بخش 6
رها کردن طواف و از سر گرفتن آن نیابت در طواف طواف با لباس دوخته طواف حائض و مستحاضه وظیفه دائم الحدث مسائل متفرقه طواف طواف مستحب مستحبات طواف نماز طواف
126 |
طواف ديگر و نماز طواف بجا آورد ( 1 ) واگر قبل از دور چهارم بوده ، در فرض سؤال بايد يك طواف ديگر بجا آورد ( 2 ) و با فرض جهل ، ظاهر اين است كه اعمال مترتّبه صحيح و از احرام خارج شده است ( 3 ) و اگر طواف دوم را هم رها كند و طواف سومي را انجام دهد همين حكم را دارا است . ( مناسك م 652 ـ 657ـ761 )
نيابت در طواف
[ 343 ] م ـ همان گونه كه كل طواف براي شخص عاجز و معذور قابل نيابت است ، بعضي از شوط هاي آن نيز قابل نيابت است . ( 4 ) ( مناسك س 675ـ683 )
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . آية الله خويي : در فرض اعتقاد به جواز از سرگرفتن طواف ، طواف مزبور مجزي است .
آية الله خامنه اي ، فاضل ، صافي ، گلپايگاني ، نوري : اين احتياط واجب نيست بلكه همان طوافي كه از سر گرفته كفايت مي كند .
2 . آية الله تبريزي : در هر دو صورت ، اگر يك طواف كامل به نيت وظيفه فعليه ، اعم از تمام و اتمام بجا آورد كافي است .
آية الله سيستاني : اگر قبل از اتمام شوط چهارم باشد و قطع به اين صورت باشد كه از مطاف خارج شده و مشغول كاري شده باشد كه عرفاً بگويند طوافش را قطع كرده است سپس از سرگرفته باشد طواف صحيح است و اگر بعد از شوط چهارم باشد در صورتي كه استيناف ، پس از فوت موالات عرفيه بوده صحيح است و گرنه مشكل است مگر اين كه جاهل قاصر باشد .
3 . آية الله مكارم : طواف او و اعمال بعد از آن در هر دو حال صحيح است .
آية الله صافي ، گلپايگاني : اگر بعد از شوط چهارم بوده نقصان طواف اول را تكميل كند و نماز آن را نيز بخواند .
4 . آيات عظام صافي ، مكارم ، گلپايگاني : در صورتي كه بتوان آنها را در باقيمانده طواف داد بايد چنين كنند و الاّ براي كل طواف نائب بگيرند .
آيات عظام تبريزي ، خويي ، سيستاني ، فاضل : اگر كسي از ابتدا بر انجام بعضي از طواف عاجز است بايد براي كل طواف نائب بگيرد . وآية الله سيستاني و فاضل افزوده اند : و همچنين اگر قبل از اتمام شوط چهارم عاجز شود و اگر بعد از شوط چهارم عاجز شود براي باقيمانده نائب بگيرد و نماز را خودش بخواند .
127 |
[ 344 ] م ـ انجام طواف به نيابت از ديگري قبل از طواف عمره يا حج يا طواف نساء جايز است . ( 1 ) ( مناسك س 715 )
طواف با لباس دوخته
[ 345 ] م ـ اگر محرم طواف و سعي خود را با لباس دوخته انجام دهد ، طواف و سعي او صحيح است ( 2 ) ، هر چند به واسطه پوشيدن لباس دوخته در غير موارد عذر معصيت كرده است و در مواردي كه طواف و نماز بايد اعاده شود و با تقصير از احرام خارج شده ، لازم نيست ( 3 ) با لباس احرام آن ها را اعاده كند ( مناسك س 751ـ752 )
طواف حائض و مستحاضه
[ 346 ] م ـزن اگر در ايام عادت خون ديده و سپس پاك شده و مجدداً خون
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . آية الله صافي ، گلپايگاني : در طواف عمره احوط آن است كه بعد از انجام مناسك خود و قبل از تقصير و خروج از احرام ، طواف نيابتي را انجام دهد .
آية الله تبريزي : احوط آن است كه پس از انجام اعمال خود آن را براي منوب عنه انجام دهد .
2 . آية الله تبريزي : اگرساتر منحصر به لباس هاي دوخته اي كه پوشيده است باشد طواف اشكال دارد مگر اعتقاد داشته كه اين عمل بر او جايز است .
آية الله مكارم : درصورت عمد خلاف احتياط است .
3 . آية الله خويي ، سيستاني : اگر طواف را از روي جهل ترك كرده و يا آنها را باطل انجام داده دراحرام باقي است و بايد لباس دوخته را درآورد .
آية الله صافي ، گلپايگاني : در طواف عمره تمتع و عمره مفرده ، احرام واجب است .
128 |
ديد ، چنان چه قبل از ده روز پاك شود آن خون محكوم به حيض است ( 1 ) واگر در فاصله اي كه پاك بوده ، طواف و نماز را انجام داده ، بايد آن ها را اعاده نمايد . ( مناسك س719 )
[ 347 ] م ـ زن اگر به جهتي مانند استفاده از قرص ، نظم عادت ماهانه اش به هم خورده ، چنان چه يقين دارد خوني كه مي بيند سه روز استمرار دارد ، هر چند به اين نحو كه پس از خروج خون تا سه روز در باطن فرج آلوده باشد حكم حيض را دارد و گرنه بايد به وظائف مستحاضه عمل نمايد . ( 2 ) ( مناسك س 720 )
[ 348 ] م ـ زن اگربراي عمره محرم شده ، اگر به واسطه حيض نتواند طواف كند ، بايد صبر كند و پس ازپاك شدن ، طواف و اعمال ديگر را انجام دهد و اگر بترسد كه نتواند تا زماني كه در مكه است عمره را انجام دهد بايد براي طواف و نماز نائب گرفته و ساير اعمال را خودش انجام مي دهد . ( مناسك س 189 )
[ 349 ] م ـ اگر زن در اثناء طواف حائض يا مستحاضه شود حكم آن همان است كه در عارض شدن حدث گذشت ( مناسك م 549 )
[ 350 ] م ـ اگر زن پس از اين كه متوجه شد كه طواف عمره را باطل انجام داده حايض شد و كاروان منتظر او نمي ماند ، براي طواف و نماز نايب گرفته و بقيه اعمال را خودش به جا مي آورد ( مناسك س 723ـ189 )
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . آية الله تبريزي ، خويي : اگر خون دوم به صفات حيض باشد .
آية الله مكارم : اگر اعمال در حال پاكي واقع شده صحيح است .
آية الله سيستاني : پاكي بين دو خون كه حيض واحد شمرده مي شوند محل اشكال است و به احتياط واجب بايد طواف و نماز را اعاده كند .
2 . آية الله صافي ، گلپايگاني : در صورتي كه سه روز اول پشت سرهم نباشد مثل آن كه دو روز خون ببيند و يك روز پاك شود و دوباره يك روز خون ببيند ، بنابر احتياط لازم در روزهايي كه خون مي بيند بايد جمع كند ميان كارهاي مستحاضه و تروك حايض و در روزهايي كه خون نمي بيند جمع كند ميان عبادت هاي خود و تروك حائض .
129 |
[ 351 ] م ـ زن مستحاضه ، چنان چه استحاضه اش قليله باشد ، بايد براي هر يك از طواف و نماز ، جداگانه وضو بگيرد ( 1 ) و اگر متوسطه باشد ، بايد علاوه بر اين ، يك غسل براي طواف و نماز انجام دهد ، و اگر كثيره باشد ( 2 ) يك غسل ديگرهم براي نماز انجام دهد ، اين در صورتي است كه خون مستمر باشد و اگر از وقت وضو يا غسل براي طواف تا آخر نماز ، خون قطع باشد ، طهارتي كه براي طواف
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . آية الله سيستاني ، گلپايگاني : بنابر احتياط واجب .
