بخش 8

176

واجب مي شود ، نمي تواند شخص كفاره دهنده از گوشت آنها بخورد ^{( 1 )} و اما از قرباني استحبابي جايز است بخورد . ( مناسك م 1328 )

مصرف كفارات

[ 493 ] م ـ مصرف كفارات : فقرا و مساكين هستند . ^{( 2 )} ( مناسك م 1329 )

[ 494 ] م ـ كفارات را نمي توان براي فقرائي كه نفقه آن ها بر كفاره دهنده واجب است مصرف نمود ( مناسك م 1353 )

تخيير بين قصر و تمام در مكه و مدينه

[ 495 ] م ـ تخيير بين قصر و اتمام در مكه و مدينه اختصاص ^{( 3 )} به مسجد الحرام

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله تبريزي ، آية الله خويي : عيبي ندارد كه مقداري از آن را خودش بخورد و قيمت آن را براي فقرا به عهده بگيرد .

آية الله سيستاني ، آية الله فاضل : و احتياط اين است كه خود كفاره دهنده از آن نخورد و اگر خورد احتياط اين است كه قيمت مقداري را كه خورده به فقرا صدقه بدهد . ( و آية الله فاضل اضافه مي فرمايند : و نزديكان او نيز اگر فقير نيستند از آن نخورند ) .

2 ـ آية الله تبريزي ، آية الله خويي : بايد مؤمن باشند .

آية الله سيستاني : بايد مسلمان بلكه به احتياط واجب مؤمن باشند مگر اينكه مؤمن مستحق پيدا نشود كه مي توان به ضعفاي غير ناصبي داد .

آية الله فاضل : مصرف كفّاره ، فقير مؤمن غير سيد است . بلي اگردهنده آن سيدباشدمي تواند كفّاره خود را به سيّد فقير بدهد .

آية الله گلپايگاني : متن مطابق احتياط است .

آية الله مكارم : احتياط آن است كه كفاره غير سادات به سادات داده نشود .

3 ـ آية الله بهجت : مسافر مي تواند در مسجد الحرام و مسجد پيغمبر ( صلّي الله عليه وآله ) و . . . نمازش را تمام بخواند و احتياط در اين است كه نماز را شكسته بخواند ولي اگر بخواهد در جايي كه اوّل جز و اين مسجد نبوده و بعد به اين مساجد اضافه شده نماز بخواند ، احتياط واجب آن است كه شكسته بخواند .

آية الله تبريزي : در همه مكه و مدينه قديم مي تواند قصر و تمام بخواند . ( استفتائات ، س 129 ) .

آيات عظام خامنه اي ، سيستاني ، صافي ، فاضل ، گلپايگاني ، مكارم ، نوري : مي تواند در تمامي دو شهر مكه و مدينه نماز را تمام بخواند و اختصاص به مسجد الحرام و مسجد النبي ندارد .

آية الله خويي : ظاهراً اختصاص ندارد ، بلكه اين حكم در شهر قديمي مكه و مدينه جاري است . ( منهاج الصالحين ، مسأله 925 ) . [ قيد قديمي در منهاج نيست بلكه در استفتائات و در بعض مناسك مذكور است ] .

177

و مسجد النبي دارد و در تمام مكه و مدينه جاري نيست بلي اختصاص به مسجد اصلي ندارد و در جاهاي توسعه داده شده مسجد هم جاري است ، هرچند احتياط ، اقتصار بر مسجد اصلي است پس در تمام مسجد فعلي مسافر مي تواند نماز را تمام بخواند همانطور كه مي تواند شكسته بخواند . ( مناسك م 1316 )

178

مسائل متفرقه

[ 496 ] م ـ وقتي كه در مسجد الحرام يا مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) نماز جماعت منعقد شد مؤمنين نبايد از آنجا خارج شوند ^{( 1 )} و نبايد از جماعت تخلف كنند و بايد با ساير مسلمين به جماعت نماز بخوانند . ( مناسك م 1313 )

[ 497 ] م ـ نمازي كه با جماعت اهل تسنن خوانده مي شود صحيح است و نياز به اعاده ندارد . ^{( 2 )} ( مناسك م 1313ـ 1339 )

[ 498 ] م ـ در مكه و مدينه در مسافرخانه و هتل نبايد نماز را به جماعت بخوانند ^{( 3 )} و مي توانند در جماعت ساير مسلمين در مساجد شركت كنند و نماز را به جماعت بخوانند .

