بخش 4

75

تقصير …

( 62 )

اگر محرم براي ديگري حلق ، يا با چيدن مو ،

تقصير كند

( 905 و 1141 و 1142 )

1 ـ محرم نبايد براي ديگري حلق يا تقصير كند ولي كافي است ؛ آيات عظام : امام خميني ، بهجت ، خامنه اي ، زنجاني .

2 ـ مجزي نيست ؛ آيات عظام : تبريزي ، خويي ، سيستاني .

3 ـ بنابر احتياط مجزي نيست ؛ آيات عظام : صافي ، فاضل ، گلپايگاني و مكارم .

77

نماز در حرمين …

( 63 )

تخيير بين قصر و اتمام

( 1316 )

1 ـ تخيير بين قصر و اتمام در تمام دو مسجد فعلي حتي در جاهاي توسعه داده شده داخل مسجد ؛ امام خميني .

2 ـ تخيير در قسمت قديمي دو مسجد ؛ و در جاهايي كه بعداً به اين دو مسجد اضافه شده ، به احتياط واجب شكسته است ؛ آية الله بهجت .

3 ـ تخيير در شهر مكه و مدينه قديم ؛ آيات عظام : خويي ، وحيد و تبريزي .

4 ـ تخيير در همه مكه و مدينه ؛ آيات عظام : گلپايگاني ، خامنه اي ، سيستاني ، صافي ، فاضل ، مكارم و نوري .

5 ـ در هيچ جا تخيير نيست ؛ آية الله زنجاني .

78

( 64 )

نماز جماعتِ غير استداره اي

( 1318 )

1 ـ با ساير مسلمين به جماعت نماز بخوانند ؛ آيات عظام : امام خميني ، خامنه اي ، فاضل ، مكارم و نوري .

( با رعايت خصوصياتي كه در فتاواي ايشان خواهد آمد )

2 ـ به گونه اي عمل شود كه موجب وهن نشود و وظيفه منفرد ، رعايت شود يا اعاده شود ؛ آية الله بهجت .

آيات عظام : خويي ، تبريزي ، وحيد و سيستاني نيز همين نظر با اين اضافه : و رعايت وظيفه انفراد با خواندن حمد و سوره و اگر نمي شود با حديث نفس ـ در غير نماز جمعه كه در هر حال بايد اعاده شود ـ ممكن است و اقتدا صوري است و احكام جماعت مترتب نمي شود .

3 ـ نماز با آنان در حال ضرورت بي اشكال است ؛ و در غير حال ضرورت ، اگر موجب تأليف

79

قلوب آنها و دفع اتهام به شيعه باشد ، شركت خوب است ولي بايد با تمكن اعاده نمايند و خروج از مسجد هنگام اقامه نماز جماعت شايسته نيست ؛ آية الله صافي و آية الله گلپايگاني .

4 ـ شركت در نماز جماعت خوب است ولي در شرايط فعلي بايد نماز اعاده شود ؛ آية الله زنجاني .

( 65 )

نماز جماعت استداره اي

( 1319 )

1 ـ نياز به اعاده ندارد ؛ امام خميني .

2 ـ بايد اعاده شود يا وظيفه منفرد ، رعايت شود ؛ آيات عظام : بهجت و وحيد ؛ و حكم اقتداي صوري طبق فتاواي آيات عظام : خويي ، تبريزي و سيستاني در مسأله قبل گذشت .

3 ـ نماز كساني كه پشت سر يا دو طرف امام ايستاده اند ، صحيح است ، ولي نماز افرادي كه روبروي امام قرار دارند صحيح نيست ؛ آية الله خامنه اي .

80

4 ـ نماز به نحو استداره مانعي ندارد ولي بنابر احتياط بايد به حسب دايره مقدم بر امام نباشد و همچنين بنابر احتياط ، نزديكتر از امام به كعبه هم نباشد ؛ آية الله مكارم ؛ در فرض صحت اصل اقتدا و گذشت حكم اعاده در مسأله قبل ؛ آية الله گلپايگاني و آية الله صافي .

5 ـ نماز به نحو استداره مانعي ندارد ولي در شرايط كنوني به نماز با عامه نمي توان اكتفا كرد ؛ آية الله زنجاني .