2 . آية الله تبريزي : بنابر احتياط براي طواف و نماز آن يك غسل كند و براي هريك از آن دو يك وضو بگيرد .
آية الله خويي : و اما كثيره غسل كند براي هر كدام و محتاج به وضو نيست ، مگر اين كه محدث به حدث اصغر باشد ، كه در اين صورت احوط ضم وضو است به غسل .
آية الله سيستاني : اگر خون مستمر باشد كه بيرون آمدن خون از پنبه منقطع نشود يك غسل كافي است ، اگرچه احتياط مستحب براي هر كدام يك غسل است و اگر چنين نباشد و به نحوي باشد كه بتواند پس از طواف با غسلي ديگر نماز را انجام دهد در حالي كه خون بيرون نزده باشد ، در اين صورت اگر پس از غسل و انجام طواف خون بيرون نيامده بود مي تواند با همان غسل نماز را بخواند و اگر بيرون آمده بود به احتياط واجب براي نماز دوباره غسل كند .
آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : اگر بعد از غسل براي نماز يوميه خون نبيند تجديد غسل لازم نيست و اگر خون ببيند ، براي هركدام از طواف و نماز طواف يك غسل احتياطاً بجا آورد و اگر فاصله بين غسل و طواف زياد مي شود ، مثل اينكه در نزديك مسجد الحرام نتواند غسل كند ، احتياطاً در موقع ورود به مسجد الحرام تيمم بدل از غسل هم بنمايد .
آية الله فاضل : احتياط واجب آن است كه مستحاضه كثيره علاوه بر اغسال يوميه ، يك غسل براي طواف و نماز آن انجام دهد و براي طواف يك وضو و براي نماز طواف هم يك وضو بگيرد . و متوسطه بنابر احتياط واجب يك غسل براي طواف و نماز طواف و براي هر كدام يك وضو بگيرد .
آية الله مكارم : مستحاضه كثيره هنگامي كه غسل هاي نماز خود را به موقع بجا آورد ، غسل ديگري براي طواف بر او واجب نيست ، تنها وضو بگيرد بنابر احتياط .
130 |
تحصيل كرده كافي است ( مناسك س 725ـ727 )
[ 352 ] م ـ زن مستحاضه اگر پاك شد و وضو گرفت و غسل كرد و مشغول طواف شد و در اثناء طواف مجدداً خون ديد ، حكم آن همان حكم عارض شدن حدث در اثناء طواف است . ولي اگرخون مستمر باشد و به وظيفه اش عمل كرده ، با تحفظ از خروج آن ، طواف او صحيح است . ( مناسك س 730 )
[ 353 ] م ـ مستحاضه پس از تحصيل طهارت براي طواف و نماز آن ، بايد مبادرت به عمل نمايد و اگر با رفتن به منزل نتواند مبادرت كند ، بايد وضو و غسل خود را نزديك مسجد الحرام انجام دهد ( 1 ) ( مناسك س 732 )
[ 354 ] م ـ اگر مستحاضه در اثناء طواف به جهت اقامه نماز و مانند آن نتواند به طوافش ادامه دهد ، اگر از هنگام غسل تا آخر طواف خون قطع بوده طواف صحيح است و در غير اين صورت ، احوط آن است كه اين طواف را تمام كند و پس از غسل اعاده نمايد . ( 2 ) ( مناسك س 733 )
[ 355 ] م ـ زن غير سيده ( 3 ) خوني كه بعد از تمام شدن پنجاه سال قمري
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . آية الله سيستاني : اگر فاصله بين غسل يا وضو يا هر دو و انجام طواف يا نماز طواف زياد باشد و تيمّم بدون فاصله ميسّر باشد ، به احتياط واجب قبل از نماز يا طواف يك تيمم بدل از غسل يا وضو كند .
آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : و اگر از نزديك مسجد الحرام نتواند غسل كند احتياطاً در موقع ورود به مسجد تيمم بدل از غسل هم بنمايد . ( مجمع المسائل ، ج1 ، ص468 مسأله 9 ) .
2 . آية الله بهجت : اتمام لازم نيست .
آية الله تبريزي ، مكارم : تمام كردن طواف سابق كافي است .
آية الله سيستاني : اگرقبل از پايان شوط چهارم بود با غسل جديد طواف را از سربگيرد و اگر بعد از شوط چهارم بوده با غسل جديد اتمام كند .
3 . آية الله سيستاني : يائسگي در سيده و غير سيده با اتمام 60 سال قمري شروع مي شود .
آية الله مكارم : يائسگي در سيده و غير سيده با اتمام 50 سال قمري شروع مي شود .
آية الله تبريزي ، خويي : زن غير سيده اگر بين 50 تا 60 سال خوني به صفات حيض ديد بنابر احتياط جمع بين احكام حايض و مستحاضه مي كند .
131 |
مي بيند حكم استحاضه را دارد ، هرچند به صفات حيض باشد و تا وقتي كه رسيدن به سن مزبور براي زن اثبات نشده حكم زنان غير يائسه را دارد . ( مناسك 726 )
[ 356 ] م ـ زني كه حائض شده ، اگر با استفاده از دارو كاري كند كه خون كاملاً قطع گردد به طوري كه در باطن فرج هم خون سه روز استمرار پيدا نكند ، خون حيض نبوده است و با انجام وظيفه مستحاضه طواف و نماز او صحيح است . ( 1 ) ( مناسك س 728 )
[ 357 ] م ـ شخصي كه بعد از اعمال متوجه مي شود كه غسل واجبي مانند غسل مس ميت يا نفاس برعهده اش بوده است ، چنان چه بعد از آن ، غسل جنابت ( 2 ) انجام داده كفايت مي كند و عملش صحيح است و الاّ حكم كسي را دارد كه طواف خود را باطل انجام داده است .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : در صورتي كه سه روز اول پشت سر هم نباشد ؛ مثل آنكه دو روز خون ببيند و يك روز پاك شود و دوباره يك روز خون ببيند ، بنابر احتياط لازم در روزهايي كه خون مي بيند بايد جمع كند ميان كارهاي مستحاضه و تروك حايض و در روزهايي كه خون نمي بيند هم كارهايي را كه بر حايض حرام است ترك كند و عبادت هاي خود را بجا آورد . ( توضيح المسائل ، مسأله 447 ، احكام حايض ) .
2 . آيات عظام تبريزي ، خويي ، سيستاني ، مكارم : يا هر غسل واجب ديگر يا مستحبي كه استحباب آن ثابت است با شد غسل احرام يا غسل جمعه انجام داده باشد كافي است .
آية الله فاضل : اگر غسل واجبي انجام داده كفايت مي كند والاّ كفايت نمي كند .
آية الله بهجت ، گلپايگاني : غسل واجب ديگركفايت مي كند و در كفايت غسل مستحبي اشكال است ، احتياط ترك نشود .