[ 499 ] م ـ نمازي كه با اهل تسنن خوانده شود اگر معلوم نيست با نظر اهل تسنن هم موافق باشد مثل اين كه در آن ، به پشت نماز گزاران صف جلو سجده شود و يا

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله بهجت ، صافي : اگر كار ضروري ندارند خارج نشوند واگر ضرورتي ايجاب كرد مانعي ندارد .

2 . آيات عظام بهجت ، تبريزي ، سيستاني : در صورتي كه حمد و سوره را براي خود آهسته قرائت كند واگر نمي شود به نحو حديث نفس بخواند و در نماز جمعه بعد از فراغ بايد آن را اعاده كند .

آية الله گلپايگاني : اگر ضرورت باشد مجزي است و در غير ضرورت ، شركت در جماعت آنان خوب است ، لكن با تمكن ، نماز را با شرايط كامل اعاده كند .

آية الله صافي : اگر ضرورت باشد يا موجب تأليف قلوب آنها و دفع اتهام از شيعه باشد گرچه اعاده آن موافق احتياط است .

3 . آيات عظام بهجت ، صافي ، گلپايگاني : در صورتي كه مفسده داشته باشد

آية الله فاضل : در صورتي كه خلاف تقيه و لوتقيه مداراتي باشد .

آية الله سيستاني : در صورتي كه خلاف تقيه باشد .

179

اتصال صفوف به نحوي كه آنان لازم مي دانند مراعات نشود بايد آن نماز را اعاده كند . ( مناسك م 1339 )

[ 500 ] م ـ در نماز جماعت اهل تسنن در مسجد الحرام كه صف هاي آن دائره اي شكل است زائرين نيز اگر به صورت دائره اي بايستند نياز به اعاده ندارد . ^{( 1 )} ( مناسك س 1336 )

[ 501 ] م ـ در مواردي كه نماز جماعت اهل تسنن صحيح است لازم نيست ^{( 2 )} اتصال صفوف به نحوي باشد كه شيعه آن را معتبر مي داند ، بلكه اگر جماعت به نظر اهل تسنن صحيح باشد كافي است ( مناسك ، استفتاءات جديد 20ـ و س 1339ـ جامع الفتاوي عمره م 501 )

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله بهجت : با انحفاظ نسبت در صف مأمومين با امام ، با انحفاظ نسبت امام به كعبه ، اگر محفوظ باشد تا تمام دور حتّي اطراف حجر اسماعيل ( عليه السلام ) و عدم حائل بين هر مأموم و آنكه به او متّصل است ، دور نيست تصحيح نماز جماعت به طور استداره در اطراف كعبه يا مسجد و در امام غير مرضيّ مراعات وظيفه منفرد لازم است . . ( ذخيره ، ج2 ، ص231 )

آية الله خامنه اي : نماز كساني كه پشت سر يا دو طرف امام ايستاده اند صحيح است لكن نماز افرادي كه روبروي امام قرار دارند صحيح نيست .

آيات عظام صافي ، گلپايگاني ، مكارم : نماز به نحو استداره مانعي ندارد ولي بنابر احتياط بايد به حسب دايره مقدم بر امام نباشد و همچنين بنابر احتياط با مراعات قيد قبلي نزديكتر از امام به كعبه هم نباشد . ( العروة الوثقي ، ج1 ، ص783 مسأله 25 شرايط الجماعة ) .

آية الله فاضل : اگر به جهت تقيّه خوانده باشد اعاده ندارد و در غير مورد تقيه استداره جايز نيست .

2 . آية الله مكارم : در صورت امكان بايد اتصال صفوف مراعات شود .

آية الله فاضل : اگر هنگام اقامه جماعت اتفاقاً در جايي بود كه اتصال برقرار نيست همانجا اقتدا كند و صحيح است ولي در حال اختيار و با وسعت وقت درآنجا نماند .

آية الله نوري : لازم است اتصال صفوف را مراعات كنند .

