بخش 1

مقدمه چند آزموده در ایران در مدینه در میقات در مکه مکرمه بانوان زائر، نیازها و تمهیدات الف: جلسه ویژه بانوان در ایران ب: در مدینه ج در مکه مکرمه



--[9]--

آزموده ها 4

تهيه و تنظيم: امور روحانيون بعثه مقام معظم رهبري

 

*   

مقدّمه

روند روبه رشد تكامل و فراگيري خدمات نظام جمهوري اسلامي ايران به زائران بيت الله الحرام به ويژه در بخش فرهنگي و معنوي نتيجه بازگوشدن و به كارگيري تجربيات روحانيون كوشا و دلسوز كاروانهاست كه هر ساله بر اين تجربيات افزوده مي شود و زائراني كه تشرفهاي مكرر دارند از اين رشد و توسعه به خوبي آگاهي دارند. پيش از اين طي سه شماره از آزموده ه بخشي از تجربيات بيان شد، اكنون بر آنيم كه بخش ديگري را در اين شماره متذكر شويم و به همراه آن به مأموريت خاص خواهران معينه كاروانها و ارزيابي عملكرد روحانيون بپردازيم.

بخش ديگري كه در اين شماره به آن پرداخته مي شود توضيحي است پيرامون برخي از شبهاتي كه در سالهاي اخير از ناحيه بعضي از مأمورين دگرانديشان، زائران ايراني را هدف گرفته و بدون ملاحظه در كتب و منابع خودشان و اعتقادات واقعي شيعيان سيل افتراء و اتهام را به ارادتمندان اهل بيت پيامبر(عليهم السلام)

روانه مي سازند.

بديهي است شناخت زمان و نيازهاي آن و بهره برداري به موقع با رعايت حساسيتهاي آن مي تواند موفقيت هاي خوبي را به دنبال داشته باشد. امروز كه همه ما به سوي خانه خدا در حركت هستيم از حساسترين زمانهاي تاريخ معاصر است ستم هاي رژيم صهيونيستي به امت مسلمان فلسطين و گسترش اشغال كشورهاي




--[10]--

اسلامي فلسطين، افغانستان، عراق و... توسط استكبار جهاني اين پيام را به همه ما دارد كه بايد به دقت تمام ضمن توجيه برادران و خواهران زائر شبهه زده در رفع شبهه از اذهان پر از شبهه كه گهگاه سراغ ما مي آيند در صورت توانايي بپردازيم و در رفع شبهه از منابع خودشان بهره ببريم.

در خاتمه ضمن آرزوي موفقيت روحانيون محترم كاروانها در انجام وظيفه و مأموريت واگذار شده و استفاده از تجربيات مفيدي كه حاصل تلاش همكارانتان مي باشد اميد است تجربيات و تذكرات مفيد خود را در جهت درج در شماره هاي بعدي به معاونت امور روحانيون منعكس نماييد.

 

معاونت امور روحانيون بعثه مقام معظم رهبري

واحد آموزش




--[11]--

آزموده ها و وظايف

 

روحانيون كاروان هاي حج°

--[13]--

*   چند آزموده در ايران

در جلسات ايران و قبل از سفر بايد در توجيه و آماده سازي روحي و معنوي زائر براي سفر و تأمين كاستيهاي احتمالي كوشش و در اين راستا در تبيين مسائل ذيل اقدام شود:

دعوت الهي و استفاده از اين فرصت ويژه و طلايي، خودسازي و پرهيز از خلقيات مذموم، اداي ديون و حقوق مردم، سعي در كسب رضايت صاحبان حق و كساني كه به آنها ظلم شده و يا آبروي آنها را ريخته ايم، تصميم در اصلاح نفس خويش در اين سفر، آشنا شدن با كليات مناسك، احكام مورد نياز از قبيل وضو، غسل، تيمم و نماز، انتظارات اسلام و پيامبر گرامي(صلي الله عليه وآله وسلم)از زائر خانه خدا... به ويژه سه ت 1) تصحيح قرائت و تلبيه، 2) تقليد، 3) تخميس مال. در اين باره مي توان از همكاري امام جماعت محل سكونت زائر كمك گرفت و با معرفي زائران به ائمه جماعت محل سكونتشان، زمينه ارتباط آنان را با مساجد محل بيشتر كرد.(1)