6 ـ در غير مورد تقيه استداره جايز نيست ؛ ولي اگر كسي نمي دانسته و به اين صورت خوانده نمازش صحيح و قضا ندارد ؛ آية الله فاضل .

7 ـ با حفظ نسبت در تمام دايره صحيح است ؛ آية الله نوري .

( 66 )

سجده بر فرش

( 1329 )

1 ـ سجده بر فرش در مسجدالنبي مانع ندارد و مهر گذاشتن جايز نيست و لازم نيست در جايي كه

81

سنگ است نماز بخوانند و يا حصير يا نحو آن با خود ببرند ، و . . . از انجام هر عملي كه موجب هتك و انگشت نما شدن باشد اجتناب نمايند ؛ امام خميني ، آية الله نوري ؛ ولي هرگاه به سهولت بتواند روي سنگهاي مسجد نماز بخواند ، آن را ترك نكند ؛ آية الله مكارم .

2 ـ در غير صورت تقيّه و ضرورت ، در مكاني كه ما يصحّ السجود عليه وجود دارد ، نماز بخواند ؛ آية الله صافي و آية الله گلپايگاني .

3 ـ اگر مخالف تقيه و يا موجب هتك و انگشت نما شدن نباشد ، در محلي از مسجد كه بتواند بر ما يصحّ السجود عليه سجده نمايد ، نماز بخواند ؛ آية الله فاضل .

4 ـ اگر در آن مكان ، تمكن از سجود بر آنچه سجود بر آن جايز است ندارد ، سجده صحيح است ؛ آية الله خويي و آية الله سيستاني .

5 ـ اگر در مسجد ، تمكن از سجود بر ما يصحّ السجود عليه ندارد ، جايز است ؛
آية الله تبريزي .

6 ـ در صورت امكان بايد بر « ما يصحّ السجود

82

عليه » ، سجده كند ، مگر از جهت تقيّه نتواند ، كه در اين صورت اگر زمان يا مكاني ديگر هست كه رعايت ، ممكن است ، اكتفا به غير آن ، خلاف احتياط است ؛ آية الله بهجت .

7 ـ قرار دادن چيزي در محل سجده اگر خلاف تقيه باشد ، جايز نيست و واجب است نمازگزار كوشش كند كه تا در صورت امكان ، جايي بيابد كه بر سنگفرش يا چيزي كه سجده بر آن صحيح است ، سجده كند ؛ و اگر تقيّه ايجاب كند كه بر فرش سجده كند ، نمازش صحيح است ؛ آية الله خامنه اي .

8 ـ سجده بر فرش كفايت نمي كند و بايد نماز را اعاده كند ؛ آية الله زنجاني و آية الله وحيد .

( 67 )

نماز در هواپيما

( 1341 )

1 ـ با رعايت شرايط ، حتي با علم به وصول در وقت ، نماز صحيح است ؛ آيات عظام : بهجت ، خامنه اي ، سيستاني ، فاضل و مكارم .

83

2 ـ چناچه احتمال بدهد تا آخر وقت ، هواپيما فرود نمي آيد ، مي تواند بخواند ولي اگر در وقت رسيد ، بايد اعاده كند ؛ آية الله تبريزي .

آية الله صافي همين نظر بنابر احتياط .

تذكّر : در صورتي كه وقت نماز در هواپيما فوت مي شود ، بايد در هر صورت با تحصيل طهارت ، با رعايت شرايط ممكنه ، نماز بجا آورده شود .

85

تقليد …

( 68 )

بقا بر تقليد ميّت اعلم

( 1360 )

1 ـ جايز است ؛ امام خميني .

2 ـ در مسائلي كه عمل كرده واجب است ؛ آية الله بهجت .

3 ـ بقا در هر صورت جايز است ولي سزاوار است كه احتياط در بقاي بر تقليد ميت اعلم ، ترك نشود ؛ آية الله خامنه اي .

4 ـ لازم است به فتواي او باقي بماند ؛ آيات عظام : وحيد و فاضل .

5 ـ بايد باقي بماند و التزام به متابعت از فتواي وي در حال حيات كافي است ؛ آية الله سيستاني .