180

[ 502 ] م ـ در شب هاي مهتابي ، نماز صبحي را كه با جماعت ساير مسلمين مي خواند صحيح است و نياز نيست بعد از روشن شدن هوا دوباره بخواند ^{( 1 )} ( مناسك س 1343 )

سجده بر فرش و مانند آن

[ 503 ] م ـ در مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) سجده كردن روي فرش هاي مسجد مانع ندارد ^{( 2 )} و مهر گذاشتن جايز نيست و لازم نيست ^{( 3 )} در جايي كه سنگ است نماز بخوانند و لازم نيست حصير يا نحو آن با خود ببرند ، ولي اگر مراعات كنند كه موجب وهن نشود و حصير براي جانماز با خود داشته باشند و روي آن نماز بخوانند ، به طوري كه متعارف ساير مسلمين است اشكال ندارد ، ليكن تأكيد مي شود از عملي كه موجب هتك و انگشت نما شدن باشد اجتناب

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آيات عظام بهجت ، خامنه اي ، خويي ، سيستاني ، صافي ، فاضل ، مكارم ، گلپايگاني ، نوري : فرقي ميان شب هاي مهتابي و غير مهتابي نيست .

2 ـ آيات عظام بهجت ، خوئي ، سيستاني : اگر در آن مكان ، تمكن از سجود بر آنچه سجود بر آن جايز است ندارد ، سجده صحيح است .

آية الله سيستاني : اگر تقيه اقتضا كند و در همانجا مايصحّ السجود عليه نباشد ، سجده صحيح است و لازم نيست از آنجا منتقل شود به جاي ديگر .

آية الله فاضل : اگر مخالف تقيه نباشد و موجب هتك و انگشت نما شدن نشود بايد در محلّي كه بتواند پيشاني او در محلّ سجده بر سنگ هاي مسجد قرار گيرد سجده نمايد .

آية الله گلپايگاني : سجده روي فرش هاي مسجد در صورت تقيه مانع ندارد . ( استفتائات ويژه حج ، ص 30 ، مسأله 52 ) .

3 ـ آية الله تبريزي : در صورت تمكّن لازم است . . . .

آية الله صافي ، آية الله گلپايگاني : اگر فرادي مي خواند و ضرورتي نباشد نبايد به فرش سجده كند و اگر به جماعت مي خواند سجده بر فرش در مواردي كه به خاطر تقيّه ضرورت داشته باشد ، مانع ندارد و حكم لزوم اعاده و عدم آن در مسأله 503 گذشت .

181

نمايند . ( مناسك م 1334 )

[ 504 ] م ـ سجده كردن بر پشت دست صحيح نيست بنابراين كسي كه در مسجد الحرام و مسجد النبي به پشت دست سجده كند بايد نماز خود را اعاده كند مگر اين كه جاهل قاصر باشد ^{( 1 )} و اگر نماز طواف را به اين كيفيت خوانده حكم كسي را دارد كه نماز طواف را ترك كرده مگر اين كه جاهل قاصر باشد كه نمازش صحيح است . ( مناسك س 1342 )

[ 505 ] م ـ در مسجد الحرام و مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) و ساير مساجد اگر نماز مغرب را با جماعت اهل تسنن بخواند كافي است هر چند حُمره مشرقيه زائل نشده باشد ^{( 2 )} و مي تواند بلافاصله بعد از آن نماز عشاء را بخواند ولي اگر وقت عشاء داخل نشده بايد صبر كند . ( مناسك س 1341 )

احكام مسجد الحرام و مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله )

[ 506 ] م ـ در مسجد الحرام و مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) حائض و جنب نمي توانند از قسمت هاي توسعه يافته ^{( 3 )} نيز عبور نمايند . ( مناسك س 1340 )

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آيات عظام خويي ، صافي ، گلپايگاني : جاهل قاصر مستثني نشده است .

آية الله تبريزي : نماز باطل است و بايد اعاده كند و اگر نماز طواف را هم به اين صورت خوانده حكم نسيان نماز طواف را دارد چنان چه متمكن است پشت مقام ابراهيم اعاده كند و اگر متمكن نيست مي تواند درجاي خود اعاده كند .

آية الله بهجت : نماز طواف را خود يا نائبش اعاده كند .

2 . آية الله بهجت ، مكارم : استتار قرص كافي است و وقت داخل شده است .