دومين نكته تقليد: توضيح در امر تقليد، هدف دين از تقليد، تقليدهاي ممدوح و مذموم، آثار تقليد صحيح كه همان رجوع به متخصص و از جمله مسائل عقلي است كه در تمام دنيا و با تمام تفكرات معمول و مرسوم است بيان شود. حضرت آية الله حاج شيخ عبدالكريم حائري (ره) مؤسس حوزه علميه قم در مورد تقليد فرموده بود. گنجي كه خداوند در عالم خلقت نهان ساخته،

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. جهت تصحيح قرائت و تلبيه از نوارهاي كاست و مقواهاي چاپي نشر مشعر مي توان استفاده كرد.




--[14]--

راه دسترسي و كشف آن را در شناخت نقشه دقيق و عمل كردن به آن قرار داده كه خلاصه مي شود در اجتهاد (شناخت نقشه شخصاً) و يا تقليد كه از شناخت و تحقيق افراد كارشناس در اين حوزه مي توان استفاده كرد.

سومين نكته ويژه مسئله تخميس مال است. در اين محور روحانيون زائران را به اصل عبادي بودن و لزوم قصد قربت در پرداخت خمس و تأثيرات معنوي آن در روان فرد و پاك شدن مال توجه دهند و تذكر داده شود كه خود زائران نزد مراجع خويش و يا نمايندگانشان بروند و به تطهير مال خود اقدام كنند.

قابل يادآوري است وظيفه روحانيون محترم كاروانها در بيان احكام و ارائه طريق همانند ساير عبادات است.

آنچه زائران در حرمين شريفين به آن عموماً نياز پيدا مي كنند به ويژه در بعد معنوي مانند مطالعه كتابهاي تاريخي، عقيدتي، آشنايي با اماكن، معارف و اسرار و غيره، در ايران تهيه و مقداري كه لازم است مطالعه كنند.

*   در مدينه

نقش روحاني در كاروان نقش هدايتي پيامبران الهي در مقياس بسيار كوچك آن است كه زائران را به پاكي، اخلاص و صفاي باطن و به راه خدا راهنمايي مي كنند. در اين جايگاه، روحاني موفق كسي است كه در اخلاق شخصي وقور، متين، قانع، مخلص، خستگي ناپذير، بي توقع، دلسوز، عامل به توصيه هاي معنوي و در برخورد اجتماعي متواضع، با محبت، احترام گذار به شخصيت زائران باشد (زائران را ميهمانان واقعي خدا بداند و خود خدمتگزار واقعي آنان باشد) و در انجام رسالت سنگين خويش، خود عامل به معارف باشد و مطالب لازم و ضروري را مقدم بدارد و در سخنراني، مطالب كوتاه، مستند و رسا را با بيان قابل فهم و پرهيز از اصطلاحات خاص حوزه ارائه دهد و تلاش كند زائران به اخلاص در عمل بيشتر توجه داشته باشند تا به حفظ و تكرار نيتهاي طولاني كه براي اعمال و مناسك گفته مي شود.




--[15]--

مدينه شهر پيامبر و ائمه معصومين عليهم السلام است. همان گونه كه به زيارت تربت پاك آنان مي رويم، سوغاتي از صحبتهاي كوتاه و سيره اخلاقي آنان براي زائر داشته باشيم. جايْ جايِ مدينه خاطرات جانبازيهاي پيامبر گرامي اسلام(صلي الله عليه وآله وسلم) و اصحاب باوفايشان را در خود نهان دارد. مناسب است علاوه بر زيارت دوره زائران را به زيارت ويژه شهداي احد و بازديد ويژه از مسجد قبا راهنمايي كنند كه برابر روايات دو ركعت نماز در آن ثواب عمره را دارد.