132 |
وظيفه دائم الحدث
[ 358 ] م ـ بيماري كه حدث ( بول ، غائط ، ريح ) پي درپي از او خارج مي شود ، اگر فرصتي دارد كه مي تواند در آن طواف را با وضو و طهارت بدن انجام دهد ، بايد پس از وضو و طهارت بدن ، طواف را در آن وقت انجام دهد و اگرچنين فرصتي ندارد اگر مشقت نداشته باشد ، براي هر بار كه حدث از او صادر مي شود يك وضو بگيرد هر چند با بردن آب همراه خود در طواف و نماز باشد ( 1 ) ( مناسك س 750ـ738 )
[ 359 ] م ـ كسي كه بول يا غائط پي در پي از او خارج مي شود واجب است تا آن جا كه مي تواند از سرايت نجاست به بدن و لباس خود جلوگيري كند به همان كيفيتي كه در نماز انجام مي دهد . ( مناسك س 739 )
[ 360 ] م ـ اگر حدث از غير مجراي طبيعي به طور پي درپي خارج مي شود حكم حدثي را دارد كه از مجراي طبيعي به طور پي درپي خارج مي شود كه در دو مسأله قبل گذشت ( 2 ) ( مناسك س 739 )
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 . آية الله بهجت : اين در حدث بول و ريح است ولي اگر حدث غائط است براي طواف نائب بگيرد .
آية الله صافي ، گلپايگاني : اگر حدث ريح يا غائط باشد براي طواف نائب بگيرد و احتياطاً خودش هم طواف كند و اگر حدث بول است چنان چه مي تواند براي هر بار كه حدث از او سر مي زند وضو بگيرد . آية الله گلپايگاني اضافه فرموده اند : و اگر اين را هم نمي تواند ، چهار شوط آن را بجا آورد و سپس تجديد وضو نموده و بقيه طواف را بجا آورد .
آية الله فاضل : و بنابر احتياط واجب براي طوافش نائب هم بگيرد .
آية الله تبريزي ، خويي : درمورد مسلوس تا وقتي كه حدث متعارض از او سر نزده يك وضو براي طواف و يك وضو براي نماز كافي است و درمورد مبطون ( مبتلاي به حدث غائط ) فرموده اند احوط جمع بين طواف خودش و طواف نائب است ، آية الله سيستاني و مكارم : تا زماني كه حدث متعارف از آنها سر نزده همان وضو كافي است .
2 . آية الله خويي : بنابر احتياط واجب همان حكم را دارد .
133 |
مسائل متفرقه طواف
[ 361 ] م ـ واجـب نيسـت در حال طواف روي طواف كننـده طـرف جلو باشد بلكه جايز است به يميـن و يسار نگـاه كنـد و صفحه صـورت را برگردانـد بلكه به عقـب نگـاه كنـد ( 1 ) و مي تواند طـواف را رها كنـد و خانه را ببـوسد و برگـردد از همانجا اتمـام كنـد . ( مناسك ، مسأله635 )
[ 362 ] م ـ در حال طواف تكلم كردن و خنده نمودن و شعر خواندن اشكال ندارد لكن كراهت دارد و مستحب است در حال طواف مشغول دعا و ذكر خدا و تلاوت قرآن باشد . ( مناسك ، مسأله 634 )
[ 363 ] م ـ اگر معاذالله در حال طواف معصيتي مانند تماس عمدي با بدن نامحرم انجام شود طوافش باطل نمي شود ( 2 ) و اگر درحال احرام كاري كه موجب كفاره است و انجام داده بايد كفاره بدهد . ( 3 ) ( مناسك س 709 )
[ 364 ] م ـ پا گذاردن روي احرامي ديگران و اشيايي كه از افراد در مطاف
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 ـ آية الله بهجت : اگر در حال حركت نباشد و اگر هم باشد ولي از خط منحرف نشود اشكال ندارد .
آية الله سيستاني : احتياط واجب آن است كه به حدّي رو نگرداند كه بتواند مقداري از پشت سر را نگاه كند .
2 . آية الله تبريزي : چنانچه موجب تماس ، مشي در حال طواف باشد طوافش اشكال دارد .
3 . آية الله فاضل : اگربا علم و عمد بوده و موجب انزال شود ، علاوه بر گناه و كفاره يك شتر ، نسبت به طواف ، حكم محدث شدن در اثناي طواف را دارد .
آية الله مكارم : اگرلمس از روي لباس باشد گناه كرده و كفاره ندارد .
134 |
مي افتد ، مانند ساعت و غيرآن ، موجب بطلان طواف نمي شود . ( 1 ) ( مناسك س662 )
[ 365 ] م ـ اگر قسمتي از شوط را نادرست انجام دهد و در وقتي كه مي خواهد تدارك كند محل دقيق آن مشخص نباشد ، براي تدارك بايد از جلوتر شروع كند ، با اين قصد كه طواف او از همان جايي كه نادرست بوده ادامه پيدا كند و بقيه مقدمه علميه باشد . ( مناسك س 706 )
[ 366 ] م ـ در مواردي كه احتياط اقتضا مي كند كه طواف را تكميل كند و نماز بخواند و سپس آن را با نمازش اعاده كند ، نمي تواند يك طواف كامل به قصد تمام و اتمام بجا آورد ( 2 ) ( يعني چنان چه آن مقدار انجام شده باطل بوده ، تمام هفت شوط طوافش باشد و چنان چه صحيح بوده ، از طواف دوم به مقدار نقصان طواف اول ، طواف باشد ) و بعد دو ركعت نماز بخواند . و ترديد در نيت است . ( مناسك س 704 )
[ 367 ] م ـ اگر كسي مريض يا طفلي را حمل كند و طواف دهد و خودش نيز قصد طواف كند طواف هر دو صحيح است . ( مناسك م 633 )
[ 368 ] م ـ اگر در طواف ، بي اختيار او را ببرند ، اعاده آن مقدار لازم است ( 3 ) و بايد طواف را صحيح انجام دهد و خودش به اختيار طواف كند و چنان چه ممكن نيست بايد در وقت خلوت طواف نمايد ولي بايد دانست كه منظور از بي اختيار
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . آيات عظام صافي ، گلپايگاني ، مكارم : ولي عمداً پا روي آن نگذارد .
2 . آيات عظام بهجت ، تبريزي ، خويي ، فاضل : كفايت مي كند و صحيح است .
آية الله سيستاني ، مكارم : بنابر احتياط نمي تواند .
3 . آية الله تبريزي ، خويي : مجرد بردن جمعيت ، موجب بطلان طواف نمي شود مادامي كه ساير شرايط موجود باشد .
آية الله خامنه اي ، مكارم : چون از او نيت مي كند خود را در وسط جمعيت قرار دهد و طواف كند هر چند او را ببرند اعاده لازم نيست .
135 |
شدن اين نيست كه در اثر فشار جمعيت تندتر برود ، بلكه در اين صورت اگر قدم ها را به اختيار خود بر مي دارد ضرر ندارد و طوافش صحيح است . ( 1 ) ( مناسك م 640 )
[ 369 ] م ـ هرگاه در طواف خانه خدا در چند قدم از طواف اشكالي پيش آمد ، مثل اين كه او را بي اختيار بردند ، همان چند قدم را بايد از سربگيرد و اگر از حجر الأسود به قصد طواف شروع كند اشكال دارد . و اگر نمي تواند برگردد ، با جمعيت بدون قصد طواف برود تا به جايي كه بايد از آنجا طواف را اعاده كند برسد و از آنجا تدارك نمايد . ( 2 ) ( مناسك م 639و641 )
[ 370 ] م ـ اگر قسمتي از يك شوط طواف ، نادرست انجام شود و شخص بخواهد آن را تدارك كند ، لازم نيست از همان مكاني كه طواف اشكال پيدا كرده آن را ادامه دهد ، بلكه مي تواند محاذي آن در طرف راست يا چپ آن مكان طواف را تدارك كند و همين طور است مواردي كه طواف درنقطه اي قطع مي شود و شخص مي خواهد آن را تكميل نمايد . ( مناسك س 743 )
[ 371 ] م ـ اگر به جاي تدارك آن مقدار از شوط كه اشكال پيدا كرده آن را رها كند و شوط ديگري به جا آورد طوافش اشكال دارد و بايد آن را اعاده كند . ( 3 ) ( مناسك س 697 )
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . آية الله سيستاني : بي اختيار شدن به اين است كه نه بتواند توقف كند و نه از مطاف خارج شود .