آية الله سيستاني : اگر قبل از دخول وقت با آن هانماز بخواند كافي نيست .

آية الله خويي : فتواي ايشان در دست نيست .

3 . آية الله بهجت : حكم ساير مساجد را دارد .

آية الله تبريزي : بنابر احتياط .

182

[ 507 ] م ـ كسي كه در مسجد الحرام يا مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) جنب شده ، اگر امكان تيمم باشد و تيمم كردن كمتر از خارج شدن از مسجد وقت مي گيرد بايد براي خروج ، تيمم بدل از غسل جنابت كند و سپس خارج شود و اگر بيشتر وقت مي گيرد بايد فوراً از مسجد خارج شود . ( مناسك س 1348 )

اشياء پيدا شده در حرم

« لقطه حرم »

[ 508 ] م ـ اگر در حرم چيزي پيدا كرد ، برداشتن آن كراهت شديد دارد ، بلكه احتياط ^{( 1 )} در برنداشتن است . ^{( 2 )}

[ 509 ] م ـ اگر « لقطه » حرم را برداشت ، و از يك درهم كمتر باشد مي تواند ^{( 3 )} قصد تملك آن را بكند و آن را مصرف كند و ضامن صاحبش نيست و چنانچه تملك نكرد و تفريط نكرد ضامن نيست ، ولي اگر بدون تملك نگاه داشت و در نگاهداري كوتاهي و تفريط كرد ضامن است ، ^{( 4 )} و اگر قصد تملك كرد و صاحبش قبل از تلف شدن پيدا شد بايد آن را به صاحبش رد كند به احتياط واجب . ^{( 5 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آيات عظام فاضل ، مكارم : اين احتياط ترك نشود .

2 ـ آية الله خويي ، آية الله فاضل : بنابر احتياط بايد عوض صاحبش به مؤمن فقير صدقه بدهد و حق تملك ندارد .

3 ـ آية الله سيستاني : بنابر احتياط واجب بايد از طرف صاحبش صدقه بدهد و هر وقت صاحبش پيدا شد چنانچه به صدقه دادن راضي نشود عوض آن را به او بدهد . ( توضيح المسائل ، م 2574 ) .

4 ـ آية الله مكارم : بنابر احتياط واجب .

5 ـ آية الله گلپايگاني : بايد به صاحبش رد كند بنابر احتياط اگر اقوي نباشد ( وسيلة النجاة ، ج 2 ، ص 326 )

183

[ 510 ] م ـ اگر لقطه را كه در حرم برداشت ، يك درهم يا بيشتر ارزش داشت ^{( 1 )} ، بايد يك سال تعريف كند واز صاحبش جستجو كند ، پس اگر نيافت او را بعداز يك سال ، مخير است بين دو امر ^{( 2 )} :

يكي آنكه آن را براي صاحبش حفظ كند ، در اين صورت اگر در نگاهداري كوتاهي نكرد ضامن نيست در صورت تلف .

دوم آنكه براي صاحبش صدقه بدهد ، لكن اگر صاحبش پيدا شد و راضي به صدقه نشد بايد عوضش را به او بدهد ^{( 3 )} و جايز نيست آن را تملك كند و اگر تملك كند مالك نمي شود و ضامن هم مي شود .

ساير مسائل متفرقه

[ 511 ] م ـ برداشتن سنگ هاي صفا و مروه جايز نيست ^{( 4 )} ، ولي اگر برداشت ، لازم نيست آن را برگرداند و اما برداشتن سنگ و خاك از ساير مشاعر مثل مشعرالحرام و مني و عرفات مانعي ندارد . ^{( 5 )} ( مناسك س 1347ـ استفتاءات

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله سيستاني ، آية الله صافي : به احتياط واجب بايد صدقه بدهد .

2 ـ آية الله خويي : بنا بر احتياط بايد عوض صاحبش صدقه بدهد و حق تملك ندارد . ( منهاج الصالحين ، ج 2 ، ص 646 )

آية الله سيستاني : احتياط واجب آن است كه تصدق كند . ( توضيح المسائل ، م 2577 ) .

آية الله مكارم : هرگاه احتمال قابل توجه در مورد پيدا شدن صاحبش نمي دهد صدقه بدهد .