*   در ميقات

فرصت حضور در ميقات را به سه بخش مي توان تقسيم كرد. در بخش اول يادآوري لحظات احرام معصومين(عليهم السلام) و ايجاد زمينه هاي توبه و انابه. در بخش دوم چند دقيقه به زائران مهلت داده شود كه هر كس بين خود و خداي خويش اظهار توبه و استغفار داشته باشد. و در بخش سوم تلقين تلبيه و در نهايت بررسي اينكه همه محرم شده باشند چون به تلبيه جمعي نمي توان اعتماد كرد.

در ميان زائران، بعضي از انجام اعمال به صورت صحيح احساس دلهره وترس دارند. روحاني كاروان در آموزشهاي خود بايد اين اطمينان را به زائران بدهد كه: 1. اعمال ساده است ولي دقيق 2. همه در انجام صحيح اعمال موفق هستند 3. شلوغي احتمالي و هر مسئله ديگري نمي تواند مانع از انجام صحيح اعمال شود 4. تأكيد بر اين امر كه در همه مراحل اعمال، من در خدمت شما هستم و اگر كسي با مشكل روبه رو شد حل خواهم كرد. 5. با فرصت دادن به زائران جهت سؤال و پاسخ مي توان ضمن تخليه رواني، اعتماد به نفس زائر را بالا برد تا از شكهاي خيالاتي كاسته شود و زائران اعمال مطلوب و دلچسب داشته باشند، چون بسياري از آنان فقط به همين يك سفر مشرف مي شوند. نظر به جمعيت زياد زائران به ويژه در موسم حج بجاست در ايستگاههاي بين راه پيش بيني هاي لازم از جمله تجديد وضو انجام گيرد.




--[16]--

*   در مكه مكرمه

انتخاب زمان انجام اعمال بسيار مهم است. به تجربه ثابت شده است كه در ابتداي روز، حدود يك ساعت پس از انجام نماز صبح، به دليل وسعت وقت و شادابي زائر و استراحت كافي و گرم نبودن هوا وقت مناسبي براي انجام اعمال عمره تمتع است. در صورت لزوم مي توان با سازماندهي، كاروان را به گروههاي كوچك تر تقسيم كرد و با برنامه ريزي و نظارت بر اعمالِ سرگروههاي با سابقه و آشنا زائران را در انجام مناسك ياري داد.

در مكه فرصت بسيار خوبي براي روحاني كاروان است تا با شناختي كه از روحيات و نيازهاي زائران پيدا كرده برابر نيازهايشان به صورت غير مستقيم از روايات و آيات بهره برده آنان را در رشد معنوي ياري دهد.

از حضور در مسجد الحرام و قرائت و ختم قرآن گروهي و خواندن دعاي مجير يا نمازهاي قضا به ويژه در فاصله بين نماز مغرب و عشا غفلت نكنند.

*   بانوان زائر، نيازها و تمهيدات

بيش از نيمي از زائران كاروانها را بانوان تشكيل مي دهند. بعثه مقام معظم رهبري همراه با سياستهاي نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران در زمينه واگذاري بخش فرهنگي حج به بانوان، اقدام به گزينش جمعي از خواهران خدمتگزار نمود كه در حدود يك سوم از كاروانهاي حج امسال (82) با راهنمايي روحانيون كاروان مشغول انجام وظيفه خواهند شد.

الف: جلسه ويژه بانوان در ايران

چند نكته ضروري بيان مي شود، مانند:

1. توجيه نسبت به تهيه لباس احرام مناسب (بلند، گشاد و ضحيم)، مشورت با پزشك بانوان در نحوه استفاده از قرص يا عدم استفاده، پيش بيني نيازهاي شخصي و ويژه، تنظيم برنامه اي با شرايط آب و هواي عربستان در حفظ توانايي جسمي براي اعمال.