2 . آية الله سيستاني ، فاضل : اگرنتواند برگردد و جبران كند ، مي تواند بدون قصد طواف تا حجر الأسود برود و آن دور را از سربگيرد ، آية الله سيستاني اضافه فرموده اند : و نمي تواند بدون قصد طواف برود تا جايي كه طوافش نادرست بوده است و از آنجا اعاده نمايد .
3 . آية الله بهجت ، فاضل : طواف او صحيح است .
آية الله سيستاني : اگر جاهل قاصر باشد طواف صحيح است .
136 |
[ 372 ] م ـ در مواردي كه قسمتي از شوط را صحيح انجام نداده ، اگر بدون تدارك آن قسمت به طواف ادامه دهد ، طواف او صحيح نيست . ( 1 ) ( مناسك س 711 )
[ 373 ] م ـ در عدد دورهاي طواف و سعي و عدد سنگ هاي رمي ، در صورتي مي توان به ديگري اعتماد كرد كه اطمينان به عدد حاصل شود . ( 2 ) ( مناسك س 712 )
[ 374 ] م ـ نائبِ در طواف حج يا عمره ، لازم نيست محرم باشد يا لباس احرام در برداشته باشد ، بلكه مي تواند طواف نيابي را در غير احرام و با لباس دوخته انجام دهد ( مناسك س 705ـ751ـ 752 )
[ 375 ] م ـ كسي كه از احرام خارج شده و مي خواهد طواف و نماز را اعاده كند لازم نيست طواف را با لباس احرام انجام دهد ( 3 ) ( مناسك س 751 )
[ 376 ] م ـ كسي كه در بين طواف ، شخصي را از روي زمين بلند مي كند ، يا چيزي را بر مي دارد و در آن حال نمي داند آيا بدون توجه و قصد طواف ، يك يا چند قدم به جلو آمده يا نه ، بايد آن مقدار را احتياطاً اعاده كند . ( 4 ) ( مناسك س 758 )
[ 377 ] م ـ اگر قسمتي از طواف اشكال پيدا كند بايد همان قسمت تصحيح
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . آية الله بهجت : اگر يك شوط به عنوان تكميل بجا آورد طواف صحيح است .
آية الله فاضل : اگر هنوز موالات عرفيه به هم نخورده بايد نقصان شوط اول را جبران و اتمام كند و بنابر احتياط اعاده هم بنمايد .
2 . آية الله تبريزي ، خويي : يا آن شخص ثقه باشد .
آية الله سيستاني : در خصوص طواف مي توان بر او اعتماد كرد اگر خود او يقين به عدد اشواط داشته باشد .
3 . آية الله خويي ، سيستاني : بر احرام خود باقي است و بايد از محرمات احرام اجتناب كند .
آية الله صافي ، گلپايگاني : درطواف عمره مفرده و تمتع ، احرام واجب است و در طواف حج ، احرام لازم نيست .
4 . آيات عظام بهجت ، صافي ، سيستاني : به شك خود اعتنا نكند .
آية الله تبريزي ، مكارم : اگر قصد طواف ولو اجمالاً داشته باشد كافي است .
137 |
شود و ادامه بعد از آن به قصد طواف ، بدون تصحيح آن قسمت ، موجب اشكال درطواف مي شود و با آوردن يك شوط بعد از طواف احتياطاً اشكال رفع نمي شود . ( مناسك س 763 )
طواف مستحب
[ 378 ] م ـ طواف يعني هفت شوط كامل و انجام يك يا چند شوط ، استحبابش ثابت نيست ( 1 ) ( مناسك س 745 )
[ 379 ] م ـ انجام طواف مستحب براي بانوان ، با علم به اين كه نگاه آنان بي اختيار به نامحرم مي افتد و در فشار جمعيت قرار مي گيرند اشكالي ندارد ، ولي بهتر است درموارد ازدحام مراعات نمايند . ( مناسك س 766 )
[ 380 ] م ـ شرائطي كه در طواف واجب ذكرشد ، به جز آن چه استثناء شده ( 2 ) ، در طواف مستحب نيز معتبر است . ( مناسك س 7635 )
[ 381 ] م ـ كسي كه حمد و سوره نمازش را نمي تواند به طور صحيح تلفظ كند ، اگر وقت دارد و مي تواند با تأخير طواف قرائت خود را تصحيح كند ، تأخير آن لازم نيست ( 3 ) و اگر بعد از طواف ، تا قبل از فوات موالات عرفيه ، بين طواف و نماز
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . آية الله سيستاني : يك شوط نيز از خود يا از غير خود مستحب است . ( جامع الفتاوي م 375 )
2 . آية الله فاضل ، مكارم : موالات و طهارت از حدث در طواف مستحبي شوط نيست .
3 . آية الله بهجت : اگر عسرو حرج ندارد صبر كند يا به جماعت بخواند .
آيات عظام تبريزي ، خويي ، صافي : اگر براي او امكان داشته باشد بايد تأخيربيندازد تا قرائتش را تصحيح نمايد .
آية الله فاضل ، مكارم : بايد تأخير بيندازد مگر اين كه بقاي در احرام موجب عسر و حرج شود .
آية الله سيستاني : بنابر احتياط واجب بايد تأخير بيندازد .
138 |
نتواند غلط هاي خود را درست كند ، به هر نحو مي تواند ، نماز بخواند . ( 1 ) ( مناسك س 822ـ 810 )
[ 382 ] م ـ اگر نماز طواف را در غير موضعي كه بايد به جا آورد انجام داد ، مثل اين كه در حجر اسماعيل ( عليه السلام ) نماز خواند وبعد از آن متوجه شد ، بايد نماز را اعاده كند ( 2 ) ، ولي اعاده ساير اعمال لازم نيست . ( مناسك س 815 )
[ 383 ] م ـ اگر زن بعد از طواف و قبل از انجام نماز طواف حائض شد ، چنان چه وقت وسعت دارد صبر مي كند تا پاك شود و پس از تحصيل طهارت ، نماز طواف و بقيه اعمال را انجام دهد و اگر وقت تنگ باشد ، براي نماز طواف نائب مي گيرد و سعي و تقصير را به جا مي آورد . ( مناسك س 811 )
[ 384 ] م ـ اگر زن ، نماز طواف را فراموش كرد ، يا به جهت جهل به مسأله يا سهواً آن را باطل انجام داد و پس از آن كه متوجه شد حايض گرديد ، در وسعت وقت پس از پاك شدن ، نماز طواف را به جا مي آورد و اگر بعد از انجام سعي يا تقصير متوجه شد كه نماز را ترك كرده يا باطل انجام داده ، اعاده سعي و تقصير لازم نيست . ( مناسك س 795 )
[ 385 ] م ـ انجام نماز طواف به جماعت كافي نيست ( 3 ) ، ولي اگر كسي كه حمد و سوره اش درست نيست ، بخواهد براي احتياط ( 4 ) نماز طوافش را به جماعت بخواند ، مي توان در طواف واجب به شخص عادلي كه نماز طواف واجبش را مي خواند اقتدا كند هر چند طواف امام غير طواف ماموم باشد ، مثل اين كه در نماز طواف به نماز طواف نساء اقتداء كند . ( مناسك 799ـ800 )
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . تفصيل نظر آيات عظام در مسأله 421 آمده است .