3 ـ آية الله گلپايگاني : و همچنين مي تواند آن را تحويل حاكم شرع بدهد . ( وسيلة النجاة ، ج 2 ، ص 326 ) .

آية الله مكارم : بنابر احتياط واجب .

4 . آية الله سيستاني : شكستن جايز نيست ولي برداشتن آنچه جدا شده مانعي ندارد .

آية الله خويي : فتواي ايشان در دست نيست .

5 . آية الله صافي ، گلپايگاني : بنابر احتياط از آوردن خاك و ريگ حرم خودداري شود و اگر آورده در صورت تمكن به حرم برگرداند .

آية الله تبريزي : اگر از مساجد آورده ، جايز نيست و برگرداندن آن لازم است .

آية الله مكارم : بنابر احتياط برگرداند .

آية الله نوري : از صفا و مروه اشكال دارد و بايد برگرداند .

184

جديد 12 و جامع الفتاوي عمره م 515 )

[ 512 ] م ـ برداشتن قرآن هاي مسجد الحرام بدون اين كه آنها رااز متصدي مربوطه بگيرند جايز نيست هر چند برروي آنها علامت وقف نباشد و چنان چه برداشتند بايد برگردانده شود . ( مناسك س 1346 )

[ 513 ] م ـ اگر هزينه سفر حج يا عمره شخصي را كسي بدهد كه اهل پرداخت خمس نيست ، چنان چه آن شخص يقين به وجود خمس در آن مال را ندارد اشكال ندارد و اگر يقين به وجود خمس در مال مذكور را دارد خمس آن را پرداخت كند و احرام و قرباني را از مال حلال تهيه نمايد . ( مناسك س 1351 ) .

« مستحبات ديگر مكه معظّمه »

[ 514 ] م ـ آداب و مستحبات ديگر در مكه معظّمه از اين قرار است :

1 ـ زياد ذكر خدا نمودن و خواندن قرآن .

2 ـ ختم نمودن قرآن .

3 ـ خوردن از آب زمزم و بعد از خوردن ، اين دعا را بخواند :

« أللَّهُمَّ اجْعَلْهُ عِلْماً نافِعاً ، وَرِزْقاً واسِعاً ، وَشِفاءً مِنْ كُلِّ داء وَسُقْم » .

و نيز بگويد : « بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ وَالشُّكْرُ للهِ » .

4 ـ نظر نمودن به كعبه و بسيار تكرار كردن آن .

5 ـ در هر شبانه روز ده مرتبه طواف نمودن ^{( 1 )} ؛ در اول شب سه طواف ، در

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله مكارم : ولي در مواقعي كه ازدحام جمعيت براي طواف واجب است ، بهتر است طواف هاي مستحب را ترك كنند و مجال را به كساني كه طواف واجب دارند بدهند .

185

آخر شب سه طواف ، پس از دخول صبح دو طواف و بعدازظهر دو طواف .

6 ـ هنگام توقف در مكه ، به عدد ايام سال ؛ يعني سيصد و شصت مرتبه طواف نمايد و اگر اين مقدار نشد پنجاه و دو مرتبه و اگر آن هم ميسور نشد هر مقداري كه بتواند .

7 ـ به خانه كعبه داخل شود ؛ ^{( 1 )} خصوصاً كسي كه سفر اول او است و مستحب است قبل از دخول غسل بنمايد و در وقت داخل شدن بگويد :

« أللَّهُمَّ إنَّكَ قُلْتَ وَمَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً فَآمِنِّي مِنْ عَذابِ النَّارِ » .

پس دو ركعت نماز بين دو ستون بر سنگ قرمز بگذارد . در ركعت اول بعد از حمد ، « حم ، سجده » و در ركعت دوم بعد از حمد ، پنجاه و پنج آيه از ساير جاهاي قرآن بخواند .

