جده با نذر محرم شوند زيرا جنوب شرقي آن محاذي با جحفه است ولي در صحت احرام به نذر ، براي كسي كه مي داند مجبور به تظليل مي شود اشكال است .

4 . آية الله بهجت : مثل جحفه يا محاذات آن .

5 . آية الله صافي ، گلپايگاني : در عمره مفرده ، احرام از ادني الحل كفايت مي كند ، اگرچه با عبور از ميقات بدون احرام گناه كرده است .

آية الله فاضل و مكارم : ميقات براي احرام عمره مفرده ، براي كسي كه از جده به مكه مي رود ، علاوه بر مواقيت پنج گانه ، ادني الحل نيز مي باشد ، لذا مي تواند از حديبيه محرم شود و معصيتي نيز مرتكب نشده است .

آية الله تبريزي و خويي : كسي كه بدون قصد دخول مكه از ميقات عبور كرده و به نزديك حرم رسيده مي تواند از ادني الحل براي عمره مفرده محرم شود .

آية الله سيستاني : كسي كه براي كار ديگري غير از عمره به نزديك حرم رسيده و قصد دخول حرم هم نداشته و از ميقات گذشته و سپس تصميم بر انجام عمره گرفته است مي تواند از ادني الحل محرم شود .