2 . آية الله نوري همداني : اعاده نماز هم لازم نيست .
3 . آية الله بهجت : كافي ، بلكه مستحب است .
4 . آية الله مكارم : بهتر ترك اين احتياط است .
139 |
[ 386 ] م ـ كسي كه نمي تواند حمد و سوره و ذكرهاي واجب نماز را به طور صحيح تلفظ كند ، جايز نيست از طرف ديگري براي حج يا عمره نيابت كند ، هر چند نيابتش تبرعي باشد و اگر نائب شد احرامش باطل است ( 1 ) . بلي كسي كه مي تواند ذكرهاي واجب را تصحيح كند ، نيابتش جايز است و اگر نايب شد بايد نمازش را تصحيح كند و عمل نيابي را صحيح انجام دهد تا از احرام خارج شود ( مناسك س 801 ـ802 )
[ 387 ] م ـ اگر بعد از نماز طواف متوجه شود كه قرائت يا ذكر واجب را صحيح ادا نكرده است ، چنان چه احتمال نمي داده است آن چه ادا كرده غلط بوده است نمازش صحيح است ( 2 ) ( مناسك س 803 )
[ 388 ] م ـ كسي كه حمد و سوره و ذكرهاي واجب نماز را صحيح ادا نمي كند ، مي تواند جهت انجام عمره مفرده استحبابي يا حج استحبابي محرم شود . ( 3 ) ولكن چنان چه مي تواند ، بايد نماز خود را تصحيح كند ( مناسك س 812 )
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . آية الله سيستاني : احرامش صحيح است و بايد به نيت منوب عنه تمام كند هر چند به احتياط واجب مجزي از منوب عنه نيست .
آية الله بهجت : شخصي كه قرائتش درست نبوده يا از جهت ديگري معذور بوده و بدون توجه از طرف ديگري محرم شده احتياطاً درموارد عذر نائب بگيرد و خود نيز آن عمل را انجام دهد در اين صورت نيابتش صحيح است و هر چند از اول نمي توانسته نايب شود .
آية الله تبريزي ، خويي ، گلپايگاني : احتياطاً حج را به نيت منوب عنه تمام كند ـ آية الله گلپايگاني اضافه فرموده اند : ولكن صحت عمره مذكور براي منوب عنه محل اشكال است و نسبت به اجرت نيز با مستأجر مصالحه نمايد .
2 . آيات عظام بهجت ، صافي ، گلپايگاني : نماز باطل است و بايد اعاده شود .
آية الله خويي : اگر جاهل قاصر باشد صحيح است .
آية الله سيستاني : اگر در اشتباه خود معذور بوده نمازش صحيح است و الاّ اعاده نمايد .
3 . نظر آيات عظام در مورد نايب گرفتن براي نماز طواف و به جماعت خواندن آن گذشت .
140 |
[ 389 ] م ـ اگر در حال قرائت يا اداي ذكر واجب ، او را حركت دادند ، به طوري كه استقرار از بين برود ، بايد آن مقداري را كه بدون استقرار بوده مجدداً اعاده نمايد و اگر در حال تكرار نيز از استقرار خارج شد ، باز بايد آن را اعاده كند و اما اگر حركت به حدي نباشد كه به استقرار معتبر در نماز ضرر بزند ، نبايد آن چه در حال حركت گفته اعاده نمايد ، مگر به قصد احتياط ، به شرط آن كه وسوسه نباشد ( مناسك س 805 )
[ 390 ] م ـ انجام طواف مستحب قبل از اعمال عمره تمتع و مفرده و پس از محرم شدن براي حج تمتع وقبل از رفتن به عرفات و پيش از طواف حج يا طواف نساء ، به عمره و حج ضرر نمي زند ، گرچه احوط ترك طواف مستحبي است . ( 1 ) ( مناسك س 768 )
[ 391 ] م ـ هر شوط از طواف مستحب را نمي توان به نيت يك نفر انجام داد ، ولي انجام يك طواف به نيابت از چندين نفر اشكالي ندارد . ( 2 ) ( مناسك س 769 )
مستحبات طواف ( 3 )
[ 392 ] م ـدر حال طواف ، مستحب است بگويد :
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . آية الله خويي : احوط اين است كه متمتع پس از احرام و قبل از رفتن به عرفات طواف مستحبي نمايد و چنان چه طواف نمود بعد از طواف تلبيه را تجديد كند .
آية الله سيستاني : طواف مستحبي قبل از طواف عمره و حج اشكالي ندارد ولي پس از احرام و قبل از رفتن به عرفات ، به احتياط واجب طواف مستحبي نكند و اگر كرد به احتياط مستحب تلبيه را تجديد كند .
2 . آية الله سيستاني : نيابت در يك شوط نيز صحيح است ولي در اين صورت نبايد مجموع هفت شوط را به عنوان يك طواف انجام دهد .
آية الله مكارم : و نيز مي تواند ثواب هر شوط رابه يك نفر اهداء كند .
3 . آية الله مكارم : اين مستحبّات را به قصد رجاء بجا آورد .
141 |
« أللَّهُمَّ إنِّي أسْأَ لُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي يُمْشي بِهِ عَلي طَلَلِ الْماءِ كَما يُمْشي بِهِ عَلي جُدَدِ الأَرْضِ وَأسْأَ لُكَ بِاسْمِكَ الّذِيْ يَهْتَزُّ لَهُ عَرْشُكَ وَأسْأَ لُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي تَهْتَزُّ لَهُ اَقْدامُ مَلائِكَتِكَ وَأسْأَ لُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي دَعاكَ بِهِ مُوسي مِنْ جانِبِ الطُورِ فاسْتَجَبْتَ لَهُ وَأ لْقَيْتَ عَلَيْهِ مَحَبَّةً مِنْكَ وَأسْأَ لُكَ بِاسْمِكَ الّذي غَفَرْتَ بِهِ لِمُحَمَّد ( صلّي الله عليه وآله ) ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَما تَأخَّرَ وأتْمَمْتَ عَلَيْهِ نِعْمَتَكَ أنْ تَفْعَلَ بِي كَذا وَكَذا » .
و بجاي كذا و كذا حاجت خود را بخواهد .
و نيز مستحب است در حال طواف بگويد :
« أللَّهُمَّ إنِّي إلَيْكَ فَقِيْرٌ وَإنِّي خائِفٌ مُسْتَجِيْرٌ فَلا تُغَيِّرْ جِسْمِي وَلا تُبَدِّلْ إسْمِي » .
و صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد به خصوص وقتي كه به در خانه كعبه مي رسد اين دعا را بخواند :
« سائِلُكَ ، فَقِيْرُكَ ، مِسْكِيْنُكَ بِبابِكَ ، فَتَصَدَّقْ عَلَيْهِ بِالْجَنَّةِ ، ألَّلهُمَّ الْبَيْتُ بَيْتُكَ وَالْحَرَمُ حَرَمُكَ وَالْعَبْدُ عَبْدُكَ وَهذا مَقامُ الْعائِذِ بِكَ الْمُسْتَجِيرِ بِكَ مِنَ النَّارِ فَأعْتِقْنِي وَوَالِدَيَّ وَأهْلِي وَوُلْدِي وَإخْوانِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنَ النَّارِ يا جَوادُ يا كَريمُ » .