2. تبيين مسائل خاص بانوان و مناسك ويژه آنان و بيان اخلاق و




--[17]--

آداب تشرفشان، راههاي حفظ شخصيت زن مسلمان و گروه بندي بانوان در صورت نياز در اداره روان تر و صحيح برنامه هاي جلسات و مناسك بانوان، شناسايي فرهيختگان كاروان و استفاده از آنان در برنامه ها.

3. بانواني كه به تنهايي مشرف مي شوند، اجازه شوهر خود را جهت نذر در صورت نياز به احرام قبل از ميقات داشته باشند.

در ساير موارد با آقايان مشترك هستند.

*   ب: در مدينه

1. مدينه حرم پيامبر و حريم زهراي مطهر و زينب كبري سلام الله عليهم است و بهترين محل براي شناخت بانوان نمونه صدر اسلام است، آنان كه پيامبر(صلي الله عليه وآله وسلم) درباره جايگاه ارزشمندشان مطالبي بيان داشته اند، همانند ام الائمه و سيدة نساء العالمين كوثر پيامبر و حامي ولايت فاطمه زهراء(عليها السلام)، فاطمه بنت اسد و خدمات شايان وي به اسلام و پيامبر، ام البنين همسر علي(عليه السلام)، صفيّه عمّه پيامبر و حضورش در احد، زينب كبري و جلسه تفسير قرآن و همگامي با سيّد الشهداء(عليه السلام)، ام سلمه همسر پيامبر(صلي الله عليه وآله وسلم)و خدمات وي، و همسر حنظله غسيل الملائكه كه دختر عبدالله ابن ابيّ بود، ولي اين عروس يك شبه با درايت تمام فرزند حنظله را براي جبهه اسلام تربيت كرد، و ساير بانوان با شرافتي كه در صدر اسلام درخشيدند و در تاريخ الگوي ديگران گرديدند.

2. مدينه و مكه سرزمين ارزشمند وحي است. بهره گيري از تفسير آيات قرآن ويژه بانوان، روان آنان را با خاطرات زمان نزول وحي در مكان نزول و محتواي آن آميخته مي سازد. در اين راستا از آيات سوره احزاب، سفارشهاي قرآن به همسران پيامبر(صلي الله عليه وآله وسلم) آياتي از سوره نور، آيات مربوط به مسائل خاص بانوان مي توان بهره گرفت.

3. بانوان را در تنظيم برنامه هاي شبانه روزي در رفتن به حرم و حضور در جلسات، استراحت، مطالعه در تاريخ گذشتگان به ويژه نقش بانوان عصر پيامبر در فراگيرشدن اسلام و حمايتهاي فراوان




--[18]--

آنان از همسران سلحشوري كه بيشتر ايام را در جبهه هاي دفاع از اسلام سپري مي كردند و وظايف ما در قبال آنان، قرائت قرآن و غيره توصيه كنيد.

4. در رفت و آمد به مسجد النبي و يا مسجد الحرام به ويژه پس از اتمام نمازها وسايل نقليه با تراكم جمعيت زائر روبه روست، بانوان سعي كنند با تأخير از مسجدالنبي و مسجدالحرام خارج گردند تا با تراكم روبه رو نشوند و در تراكم توجه به پيران و اموال خويش و رعايت مسائل شرعي در اين شرايط داشته باشند.

5. شور و اشتياق زياد به زيارت خانه خدا و دلهره و اضطراب از عدم موفقيت درانجام صحيح اعمال دو عامل ناهنجار زاست. البته هر كدام در حد اعتدال مطلوب است تا دقت در اداي مناسك باشد. فريادهاي تكرار تلبيه بانوان در مسجد ميقات يا ادعيه در مطاف، مسعي و يا استلام و تقبيل حجر الاسود و غيره زاييده شور و اشتياق زايدالوصف است و افسردگي، انزواطلبي، يأس از رحمت الهي، حيض هاي زودرس، و لك ديدنها و مانند آن نتيجه دلهره و اضطرابهاست. به آنان اطمينان داده شود كه اعتدال و دقت در همه موارد موجب صحت اعمال و رضايت الهي است. در تكرار اذكار و تلبيه حتماً رعايت كنند كه آن را آهسته بگويند.