6 ـ بنابر احتياط واجب ، لازم است ؛ آية الله صافي .

86

7 ـ در مسائل عمره و حج بر تقليد ميت باقي نمانند ؛ آية الله زنجاني .

8 ـ واجب است به شرط عمل به فتواي وي ؛ آية الله مكارم .

9 ـ واجب است ؛ آية الله نوري .

( 69 )

رجوع به حيّ اعلم از ميّت

( 1360 )

1ـ واجب است ؛ آيات عظام : بهجت ، زنجاني ، سيستاني ، صافي ، فاضل ، وحيد و نوري .

2ـ جايز است ؛ امام خميني و آية الله خامنه اي .

( 70 )

تساوي يا شك در اعلميّت حي و ميت

1ـ بقا جايز است ؛ امام خميني و آية الله خامنه اي .

2ـ در هر دو فرض ، رجوع به حي جايز است ؛ آية الله بهجت .

3ـ اگر اعلميتي در ميان آنها معلوم نشود ، يا

87

مساوي باشند ، مخيّر است ، مگر در موارد علم اجمالي ، يا قيام حجت اجمالي ، كه بنابر احتياط واجب بايد رعايت هر دو فتوي را بنمايد ؛ آية الله سيستاني .

4ـ در احكام عمره و حج به تقليد متوفي باقي نمانند ؛ آية الله زنجاني .

5ـ در صورت تساوي بقا در همه مسايل ، جايز است ؛ آية الله صافي و آية الله فاضل .

6ـ اگر اعلميت حي معلوم نشود ، بقا واجب است ؛ آية الله وحيد .

7ـ در صورت تساوي ميت و حي يا شك در اعلميت هر كدام ، عمل به فتواي ميت در آن چه بدان عمل كرده ، واجب است و در بقيه به حي رجوع نمايد ؛ آية الله مكارم .

( 71 )

رجوع در احتياط واجب به مجتهد ديگر

اگر مكلف نداند مرجعش در مسأله اي احتياط واجب كرده و به صورت ناخودآگاه طبق فتواي

88

فالاعلم عمل نمايد ، آيا عمل او صحيح است ؟

عمل وي با استناد به فالاعلمِ واجد شرايط ، صحيح است ، هرچند بعد از عمل باشد ؛ آيات عظام : بهجت ، تبريزي ، خامنه اي ، زنجاني ، سيستاني ، صافي ، فاضل و مكارم .

89

خمس …

( 72 )

حكم خمس سپرده هاي حج و عمره

( 1355 )

با فرض :

الف ـ عدم تشرّف در سال واريز پول .

ب ـ عدم تعلّق خمس به پول قبل از واريز .

1 ـ خمس ندارد . آيات عظام : بهجت ، صافي ، مكارم در صورتي كه واريز قبل از استقرار حج باشد ؛ نوري .

2 ـ خمس دارد . آيات عظام : تبريزي ، خامنه اي ، فاضل ؛ مگر حج مستقر باشد و راه ديگري براي تشرف نباشد ؛ آيت الله سيستاني .

90

( 73 )

حكم خمس سود سپرده ها

( با فرض دريافت آن در ضمن يكي از عقود

شرعي و فرض عدم تشرّف در سال واريز )

1 ـ بايد خمس آن پرداخت شود ؛ حضرات آيات : سيستاني ، فاضل ، تبريزي .

2 ـ از منافع سال وصول است ؛ آية الله نوري ؛ اگر پيش از سال عزيمت قابل وصول نبوده است ؛ آية الله خامنه اي و آية الله صافي .

3 ـ خمس ندارد ؛ آيات عظام : بهجت و مكارم .

توجه : طبق نظر همه آيات عظام در صورت تشرف درهمان سال واريز ، خمس ندارد .

91

لقطه …

( 74 )

( 1365ـ1364ـ1363 )

اگر لقطه ، كمتر از يك درهم ^{( 1 )} باشد :

1 ـ بنابر احتياط واجب از طرف صاحبش صدقه بدهد و هر وقت صاحبش پيدا شد اگر راضي نشود عوض را به او بدهد ؛ آية الله سيستاني .