8 ـ دو ركعت نماز خواندن در هر يك از چهار زاويه كعبه ، و بعد از نماز اين دعا را بخواند :

« أللَّهُمَّ مَنْ تَهَيَّأ أوْ تَعَبَّأ أوْ أعَدَّ أوِ اسْتَعَدَّ لِوِفادَة إلي مَخْلُوق رَجاءَ رِفْدِهِ وَجائِزَتِهِ وَنَوافِلِهِ وَفَواضِلِهِ فَاِلَيْكَ يا سَيِّدِي تَهْيِئَتِي وَتَعْبِئَتِي وَإعْدادي وَاسْتِعْدادي رَجاءَ رِفْدِكَ وَنَوَافِلِكَ وَجائِزَتِكَ ، فَلا تُخَيِّبِ الْيَوْمَ رَجائِي يا مَنْ لا يَخِيبُ عَلَيْهِ سائِلٌ وَلا يَنْقُصُهُ نائِلٌ فَاِنِّي لَمْ آتِكَ الْيَوْمَ بِعَمَل صَالِح قَدَّمْتُهُ وَلا شَفاعَةِ مَخْلُوق رَجَوْتُهُ وَلكِنِّي أتَيْتُكَ مُقِرّاً بِالظُّلْمِ وَالاْساءَةِ عَلي نَفْسِي فَاِنَّهُ لا حُجَّةَ لِي وَلا عُذْرَ فأسْأَلُكَ يا مَنْ هُوَ كَذلِكَ أنْ تُصَلِّي عَلي مُحَمَّد وَآلِهِ وَتُعْطِيَنِي مَسْأَلَتِي وَتَقْلِبَني بِرَغْبَتي وَلا تَرُدَّنِي مَجْبُوهاً مَمْنُوعاً وَلا خائِباً يا عَظِيمُ يا عَظِيمُ يا عَظِيمُ أرْجُوكَ لِلْعَظِيمِ ،

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آية الله مكارم : اينگونه امور در حال حاضر معمولاً امكان ندارد و هرگاه كسي نيّت آن را داشته باشد ، خداوند به لطفش به او ثواب آن را مي دهد .

186

أسْأَ لُكَ يا عَظِيمُ أنْ تَغْفِرَ لِيَ الذَّنْبَ الْعَظِيمَ لا إلهَ إلاّ أَنْتَ » .

و مستحب است هنگام خروج از كعبه ، سه مرتبه « اللهُ أكْبَرُ » بگويد ، پس بگويد :

« أللَّهُمَّ لا تَجْهَدْ بَلاءَنَا رَبَّنا وَلا تُشْمِتْ بِنا أعْداءَنا فَاِنَّكَ أنْتَ الضَّارُّ النَّافِعُ » .

بعداً پايين آمده و پله ها را دست چپ قرار داده كعبه را استقبال نمايد و نزد پله ها دو ركعت نماز بخواند .

187

فصل دوم :

عمره كودكان

189

عمره كودكان

[ 515 ] م ـ بر وليّ واجب نيست كودكي را كه همراه خود به مكه آورده براي حج يا عمره محرم كند ، ولي اگر او را محرم كرد بايد وظايف و اعمال را مطابق آنچه در مناسك ذكر شده انجام دهد و گرنه در بعضي صور طفل در احرام باقي مي ماند ^{( 1 )} و تا تدارك نكند نمي تواند ازدواج نمايد . ( مناسك ، س 105 )

[ 516 ] م ـ انجام عمره براي كودك مميز مستحب و صحيح است اگرچه وليّ او اذن ندهد . ^{( 2 )} ( مناسك م 7 . جامع الفتاوي م 2 )

[ 517 ] م ـ مستحب است وليّ طفل غير مميز او را محرم كند ^{( 3 )} به اين صورت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله سيستاني : در عمره مفرده ، در صورتي كه اعمال را صحيح انجام ندهد بر احرام باقي مي ماند ، ولي در حج اگر به اركان آن خلل وارد كند با گذشت وقت حج ، احرام آن فاسد مي شود . بلي اگر فقط طواف نساء را صحيح بجا نياورد استمتاع از زن بر او حرام باقي مي ماند تا طواف نسا را انجام دهد ولكن ازدواج او در اين حال صحيح است .

2 . آية الله سيستاني : بعيد نيست كه در صحت آن اذن ولي معتبر باشد .

آيات عظام گلپايگاني ، صافي و مكارم : اذن ولي شرط صحت آن نيست ولكن در مواردي كه عمره موجب تصرف در اموال طفل مي شود براي تصرف ، اذن ولي لازم است .

آية الله بهجت : بنابر احتياط در صورتي كه مستلزم تصرف در اموال او است ، در صحت آن اذن ولي معتبر است .