6. جمعي از بانوان لباس احرام آماده از بازار تهيه مي كنند. بعضي لباسها بسيار نازكند و اگر محرم عرق كند حالت پوشش آن بسيار كم مي شود. بنابراين لازم است در مدينه قبل از حركت حتماً لباس و ضخامت آن بررسي شود. در اين سالها كه حج در فصل زمستان برگزار مي شود شايد پوشيدن پيراهني همرنگ زير لباس احرام براي بانوان بهتر باشد.

7. بانوان زائر سراسر جهان اسلام در حرمين شريفين بيش از وطن خودشان مقيد به پوشش و حجاب خود هستند. در اين بين مواردي نيز ديده مي شود كه خانمهاي زائر از چادرهاي رنگي و يا لباس تنگ استفاده مي كنند كه اين حركت با منش و توصيه هاي اولياي دين همخواني ندارد.




--[19]--

*   ج در مكه مكرمه

1. تنظيم برنامه و زمان انجام مناسك بانوان و پيش بيني نيازها با توجه به شناختي كه در طول سفر پيش آمده است.

2. نماز طواف واجب را در منتهي اليه صفوف طواف كنندگان و حتي المقدور پشت سر آقايان انجام دهند و از ايستادن جلوي آقايان و يادر صفوف طواف كنندگان پرهيز كنند. نماز طواف مستحبي را همه جا مي شود خواند، اختصاص به محل خاصي ندارد.

3. كساني كه نماز طواف را بين صفوف طواف كنندگان مي خوانند، ضمن آنكه در كنار خانه خدا سد معبر مي كنند و يا سبب به هم خوردن طواف حاجيان مي شوند، در معرض ديد و تنه خوردن مرد نامحرم و عدم حضور قلب و آرامش بدن و وهن به مذهب نيز قرار مي گيرند.

4. در مكه مكرمه، سرزمين وحي و توحيد، از فداكاريهاي حضرت خديجه سلام الله عليها، حضرت هاجر و سميّه و جايگاه آنان در نزد خداي بزرگ و پيامبر گرامي اسلام سخن گفته شود.

5. بعضي از بانوان در تهيه سوغاتهاي مورد نظر خويش با همراهان ناهماهنگي دارند و با تحت فشار قراردادن همراهان موجبات تلخي اين سفر را فراهم مي كنند. يادآوري اين نكته لازم است كه تهيه سوغات آن هم در شأن و امور معنوي امري مستحب است ولي برخوردها به ويژه پس از اعمال حج مي تواند آثار معنوي حج را تباه كند.

6. توجيه بانوان به راهكارهاي حفظ نورانيت حج و سعي در خودسازي، تا ضمن حفظ دستاوردهاي اين سفر الي الله، زمينه هاي علاقه مندي و فرهنگي براي ديگران فراهم گردد.

7. در صورت امكان، جهت بانوان زائر شهرستاني پس از سفر جلسه گردهمايي توسط مبلّغه تشكيل گردد و در حفظ و نگهداري نورانيت حج كوشش شود.

8. بعضي از بانوان بدحجاب را مي توان با واگذاري مسئوليتي به




--[20]--

آنان در كاروان زمينه هاي جذب و علاقمندي آنان را فراهم نمود.

*   وظايف روحاني كاروان

كليه وظايف توجيه، اداره مسائل فرهنگي و نظارت بر حسن انجام مناسك بر عهده روحاني كاروان است. اين مسئوليت در كاروانهائي كه معين و يا معينه دارد بين روحاني و معين و معينه تقسيم مي شود و با هماهنگي و همكاري با روحاني اين مسئوليت انجام مي گيرد.