2 ـ مي تواند با قصد تملك بر دارد ؛ ساير مراجع .

اگر لقطه ، يك درهم يا بيش از يك درهم باشد :

با احتمال پيدا شدن صاحبش ، بايد يك سال تعريف كند و در صورتي كه از پيدا شدن صاحبش مايوس باشد ، از طرف صاحبش صدقه بدهد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- يك درهم كه تقريبا برابر با نصف مثقال نقره است ، در اين تاريخ ( 7/1378 ) برابر با حدود هزار تومان است .

92

( 75 )

فرق لقطه حرم و غير حرم

لقطه حرم با لقطه غير حرم ، در برخي احكام ، في الجمله متفاوت است ؛ از آن جمله :

1 ـ برداشتن لقطه غير حرم ( لقطه مالي ) به قصد رساندن به صاحبش ، اگر به اندازه درهم يا بيشتر از آن باشد ؛ و به قصد تملّك ، اگر كمتر از درهم باشد و نشانه دار نباشد ، جايز ( مكروه ) است ؛ ولي برداشتن لقطه حرم نزد برخي علما ، حرام و برخي احتياط و نزد اكثر ، كراهت شديده دارد .

تذكر : اين ، در غير صورتي است كه در برداشتن لقطه ، مصلحت اهمّي ـ مثل اهميّت مال پيدا شده براي صاحبش و احتمال تلف آن در صورت بر نداشتن و مثل ايصال به اهل ايمانِ از فقرا با يأس از پيدا شدن صاحبش و تلف آن با ترك برداشتن ـ نباشد ، كه در اين صورت برداشتن ، راجح و يا حتي در برخي موارد ، لازم مي شود .

2 ـ در لقطه غير حرم ، بعد از اعلانِ يك سال ،

93

مخيّر است بين تصدّق ، يا نگهداري براي مالك آن و يا برداشتن براي خود با قصد ردّ به صاحبش در صورت پيدا شدن وي ؛ ولي در لقطه حرم ، فقط بين دو امر اول ، مخيّر است و نمي تواند براي خود بردارد . ( اين ، مطابق نظر اكثر است و تفصيلاتي از جهت فتوي و احتياط ، در آن وجود دارد . )

تذكر : مطابق مسأله 1363 مناسك محشّي ، طبق نظر آيات عظام : اراكي ، فاضل و مكارم ، برداشتن لقطه حرم بنابر احتياط واجب ، جايز نيست ، و ساير مراجع در آن ، قائل به كراهت يا احتياط استحبابي هستند ؛ و نيز در لقطه كمتر از درهم ، بر اساس نظر آيات عظام خويي ، سيستاني و فاضل ، بنابر احتياط ، تملّك آن جايز نيست و بايد آن را صدقه بدهد .

( 76 )

اگر كسي مالي را به عنوان اين كه مال اوست بردارد و بفهمد كه مال او نيست ، در صورتي كه جاي

94

معيني داشته باشد و لقطه محسوب نشود ، بايد آن را بلافاصله سر جايش بگذارد ؛ ولي اگر از زمان برداشتن ، مدتي گذشته باشد كه احتمال برود در عدم دسترسي صاحبش به آن ، تأثير داشته باشد ، علاوه بر اين كه آن را سر جايش مي گذارد ، قيمت آن را هم به فقير صدقه بدهد .

( 77 )

در فرض قبل ، اگر از برداشتن ، زماني گذشته باشد كه اگر آن را سر جايش بگذارد ، احتمال عقلايي دسترسي صاحبش به آن نباشد و از طريق ديگر نيز امكان رساندن آن به صاحبش نباشد ، بايد آن را از طرف صاحبش به فقير صدقه بدهد .

( 78 )

اگر مالي را از كسي ببرند ( مثل كفش ) اگر بداند آنچه بر جاي مانده است مال كسي است كه كفش او

95

را برده است ، در صورتي كه از دسترسي به وي مأيوس باشد ، مي تواند آن كفش را بر دارد ؛ و اگر كفش بر جاي مانده قيمتش از مال او بيشتر است مابه التفاوت را به نيت صاحبش ( با اذن حاكم شرع ) صدقه دهد .