و وقتي كه به حجر اسماعيل رسيد رو به ناودان و سر را بلند كند و بگويد :
« أللَّهُمَّ أدْخِلْنِي الْجَنَّةَ وَأجِرْنِي مِنَ النَّارِ بِرَحْمَتِكَ وَعافِنِي مِنَ السُّقْمِ وَأوْسِعْ عَلَيَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلالِ وَادْرَأْ عَنِّي شَرَّ فَسَقَةِ الجِنِّ وَالاْنْسِ وَشَرَّ
142 |
فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ » .
و چون از حجر بگذرد و به پشت كعبه برسد ، بگويد :
« يا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ ياذَا الْجُودِ وَالْكَرَمِ إنَّ عَمَلِي ضَعِيفٌ فَضاعِفْهُ لِي وَتَقَبَّلْهُ مِنِّي إنَّكَ أ نْتَ السَّمِيْعُ الْعَلِيْمُ » .
و چون به ركن يماني برسد دست به دعا بردارد و بگويد :
« يا أللهُ يا وَلِيَّ الْعافِيَةِ وَخَالِقَ الْعافِيَةِ وَرَازِقَ الْعافِيَةِ وَالْمُنْعِمُ بِالْعافِيَةِ وَالْمَنّانُ بِالعافِيَةِ والمُتَفَضِّلُ بِالْعافِيَةِ عَلَيَّ وَعَلي جَمِيعِ خَلْقِكَ يا رَحْمنَ الدُّنْيا وَالآخِرَةِ وَرَحيْمَهُما صَلِّ عَلي مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَارْزُقْنَا الْعافِيَةَ وَتَمامَ الْعافِيَةِ وَشُكْرَ الْعافِيَةِ في الدُّنْيا وَالآخِرَةِ يا أرْحَمَ الرَّاحِمِيْنَ » .
پس سر به جانب كعبه بالا كند و بگويد :
« اَلْحَمْدُ للهِ الَّذي شَرَّفَكِ وَعَظَّمَكِ ، وَالْحَمْدُ للهِ الَّذي بَعثَ مُحَمَّداً نَبِيّاً وَجَعَلَ عَليّاً اِماماً . أللَّهُمَّ اهْدِ لَهُ خِيارَ خَلْقِكَ وَجَنَّبْهُ شِرارَ خَلْقِكَ » .
و چون ميان ركن يماني و حجر الأسود برسد ، بگويد :
« رَبَّنا آتِنا في الدُّنيا حَسَنَةً وَفِي الاْخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ النَّارِ » .
و در شوط هفتم ، وقتي كه به مستجار ( 1 ) رسيد ، مستحب است دو دست خود را بر ديوار خانه بگشايد و شكم و روي خود را به ديوار كعبه بچسباند و بگويد :
« أللَّهُمَّ الْبَيْتُ بَيْتُكَ وَالْعَبْدُ عَبْدُكَ وَهذا مَكانُ الْعائِذِ بِكَ مِنَ النَّار » .
پس به گناهان خود اعتراف نموده و از خداوند عالم آمرزش بطلبد كه ان
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . مستجار در پشت كعبه در نزديك ركن يماني برابر در خانه كعبه قرار دارد .
143 |
شاء الله تعالي مستجاب خواهد شد ، بعد بگويد :
« أللَّهُمَّ مِنْ قِبَلِكَ الرَّوْحُ وَالْفَرَجُ وَالْعافِيَةُ . أللَّهُمَّ إنَّ عَمَلِي ضَعيْفٌ فَضاعِفْهُ لِي وَاغْفِرْ لي مَا اطَّلَعْتَ عَلَيْهِ مِنِّي وَخَفِيَ عَلي خَلْقِكَ أسْتَجِيرُ بِاللهِ مِنَ النَّارِ » .
و آنچه خواهد دعا كند و ركن يماني را استلام كند و به نزد حجر الأسود آمده و طواف خود را تمام نموده و بگويد :
« أللَّهُمَّ قَنِّعْنِي بِما رَزَقْتَني وَبارِكْ لِي فِيما آتَيْتَني » .
و براي طواف كننده مستحب است در هر شوط ، اركان خانه كعبه و حجر الأسود را استلام نمايد و در وقت استلام حجر بگويد ( 1 ) :
« أمانَتي أدَّيْتُها وَمِيثاقي تَعاهَدْتُهُ لِتَشْهَدَ لِي بِالْمُوافاةِ » .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . آية الله مكارم : انجام بعضي از اين مستحبات در زمان ما و در ازدحام جمعيّت براي بسياري از مردم غير ممكن است ، بنابراين آنچه را ممكن است انجام مي دهد و آنچه را نمي توان انجام داد ، هرگاه نيّت انجام آن را داشته باشد ، خداوند مطابق نيّتش پاداش به او خواهد داد ، بنابراين اصرار بر مزاحمت ديگران نبايد داشته باشد .
144 |
5
†
نماز طواف
سوم از واجبات عمره نماز طواف است .
[ 393 ] م ـ واجب است بعد از تمام شدن طواف عمره ، دو ركعت نماز بخواند ؛ مثل نماز صبح . ( مناسك ، مسأله 773 )
[ 394 ] م ـ مي تواند نماز طواف را با هر سوره اي كه خواست بخواند ، مگر سوره هاي سجده ، ( 1 ) و مستحب است در ركعت اول ، بعد از « حمد » ، سوره « قل هو الله احد » و در ركعت دوم ، سوره « قل يا أيها الكافرون » را بخواند . ( مناسك ، مسأله 774 )
[ 395 ] م ـ جايز است نماز طواف را بلند بخواند مثل نماز صبح ، يا آهسته مثل نماز ظهر . ( مناسك ، مسأله 775 )
[ 396 ] م ـ شك در ركعات نماز طواف موجب بطلان نماز است ( 2 ) و بايد اعاده
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 ـ آية الله سيستاني : قرائت سوره هاي سجده در نماز جايز است ، ولي اگر سجده را انجام داد نماز باطل مي شود مگر اينكه سهواً سجده كند و اگر سجده نكند نماز صحيح است ولي گناه كرده است و اگر قبل از آيه سجده ، به سوره اي ديگر عدول كند اشكال ندارد هر چند عمداً شروع كرده باشد .
2 ـ آية الله بهجت : بعد از استقرار آن به تروّي علي الأحوط ، و اظهر اعتبار ظنّ در ركعات است مثل ظنّ در افعال ؛ چه ظنّ به وجود باشد يا عدم ، به مصحّح باشد يا مبطل ، به ركن باشد يا غير آن ، در محل شك و يا نسيان باشد يا خارج از محل . پس لوازم آن از تدارك يا بطلان يا عدم تدارك را مترتّب مي كند ، اگر چه احتياط در اعاده است في الجمله ، در صورت تعلّق ظنّ به فعل كه تدارك نمي كند مگر در موردي كه انجام دادن آن مبطل نباشد يقيناً .
145 |
كند و بعيد نيست اعتبار ظنّ در ( 1 ) ركعات و در ظن در افعال ( 2 ) احتياط كند . و در احكام ، اين نماز با نماز يوميه مساوي است . ( مناسك ، مسأله 776 و سؤال 820 )
[ 397 ] م ـ احوط آن ( 3 ) است كه بعد از طواف ، مبادرت به نماز كند و زود بجا آورد . و ميزان ، مبادرت عرفيه است ، به طوري كه به نظر عرف بين آن دو فاصله نشود و اگر به قدري فاصله اندازد كه موالات عرفيه به هم بخورد ، طواف و نمازش صحيح است . ( 4 ) ( مناسك ، مسأله 777 )
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 ـ آية الله مكارم : احتياط واجب اعاده بعد از اتمام است .
2 ـ آيات عظام تبريزي ، خويي ، سيستاني : ظن در افعال ، حكم شك را دارد .