وظايف خواهران معينه: وظايف خواهران معينه در جلسه شوراي برنامه ريزي حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت مورخ 29/7/81 به شرح ذيل تصويب شده است:

بيان احكام عمومي بانوان،

بيان احكام ويژه بانوان،

بيان مناسك خاص بانوان،

تبيين اخلاق و آداب و معارف براي بانوان،

معرفي اماكن و بيان تاريخ اسلام،

حضور در ميقات و همراهي با بانوان و ارشاد آنها نسبت به نيت و محرم شدن،

همراهي با خواهران در مسجد النبي (بخش خواهران)،

همراهي با خواهران در مسجد الحرام،

همراهي بانوان هنگام حركت از مشعرالحرام و رمي شب دهم،

كنترل اعمال بانوان.

*   كارهايي كه انجام آن براي خواهران معينه ممنوع است

دعا و زيارت و قرآن خواندن با صداي بلند و در مجامع عمومي كه مردان حضور دارند، مانند پشت بقيع و در مسجد الحرام، ايستادن در ميان بانوان در اين گونه اماكن و با صداي بلند سخنراني كردن.

*   ارزيابي عملكرد روحانيون

روحانيت شيعه هميشه با توجيه، توصيه و تذكر كه نتيجه سه اصل




--[21]--

مهم هدايت، حمايت و نظارت است در تاريخ درخشيده و رشد كرده است و هميشه روحانيون موفق خود را بر اساتيد خويش عرضه مي كرده اند تا با ارزيابي آنان، در راه ترميم كاستيها و افزايش پاكيهايشان ياري كنند. اين امر پسنديده در راستاي خدمت ارزشمند روحانيون كاروانها به زائران بيت الله الحرام در جهت رشد و بالندگي بيشتر روحانيون در زمينه هاي 1. تواناييهاي فردي 2. رسيدگي به زائران 3. ارزيابي همكاران، در چهارچوب محورهاي ذيل توسط رابطين روحانيون انجام مي گيرد:

1. رسيدگي به امور ديني زائران،

2. آموزش احكام و مناسك حج،

3. ابتكار و نوآوري و خلاقيت در كار،

4. معرفي اماكن مكه و مدينه،

5. همراهي با زائران در مكه و مدينه و مسئوليت پذيري،

6. مردم داري و حسن معاشرت با زائران و همكاران،

7. قدرت بيان و سخنوري با در نظر گرفتن زمان و مكان،

8. التزام عملي به مواضع نظام،

9. رعايت شئون روحانيت،

10. استفاده صحيح از اوقات فراغت زائران،

11. مديريت و نظم و انضباط در كار،

12. توانايي جسمي،

13. التزام عملي به سياستهاي بعثه و هماهنگي با مسئولان و حضور به موقع در جلسات،

14. ويژگي خاص (آشنايي با زبان خارجي، سخنور معروف و غيره)

15. نظريه معين / روحاني،

16. نظريه مدير،

17. ميزان موفقيت در جلسات قبل از عزيمت،

18. ميزان موفقيت در سازماندهي كميته فرهنگي و گروه ارشاد،

19. نظريه زائران،




--[22]--

20. نظريه نهايي رابط.

رابطين محترم امور روحانيون با اطلاع از وظايف روحانيون، كاروان و ويژگيهاي آن، سطح علمي زائران، پراكندگي شهري زائران كاروان، تواناييهاي شخص روحاني و يا معين و معينه در چهارچوب مقررات مربوطه به ارزيابي روحانيون كاروان اقدام مي كنند.

نتيجه ارزيابي رابطين 1) شناسائي كاستيها و برنامه ريزي جهت اصلاح موارد ضعف و كاستي 2) قدرداني از افراد پرتلاش و فعّال 3) تذكر به افراد كم توجه 4) صرف نظر از دعوت مجدد افراد ناتوان.

در يك جمع بندي كلي مي توان اعلام داشت در حال حاضر با همكاري روحانيون رشد و توسعه علمي و خدمت رساني معنوي، فرهنگي به زائران مطلوب است، ولي زمينه تكامل همچنان وجود دارد.

°




--[23]--













نگرشي بر چند مسئله

 

اعتقادي و فقهي

°



| شناسه مطلب: 76207