3 . آية الله بهجت : احرام وليّ از طفل غير مميز و مجنون صحيح است و متولي نيت احرام ، وليّ است و هر عملي را كه طفل و غير عاقل متمكن است با نيّت وليّ انجام مي دهد و آنچه را متمكن نيست وليّ انجام مي دهد .

190

كه لباس احرام به او بپوشاند و نيت كند كه اين طفل را محرم مي كنم براي حج ، يا اين طفل را معتمر مي كنم به عمره تمتع و اگر مي شود تلبيه را به او تلقين كند و الاّ خودش به عوض او بگويد . ( مناسك م 8 )

[ 518 ] م ـ بعيد نيست كه وليّ در اين امر كسي باشد كه كفيل بچه و نگهدار او است اگر چه وليّ شرعي نباشد . ( مناسك م 9 ) ^{( 1 )}

[ 519 ] م ـ بعد از آن كه طفل محرم شد يا او را مُحرم كردند ، بايد وليّ ، او را از محرمات احرام بازدارد ^{( 2 )} و اگر مميّز نيست خود وليّ او را از محرّمات حفظ كند . ( مناسك م 10 )

[ 520 ] م ـ بعد از اين كه طفل محرم شد اگر محرّمات احرام را بجا آورد يا وليّ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله بهجت : وليّ در اين مقام همان وليّ در مال است ، مثل پدر و جدّ پدري و ولايت مادر در احرام طفل ، خالي از وجه نيست .

آية الله سيستاني : وليّ طفل در اين امر كسي است كه حق حضانت و سرپرستي طفل را دارد چه پدر باشد و چه مادر و چه غير آنها .

آية الله فاضل : مقصود از وليّ همان وليّ شرعي است ولكن مادر ، در اين مورد ملحق به وليّ شرعي است .

آية الله مكارم : غير ولي شرعي بايد به اذن وليّ شرعي انجام دهد .

آية الله صافي و گلپايگاني : قدر متيقن از ولي در اين امر نسبت به غير مميز وليّ شرعي است مانند پدر و جدّ ، اما غير وليّ شرعي مانند عمو و برادر محل اشكال است اگرچه كفيل و نگهدار بچه باشد ، لكن مادر در اين مورد ملحق به ولّي شرعي است . و اما در بچه مميّز ، در مواردي كه اجازه وليّ شرعي لازم است اجازه غير وليّ شرعي كفايت نمي كند .

2 . آيات عظام بهجت ، خوئي ، سيستاني : اين حكم در مورد احجاج صبي غير مميز است و همين گونه است حكم مذكور در دو مسأله بعدي .

آية الله تبريزي : اين حكم در مورد احجاج صبي است .

191

او را از آنها بازنداشت كفاره بر وليّ طفل است نه بر مال طفل ، بنابر اقوي در صيد و بنابر احتياط واجب در غير صيد . ^{( 1 )} ( مناسك م11 )

[ 521 ] م ـ بر وليّ طفل لازم است او را وادار كند تا تمام اعمال را بجا آورد و اگر نمي تواند وليّ او به نيابت طفل بجا آورد . ^{( 2 )} ( مناسك م 13 )

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آية الله بهجت : در كفاره غير صيد ، در آنچه عمد و خطاي آن كفاره دارد بر وليّ كفاره لازم است ، بلكه در آنچه عمد آن كفاره دارد و صبي عمداً مرتكب شود ثبوت كفاره بر وليّ خالي از وجه نيست . آيات عظام تبريزي ، خامنه اي ، خويي ، سيستاني ، مكارم : در غير صيد ، نه بر وليّ طفل كفاره واجب است و نه در مال طفل .

2 . آية الله بهجت : در صورت تمكن ، احوط آن است كه در حال طواف هر دو طاهر باشند و نماز طواف را هر دو بخوانند و در تمام افعال ، آنچه در غير نيت مي تواند انجام دهد ، وليّ متصدي نيت مي شود . آية الله تبريزي : در وقتي كه مي خواهد طفل را طواف دهد واجب است او را وضو دهد ، اگرچه به صورت وضو باشد .

آية الله فاضل : احتياطاً طفل را وضو دهد و خودش هم وضو بگيرد .