آية الله گلپايگاني ، آية الله فاضل : ظن در افعال معتبر است .
3 ـ آية الله تبريزي ، آية الله خويي : بايستي بعد از طواف ، مبادرت به نماز كند ، كه در عرف نگويند بين آنها فاصله شده و آية الله خويي اضافه نموده اند كه : فصل بين طواف و نماز طواف مبطل طواف است و اگر تدارك نشود حج باطل مي شود . ( استفتائات ، ص246 ، س730 ) .
آية الله سيستاني : به اين معني كه به نظر عرف ، بين آن دو فاصله اي نباشد ، ولي فاصله به مقدار ده دقيقه براي استراحت يا يافتن جاي مناسب و مانند آن اشكال ندارد ولي كاري ديگر مانند نماز قضا به احتياط واجب نبايد انجام دهد .
آية الله فاضل : اقوي مبادرت به نماز است و در صورتي كه عالماً و عامداً اخلال به فوريت كند ظاهراً طواف باطل مي شود و اگر تدارك نكند و وقت بگذرد حج نيز باطل است .
4 . آية الله سيستاني : فاصله انداختن به مقدار ده دقيقه براي استراحت ، يا تحصيل جاي مناسبي براي نماز ، مُخلّ به مبادرت نيست ، ولي به كارهايي جداي از نماز طواف ، مثل خواندن نماز قضا و مانند آن مشغول نشود و اگر عمداً اخلال به مبادرت نمود ، احتياطاً طواف را هم اعاده كند .
آية الله فاضل : ظاهراً مقدار فاصله مخلّ به موالات عرفيه نسبت به افراد و هنگام ازدحام و غير آن فرق مي كند . و به طور كلّي فاصله از ده تا پانزده دقيقه براي استراحت و رفع خستگي و تطهير مخلّ نيست . و اگر عمداً موالات را به هم زد احتياطاً طواف را هم اعاده كند .
آية الله گلپايگاني : احتياط در ترك آن و مبادرت به نماز طواف است .
آية الله تبريزي : با فوت موالات عرفي ، احتياطاً نماز را بخواند و بعد طواف و نماز را اعاده كند .
آية الله خويي : بايد اعاده نمايد . ( استفتائات )
146 |
[ 398 ] م ـ انجام نماز مستحبي يا عبادت ديگر بين طواف و نماز آن ، تا وقتي كه موالات عرفيه به هم نخورده مانعي ندارد . ( 1 ) ( مناسك س 820 و807 )
[ 399 ] م ـ واجب است اين نماز ( 2 ) نزد مقام ابراهيم واقع شود و احتياط ( 3 ) واجب آن است كه پشت مقام به جا آورد [ به طوري ] كه سنگي كه مقام است بين او و خانه كعبه واقع شود و بهتر آن است كه هرچه ممكن باشد نزديكتر بايستد ، ليكن نه به طوري كه مزاحمت با سايرين كند . ( مناسك ، مسأله 778 )
[ 400 ] م ـ دراين كه نماز طواف نزد مقام و پشت مقام باشد ملاك نظر عرف است ، يعني بايد به طوري باشد كه عرفاً بگويند نماز را نزد مقام و پشت مقام
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . نظرآية الله سيستاني در مسأله قبل گذشت .
2 ـ آية الله گلپايگاني : بنابر احتياط واجب نزد مقام واقع شود .
3 ـ آية الله تبريزي : احوط بلكه اظهر آن است . . . .
آية الله خامنه اي : واجب است اين نماز ، پشت مقام ، نزديك به آن خوانده شود به شرط اين كه مزاحمت براي ديگران نباشد .
آية الله مكارم : واجب است نماز طواف را در صورت امكان پشت مقام ابراهيم ( عليه السلام ) بجا آورد .
147 |
خوانده ست و حدّ مشخصي ندارد . ( مناسك س 819 )
[ 401 ] م ـ اگر به واسطه زيادي جمعيت نتوانست پشت مقام بايستد ؛ به طوري كه گفته شود نزد مقام نماز مي كند به واسطه دوري زياد ، ( 1 ) در يكي از دو جانب به جا ( 2 ) آورد در جايي كه گفته شود نزد مقام نماز مي خواند . ( مناسك ، مسأله 779 )
[ 402 ] م ـ اگر ممكن نشد در دو جانب نزد مقام نماز را به جا آورد ، بايد ملاحظه نزديكتر را بكند از ميان دو جانب و پشت مقام ، و اگر سه طرف مساوي باشند ، در پشت نماز بخواند و در دو طرف كافي نيست و اگر دو طرف نزديك تر
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 ـ آية الله نوري : در هر نقطه اي از مسجدالحرام نماز طواف را بخواند مجزي است هر چند بهتر است كه نسبت به مقام حضرت ابراهيم ، الأقرب فالأقرب ( هر چه نزديكتر باشد بهتر است ) را مراعات كند .
آية الله خامنه اي : در هر نقطه اي كه خلف صدق كند كافي است اگر چه از مقام دور باشد بلكه در اين صورت صحت نماز در هر جاي مسجد الحرام بعيد نيست .
2 ـ آية الله بهجت : در صورت عدم تمكّن و بُعد مفرط ، در يكي از دو جانب آن بجا آورد .
آية الله تبريزي : نماز بايد پشت مقام باشد و در نزديكي آن و در صورت عدم تمكّن از نزديكي مقام ، با مراعات الأقرب فالأقرب به مقام بنا بر احتياط ، پشت مقام مي تواند بجاآورد .
آية الله خويي : در صورت عدم تمكّن از نماز نزديك مقام ، مي تواند با رعايت الأقرب فالأقرب دورتر نماز بخواند ولي به هر حال بايد پشت مقام باشد .
آية الله سيستاني : و اگر نتواند پشت مقام و نزديك به آن بجا آورد ، احتياط واجب آن است كه هم آن را در نزديكي اش ؛ چه در سمت راست باشد و يا چپ ، و هم دور از آن ولي پشت مقام بجا آورد و اگر نتواند آن دو را بجا آورد ، هر كدام كه ممكن است انجام دهد و اگر نتواند هيچكدام را انجام دهد ، در هر جاي مسجد كه شده انجام دهد و بنابر احتياط مستحب رعايت كند هرچه به مقام نزديكتر باشد و اگر پس از آن ، تا زماني كه وقت سعي تنگ شود توانست نزديك به مقام و پشت آن نماز را اعاده كند ، احتياط مستحب اعاده آن است .
148 |
از پشت باشند به مقام ولكن هيچ كدام نزد مقام نباشد بعيد نيست جايز بودن اكتفا به پشت ، لكن احتياط آن است كه يك نماز در پشت مقام بخواند و يك نماز در يك طرف با ملاحظه نزديكتري و احوط اعاده نماز است در صورت امكان در پشت مقام تا وقتي كه وقت تنگ نشده براي سعي . ( مناسك ، مسأله 780 )
[ 403 ] م ـ اگر با علم و عمد نماز طواف را ترك كرد يا آن را باطل انجام داد و سعي و تقصير نمود ، بايد نماز طواف و سعي و تقصير را اعاده نمايد و تا انجام نداده ، دراحرام عمره باقي مي ماند . ( 1 ) ( مناسك س 794 )
[ 404 ] م ـ اگر كسي نماز طواف واجب را فراموش كند ، بايد هر وقت كه يادش آمد در مقام ابراهيم ( عليه السلام ) بجا آورد و به همان دستوري كه در مسأله 406 به بعد ذكر شده عمل نمايد . ( مناسك ، مسأله 782 )
[ 405 ] م ـ اگر نماز طواف را فراموش كند و در بين سعي بين صفا و مروه يادش بيايد ، از همانجا سعي را رها كند و برگردد ، دو ركعت نماز را بخواند ، بعد از آن ، سعي را از همانجا ( 2 ) تمام كند . ( مناسك ، مسأله 783 )
[ 406 ] م ـ شخصي كه نماز را فراموش كرده و ساير اعمال را كه بعد از نماز بايد عمل كند ، عمل كرده ، اعاده آنها ظاهراً لازم نباشد ، اگرچه احتياط استحبابي در اعاده است . ( مناسك ، مسأله 784 )
[ 407 ] م ـ اگر برگشتن به مسجد الحرام مشكل باشد از براي شخصي كه نماز را
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . آية الله سيستاني ، فاضل : به احتياط واجب بايد طواف را نيز اعاده كند .
آية الله خويي : بايد طواف را اعاده نمايد .
آية الله تبريزي : با فوات موالات عرفي احتياطاً نماز را بخواند و بعد طواف و نماز را اعاده كند .
2 ـ آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : در صورت تجاوز از نصف ، بقيه سعي را و در كمتر از نصف ، همه آن را مجدداً بجا آورد . ( آداب و احكام حج ، مسأله 641 ) .
149 |
فراموش كرده ، بايد هرجا ( 1 ) يادش آمد نماز را بجا آورد ، اگرچه در شهر ديگر باشد و برگشتن به حرم لازم ( 2 ) نيست ، اگرچه آسان باشد . ( مناسك ، مسأله 785 )
[ 408 ] م ـ اگر كسي اين نماز را بجا نياورد و بميرد ، واجب است بر پسر بزرگِ ( 3 ) او ، كه آن را قضا كند ؛ به نحوي كه در كتاب « صلات » تفصيل داده شده است . و اگر ديگري بجا آورد كافي است . ( مناسك ، مسأله 786 )
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 ـ آية الله خامنه اي : اگر از مكّه دور نشده و برگشتن و انجام نماز در محلّش براي او مشكل نيست ، بايد برگرددبه مسجدالحرام ودر محلّش بجاآورد واگر از مكّه دور شده ، در همانجايي كه يادش آمد بجا آورد .
آية الله سيستاني : اگر بعد از بيرون رفتن از مكه يادش بيايد ، احتياط واجب آن است كه برگردد و نزد مقام نماز بجاي آورد و اگر برگشتن براي او مشقت دارد نماز را در همان موضعي كه يادش آمده انجام دهد و لازم نيست براي انجام نماز به حرم برگردد ، گرچه ميسور باشد .
آية الله فاضل : اگر در منا باشد مخير است بين خواندن نماز در منا و استنابه و الاّ در هر جا كه هست همانجا نماز بخواند گرچه جوازِ گرفتنِ نايب هم بعيد نيست .
2 ـ آية الله بهجت : و احوط آن است برگردد به حرم اگر دشوار نباشد و آنهارا بجا آورد و بعضي در صورت تعذر برگشتن به مقام ، استنابه را لازم دانسته اند بنابراين ، احوط جمع است ميان قضاي آنها ، در هرجا كه متذكر شود و گرفتن نايب كه آنها را در مقام بجاي آورد .
آيات عظام تبريزي ، خويي ، فاضل : احوط و اولي اين است برگشته و نماز را در حرم بجا آورد .
آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : و بهتر است نايب هم بگيرد تا خلف مقام براي او بجا آورد ،3 ـ آية الله بهجت : بر وليّ او لازم است آن را قضا كند .
آية الله سيستاني : بنابر احتياط واجب بايد پسر بزرگترش ، آن را از طرف پدر قضا كند .
آية الله مكارم : و اگر ديگري نيز بجا آورد كفايت مي كند .
150 |
[ 409 ] م ـ جاهل به مسأله ، در احكامي كه براي ناسي ذكر شد ، شريك است با او . ( مناسك ، مسأله 787 )
[ 410 ] م ـ واجب است بر هر مكلفي كه نماز خود را ياد بگيرد و قرائت و ذكرهاي واجب را پيش كسي درست كند كه تكليف الهي را به طور صحيح بجا آورد ، خصوصاً كسي كه مي خواهد به حج برود بايد نماز را تصحيح كند ، چون بعضي گفته اند ( 1 ) اگر نماز او درست نباشد عمره او باطل است و همچنين حج نيز باطل است . پس علاوه بر آنكه به اين قول ، از حجّة الاسلام برائت ذمّه پيدا نمي كند ، ممكن است چيزهايي كه در احرام بر او حرام شده بود ؛ مثل زن و چيزهايي كه گذشت ، بر او حلال نشود . ( 2 ) ( مناسك ، مسأله 788 )
[ 411 ] م ـ اگر شخصي نتوانست قرائت يا ذكرهاي واجب را ياد بگيرد ، بايد نماز را به هر ترتيبي كه مي تواند خودش به جا آورد و كافي است و اگر ممكن است ، كسي را بگمارد كه نماز را تلقين او كند و احتياط آن است كه در مقام ابراهيم به شخص عادلي اقتدا كند ، ليكن ( 3 ) اكتفا به نماز جماعت نكند ؛ چنانكه نايب گرفتن نيز كافي نيست . ( 4 ) ( مناسك ، مسأله 789 )
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 ـ آية الله تبريزي : اگر با فرض تمكّن ، به طور ملحون نماز بخواند نمازش باطل ، است مگر اين كه جاهل قاصر يا معتقد به صحّت قرائت باشد و در فرض تعمّد حجّش باطل مي شود .
آية الله خويي : اگر در زماني كه نماز خواند مي توانست صبر كند و قرائتش را تصحيح نمايد و مع ذلك با قرائت ملحون نماز بخواند نمازش باطل است مگر جاهل قاصر باشد و در فرض تعمّد حجّش باطل مي شود .
2 ـ آية الله مكارم : البته دقّت هاي علماي تجويد شرط نيست ، همين اندازه كه عربي صحيح صدق كند كافي است .
3 ـ آية الله بهجت : و اگر ممكن شود ، نماز طواف را در مقام به جماعت بخواند و در صورت عدم امكان جماعت ، عمل به وظيفه يوميّه كافي است .
4 ـ آية الله خامنه اي : مشروعيّت جماعت در نماز طواف ثابت نيست ، پس به هر نحو مي تواند خودش بخواند و احتياطاً نايب هم بگيرد .
آية الله سيستاني : اگر نتواند قرائت خود را تصحيح كند ، هر چند در اثر مسامحه و سهل انگاري ، ولي مقدار زيادي از سوره حمد را بتواند به طور صحيح بخواند ، خواندن حمد به همين صورت كافي است و اگر نتواند ، به احتياط واجب مقداري از قرآن را كه مي تواند صحيح بخواند به آن اضافه كند و اگر نتواند ، تسبيح بگويد و اگر وقت براي يادگرفتن همه حمد نباشد اگر به مقدار معتنابه ياد بگيرد كافي است و اگر نتواند ، مقداري از قرآن را بخواند كه عرفاً قرآن خواندن صدق كند و اگر نتواند ، تسبيح بگويد و امّا سوره از جاهلي كه نتواند ياد بگيرد ساقط است .
آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : اگر ياد گرفتن قرائت و احكام واجبه نماز ممكن نشود ، نماز طواف را به جماعت بخواند ولي اكتفا به آن اشكال دارد و واجب است به طور فرادي نيز بخواند و اگر نايب هم بگيرد جهت نماز ، بهتر و مطابق با احتياط است .
آية الله مكارم : نماز جماعت و گرفتن نايب لزومي ندارد .